সার্বভৌমত্ব কি? সংজ্ঞা, ইতিহাস, প্ৰকাৰ, বৈশিষ্ট্য, ভাৰতত সাৰ্বভৌমত্ব – What is Sovereignty? Definition, History, Types, Characteristics, Sovereignty in India
অৰ্থ (Meaning)
সাৰ্বভৌমত্ব হৈছে কোনো ৰাষ্ট্ৰৰ নিজা শাসন ক্ষমতা আৰু পূৰ্ণ স্বায়ত্ততা, য’ত সেই ৰাষ্ট্ৰে নিজৰে আইন প্ৰণয়ন, কাৰ্যান্বয় আৰু আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় তথা অভ্যন্তৰীণ বিষয়ে নিয়ন্ত্ৰণ কৰাৰ অধিকাৰ থাকে, কোনো বাহ্যিক হস্তক্ষেপ নোহোৱাকৈ।
সংজ্ঞা (Definition)
সার্বভৌমত্ব (Sovereignty) হৈছে কোনো ৰাষ্ট্ৰ বা ৰাজ্যৰ সৰ্বোচ্চ আৰু চূড়ান্ত ক্ষমতা, যাৰ দ্বাৰা সেই ৰাষ্ট্ৰ নিজেই নিজৰ অভ্যন্তৰীণ আৰু বাহ্যিক নীতি নিৰ্ধাৰণ কৰিব পাৰে আৰু কোনো বাহ্যিক শক্তিৰ অধীন নহয়। এই ক্ষমতা আইন প্ৰণয়ন, শাসন আৰু ন্যায় প্ৰদানত সম্পূৰ্ণ স্বাধীন।
John bodin ৰ মতে, “সার্বভৌমত্ব হৈছে প্ৰজাৰ আৰু নাগৰিকৰ ওপৰত ৰাষ্ট্ৰৰ সৰ্বোচ্চ, পূৰ্ণ, আৰু স্থায়ী ক্ষমতা।”
সার্বভৌমত্বৰ ইতিহাস (History of Sovereignty)
১৬শ শতিকাৰ ফ্ৰান্সত জীন ব’ডিঙে (১৫৩০-৯৬) সাৰ্বভৌমত্বৰ নতুন ধাৰণাটো ব্যৱহাৰ কৰি ফ্ৰেন্স ৰজাৰ শক্তি দৃঢ় কৰি উলিয়াইছিল, যিয়ে বিদ্ৰোহী সামন্তপ্ৰভুৰ ওপৰত নিয়ন্ত্ৰণ স্থাপন কৰাত সহায় কৰিছিল আৰু সামন্তবাদৰ পৰা ৰাষ্ট্ৰবাদলৈ পৰিৱর্তনৰ পথ সুগম কৰিছিল।
ইংৰাজ দাৰ্শনিক থমাছ হ’ব্ছ (১৫৮৮-১৬৭৯) এ সৰ্বপ্ৰথমে এই শব্দটোৰ আধুনিক অৰ্থ প্ৰকাশ কৰিছিল। তেওঁ যুক্তি দিছিল যে যিকোনো সত্যিকাৰ ৰাজ্যত কোনো ব্যক্তি বা ব্যক্তিবর্গৰ গোটে আইন ঘোষণা কৰাৰ চূড়ান্ত আৰু নিৰঙ্কুশ ক্ষমতা থাকিব লাগিব; এই ক্ষমতা বিভাজন কৰিলে ৰাজ্যৰ একতা ধ্বংস হয়।
ইংৰাজ দাৰ্শনিক জন লক (১৬৩২-১৭০৪) আৰু ফ্ৰেন্স দাৰ্শনিক জঁ-জাক ৰুছো (১৭১২-৭৮) ৰ মতানুসাৰে ৰাজ্যটো নাগৰিকসকলৰ আনুষ্ঠানিক বা অনানুষ্ঠানিক চুক্তিৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি গঠিত হয়, য’ত তেওঁলোকে সমাজিক চুক্তিৰ জৰিয়তে সাধাৰণ সুৰক্ষাৰ বাবে চৰকাৰক বিশেষ ক্ষমতা অর্পণ কৰে। এই মতবাদই জনগণৰ সাৰ্বভৌমত্বৰ ধাৰণাৰ বিকাশ ঘটালে, যি ১৭৭৬ চনৰ স্বাধীনতা ঘোষণাত প্ৰকাশ পায়। তাৰপিছত 1791 চনৰ ফ্ৰেন্স সংবিধানত এই ধাৰণাটোক আন এক নতুন দিশ দিয়া হয়। ইয়াৰ ফলত, গণসাৰ্বভৌমত্বৰ ভাবনাখন সম্প্ৰদায়ভিত্তিক স্বাধীন মানুহৰ হাতত নাথাকি, সংগঠিত ৰাষ্ট্রৰ ৰূপত ৰাষ্ট্ৰৰ হাতত গৈ পৰে। 19শ শতিকাত, বিখ্যাত ইংৰাজ আইনবিশাৰদ জন অষ্টিন (1790-1859)এ এই ধাৰণাটোক আগবঢ়ায়। তেওঁ বুজি পোৱা চেষ্টা কৰে যে ৰাষ্ট্ৰৰ বা জনসাধাৰণৰ নামেৰে সাৰ্বভৌমত্ব কাৰ হাতত থাকে। তেওঁৰ মতে, কোনো ৰাষ্ট্ৰৰ সংসদেই সাৰ্বভৌমত্বৰ মূল বাহক। সংসদ এক supreme (সৰ্বোচ্চ) সংস্থা, যিয়ে আইন প্ৰণয়ন কৰে, আন সকলোৰে ওপৰত বাধ্যকামূলক হোৱাকৈ, কিন্তু সংসদ নিজেই এই আইনত সীমাবদ্ধ নহয় আৰু যিমানবাৰ ইচ্ছে আইন পৰিৱৰ্তন কৰিব পাৰে। অষ্টিনৰ এই ব্যাখ্যাই বিশেষকৈ 19 শতাব্দীৰ বৃটেইনৰ ৰাজনৈতিক ব্যৱস্থাৰ ক্ষেত্ৰত খাপে খায়, য’ত সংসদেই সকলোতকৈ শক্তিশালী আছিল।
সার্বভৌমত্বৰ প্ৰকাৰ (Types of sovereignty)
আইনগত স্বাধীনতা (Legal Sovereignty)
আইনগত স্বাধীনতা হ’ল কোনো ৰাজ্যৰ সৰ্বোচ্চ আইনগত ক্ষমতা, যাৰ হাতত আইন তৈয়াৰ কৰাৰ, সংশোধন কৰাৰ বা বাতিল কৰাৰ চূড়ান্ত অধিকাৰ থাকে। অধিকাংশ আধুনিক ৰাষ্ট্ৰত, আইনগত স্বাধীনতা সংবিধান বা আইন প্ৰণয়নকাৰী সংস্থাৰ (যেনে ভাৰতত সংসদ) হাতত থাকে। গণতান্ত্ৰিক ব্যৱস্থাত, এই স্বাধীনতা সাধাৰণতে জনগণৰ পৰা আহে আৰু নিৰ্বাচিত প্ৰতিনিধিৰ মাধ্যমেৰে ব্যৱহাৰ কৰা হয়। কিন্তু স্বৈৰাচাৰী চৰকাৰত, আইনগত স্বাধীনতা কোনো এজন শাসক বা কোনো সৰু গোটৰ হাতত কেন্দ্ৰীভূত হৈ থাকিব পাৰে।
জনপ্ৰিয় স্বাধীনতা (Popular Sovereignty)
জনপ্ৰিয় স্বাধীনতা হৈছে এক ৰাজনৈতিক সিদ্বান্ত, য’ত কোৱা হয় যে কোনো ৰাষ্ট্ৰৰ চূড়ান্ত ক্ষমতা জনগণৰ হাতত থাকে। অৰ্থাৎ, চৰকাৰৰ বৈধতা জনগণৰ সন্মতিৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে। এই মতবাদ অনুসৰি, চৰকাৰ জনগণৰ ইচ্ছা অনুসৰি গঠন আৰু পৰিচালনা কৰা উচিত। গণতান্ত্ৰিক ব্যৱস্থাত, এই স্বাধীনতা ভোটাধিকাৰৰ জৰিয়তে প্ৰকাশ পায়, য’ত জনগণে নিজৰ প্ৰতিনিধি নিৰ্বাচন কৰে।
উপাধিমূলক স্বাধীনতা (Titular Sovereignty)
উপাধিমূলক স্বাধীনতা (Titular Sovereignty) হল তাত্ত্বিক বা নামমাত্র স্বাধীনতা, য’ত কোনো ব্যক্তি বা প্ৰতিষ্ঠানক চৰকাৰীভাৱে ৰাষ্ট্ৰৰ সৰ্বোচ্চ শাসক হিচাপে গণ্য কৰা হয়, কিন্তু বাস্তৱিকভাৱে শাসনৰ ক্ষমতা তেওঁৰ হাতত নাথাকে। উদাহৰণস্বৰূপে, ব্ৰিটেইনৰ ৰজা/ৰাণী উপাধিমূলক স্বাধীনে, কিয়নো তেওঁ সংবিধানিক ৰাজতন্ত্ৰৰ অংশ হিচাপে দেশৰ মুখ্য শাসক যদিও, প্রকৃত ৰাজনৈতিক আৰু শাসনক্ষমতা সংসদ আৰু প্ৰধানমন্ত্ৰীৰ হাতত থাকে।
আভ্যন্তৰীণ আৰু বাহ্যিক স্বাধীনতা (Internal and External Sovereignty)
(ক) আভ্যন্তৰীণ স্বাধীনতা (Internal Sovereignty)
১। ই কোনো ৰাষ্ট্ৰৰ অভ্যন্তৰীণ বিষয়ে চূড়ান্ত ক্ষমতা বুজায়।
২। চৰকাৰে নিজৰ আইন প্ৰণয়ন, কাৰ্য্যনিবাহন আৰু বিচাৰ প্ৰক্ৰিয়াত পূৰ্ণ নিয়ন্ত্ৰণ ৰাখে।
৩। ৰাষ্ট্ৰৰ অভ্যন্তৰত কোনো গোট বা ব্যক্তি চৰকাৰৰ ওপৰত উচ্চ নহয়।
(খ) বাহ্যিক স্বাধীনতা (External Sovereignty)
১। ই অন্যান্য ৰাষ্ট্ৰৰ লগত সম্পৰ্ক, স্বতন্ত্রতা আৰু আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় ক্ষেত্ৰত স্বাধীনতা বুজায়।
২। কোনো দেশ বাহিৰৰ দেশৰ অধীনস্থ নহয় আৰু নিজে নিজৰ বিদেশনীতি, বাণিজ্য, সামরিক বিষয়ে সিদ্ধান্ত ল’ব পাৰে।
৩। আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় স্বীকৃতি থাকিলে কোনো দেশৰ বাহ্যিক স্বাধীনতা ধৰি লোৱা হয়।
সার্বভৌমত্বৰ বৈশিষ্ট্যসমূহ (Characteristics of Sovereignty)
১। সৰ্বোচ্চ ক্ষমতা: সার্বভৌমত্বৰ মূল বৈশিষ্ট্য হ’ল ই এটা ৰাষ্ট্ৰৰ ভিতৰত সৰ্বোচ্চ আৰু চূড়ান্ত ক্ষমতা। যেতিয়া কোনো ৰাষ্ট্ৰক ‘সার্বভৌম’ বুলি কোৱা হয়, তেতিয়া বুজা যায় যে সেই ৰাষ্ট্ৰৰ ভিতৰত কোনো অন্য ৰাষ্ট্ৰ, সংস্থা বা ব্যক্তি দলৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ নকৰাকৈ নিজৰ সিদ্ধান্ত লোৱাৰ ক্ষমতা আছে। কোনো ৰাষ্ট্ৰৰ চৰকাৰে নিজৰ অভ্যন্তৰীণ আৰু বাহ্যিক বিষয়সমূহত নিজৰ মতে আইন প্ৰণয়ন, নীতি-নিৰ্বাচন, আৰু শাসন ব্যৱস্থা গঠন কৰিব পাৰে। এই ক্ষমতা ওপৰত কোনো বাহ্যিক বা উচ্চতৰৰ সংস্থাৰ হস্তক্ষেপ নাই। সেয়েহে, সার্বভৌমত্ব সৰ্বোচ্চ আৰু চূড়ান্ত ক্ষমতাৰ প্ৰতীক।
২। স্থিতিশীলতা: সার্বভৌমত্ব এটা স্থিতিশীল আৰু স্থায়ী শক্তি, যি কোনো চৰকাৰৰ আহা-যোৱা বা দলবদলত পৰিৱর্তন নোহোৱা এক অটুট সত্তা। চৰকাৰ সলনি হ’লেও ৰাষ্ট্ৰৰ সার্বভৌমত্ব অক্ষুণ্ণ থাকে। উদাহৰণস্বৰূপে, ভাৰতত নিৰ্বাচনৰ পিছত কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ দল সলনি হ’লেও, ভাৰতৰ স্বাৰ্থ, স্বাধীনতা, আৰু সংবিধানিক ক্ষমতা আগৰ দৰে সদায় অটুট থাকে। এই স্থায়িত্বই ৰাষ্ট্ৰীয় একতাৰ ক্ষেত্ৰত এক গুৰুত্বপূর্ণ ভূমিকা পালন কৰে আৰু ৰাষ্ট্ৰৰ ভিতৰ তথা বাহিৰত বিশ্বস্ততা গঢ়ি তোলে।
৩। এককত্ব: সার্বভৌমত্বৰ এটা গুৰুত্বপূর্ণ দিশ হ’ল — একক সিদ্ধান্ত লোৱাৰ ক্ষমতা। এটা ৰাষ্ট্ৰৰ ভিতৰত চূড়ান্ত সিদ্ধান্ত লোৱাৰ ক্ষমতা কেৱল এটা চৰকাৰ বা সংবিধান-স্বীকৃত সংস্থাৰ হাতত থাকে। ই মানে, যদিও প্ৰাদেশিক বা স্থানীয় চৰকাৰ থাকে, চূড়ান্ত আৰু মূল সিদ্ধান্ত কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ অধীনেই থাকে। এই এককত্বেই ৰাষ্ট্ৰৰ একতা, স্থিৰতা আৰু কাৰ্যকৰিতাৰ নিশ্চিত কৰে।
৪। অখণ্ডতা: সার্বভৌমত্ব অপৰিহাৰ্যভাৱে অখণ্ড। ইয়াক ভাগ-ভট্টি কৰিব নোৱাৰি। যদি কোনো দেশৰ সার্বভৌমত্ব বিভিন্ন অংশলৈ বিভক্ত হৈ যায়, তেনেহলে ৰাষ্ট্ৰৰ সংহতি হ্ৰাস পায় আৰু ৰাষ্ট্ৰীয় একতা ভঙ হয়। উদাহৰণস্বৰূপে, যদি ভাৰতৰ ৰাজ্যবোৰক স্বাধীন দেশ হিচাপে স্বীকৃতি দিয়া হয়, তেন্তে ভাৰতৰ সার্বভৌমত্ব ভঙ্গ হ’ব। এইবাবে ৰাষ্ট্ৰৰ অখণ্ড সার্বভৌম ক্ষমতা এটা প্ৰয়োজনীয় মৌলিক দিশ।
৫। অহস্তান্তৰণযোগ্যতা: সার্বভৌমত্ব কোনো ৰাষ্ট্ৰৰ একমাত্ৰ সম্পত্তি। কোনো ৰাষ্ট্ৰে ইয়াক অন্য ৰাষ্ট্ৰ, সংস্থা, বা গোটৰ ওচৰলৈ হস্তান্তৰ কৰিব নোৱাৰে। উদাহৰণস্বৰূপে, ভাৰত চৰকাৰে নিজৰ আইন প্ৰণয়নৰ ক্ষমতা আমেৰিকা বা ৰাষ্ট্ৰসংঘক দিব নোৱাৰে। ই হ’ল এক প্ৰাকৃতিক অধিকাৰ, যাক বিক্ৰী, স্থানান্তৰ বা ত্যাগ কৰা নাযায়।
৬। সার্বজনীনতা: সার্বভৌমত্ব ৰাষ্ট্ৰৰ সকলো নাগৰিক, প্ৰতিষ্ঠান, আৰু সংস্থাৰ ওপৰত প্ৰযোজ্য। কোনো ব্যক্তি, সংগঠন, বা বিদেশী প্ৰতিষ্ঠান এই নিয়মৰ পৰা উন্মুক্ত নহয়। উদাহৰণস্বৰূপে, ভাৰতৰ সংবিধানত উল্লিখিত আইনবোৰ সকলো ভাৰতীয় নাগৰিক আৰু ভাৰতত থকা বিদেশী লোকৰ ক্ষেত্ৰতো প্ৰযোজ্য, যদিহে তেওঁ ভাৰতীয় আইনৰ অধীনত আছে।
৭। অভ্যন্তৰীণ আৰু বাহ্যিক দিশ: সার্বভৌমত্বৰ দুটা মুখ্য দিশ থাকে — অভ্যন্তৰীণ আৰু বাহ্যিক। অভ্যন্তৰীণভাৱে, এটা ৰাষ্ট্ৰে নিজৰ আইন, নীতি, আৰু চৰকাৰ নিৰ্ধাৰণ কৰে। বাহ্যিকভাৱে, ই অন্য কোনো ৰাষ্ট্ৰৰ পৰা সম্পূৰ্ণ স্বাধীন। কোনো বিদেশী চৰকাৰে তাৰ ওপৰত হস্তক্ষেপ কৰিব নোৱাৰে। এই দুভাগ দিশই মিলি এটা ৰাষ্ট্ৰক পূৰ্ণ স্বাধীনতা প্ৰদান কৰে।
৮। বৈধতা: সার্বভৌমত্বত বৈধতা অৰ্থাৎ মান্যতা বিশেষ গুৰুত্বপূৰ্ণ। এটা ৰাষ্ট্ৰৰ সার্বভৌমত্ব স্বীকৃতি পায় যদি নিজ ৰাইজে সেই চৰকাৰক বৈধ বুলি মানে আৰু আন ৰাষ্ট্ৰেও সেই ৰাষ্ট্ৰক স্বীকৃতি দিয়ে। জাতিসংঘত সদস্যপদ লাভ কৰাটো এজন ৰাষ্ট্ৰৰ বৈধ সার্বভৌমত্বৰ এটি নিদৰ্শন।
৯। স্বাধীনতা: সার্বভৌম ৰাষ্ট্ৰে বিদেশী শক্তিৰ পৰা স্বাধীনভাৱে নিজৰ ভিতৰুৱা বিষয়সমূহ সামলাই। বিদেশী চৰকাৰে বা সংস্থাই এইসকল বিষয়ত হস্তক্ষেপ কৰাৰ অধিকার নাথাকে। এই স্বাধীনতাই এটা ৰাষ্ট্ৰক নিজস্ব পৰিচয়, নীতি আৰু উন্নয়ন পথ নিৰ্ধাৰণৰ শক্তি দিয়ে।
১০। আইনসৃষ্টিৰ ক্ষমতা: সার্বভৌম ৰাষ্ট্ৰৰ চৰকাৰে নিজৰ দেশৰ ভিতৰত আইন প্ৰণয়ন, সংশোধন আৰু কাৰ্যকৰী কৰাৰ সম্পূৰ্ণ অধিকার থাকে। উদাহৰণস্বৰূপে, ভাৰতৰ সংসদে যি আইন প্ৰণয়ন কৰে, সেইবোৰ দেশজুৰি প্ৰযোজ্য হয় আৰু আন কোনো ৰাষ্ট্ৰ বা সংস্থা ইয়াত হস্তক্ষেপ কৰিব নোৱাৰে।
১১। শক্তিৰ এককীকৰণ: সার্বভৌমত্বত আইন প্ৰণয়ন, প্ৰয়োগ, আৰু ন্যায় প্ৰদান – এই তিনিও দিশৰ ক্ষমতা কেন্দ্রীভূত থাকে। যদিও গণতান্ত্ৰিক ৰাষ্ট্ৰত এই ক্ষমতাসমূহ স্বতন্ত্ৰ সংস্থাৰ মাজত বিভাজিত থাকে, তথাপিও সেইবোৰ সংবিধানৰ অধীনেই চলে। এই এককীকৰণে শৃঙ্খলাবদ্ধ, সুসংহত শাসন প্ৰদান কৰে।
১২। আন্তর্জাতিক স্বীকৃতি: যেতিয়া আন ৰাষ্ট্ৰ আৰু আন্তৰ্জাতিক সংস্থাসমূহে কোনো নতুন ৰাষ্ট্ৰক স্বীকৃতি দিয়ে, তেতিয়া সেই ৰাষ্ট্ৰৰ সার্বভৌমত্ব অধিক স্থায়ী আৰু শক্তিশালী হয়। এই স্বীকৃতিৰে তেওঁ বিশ্ব ৰাজনীতিত স্থান লাভ কৰে আৰু আন্তৰ্জাতিক চুক্তি, বাণিজ্য, আৰু আলোচনাত অংশগ্ৰহণৰ সুযোগ পায়।
১৩। জনগণৰ ওপৰত নিয়ন্ত্ৰণ: সার্বভৌম ৰাষ্ট্ৰৰ চৰকাৰে নিজৰ জনগণৰ ওপৰত শাসন চলাবলৈ আইনী, নৈতিক আৰু প্ৰশাসনিক ক্ষমতা ৰাখে। এই নিয়ন্ত্ৰণ ৰাজনৈতিক স্থিতিশীলতা আৰু শৃঙ্খলা ৰক্ষাৰ ক্ষেত্ৰত এক প্ৰয়োজনীয় দিশ।
১৪। সংবিধানিকতা: আধুনিক ৰাষ্ট্ৰসমূহত চৰকাৰৰ ক্ষমতা সংবিধানৰ দ্বাৰা সীমাবদ্ধ কৰা হয় যাতে কোনো একক ব্যক্তি বা গোটে ক্ষমতাৰ অপব্যৱহাৰ নকৰে। সংবিধানিক সীমাৰ ভিতৰত থকা এই সার্বভৌমত্ব অধিক স্থায়ী, ন্যায়সঙ্গত, আৰু গণতান্ত্ৰিক ৰূপত বিকশিত হয়।
১৫। ৰাষ্ট্ৰীয় স্বাৰ্থৰ সুৰক্ষা: সার্বভৌম ৰাষ্ট্ৰে নিজৰ ৰাষ্ট্ৰীয় স্বাৰ্থ, সংস্কৃতি, ভাষা, পৰম্পৰা আৰু সম্পদ ৰক্ষা কৰাৰ দায়িত্ব লয়। ইহে ৰাষ্ট্ৰীয় গৌৰৱ আৰু পৰিচয় সংৰক্ষণৰ মূল আধাৰ। এই সুৰক্ষাৰ জৰিয়তে ৰাষ্ট্ৰে আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় মঞ্চতো নিজৰ স্বাৰ্থক প্ৰতিনিধিত্ব কৰিব পাৰে।
| Sl. No. | CONTENTS |
| Unit – 1 | গোলকীকৰণ: ধাৰণা আৰু দৃষ্টিভংগী |
| Unit – 2 | বিশ্ব ৰাজনীতিত সমস্যা আৰু প্ৰতিষ্ঠানসমূহ |
| Unit – 3 | সমসাময়িক গোলকীয় সমস্যা – I |
| Unit – 4 | সমসাময়িক গোলকীয় সমস্যা – II |
| Unit – 5 | গোলকীয় পৰিবৰ্তন: ক্ষমতা আৰু প্ৰশাসন |
ভাৰতত সাৰ্বভৌমত্ব (Sovereignty in India)
ভাৰত হৈছে এক স্বাধীন আৰু সার্বভৌম গণৰাজ্য, যাৰ উল্লেখ 1950 চনৰ ভাৰতীয় সংবিধানৰ প্ৰথম অনুচ্ছেদতে কৰা হৈছে। ইয়াৰ কিছুমান গুৰুত্বপূর্ণ দিশ—
১। সংবিধানত সাৰ্বভৌমত্বৰ স্বীকৃতি
(ক) সংবিধানৰ প্ৰস্তাৱনাতেই “We, the people of India… Sovereign, Socialist, Secular, Democratic Republic” বুলি উল্লেখ কৰা হৈছে, যাৰ অৰ্থ ভাৰত কোনো বাহ্যিক শক্তিৰ অধীনস্থ নহয়।
(খ) ভাৰতৰ সংবিধানেই সৰ্বোচ্চ আইন, আৰু সকলো আইন, চৰকাৰ, আৰু নীতি সংবিধান অনুসৰি চলিব লাগে।
২। অভ্যন্তৰীণ সাৰ্বভৌমত্ব
(ক) ভাৰতীয় চৰকাৰক নিজৰ ৰাষ্ট্ৰৰ ভিতৰত আইন প্ৰণয়ন, শাসন আৰু ন্যায় প্ৰদানৰ পূৰ্ণ অধিকাৰ আছে।
(খ) কেন্দ্ৰ আৰু ৰাজ্য চৰকাৰৰ মাজত ক্ষমতা সংবিধানৰ সপ্তম ফালত (Seventh Schedule) বণ্টন কৰা হৈছে।
(গ) ভাৰতৰ উচ্চতম ন্যায়ালয়ে সংবিধান অনুসৰি যিকোনো চৰকাৰী সিদ্ধান্ত অবৈধ ঘোষণা কৰিব পাৰে।
৩। বাহ্যিক সাৰ্বভৌমত্ব
(ক) ভাৰত আন্তৰ্জাতিকক্ষেত্ৰত কোনো বিদেশী শক্তিৰ দ্বাৰা নিয়ন্ত্রিত নহয়।
(খ) ভাৰত আন্তৰ্জাতিক কূটনীতি, সামৰিক, আৰু ব্যৱসায়িক নীতি নিজে ঠিক কৰে।
(গ) ভাৰত জাতিসংঘ, BRICS, G20, SCO, WTO আদি আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সংস্থাৰ সদস্য হৈ বিশ্ব ৰাজনীতি আৰু অৰ্থনীতিত অংশগ্ৰহণ কৰে।
৪। সামৰিক আৰু ৰাষ্ট্ৰীয় সুৰক্ষা
(ক) ভাৰতৰ সেনা, নৌবাহিনী আৰু বায়ুসেনাৰ দ্বাৰা ৰাষ্ট্ৰীয় সীমা সুৰক্ষিত থাকে।
(খ) সংবিধানৰ 352, 356, আৰু 360 অনুচ্ছেদ অনুসৰি, চূড়ান্ত পৰিস্থিতিত ৰাষ্ট্ৰপতি চৰকাৰৰ ওপৰত নিয়ন্ত্ৰণ স্থাপন কৰিব পাৰে।
৫। গণতান্ত্ৰিক আৰু জনসাধাৰণৰ সাৰ্বভৌমত্ব
(ক) ভাৰতত জনগণেই সৰ্বোচ্চ ক্ষমতাৰ উৎস। প্ৰতি 5 বছৰত হোৱা নিৰ্বাচনৰ জৰিয়তে জনগণে চৰকাৰ নিৰ্বাচন কৰে।
(খ) বিচাৰ বিভাগ, সংবাদ মাধ্যম, আৰু নাগৰিক সমাজৰ স্বাধীনতা সংবিধানিকভাৱে সুৰক্ষিত।
সামৰণি (Conclusion)
ভাৰত সাংবিধানিক, ৰাজনৈতিক, আৰু সামৰিকভাৱে সম্পূৰ্ণ স্বাধীন আৰু সার্বভৌম। যদিও বৈদেশিক সম্পর্ক, অৰ্থনৈতিক গোলকীকৰণ আৰু কেতবোৰ আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় চুক্তিৰ দ্বাৰা ভাৰতৰ সিদ্ধান্তৰ ওপৰত প্ৰভাৱ পৰে, তথাপি ভাৰত নিজৰ সার্বভৌমত্ব সম্পূৰ্ণ ৰূপে ৰক্ষা কৰি আহিছে।
Hi, I’m Dev Kirtonia, Founder & CEO of Dev Library. A website that provides all SCERT, NCERT 3 to 12, and BA, B.com, B.Sc, and Computer Science with Post Graduate Notes & Suggestions, Novel, eBooks, Biography, Quotes, Study Materials, and more.
