পৰিৱেশগত সমস্যা, উৎপত্তি, ঐতিহাসিক আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় পৰিৱেশ চুক্তিসমূহ-ষ্টকহ’ম সম্মিলন, মনট্রিয়েল প্রট’ক’ল, ধৰিত্ৰী সন্মিলন, জোহান্সবাৰ্গ সন্মিলন, | Ecological Issues, origin, Historical International Environment Agreement-Stockholm Conference, Montreal Protocal, The earth summit, Johannesburg Conference.
অৰ্থ (Meaning)
“পৰিৱেশ” শব্দটোৱে সাধাৰণতে আমাৰ চাৰিওফালে থকা জীৱিত (জীৱজন্তু, উদ্ভিদ, মানুহ) আৰু অজীৱিত (মাটিৰ গুণ, বায়ু, পানী, তাপমাত্রা, আদি) উপাদানসমূহৰ একেলগীয়া পৰিসৰক বুজায়। সৰল ভাষাত ক’লে, যিবিলাক বস্তু আৰু অৱস্থা আমাৰ জীৱনক প্ৰভাৱিত কৰে, সেইবোৰেই আমাৰ পৰিৱেশ।
পৰিৱেশ শব্দৰ উৎপত্তি (Origin of Environment word)
পৰিৱেশ প্ৰতিশব্দটো ফৰাচী শব্দ ‘Environner’ ৰ পৰা আহিছে। এই শব্দটোৰ অভিধানিক অৰ্থ হ’ল ঘেৰি ধৰা অথবা আগুৰি ধৰা।
Ecology শব্দটো গ্রীক শব্দ ‘Oikos’ ৰ পৰা উদ্ভৱ হৈছে যাৰ অৰ্থ হ’ল- উদ্ভিদ আৰু প্ৰাণীৰ প্ৰাকৃতিক আবাস। জৈৱিক আৰু অজৈৱিক অৱস্থাত জীৱ-জন্তুৰ মাজত সম্পূর্ণ সম্পর্কক বুজাবলৈ ১৮৮৬ চনত জার্মান প্রাণীতত্ত্ববিদ আর্নেষ্ট হাকেল (Ernst Haeckel) এ পোনপ্ৰথমবাৰৰ বাবে এই শব্দটো ব্যৱহাৰ কৰিছিল। হেউড (Heywood) ৰ মতে Ecology মানে হ’ল জীৱিত প্রাণী বা উদ্ভিদ, তেওঁলোকৰ প্ৰাকৃতিক আবাস সম্পর্কে আলোচনা। সহজ ভাষাত ক’বলৈ হ’লে পৰিস্থিতি বিদ্যা হৈছে জীৱবিজ্ঞানৰ এক অংশ, যিটো জীৱিত প্রাণী বা উদ্ভিদৰ সম্পৰ্কৰ লগত জড়িত।
ঐতিহাসিক আন্তৰাষ্ট্ৰীয় পৰিৱেশীয় চুক্তিসমূহ (Historic International Environmental Agreements)
আন্তৰাষ্ট্ৰীয় পৰিৱেশীয় চুক্তিসমূহ হৈছে এনে চুক্তি বা সন্ধি, যিবোৰ পৃথিৱীৰ পৰিৱেশগত সমস্যাসমূহ সমাধান কৰিবলৈ বিভিন্ন দেশৰ মাজত স্বাক্ষৰিত হয়। এই চুক্তিসমূহ পৰিৱেশ সংৰক্ষণ, প্ৰদূষণ নিয়ন্ত্ৰণ, আৰু প্ৰাকৃতিক সম্পদৰ টেকসই ব্যৱহাৰৰ ক্ষেত্ৰত গুৰুত্বপূর্ণ ভূমিকা গ্ৰহণ কৰে।
এতিয়া পৰ্যন্ত বহুতো ঐতিহাসিক আন্তৰাষ্ট্ৰীয় পৰিবেশীয় চুক্তি স্বাক্ষৰিত হৈছে, তাৰে কিছু উল্লেখযোগ্য হ’লঃ
১। ষ্টকহ’ম সম্মিলন, ১৯৭২ (Stockholm Conference, 1972): ষ্টকহ’ম সম্মিলন, ১৯৭২ (Stockholm Conference on the Human Environment) আছিল পৰিৱেশ সংৰক্ষণ সম্পৰ্কে অনুষ্ঠিত প্ৰথম আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সন্মিলন। এই সন্মিলন ৫ জুনৰ পৰা ১৬ জুনলৈ সুইডেনৰ ষ্টকহ’মত অনুষ্ঠিত হৈছিল আৰু ইয়াক “United Nations Conference on the Human Environment” বুলিও জনা যায়।
উদ্দেশ্য (Purpose)
এই সন্মিলন বিশ্বজুৰি পৰিৱেশগত সমস্যা সমাধানৰ বাবে আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সহযোগিতা আৰু নীতি-নিৰ্বাচন গঠনৰ লক্ষ্যৰে আয়োজন কৰা হৈছিল। সভাত “Only One Earth” শ্ল’গান দিয়া হৈছিল, যিয়ে পৃথিৱীৰ পৰিৱেশ সংৰক্ষণৰ গুৰুত্ব ব্যক্ত কৰিছিল।
মূল সিদ্ধান্তসমূহ:
১। ষ্টকহ’ম ঘোষণাপত্ৰ (Stockholm Declaration) – ২৬টা নীতিৰে গঠিত, যিয়ে পৰিৱেশ সংৰক্ষণৰ বাবে দেশসমূহক দিশ-নির্দেশনা দিয়ে।
২। UNEP (United Nations Environment Programme) – ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ পৰিৱেশ সম্পৰ্কীয় সংস্থা স্থাপন কৰা হয়।
৩। টেকসই উন্নয়ন আৰু দৰিদ্ৰতা হ্ৰাসৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়া হয়।
ষ্টকহ’ম সম্মিলনে বিশ্বব্যাপী পৰিৱেশ নীতি গঠনত প্ৰভাৱ খটিয়াই আনে আৰু পিছত ১৯৯২ চনৰ ৰিঅ’ সম্মিলন (Rio Earth Summit) আৰু ২০১৫ চনৰ টেকসই উন্নয়ন লক্ষ্য (SDGs)ৰ বাবে ভূমিকা ৰাখে।
মনট্রিয়েল প্রট’ক’ল (Montreal Protocal, 1987)
মনট্রিয়েল প্ৰট’কল হৈছে 1987 চনত গ্ৰহণ কৰা এখন আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় চুক্তি, যাৰ উদ্দেশ্য আছিল অজন স্তৰৰ ক্ষয় ৰোধ কৰা। এই চুক্তিখনে মূলত ক্ল’ৰ’ফ্লুৰ’কাৰ্বন (CFCs), হেলন, কাৰ্বন টেট্ৰাক্ল’ৰাইড আদি ozone ক্ষয় কৰা পদাৰ্থসমূহ (Ozone Depleting Substances – ODS)ৰ উৎপাদন আৰু ব্যৱহাৰ হ্ৰাস কৰাৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়ে।
মুখ্য বৈশিষ্ট্যসমূহ (Major Features)
১। 16 ছেপ্টেম্বৰ 1987-ত স্বাক্ষৰিত হয় আৰু 1989 চনৰ 1 জানুৱাৰীৰ পৰা কাৰ্যকৰী হয়।
২। অজন স্তৰ সংৰক্ষণ কৰি পৰিৱেশ আৰু মানুহৰ স্বাস্থ্যৰ সুৰক্ষা নিশ্চিত কৰা।
৩। লণ্ডন (1990), ক’পেনহেগেন (1992), মন্ট্ৰিয়েল (1997), আৰু বেইজিং (1999)ত এই চুক্তিত সংশোধনী কৰা হয়।
৪। জাতিসংঘৰ সকলো সদস্য ৰাষ্ট্ৰই এই চুক্তি অনুমোদন কৰিছে, আৰু ইয়াৰ ফলত অজন স্তৰৰ পুনৰুদ্ধাৰ প্ৰক্ৰিয়া আৰম্ভ হৈছে।
ফলাফল:
১। অজন স্তৰৰ গাত ধীৰে ধীৰে সৰু হৈ আহিছে, আৰু বিজ্ঞানীসকলৰ আশা অনুসৰি 2050-2070ৰ ভিতৰত ই সম্পূৰ্ণভাৱে পুনৰুদ্ধাৰ হব।
২। অজন-বিনাশী পদাৰ্থসমূহৰ বিকল্প হিচাপে পৰিৱেশ-বান্ধৱ প্ৰযুক্তিৰ প্ৰচলন বৃদ্ধি পাইছে।
এই চুক্তিখন পৰিৱেশ সংৰক্ষণৰ ক্ষেত্ৰত আটাইতকৈ সফল আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় চুক্তিসমূহৰ অন্যতম।
ধৰিত্ৰী সন্মিলন ১৯৯২ (The earth summit,1992)
ধৰিত্ৰী সন্মিলন (Earth Summit) হৈছে 1992 চনৰ জুন মাহত ব্ৰাজিলৰ ৰিঅ’ ডি জেনেৰিও (Rio de Janeiro) চহৰত অনুষ্ঠিত এখন ঐতিহাসিক আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সন্মিলন। এই সন্মিলনক “ৰিঅ’ সন্মিলন” (Rio Summit) বা “সংযুক্ত ৰাষ্ট্ৰ পৰিৱেশ আৰু উন্নয়ন সন্মিলন” (United Nations Conference on Environment and Development – UNCED) বুলিও কোৱা হয়।
মূল উদ্দেশ্য (Purpose)
১। সচেতনতা বৃদ্ধি: ধৰিত্ৰী সন্মিলনৰ মূল লক্ষ্য হ’ল পৰিৱেশ দূষণ, জলবায়ু পৰিৱর্তন তথা জীৱবৈচিত্র্য ৰক্ষাৰ বাবে গুৰুত্বপূর্ণ সিদ্ধান্ত আৰু সচেতনতা বৃদ্ধি কৰা।
২। টেকসই উন্নয়ন: এই সন্মিলনটোৱে টেকসই উন্নয়নৰ বাবে আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সহযোগিতা বৃদ্ধি কৰাৰ লগতে পৰিৱেশ সুৰক্ষাৰ প্ৰয়োজনীয় পদক্ষেপ লোৱাত উৎসাহিত কৰে।
৩। জলবায়ু পৰিৱৰ্তন: জলবায়ু পৰিৱৰ্তনৰ প্ৰভাৱ কমাবলৈ জীৱাশ্ম ইন্ধনৰ বিকল্প উৎস বিচৰা আৰু পৰিৱেশ-বন্ধু প্ৰযুক্তিৰ ব্যৱহাৰৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়া হয়।
৪। পৰিৱেশ সুৰক্ষাত সহযোগিতা: বিভিন্ন দেশ আৰু সংস্থাসমূহৰ মাজত পৰিৱেশ সুৰক্ষাৰ বাবে সহযোগিতা আৰু অংশীদাৰিত্ব স্থাপন কৰা এই সন্মিলনটোৰ অন্যতম লক্ষ্য।
সন্মিলনৰ মুখ্য সিদ্ধান্তসমূহ (Major decisions of the conference)
১। ৰিঅ’ঘোষণা (Rio Declaration) → টেকসই উন্নয়ন সম্পৰ্কীয় 27টা মূল নীতি গ্ৰহণ কৰা হয়।
২। Agenda 21 → 21শতিকলৈ টেকসই উন্নয়ন নিশ্চিত কৰাৰ বাবে এখন বিৱৰণী।
৩। জীৱ বৈচিত্ৰ্য সন্মিলন (Convention on Biological Diversity – CBD) → প্ৰাকৃতিক সম্পদ সংৰক্ষণৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰা চুক্তি।
৪। জলবায়ু পৰিৱর্তন ফ্ৰেমৱৰ্ক কনভেনশন (UNFCCC) → জলবায়ু পৰিৱর্তনৰ সমস্যা সমাধানৰ বাবে আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সহযোগিতা বৃদ্ধিৰ উদ্দেশ্যে।
৫। বন সংৰক্ষণ সম্পৰ্কীয় নীতি → বিশ্বৰ বনাঞ্চল সংৰক্ষণৰ বাবে বিশেষ পৰিকল্পনা গ্ৰহণ।
ফলাফল আৰু প্ৰভাৱ (Results and Impact)
১। এই সন্মিলনে বিশ্বজুৰি পৰিৱেশ সংৰক্ষণ আৰু টেকসই উন্নয়ন সন্দৰ্ভত নতুন দিশ মুকলি কৰিলে।
২। 1997 চনৰ কিয়’ট’ প্ৰট’কল (Kyoto Protocol) আৰু 2015 চনৰ পেৰিছ চুক্তি (Paris Agreement)ৰ বাবে এই সন্মিলনে পথ প্ৰশস্ত কৰিলে।
৩। টেকসই উন্নয়নৰ সৰ্থক ৰূপায়ণ নিশ্চিত কৰিবলৈ SDGs (Sustainable Development Goals) বা টেকসই উন্নয়ন লক্ষ্যমাত্ৰাৰ ধাৰণাও ইয়াৰ দ্বাৰা প্ৰেৰিত হৈছিল।
জোহান্সবাগ সম্মিলন, ২০০২ (Johannesburg Conference, 2002)
জোহান্সবাৰ্গ সন্মিলন (Johannesburg Summit), যাক ‘প্ৰতিৱেশ আৰু টেকসই উন্নয়ন বিষয়ক বিশ্ব সন্মিলন’ (World Summit on Sustainable Development – WSSD) বুলিও কোৱা হয়। ২০০২ চনৰ ২৬ আগষ্টৰ পৰা ৪ ছেপ্টেম্বৰলৈ দক্ষিণ আফ্ৰিকাৰ জোহান্সবাৰ্গ চহৰত অনুষ্ঠিত হৈছিল। এই সন্মিলন ১৯৯২ চনৰ ‘ৰিঅ’ ধৰিত্ৰী সন্মিলন (Rio Earth Summit)ৰ ১০ বছৰ পূর্তিৰ লগত সম্পৰ্কিত আছিল।
মূল উদ্দেশ্য (Main Purpose)
১। টেকসই উন্নয়ন (Sustainable Development)ক আগবঢ়োৱা।
২। দাৰিদ্ৰ্য হ্ৰাস আৰু পৰিৱেশ সংৰক্ষণৰ মাজত সমতা ৰক্ষা কৰা।
৩। Agenda 21 (ৰিঅ’ সন্মিলনত গৃহীত পৰিকল্পনা) বাস্তৱায়নৰ অগ্ৰগতি পৰ্যালোচনা কৰা।
৪। বিশ্বব্যাপী পানী, উৰ্জা, স্বাস্থ্য, কৃষি আৰু জীৱবৈচিত্ৰ্য সংৰক্ষণৰ ক্ষেত্ৰত উন্নয়নমূলক পদক্ষেপ লোৱা।
মুখ্য সিদ্ধান্তসমূহ
১। কাৰ্যকাৰীকাৰণ আৰু প্ৰক্ৰিয়া(Plan of Implementation): পূৰ্বতে গ্ৰহণ কৰা পৰিকল্পনাসমূহ বাস্তৱায়ন কৰাৰ বাবে নতুন পদক্ষেপ গ্ৰহণ।
২। পানী আৰু স্বাস্থ্য: ২০১৫ চনৰ ভিতৰত জনসংখ্যাৰ বাবে পানী আৰু জলসিঞ্চনৰ সুবিধা নিশ্চিত কৰাৰ লক্ষ্য স্থাপন।
৩। জীৱ বৈচিত্ৰ্য সংৰক্ষণ: ২০১০ চনৰ ভিতৰত জীৱ বৈচিত্ৰ্য যি সংখ্যা কমি আহিছে, তাৰ ওপৰত কাম কৰা।
৪। আৰ্থ-সামাজিক উন্নয়ন: দৰিদ্ৰতা হ্ৰাস, ৰোগ-ব্যাধি নিয়ন্ত্ৰণ আৰু শিক্ষাৰ সুযোগ বৃদ্ধিৰ ওপৰত গুৰুত্ব প্ৰদান কৰা।
৫। ব্যৱসা আৰু পৰিৱেশ: বেছিভাগ সিদ্ধান্ত চৰকাৰী আৰু বেচাৰকাৰী সংগঠনৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল আছিল।
সামৰণি (Conclusion)
পৰিৱেশীয় বিষয়সমূহ প্ৰাকৃতিক আৰু মানুহৰ সৃষ্টি কৰা উপাদানসমূহৰ সামগ্ৰিক অধ্যয়নক বুজায়। ইয়াত বায়ুমণ্ডল, ভূমি, জলমণ্ডল, আৰু জীৱমণ্ডল অন্তৰ্ভুক্ত, যি একেলগে পৃথিৱীৰ পৰিৱেশ গঠনে সহায় কৰে। লগতে, মানুহৰ জীৱনশৈলী, জনসংখ্যা, অৰ্থনীতি, আৰু পৰিৱেশীয় নীতিসমূহো পৰিৱেশৰ অংশ।
পৰিৱেশ দূষণ হৈছে এক গুৰুত্বপূৰ্ণ সমস্যা, য’ত বায়ু, পানী, মাটি, আৰু শব্দ দূষণৰ দ্বাৰা প্ৰাকৃতিক সম্পদসমূহ ক্ষতিগ্ৰস্ত হয়। জীৱবৈচিত্ৰ্য সংৰক্ষণৰ গুৰুত্ব অপৰিসীম, কাৰণ উদ্ভিদ আৰু প্ৰাণীজগতৰ সুৰক্ষা পৃথিৱীৰ পৰিৱেশৰ স্থিৰতা ৰক্ষা কৰিবলৈ প্ৰয়োজনীয়।
Myself Priya Kumari Sahu. I completed my graduation in Political Science (Honors) from Silapathar College under Dibrugarh University, and my hobbies are art and craft. Currently, I am working as a Content Editor at Dev Library.
