Class 12 History Chapter 9 কৃষক, জমিদাৰ আৰু ৰাজ্য Question Answer to each chapter is provided in the list so that you can easily browse throughout different chapter Assam Board HS Class 12 History Chapter 9 কৃষক, জমিদাৰ আৰু ৰাজ্য and select needs one.
Class 12 History Chapter 9 কৃষক, জমিদাৰ আৰু ৰাজ্য
Also, you can read the AHSEC book online in these sections Solutions by Expert Teachers as per AHSEC (CBSE) Book guidelines. These solutions are part of AHSEC All Subject Solutions. Here we have given Assam Board Class 12 History Chapter 9 কৃষক, জমিদাৰ আৰু ৰাজ্য Solutions for All Subject, You can practice these here.
কৃষক, জমিদাৰ আৰু ৰাজ্য
পাঠ: ৯
দ্বিতীয় খণ্ড
অতি চমু প্রশ্নোত্তৰ
প্রশ্ন ১। ১৬-১৭ শতিকাত গাঁও অঞ্চলত কিমান শতাংশ লােক বাস কৰিছিল ?
উত্তৰঃ প্রায় ৮৫ শতাংশ লােক বাস কৰিছিল ।
প্রশ্ন ২। আইন – ই – আকবৰীৰ ৰচক কোন ?
উত্তৰঃ আবুল ফজল হ’ল আইন – ই – আকবৰীৰ ৰচক ।
প্রশ্ন ৩। মধ্য যুগত ধনী বুলি কোনসকল লােকক কোৱা হয় ?
উত্তৰঃ ১০ একৰ ভূমি থকা লােকসকলক ধনী বুলি কোৱা হৈছিল ।
প্রশ্ন ৪। ধানখেতি কেনে অঞ্চলত কৰা হৈছিল ?
উত্তৰঃ বছৰি ৪০ ইঞ্চি বৰষুণ হােৱা অঞ্চলবােৰত ধান খেতি কৰা হৈছিল ।
প্রশ্ন ৫। আগ্রা অঞ্চলত কিমানবিধ খাৰিফ শস্য কৰা হৈছিল ?
উত্তৰঃ প্রায় ৩৯ বিধ খাৰিফ শস্য কৰা হৈছিল ।
প্রশ্ন ৬। বংগদেশত কিমান বিধ ধানখেতি কৰা হৈছিল ?
উত্তৰঃ প্রায় ৫০ বিধ ধানখেতি কৰা হৈছিল ।
প্রশ্ন ৭। ‘ জিন্স-ই-কামিল ’ শব্দৰ অর্থ কি ?
উত্তৰঃ সর্বোত্তম ফচলক ‘ জিন্স – ই – কামিল ’ বুলি কোৱা হৈছিল ।
প্রশ্ন ৮। যােল্লৰ পৰা ওঠৰ শতিকাৰ ভিতৰত ভাৰতৰ জনসংখ্যা কিমান আছিল ?
উত্তৰঃ প্রায় ৫০ মিলিয়ন হৈছিলগৈ ।
প্রশ্ন ৯। মণ্ডল কাক কোৱা হৈছিল ?
উত্তৰঃ পঞ্চায়তৰ সভাপতিজনক মণ্ডল বুলি কোৱা হৈছিল ।
প্রশ্ন ১০। মধ্য যুগত জংঘলী বুলি কাক কোৱা হৈছিল ?
উত্তৰঃ চিকাৰ আৰু ঝুমখেতিৰ সহায়ত জীৱন নির্বাহ কৰা লােকসকলক জংঘলী বুলি কোৱা হৈছিল । যেনে — ভিলসকল , মিসকল ।
প্রশ্ন ১২। খিদমত শব্দৰ অর্থ কি ?
উত্তৰঃ সেৱা কাৰ্যক খিদমত বুলি কোৱা হয় ।
প্রশ্ন ১৩। মােগল যুগৰ অর্থনীতিৰ প্রধান উৎস কি আছিল ?
উত্তৰঃ ভূমি ৰাজহ আৰু কৃষি আছিল প্রধান উৎস ।
প্রশ্ন ১৪। মুক্তাৰিয়ান কাক কোৱা হৈছিল ?
উত্তৰঃ খেতিয়ক সকলক কোৱা হৈছিল ।
প্রশ্ন ১৫। মাজুৰ বুলিলে কি বুজা ?
উত্তৰঃ কৃষিৰ লগত জড়িত ব্যক্তিসকলক মাজুৰ বুলি কোৱা হৈছিল ।
প্রশ্ন ১৬। বাবৰৰ আত্ম জীৱনীখনৰ নাম কি ?
উত্তৰঃ বাবৰৰ আত্ম জীৱনীখনৰ নাম বাবৰনামা ।
প্রশ্ন ১৭। পেছকছ কি ?
উত্তৰঃ মােগল যুগত অৰণ্যবাসীসকলৰ পৰা সময়ে সময়ে পেছকছ নামৰ এবিধ কৰ আদায় কৰিছিল । এই কৰ হাতী বা ঘোঁৰাৰ সংখ্যাৰে লৈছিল । এনে কৰকে পেছকছ বােলে ।
প্রশ্ন ১৮। বংগদেশত চিৰস্থায়ী বন্দবস্ত কোনে প্ৰৱৰ্তন কৰিছিল ?
উত্তৰঃ লর্ড কর্ণৱালিছে চিৰস্থায়ী বন্দৱ প্ৰৱৰ্তন কৰিছিল ।
প্রশ্ন ১৯। মিলকিয়াত কি আছিল ?
উত্তৰঃ মিলকিয়াত মানে হ’ল কোনাে সামগ্ৰীৰ গৰাকী ।
প্রশ্ন ২০। মুকাদ্দাম বুলি কাক কোৱা হৈছিল ?
উত্তৰঃ গাঁৱৰ মুখিয়ালজনক মুকাদ্দাম বুলি কোৱা হৈছিল ।
চমু প্রশ্নোত্তৰ
প্রশ্ন ১। মােগল যুগত বেছিকৈ খেতি কৰা শস্যসমূহ কি কি ?
উত্তৰঃ কপাহ , কুঁহিয়াৰ , সৰিয়হ , তিলজাতীয় শস্য , নদগী শস্য , আলু, বিলাহী , জলকীয়া , মাটিকঁঠাল , অমিতা , কাজুবাদাম আদি ।
প্রশ্ন ২। সােতৰ শতিকাত ভাৰতলৈ বাহিৰৰ দেশবােৰৰ পৰা কোনবােৰ নতুন শস্যৰ আৱির্ভাব হৈছিল ?
উত্তৰঃ বাহিৰা দেশৰ পৰা অহা নতুন শস্যবােৰ হ’ল –আলু , বিলাহী , আফ্রিকা আৰু স্পেইনৰ পৰা গােমধান , জলকীয়া , মাটিকঠাল , অমিতা, কাজু বাদাম আদি ।
প্রশ্ন ৩। গাঁৱৰ কৃষকসকল কেনেধৰণে কৃষিৰ লগত জড়িত হৈ আহিছিল ?
উত্তৰঃ গাঁৱৰ কৃষকসকল বছৰৰ বিভিন্ন সময়ত নানা ধৰণে কৃষিৰ লগত জড়িত আছিল । উদাহৰণ স্বৰূপে মাটি চহোৱা , গুটি সিঁচা , শস্য চপােৱা আদি কামত জড়িত হৈছিল । ইয়াৰােপৰি চেনি , তেল , গুৰ আদি কৃষি আধাৰিত উৎপাদনৰ লগতে জড়িত আছিল ।
প্রশ্ন ৪। খুদকাশত আৰু পাহি কালত কৃষক বুলিলে কি বুজা ?
উত্তৰঃ খুদকালত আৰু পাহিকালত হ’ল ওঠৰ শতিকাৰ দুই প্রকাৰ খেতিয়কৰ নাম । খুদকালত কৃষকসকল নিজৰ গাঁৱত আছিল আৰু তেওঁলােকৰ নিজৰ কৃষিভূমি আছিল ।
আনহাতে পাহিকালত কৃষকসকল স্থায়ী বাসিন্দা নাছিল । তেওঁলােক অন্য ঠাইৰ পৰা ঠিকা ভিত্তিত কৃষি কৰিবলৈ আহিছিল । বহুতে স্বেচ্ছাই পাহিকালত শ্রেণীভুক্ত হৈছিল ।
প্রশ্ন ৫৷ পাৰ্চিয়ান চকা পদ্ধতি কি আছিল ? নাইবা , জাতি পঞ্চায়ত কি ?
উত্তৰঃ ওঠৰ শতিকাত খেতিপথাৰত জলসিঞ্চনৰ ব্যৱস্থা আছিল । খেতি পথাৰত পানী যােগান ধৰা অন্য এটা উন্নত ব্যৱস্থা হ’ল পাচিয়ান চকা পদ্ধতি । ই কাঠ , ৰচী আৰু মাটি কলহেৰে নির্মিত আছিল । এটা ঘূৰণীয়া ৰিঙত কলহবােৰ ৰাখি ষাঁড়গৰুৰ সহায়ত পানী তােলা হৈছিল । এই পদ্ধতিৰে অতি দ ’ কুঁৱাৰ পৰা পানী তোলাটো সহজ হৈ পৰিছিল । পঞ্জাব আৰু সিন্ধু প্রদেশত এই পদ্ধতিৰ প্ৰচলন দেখা গৈছিল ।
প্রশ্ন ৬। ( A ) কুলীনাধিপত্য ব্যবস্থা কি আছিল ?
উত্তৰঃ মধ্য যুগৰ শাসন ব্যৱস্থাত পঞ্চায়ত পদ্ধতিৰ প্ৰচলন আছিল । এই পঞ্চায়ত ব্যৱস্থাৰ মুৰব্বীসকলৰ মাজতাে শ্রেণী বিভাজন দেখা গৈছিল । কুলীনাধিপত্য হ’ল এক শ্রেণী বা ব্যৱস্থা । এই ব্যৱস্থাত বিভিন্ন সম্প্রদায় আৰু জাতিৰ প্রতিনিধি আছিল । কিন্তু সমাজৰ সৰু সৰু শ্রেণীবােৰে ইয়াত প্রতিনিধিত্ব নাপাইছিল ।
প্রশ্ন ৬। ( B ) ঝাৰােকা দর্শন কি ? কোনে আৰু কিয় প্রৱৰ্তন কৰিছিল ?
উত্তৰঃ মােগল সম্রাটসকলে দৈনন্দিন কাম – কাজ ৰাতিপুৱা সূর্য উদয়ৰ আগতে ভক্তি গীত বা প্রার্থনাৰে আৰম্ভ কৰিছল । তাৰ পিছত পূবফালে থকা এটি সৰু বেলকণীত উপস্থিত হৈছিল । এই বেলকণীটোকে ঝাৰােকা বােলা হৈছিল । ইয়াৰ পৰা তেওঁ জনসাধাৰণক দর্শন দিছিল ৷ এই দর্শন ব্যৱস্থাকে ঝাৰােকা – দর্শন বােলা হৈছিল । ৰজাৰ এনে দর্শন পাবলৈ জুম বান্ধি থকা লােক সকলৰ ভিতৰ আছিল সৈনিক , ব্যবসায়ী , শিল্পকাৰ , কৃষক , শিশু আদি ।
এই ঝাৰোকা দর্শনব্যৱস্থা মহামতি আকবৰে উদ্ভাৱন কৰিছিল । জনমানসত সম্রাটৰ ৰাজকীয় কর্তৃক স্বীকৃতি দিয়া আৰু বিস্তাৰ কৰাই আছিল এই ব্যৱস্থাৰ প্রধান উদ্দেশ্য ।
প্রশ্ন ৭ কুঁৱাৰ পানী তুলিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা দুটা যন্ত্রৰ নাম লিখা ।
উত্তৰঃ এই দুবিধ যন্ত্র বা পদ্ধতি হল বাল্টি আৰু চকা পদ্ধতি ।
প্রশ্ন ৮। পঞ্চায়তৰ মুখিয়ালসকলে সমাধা কৰা দুটা কাম উল্লেখ কৰা ।
উত্তৰঃ পঞ্চায়তৰ মুখিয়ালসক মণ্ডল বােলা হৈছিল । তেওঁলােকে সমাধা কৰা দুটা কাম হ’ল—
( ক ) অপৰাধীক জৰিমনা বিহিছিল । আৰু
( খ ) সমাজৰ বিবাহকার্য সম্পন্ন কৰা ।
প্রশ্ন ৯। ৰাজস্থানৰ জাতি পঞ্চায়তৰ দুটা কার্যাবলী উল্লেখ কৰা ।
উত্তৰঃ ৰাজস্থানৰ জাতি পঞ্চায়ত দুটা কার্যাৱলী হ’ল—
( ক ) নিম্ন জাতিৰ কৃষক ৰাজ্যৰ বিষয়াসকলে বা জমিদাৰসকলৰ বিভিন্ন সমস্যাসমূহৰ ৰায় দান কৰিছিল ।
( খ ) নিম্নশ্রেণীৰ লােকসকলৰ আবেদনবােৰৰ বিচাৰ কৰিছিল ।
প্রশ্ন ১০। জমা আৰু হাচিল বুলিলে কি বুজা ?
উত্তৰঃ মােগল যুগত ভূমি ৰাজহ সংগ্ৰহৰ ক্ষেত্ৰত অৱলম্বন কৰা দুটা পদ্ধতি হল জমা আৰু হাচিল । জমা মানে হ’ল ৰাজহ ধার্য কৰা আনহাতে হাচিল হ’ল প্রকৃত ৰাজহ সংগ্ৰহৰ পৰিমাণ ।
প্রশ্ন ১১। আইন – ই – আকবৰী’ৰ দুটা আসোঁৱাহ উল্লেখ কৰা ।
উত্তৰঃ আইন – ই – আকবৰীৰ দুটা আসোঁৱাহ হ’ল—
( ক ) তথ্যসমূহৰ মাজত মিল দেখা নাযায় ।
( খ ) তেওঁ সংগ্ৰহ কৰা তথ্যসমূহ সকলাে অঞ্চলৰ কাৰণে সমানে প্রযােজ্য নাছিল ।
প্রশ্ন ১২। টোডৰমতে উল্লেখ কৰা চাৰিবিধ মাটিৰ নাম লিখা ।
উত্তৰঃ টোডৰ মতে উল্লেখ কৰা চাৰিবিধ মাটি হ’ল—
( ক ) পাৰাউটি ।
( খ ) পােলেজ ।
( গ ) চাচৰ । আৰু
( ঘ ) বঞ্জৰ ।
প্রশ্ন ১৩। মনচবদাৰী ব্যৱস্থা বুলিলে কি বুজা ?
উত্তৰঃ আকবৰৰ শাসন কালৰ আগতে সৈন্যবাহিনীৰ মাজত কোনাে নিয়মানুবর্তিতা নাছিল । সেয়ে সৈন্যবাহিনীৰ মাজত নিয়মানুবর্তিতা বজাই ৰাখি সামৰিক বাহিনীৰ সংস্কাৰ সাধন কৰাৰ কাৰণে শাহৰাজ খাক মীৰবকলী পদত নিয়ােগ কৰে আৰু নিজে এখন আঁচনি প্রস্তুত কৰে । তেওঁ প্ৰস্তুত কৰা আঁচনিখনকে মনচবদাৰী ব্যৱস্থা বুলি কোৱা হয় । এই আঁচনি অনুসৰি মুঠ তেত্রিছটা পর্যায়ৰ মনচবদাৰ আছিল । প্রতিজন মনচবদাৰে পর্যায় অনুযায়ী নির্দিষ্ট সংখ্যক সৈন্য , হাতী , ঘোঁৰা আদি প্ৰস্তুত কৰি ৰাখিব লাগিছিল ।
প্রশ্ন ১৪। মচনবি কি আছিল ?
উত্তৰঃ বাবৰে প্রণয়ন কৰা তেওঁৰ দ্বিতীয় পুথিখনৰ নাম মচনবি আছিল ।
প্রশ্ন ১৫। পট্টা বুলিলে কি বুজা ?
উত্তৰঃ চেচাহে খেতিয়কসকলৰ মাটিৰ ওপৰত তেওঁলােকৰ স্বত্ব স্বীকাৰ কৰি পট্টা প্রদান কৰিছিল । এই পট্টাত খেতিয়কসকলে কি শস্য সিঁচিব , মাটিৰ পৰিমাণ আৰু খেতিয়কে চৰকাৰক পৰিশােধ কৰিবলগীয়া ৰাজহৰ কথা উল্লেখ আছিল ।
প্রশ্ন ১৬। জিজিয়া কৰ কি ?
উত্তৰঃ অমুছলমান লােকসকলৰ পৰা সংগ্ৰহ কৰা ধর্মীয় কৰকে জিজিয়া কৰ বুলি কোৱা হয় ।
প্রশ্ন ১৭। মিলকীয়াদ কি ?
উত্তৰঃ মােগল যুগত জমিদাৰসকলৰ ব্যক্তিগত নিজৰ বাৰী – বাগানসহ মাটি সম্পত্তিক মিলকীয়াদ বােলে ।
প্রশ্ন ১৮। খুতবা বুলিলে কি বুজা ?
উত্তৰঃ ভগৱানক বা আল্লাক প্রশস্তি কৰা প্ৰথা হ’ল খুতবা । মছজিদৰ মুখ্য ধর্মগুৰুজনে এই খুতবা বা প্রশস্তি গাই শুনাইছিল ।
প্রশ্ন ১৯। ‘ দাগ ’ বুলিলে কি বুজা ?
উত্তৰঃ চেৰচাহে সৈন্য বাহিনীৰ মাজত নিয়মানুৱৰ্তিতা বজাই ৰখাৰ ওপৰত বিশেষ গুৰুত্ব আৰােপ কৰিছিল । তেওঁলােকৰ মাজত যাতে কোনাে ধৰণৰ দুর্নীতিয়ে বাহ ল’ব নােৱাৰে তাৰ বাবেও সততে চকু ৰাখিছিল । ইয়াৰে অংশ হিচাপে যুদ্ধৰ ঘোঁৰাবােৰ যাতে কোনেও সাল – সলনি কৰিব নােৱাৰে তাৰ কাৰণে তেওঁ চৰকাৰী ঘোঁৰাবােৰৰ গাত দাগ বা চিহ্ন প্রদান কৰিছিল ।
প্রশ্ন ২০। বৰ্গীৰ বুলিলে কি বুজা ?
উত্তৰঃ শিবাজীয়ে অশ্বাৰােহী বাহিনীক ‘ শিলদাৰ ‘ আৰু বৰ্গীৰ নামেৰে দুটা ভাগত ভাগ কৰিছিল । বর্গীসকলে নিয়মীয়া বেতন লাভ কৰিছিল । তেওঁলােকক সামৰিক অস্ত্র – শস্ত্ৰ আৰু ঘোঁৰা যােগান ধৰা হৈছিল ।
প্রশ্ন ২১। টোমান বুলিলে কি বুজা ?
উত্তৰঃ মােগল যুগৰ একোটা ভাগ বা গােটক টোমান বুলি কোৱা হৈছিল । একোটা টোমান বা গােটত প্রায় ৩২ হাজাৰ সৈন্যৰ লােক আছিল । চেংগিছ খাই প্রথমে এনে আৰ্হিৰ সৈন্য বাহিনী গঠন কৰিছিল ।
প্রশ্ন ২২। জাৱটি বুলিলে কি বুজা ?
উত্তৰঃ মাটিৰ পৰিমাণ অনুসৰি নিৰ্ধাৰণ কৰা ৰাজহ ব্যৱস্থাক জাৱটি বােলা হৈছিল । চেৰচাহে প্রথমে এনে ব্যৱস্থা হাতত লৈছিল । পিছলৈ আকবৰেও এনে ব্যৱস্থাৰ দ্বাৰা ৰাজহ সংগ্রহ কৰিছিল ।
প্রশ্ন ২৩। চাচৰ আৰু ৰঞ্জৰ মাজত পার্থক্য কি ?
উত্তৰঃ যি মাটি তিনি / চাৰিবাৰ খেতি নকৰাকৈ পৰি থাকে তাকে চাচৰ বােলে । আনহাতে যি মাটি পাঁচ বছৰ খেতি নকৰাকৈ পৰি থাকে তাক বৰ বুলি কোৱা হৈছিল । এই দুবিধ মাটিৰ ৰাজহৰ পৰিমাণে বেছি আছিল ।
প্রশ্ন ২৪। আকবৰৰ ৰাজসভাত থকা নজন পণ্ডিতৰ নাম লিখা ।
উত্তৰঃ আকবৰৰ ৰাজসভাত থকা নজন বিশিষ্ট পণ্ডিত হ’ল – মােল্লা দু পায়াজা , আব্দুল ৰহিম খানখানা , তানচেন , ৰাজা টোডৰমল , বীৰবল, হামিৰ হুমান , আবুল ফজল , মানসিং আৰু ফাইজী ।
প্রশ্ন ২৫। মােগল যুগত কৃষি প্রধান সমাজৰ মহিলাসকলে কৃষি কার্যত কেনেদৰে সহায় কৰিছিল ? অথবা , কৃষিজীৱি সমাজত মহিলাই আগবঢ়োৱা দুটা বৰঙণি উল্লেখ কৰা ।
অথবা ,
মধ্যযুগীয় ভাৰতৰ কৃষিভিত্তিক সমাজত মহিলাৰ ভূমিকা আলােচনা কৰা ।
উত্তৰঃ তথ্যৰ পৰা জনা যায় যে উৎপাদন পদ্ধতিত পুৰুষ আৰু মহিলাই কিছুমান নির্দিষ্ট ভূমিকা পালন কৰিছিল । কৃষি উৎপাদনত পুৰুষ মহিলা উভয়ে কিছুমান নির্দিষ্ট কাম কৰিছিল । পুৰুষসকলে হাল বাইছিল । মহিলাসকলে শস্য চপােৱা , নিৰােৱা আৰু শস্য জবা – ফুকা কৰি চাফ কৰিছিল । পশ্চিম ভাৰতত মহিলাসকলে হালবােৱা প্রথা নাছিল । প্রয়ােজন অনুসৰি মহিলাসকলে বজাৰলৈ গৈ খাদ্য সামগ্রী ক্রয় – বিক্রয় কৰিছিল । বহুতাে মহিলাই নানা ধৰণৰ বাচনবর্তনাে তৈয়াৰ কৰিছিল । ঠিক তেনেদৰে বােৱা কটাতাে মহিলাসকল যথেষ্ট আগবঢ়া আছিল ।
প্রশ্ন ২৬। ‘খােদ কাস্তা ’ আৰু ‘পাহি কাস্তা ’ কৃষক বুলি কাক কোৱা হয় ?
উত্তৰঃ ওঠৰশ শতিকাৰ তথ্যসমূহত দুই প্রকাৰ কৃষকৰ নাম পােৱা যায় । এই দুইবিধ কৃষক হ’ল খােদ – কাস্তা আৰু পাহি – কাস্তা ।
যি সকল কৃষকে নিজৰ গাঁৱত বাস কৰিছিল আৰু নিজ কৃষি ভূমি আছিল তেওঁলােকক খােদ – কাস্তা কৃষক নামে জনা গৈছিল । আনহাতে পাহি – কাস্তা কৃষক সকল স্থায়ী বাসিন্দা নাছিল । তেওঁলােকে অন্য গাঁৱত থাকি আনৰ মাটিত ঠিকা ভিত্তিত কৃষি কৰিছিল ।
প্রশ্ন ২৭। আমেৰিকাৰ গৃহযুদ্ধই ভাৰতৰ ৰায়ত সকলৰ জীৱণ কেনেকৈ প্ৰভাৱান্বিত কৰিছিল ?
উত্তৰঃ আমেৰিকাৰ গৃহযুদ্ধৰ ফলত আমেৰিকাৰ পৰা আমদানী কৰা কপাহৰ পৰিমাণ হ্রাস পাইছিল । সেয়ে ভাৰতৰ দাৰে ঠাইত কপাহ উৎপাদন অধিক প্রয়ােজন হৈ পৰিল । ইংলেণ্ডৰ কপাহ বেপাৰী আহি ভাৰতৰ কপাহ খেতিক উৎসাহ দিবলৈ ধৰিলে । ফলত দক্ষিণাত্যৰ বায়তসকলে কপাহ খেতি কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে । উল্লেখযােগ্য যে ১৮৬২ চনত ভাৰতৰ পৰাই প্রায় নব্বৈ শতাংশ কপাহ ৰপ্তানি কৰা হৈছিল ।
| Sl. No. | সূচী-পত্ৰ |
| Chapter 1 | ইটা মণি আৰু হাড়বােৰ |
| Chapter 2 | ৰজা কৃষক আৰু নগৰসমূহ |
| Chapter 3 | স্বজন বৰ্ণ আৰু শ্রেণী |
| Chapter 4 | দার্শনিক প্রত্যয় আৰু স্থাপত্য |
| Chapter 5 | যুগে যুগে অসম |
| Chapter 6 | পর্যটকৰ দৃষ্টিভংগীৰে |
| Chapter 7 | ভক্তি আৰু চুফী পৰম্পৰা, ধার্মিক বিশ্বাসৰ পৰিৱৰ্তন আৰু ধর্মীয় গ্রন্থ |
| Chapter 8 | এখন সাম্রাজ্যৰ ৰাজধানী বিজয়নগৰ |
| Chapter 9 | কৃষক, জমিদাৰ আৰু ৰাজ্য |
| Chapter 10 | সম্রাট আৰু ইতিহাস |
| Chapter 11 | উপনিবেশবাদ আৰু গ্রাম্য সমাজ |
| Chapter 12 | বিদ্রোহীসকল আৰু ৰাজ |
| Chapter 13 | ঔপনিবেশিক কালৰ ভাৰতীয় নগৰ |
| Chapter 14 | মহাত্মা গান্ধী আৰু জাতীয় আন্দোলন: সমসাময়িক দৃষ্টিৰে |
| Chapter 15 | ভাৰত বিভাজন আৰু ৰাজনীতি |
| Chapter 16 | ভাৰতীয় সংবিধান সংকলন |
প্রশ্ন ২৮। আইন – ই – আকবৰী পুথিখন অনুবাদ কৰা ইংৰাজ অনুবাদক দুজনৰ নাম লিখা । তেওঁলােকে অনুবাদৰ কাম কেতিয়া শেষ কৰিছিল ?
উত্তৰঃ এই অনুবাদক দুজন হ’ল হেনৰী ব্লচমান ( Henry Blochoman) আৰু এইছ , এচ . জেৰাট ( H.S. Jarrett ) তেওঁলােকে তেওঁলােকৰ অনুবাদৰ কাম ক্রমে ১৮৯১ আৰু ১৮৯৪ চনত সম্পূর্ণ কৰিছিল ।
প্রশ্ন ২৯। জমিদাৰ সকলতকৈ প্ৰায়ে গাঁৱলীয়া জোতদাৰ সকল বেছি প্ৰভাৱশালী । দুটা কাৰণ উল্লেখ কৰা ।
উত্তৰঃ ইয়াৰ দুটা কাৰণ হ’ল–
( ক ) দুর্বল জমিদাৰসকলৰ দুর্বলতা । কাৰণ তেওঁলােকে জোতদাৰ সকলৰ শক্তিক প্রতিহত কৰিব পৰা নাছিল ।
( খ ) জোতদাৰসকল বে – নামী সম্পত্তি ক্ৰয় কৰি জমিদাৰসকলতকৈ অর্থনৈতিক ভাবে সবল হােৱাৰ প্রচেষ্টা চলাইছিল ।
প্রশ্ন ৩০। আকবৰৰ দিনত কৰা মাটিৰ চাৰিটা ভাগ কি কি ?
উত্তৰঃ আব্বৰৰ দিনত কৰা মাটিৰ চাৰিটা ভাগ হ’ল — পৰাউতি , পােলেজ , চাচৰ আৰু বঞ্জৰ ।
প্রশ্ন ৩১। মধ্যযুগীয় ভাৰতত কৃষি উৎপাদন বৃদ্ধিৰ বাবে কি কি প্রযুক্তি ব্যৱহাৰ কৰিছিল ?
উত্তৰঃ মধ্যযুগত কৃষি প্রণালী প্রকৃতিৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল আছিল । সেয়ে প্রয়ােজন জলসিঞ্চন পদ্ধতি গ্রহণ কৰা হৈছিল । পুখুৰী আছিল পানী যােগান ধৰাৰ মূল উৎস । খেতি পথাৰলৈ আৰু নদৰ পৰা পানী যােগান ধৰাৰ ব্যৱস্থা কৰা হৈছিল ।
প্রশ্ন ৩২। ষষ্ঠদশ আৰু সপ্তদশ শতিকাত ভাৰতত মহিলাৰ শ্ৰমৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল দুটা হস্ত শিল্পৰ নাম উল্লেখ কৰা ।
উত্তৰঃ ষষ্ঠদশ আৰু সপ্তদশ শতিকাত ভাৰতত মহিলাৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল দুটা হস্তশিল্প হ’ল– সূতাকটা আৰু কাপােৰ তৈয়াৰ কৰা ।
প্রশ্ন ৩৩। ষষ্ঠদশ আৰু সপ্তদশ শতিকাত ভাৰতৰ গ্রামাঞ্চলত থকা কাৰিক সকলৰ দুটা উদাহৰণ দিয়া ।
উত্তৰঃ উদাহৰণ দুটা হ’ল—
( ক ) কমাৰ , কুমাৰ , বাঢ়ৈ , মুচি , সােণাৰী আদি কাৰিকসকলে গাঁওবাসীলৈ তেওঁলােকৰ সেৱা আগবঢ়াইছিল ।
( খ ) গাঁৱত আবাদী হৈ পৰি থকা কৃষি উপযােগী ঠাই সমূহত খেতি কৰিছিল ।
ৰচনাধর্মী প্রশ্নোত্তৰ
প্রশ্ন ১। মােগল যুগৰ ৰাজহ সম্বন্ধে আলােচনা কৰা । অথবা , সম্রাট আকবৰ শাসনকালত মাটি কেনেদৰে শ্রেণী বিভাগ কৰা হৈছিল ? মাটিৰ ওপৰত কৰ কেনেদৰে নিৰ্ধাৰণ কৰা হৈছিল ?
উত্তৰঃ আকবৰৰ শাসন কালত মােগল যুগৰ ৰাজহ ব্যৱস্থা এটি সংগঠিত ৰূপত গঢ় লৈছিল । আকবৰে ১৫৮২ খ্রীষ্টাব্দত টোডৰমলৰ হতুৱাই গুণাগুণৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি মাটিক চাৰিটা ভাগত ভাগ কৰিছিল । এই ভাগবােৰ পােলেজ , পাৰাউটি , চাচৰ আৰু বঞ্জৰ ।
পােলেজ আৰু পাৰাউটি মাটি উৎপন্ন শস্যৰ পৰিমাণৰ ভিত্তিত উত্তম , মধ্যম আৰু অধম এই তিনিভাগত বিভক্ত কৰিছিল । প্রত্যেক কৃষকৰে এই তিনি প্রকাৰৰ মাটি আছিল । এই তিনিও প্রকাৰৰ মাটিৰ উৎপন্নৰ এক তৃতীয়াংশ ৰাজহ হিচাপে নির্ধাৰণ কৰিছিল । উৎপন্ন শস্যৰ দ্বাৰা অথবা অর্থৰ দ্বাৰা ৰাজহ দিয়া হৈছিল । এই ৰাজহ ব্যৱস্থা সমগ্ৰ উত্তৰ ভাৰত আৰু গুজৰাটত প্রচলিত আছিল ।
অমুছলমান প্রজাৰ ওপৰত লগােৱা জিজিয়া কৰ, বহির্বাণিজ্যৰ ওপৰত শুল্ক আৰু আন্তঃবাণিজ্যিক শুল্ক উঠাই দিছিল ।
ৰাজহ সংগ্ৰহৰ সুবিধাৰ কাৰণে গােটেই সম্ৰাজ্যখন বাৰটা চুবাত বিভক্ত কৰা হৈছিল । চৰকাৰ চুবাৰ অন্তৰ্গত আছিল । তেনেদৰে পৰগণা চৰকাৰৰ অন্তর্ভুক্ত আছিল ।
প্রত্যেক চুবাত একোজনকৈ দেৱান বা ৰাজহ সংগ্ৰহকাৰী আছিল । ৰাজহ সংগ্ৰহ কৰাটো দেৱানৰ দায়িত্ব আছিল । দেৱান আৰু নাজিৰ উভয়ে উভয়ৰ কাম – কাজৰ ওপৰত চোকা দৃষ্টি ৰাখিছিল । নাজিৰ বা চুবেদাৰ আৰু দেৱানক সম্রাটে নিয়ােগ কৰিছিল । সংগৃহীত ৰাজহৰ পৰা শাসন – কাৰ্যৰ কাৰণে প্রয়ােজনীয় ব্যয় কৰিবলগীয়া ধন দেৱানে চুবেদাৰক দিছিল । বাকী ৰাহি হােৱা ধন কেন্দ্রীয় ৰাজকোষত জমা দিয়া হৈছিল । তদুপৰি প্ৰতিখন জিলাত ৰাজহ সংগ্ৰহৰ কাৰণে বিষয় নিয়ােগ কৰা হৈছিল ।
প্রশ্ন ২। মােগল যুগত সাধাৰণ শ্ৰেণীৰ অর্থনৈতিক অবস্থা কেনে আছিল আলােচনা কৰা ।
উত্তৰঃ মােগল যুগৰ সাধাৰণ কৃষক শ্ৰেণীৰ অৱস্থা সন্তোষজনক আছিল বুলি ক’ব নােৱাৰি । কৃষক , বনুৱা , নানা কর্মৰ লগত জড়িত শিল্পী কাৰিকৰ , লগুৱা , ক্ষুদ্র ব্যবসায়ী আৰু ক্ষুদ্র ব্যৱসায়ৰ লগত জড়িত ব্যক্তিসকলক লৈ সাধাৰণ শ্রেণী গঠিত হৈছিল ।
সমাজৰ এই শ্রেণীৰ লােকসকলৰ অর্থনৈতিক অবস্থা অতি দুখলগা বুলিব পাৰি । ইয়াৰ ভিতৰতে সাধাৰণ বনুৱাসকলৰ অৱস্থা অতি শােচনীয় আছিল । কাৰণ তেওঁলােকে কম মজুৰিৰ বিনিময়ত অধিক শ্ৰম কৰিবলৈ বাধ্য হৈছিল । তথ্যৰ পৰা জনা যায় এই লােকসকলে আনকি প্রয়ােজনীয় কাপােৰ – কানি ব্যৱহাৰ কৰাৰ পৰা বঞ্চিত হৈছিল । অতি নিম্নমানৰ আহাৰ গ্রহণ । কৰিবলৈ বাধ্য হৈছিল । আনকি ক্ষুদ্র ব্যবসায়ৰ লগত জড়িত ব্যক্তিসকলৰ অৱস্থা খেতিয়ক সকলতকৈও নিম্ন আছিল বুলি জনা যায় । দুর্ভাগ্যবশতঃ এই লােকসকল চৰকাৰী কৰ্মচাৰীসকলৰ দ্বাৰা শােষিত হ’বলৈ বাধ্য হৈছিল ।
প্রশ্ন ৩। মধ্য যুগত বা সােতৰ আৰু ওঠৰ শতিকাৰ ভিতৰত কৃষকসকলৰ অৱস্থাৰ চমু বিৱৰণ দিয়া ।
উত্তৰঃ সােতৰ আৰু ওঠৰ শতিকাৰ কৃষক সমাজৰ অৱস্থা অতি বেয়া আছিল বুলি তথ্যৰ পৰা জানিব পাৰি । প্রাচীন পদ্ধতি অৱলম্বনৰ দ্বাৰা কৃষি কার্য কৰা হৈছিল । আনহাতে , চৰকাৰৰ ফালৰ পৰা খেতিয়কসকলক কোনাে ধৰণৰ সহায় আগবঢ়োৱা হােৱা নাছিল । খেতিয়কসকলে চৰকাৰৰ ফালৰ পৰা উচ্চ পর্যায়ৰ বীজ আৰু সাৰৰ যােগান পােৱাত ব্যর্থ হৈছিল । তদুপৰি বানপানী আৰু খৰাং বতৰৰ সন্মুখীন হ’ব লগা হৈছিল কৃষকসকল । দুর্ভাগ্যবশতঃ এনে বিপর্যয় সময়তাে কৃষকসকলে চৰকাৰৰ ফালৰ পৰা সকলাে ধৰণৰ সহায়ৰ পৰা বঞ্চিত হ’ব লগা হৈছিল । লত খেতিয়কসকলে সকলাে বিপদ অতিক্রম কৰি জীৱন নির্বাহ কৰিবলৈ বাধ্য হৈছিল । তদুপৰি ওঠৰ শতিকাৰ ৰাজনৈতিক অস্থিৰতাত কৃষকসকলৰ জীৱনলৈ দুর্যোগ নমাই আনিছিল ।
অতি নিম্নমানৰ সুবিধাৰ জৰিয়তে কৃষিকার্য কৰি খেতিয়কসকলে শস্যৰ উৎপাদন বঢ়োৱাত ব্যর্থ হৈছিল । তদুপৰি যুদ্ধৰ সময়ত সৈন্যসকলে অবিবেচকভাৱে খেতি পথাৰৰ শস্যবােৰ নষ্ট কৰিছিল । আনহাতে ইয়াৰ বিনিময়ত চৰকাৰে কৃষকসকলক কোনাে ধৰণৰ ক্ষতি – পূৰণ আদায় দিয়াৰ পৰা বিৰত আছিল । আনকি মাজে – সময়ে চোৰ – ডকাইতবােৰেও ইচছাকৃতভাৱে খেতিপথাৰৰ শস্যবোৰ নষ্ট কৰি পেলাইছিল । এনেদৰে দেখা যায় যে মােগল , মাৰাঠা আৰু শিখসকলৰ শাসনকাল ছােৱাত খেতিয়কসকলৰ অৱস্থাৰ কোনাে পৰিৱৰ্তন ঘটনা নাছিল । তেওঁলােকে অতি কষ্টৰ মাজেৰে জীৱন অতিবাহিত কৰিব লগা হৈছিল ।
প্রশ্ন ৪। ভাৰতত ধপাতৰ উৎপাদনৰ কাহিনী চমুকৈ বর্ণনা কৰা ।
উত্তৰঃ ধপাত এবিধ ৰাগিয়াল দ্রব্যৰ ভিতৰত পৰে । প্রথমে ধপাত খেতিৰ প্ৰচলন দক্ষিণ ভাৰতত আৰম্ভ হৈছিল । পিছত সোতৰ শতিকাৰ প্ৰথম ভাগত ধপাতৰ খেতিৰ প্রচলন উত্তৰ ভাৰততাে আৰম্ভ হৈছিল । অৱশ্যে ‘ আইন – ই – আকবৰীত ভাৰতত ধপাতৰ উৎপাদন আৰু ইয়াৰ ব্যৱহাৰৰ বিষয়ে উল্লেখ নাই । আকবৰৰ শাসনকালত মানুহে ধপাত সেৱন কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে । পিছলৈ ইয়াৰ ব্যৱহাৰৰ বহুল প্রচলন ঘটে । সেয়ে জাহাংগীৰে ধপাতৰ উৎপাদন আৰু ব্যৱহাৰৰ ওপৰত নিষেধাজ্ঞা জাৰি কৰিবলৈ বাধ্য হৈছিল বুলি জনা যায় । তথাপি ইয়াৰ উৎপাদন আৰু ব্যৱসায়ৰ প্রচলন সমাজত চলি আহিছিল ।
প্রশ্ন ৫। আবুল ফজলৰ বিষয়ে চমুকৈ আলােচনা কৰা । বা , আবুল ফজলে কেনেকৈ আকবৰৰ ৰাজবাৰ বিৱৰণ দিছিল ?
উত্তৰঃ ( ক ) আকবৰৰ শাসন কালত আবুল ফজল এজন একাধাৰে কবি , সাহিত্যিক , বুৰঞ্জীবিদ , ৰাজনীতিজ্ঞ আৰু শাসনকর্তা হিচাপে বিখ্যাত আছিল ।
( খ ) আবুল ফজল আকবৰৰ এজন অতি বিশ্বাসী গুণমুদ্ধ আৰু বিশ্বাসী লােক আছিল ।
( গ ) ১৫৫৭ খ্রীষ্টাব্দত আবুল ফজলৰ জন্ম হৈছিল । বিখ্যাত আৰবী সাহিত্যিক শেখ মােবাৰক আছিল তেওঁৰ পিতৃ ।
( ঘ ) নিজৰ গুণৰ ফলত আকবৰৰ ৰাজসভাত আবুল ফজলে উচ্চ আসন লাভ কৰিবলৈ সক্ষম হৈছিল । সেয়ে অলপ সময়ৰ ভিতৰতে আবুল ফজল আকবৰৰ অতি জনপ্রিয় হৈ উঠে । পিছত তেওঁক আকবৰে ৰাজ্যৰ উজীৰ বা বিত্তমন্ত্রী হিচাপে নিয়ােগ কৰে । সম্রাটৰ ওচৰৰ এটা কোঠালিত তেওঁৰ কার্যালয় আছিল আৰু প্রতিদিনৰ বিষয়বােৰ সম্রাটৰ লগত খৰচি মাৰি আলােচনা কৰিছিল ।
( ঙ ) আবুল ফজল এজন প্রখ্যাত বুৰঞ্জীবিদ আছিল । তেওঁ ‘ আইন – ই – আকবৰী’ আৰু আকবৰ নামা ’ নামৰ দুখন পুথি ৰচনা কৰিছিল । এই দুই পুথিৰ জৰিয়তে আকবৰৰ শাসনকালৰ বিস্তৃত বিৱৰণী পােৱা যায় ।
( চ ) আবুল ফজল এজন অনুবাদকাৰী আছিল । তেওঁ পঞ্চতন্ত্রখন পাৰ্চী ভাষালৈ অনুবাদ কৰি সমাজৰ পৰা উচ্চ সমাদৰ লাভ কৰিছিল ।
( ছ ) আবুল ফজল এজন অতি দক্ষ সামৰিক নেতাও আছিল । কাৰণ আকবৰৰ সামৰিক অভিযানৰ সময়ত তেওঁ কেবাখনাে যুদ্ধত সামৰিক নেতা হিচাপে বিশেষ প্রতিভাৰ পৰিচয় দাঙি ধৰিবলৈ সক্ষম হৈছিল ।
( জ ) আকবৰৰ ৰাজসভাত আবুল ফজলৰ স্থান বহুতৰ বাবে হিংসাৰ কাৰণ হৈ পৰিছিল । ফলত তেওঁৰ বিৰুদ্ধে নানা ষড়যন্ত্র গঢ়ি উঠিছিল । এনে ষড়যন্ত্রৰ ফল হিচাপে যুৱৰাজ চেলিমৰ হাতত আবুল ফজল নিহত হ’ব লগা হয় । চেলিমৰ হাতত আবুল ফজলৰ মৃত্যুৰ বাতৰি পাই দুখেৰে কৈছিল যে – “ সিংহাসনৰ বাবে যদি চেলিমৰ ইমানেই লােভ আছিল তেতিয়া হ’লে তেওঁ আবুল ফজলৰ সলনি মােকেই হত্যা কৰা উচিত । ”
প্রশ্ন ৬। মােগল যুগত জমিদাৰসকলৰ ভূমিকাৰ বিষয়ে আলােচনা কৰা ।
উত্তৰঃ মধ্য বা মােগল যুগত সমাজত জমিদাৰসকলে বিশেষ ভূমিকা পালন কৰিছিল । মাটিৰ গৰাকী হিচাপেও তেওঁলােকে সমাজত আধিপত্য স্থাপনৰ প্ৰয়াস কৰিছিল । মাটিৰ মালিক হোৱাৰ বাবে তেওঁলােকে গ্রাম্য সমাজৰ ওপৰত নিজৰ প্রভুত্ব বিস্তাৰ কৰিবলৈ সক্ষম হৈছিল । অৱশ্যে তেওঁলােকে প্রশাসনীয় দিশতাে বিশেষভাৱে প্ৰভাৱ বিস্তাৰ কৰিবলৈ সক্ষম হৈছিল ।
জমিদাৰসকলৰ নিজা মালিকনাধীন মাটি আছিল । এই মাটিবােৰত তেওঁলােকে বনুৱাৰ সহায়ত খেতি – বাতি কৰিছিল । প্রয়ােজন অনুসৰি তেওঁলােকে সেই মাটিবােৰ বিক্ৰী কৰিব পাৰিছিল ।
জমিদাৰসকলৰ তলত কৃষকসকলে তেওঁলােকৰ মাটিত খেতি কৰিছিল । কৃষকসকলৰ পৰা তেওঁলােকে খেতি কৰাৰ বিনিময়ত জমিদাৰসকলে খাজনা সংগ্ৰহ কৰিছিল । তাৰ এটা অংশ চৰকাৰক ৰাজহ হিচাপে পৰিশােধ কৰিছিল ।
জমিদাৰসকলে সৈন্য বাহিনীৰ নিয়ন্ত্রণ কৰিছিল । আনকি তেওঁলােকে নিজাববীয়াকৈ সৈন্য বাহিনীও ৰাখিছিল । এই সৈন্যবাহিনীটো পদাতিক , অশ্বাৰােহী আৰু হাতী বিভাগেৰে গঠিত আছিল । জমিদাৰসকলে সাধাৰণতে কৃষক শ্রেণীক শােষণ কৰা বুলি কোৱা হয় । অৱশ্যে কৃষকসকলৰ উন্নতিৰ ক্ষেত্ৰত তেওঁলােকে কিছুমান ব্যৱস্থা গ্ৰহণ কৰা পৰিলক্ষিত হৈছিল ।
প্রশ্ন ৭। মধ্য যুগত কৃষকসকলৰ দুৰৱস্থাৰ কাৰণবােৰ চমুকৈ আলােচনা কৰা ।
উত্তৰঃ বিভিন্ন তথ্যৰ পৰা জনা যায় মধ্য বা মােগল যুগত খেতিয়কসকলে এক কষ্টকৰ পৰিৱেশৰ মাজেৰে জীৱন নির্বাহ কৰাৰ কাৰণে বাধ্য হৈছিল । এনে অৱস্থাৰ বিষয়ে অধ্যয়ন কৰিলে এই দিশত কিছুমান কাৰণ লক্ষ্য কৰা যায় । এই কাৰণবােৰ তলত উল্লেখ কৰা ধৰণে আলােচনা কৰিব পাৰি ।
( ক ) জায়গীৰকৰ ব্যৱস্থা :- সেই সময়ত প্রচলিত জায়গীৰ কৰ ব্যৱস্থা আছিল কৃষকসকলৰ শােচনীয় অৱস্থাৰ অন্যতম কাৰণ । জায়গীদাৰসকলে কৃষকসকলক শােষণ কৰি নিজে বিলাসী , জীৱন – যাপন কৰিছিল । কিন্তু তেওঁলােকে কৃষকসকলৰ স্বাৰ্থ সুৰক্ষিত কৰাৰ কাৰণে কোনাে ব্যৱস্থা গ্ৰহণ কৰা নাছিল ।
( খ ) কৃষি ব্যৱস্থাৰ অৱনতি :- চৰকাৰে কৃষকসকলৰ পৰা ৰাজহ সংগ্ৰহ কৰিছিল যদিও কৃষিৰ উন্নতিৰ কাৰণে কোনাে ব্যৱস্থা গ্ৰহণ কৰা নাছিল । খৰাং আৰু বানপানীৰ সময়তাে চৰকাৰে কৃষকসকলক কোনাে ধৰণৰ সহায় আগবঢ়োৱা নাছিল । ফলত কৃষকসকল নানা ধৰণৰ সমস্যাৰ সন্মুখীন হৈ কষ্টৰ মাজেৰে জীৱন নির্বাহ কৰিবলৈ বাধ্য হৈছিল । ফলত কৃষি কার্যৰাে অৱনতি ঘটিছিল ।
( গ ) অত্যধিক ৰাজহ ব্যৱস্থা :- চৰকাৰে প্রয়ােজন অনুসৰি সময়ে সময়ে কৃষকসকলৰ ওপৰত ৰাজহৰ পৰিমাণ যথেষ্ট বৃদ্ধি কৰিছিল । আনকি প্রাকৃতিক দুর্যোগৰ সময়তাে খেতিয়কসকলে চৰকাৰৰ পৰা ৰাজহ ৰেহাই পােৱা নাছিল । ফলত কৃষকসকলৰ আর্থিক অৱস্থাৰ চৰম অৱনতি ঘটিছিল ।
তদুপৰি চৰকাৰে কৃষকসকলক আর্থিক উৎপাদনৰ কাৰণে কোনাে আধুনিক পদ্ধতি গ্রহণ ব্যৱস্থা কৰা নাছিল । পুৰণিকলীয়া নীতিৰ মাজেৰে খেতিয়কসকল কৃষিকৰ্মত নিয়ােজিত হৈ থকাৰ ফলত কৃষিৰ উৎপাদন বঢ়া নাছিল ।
গতিকে ওপৰত উল্লেখ কৰা কাৰণসমূহৰ পৰিণতিত মধ্য যুগৰ কৃষকসকলৰ অৱস্থা অত্যন্ত শােচনীয় হৈ পৰিছিল ।
প্রশ্ন ৮। আইন – ই – আকবৰীৰ বিষয়ে আলােচনা কৰা ।
উত্তৰঃ আকবৰৰ জীৱনৰ ভেটিত আবুল ফজলে আইন – ই – আকবৰী নামৰ গ্ৰন্থখন প্রণয়ন কৰিছিল ।
আবুল ফজলে প্রণয়ন কৰা এই গ্রন্থখন তিনিটা ভাগত ভাগ কৰি আলােচনা কৰিব পাৰি ।
প্রথম অংশটোত আকবৰৰ জন্মৰ পৰা ১৫৭২ চনৰ ১৫ ছেপ্টেম্বৰলৈ তেওঁৰ সকলাে ৰাজনৈতিক কার্যাৱলীৰ বিৱৰণ দিয়া হৈছে ।
দ্বিতীয় অংশটোত আকবৰৰ ৩১ বছৰ বয়সৰ পৰা ৪৬ বছৰ বয়সৰ ভিতৰত তেওঁৰ সমগ্র কার্যাৱলীৰ বিৱৰণ দিয়া হৈছে ।
তৃতীয় অংশটোত আকবৰৰ সমগ্ৰ শাসনাৱলীৰ বিৱৰণ দাঙি ধৰা হৈছে । এই অংশটোত সেই সময়ৰ মােগল যুগৰ কৃষি , হিন্দুসকলৰ বিভিন্ন দিশ , প্রাকৃতিক সৌন্দর্য আদিৰ বিষয়ে আভাস দিয়া হৈছে । তদুপৰি হিন্দুসকলৰ জীৱন প্রণালীৰ নানা দিশাে এই অংশটোত আলােকপাত কৰা হৈছে ।
ঐতিহাসিক দিশৰ ফালৰ পৰা আইন – ই – আকবৰীৰ গুৰুত্ব অতি অসীম । কাৰণ অবুল ফজলে মনােগ্রাহী ভাষাৰে সেই সময়ৰ ভাৰতবৰ্ষৰ সকলাে দিশৰ ওপৰত আলােকপাত কৰিবলৈ চেষ্টা । কৰিছিল তদুপৰি এই গ্রন্থখন ৰচ সময়ত তেওঁক সংস্কৃত পণ্ডিতসকলৰ সহায় লােৱা বুলিও তথ্যৰ পৰা জনা যায় । হিন্দুসকলক অতি উদাৰ বুলি আবুল ফজলে তেওঁৰ গ্ৰন্থত উল্লেখ কৰি গৈছে ।
প্রশ্ন ৯। ভাৰতৰ গাঁওসমূহ ক্ষুদ্র ক্ষুদ্র গণতন্ত্র ব্যাখ্যা কৰা ।
উত্তৰঃ উনৈছ শতিকাৰ ইংৰাজ বিষয়াসকলে গাঁওসমূহক ‘ক্ষুদ্র গণতন্ত্র’ বুলি কৈছিল , য’ত ভাতৃত্ববােধেৰে সামূহিক স্তৰত সম্পদ আৰু শ্ৰমৰ বিতৰণ কৰা হৈছিল । কিন্তু ই সাম্যবাদৰ প্রতীকো আছিল । গাঁওসমূহত সম্পত্তিৰ ব্যক্তিগত মালিকীস্বত্ব , জাতি আৰু লিংগৰ ভিত্তিত বৈষম্য পৰিলক্ষিত হৈছিল । কিছুমান সম্রান্তলােকে গাঁৱৰ বিবাদসমূহ সমাধানৰ কাৰণ আগভাগ লৈছিল । কিন্তু ইয়াৰ জৰিয়তে তেওঁলােকে দুখীয়াসকলক শােষণো কৰিছিল । আনকি ন্যায় প্রদানৰ ক্ষমতাও তেওঁলােকৰ হাতত ন্যস্ত আছিল ।
আন এক গুৰুত্বপূৰ্ণ কথা হ’ল যে গাঁও আৰু নগৰসমূহৰ মাজত হােৱা বাণিজ্যিক কাৰণত গাঁওসমূহতাে নগদ লেনদেনৰে সংস্কৃতি গঢ়ি উঠাতাে মােগল শাসিত কেন্দ্রীয় অঞ্চলসমূহত ৰাজহ গণনা আৰু সংগ্রহ নগদ ধনেৰে দিয়াটো আৰম্ভ হৈছিল ।
প্রশ্ন ১০। মােগল যুগৰ জলসিঞ্চন পদ্ধতিৰ বিষয়ে এটি চমুটোকা লিখা ।
উত্তৰঃ মােগল যুগতে কৃষিকাৰ্যৰ বাবে প্রধানকৈ প্ৰকৃতিৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল আছিল । কিন্তু এনে কিছুমান শস্য আছিল যত পানী মােগল অপৰিহাৰ্য আছিল । ইয়াৰ কাৰণে কৃত্রিম জলসিঞ্চনৰ ব্যৱস্থা কৰা হৈছিল । নাদ আৰু পুখুৰীৰ পৰা পানী যােগান ধৰা হৈছিল । এনে ব্যৱস্থাৰ কাৰণে পানী যােগানৰ কৌশল গ্রহণ কৰা হৈছিল ।
চাহজাহানৰ শাসনকালত পঞ্জাৱত খাল খন্ধা হৈছিল । এই খাল ৭৮ মাইল দৈৰ্ঘ্যৰ আছিল । তেওঁৰ দিনতে ৰাবী নদীৰ পৰা লাহােৰ পর্যন্ত ৮৪ মাইল পর্যন্ত দীঘল খাল খান্দি শস্যক্ষেত্ৰত পানী যােগান ধৰা হৈছিল । চাহজাহানে ফিৰােজ চাহ হৌগলকৰ দিনত খন্দা কেইবাটাও খাল চাফ কৰি সেইবােৰ জলসিঞ্চনৰ কাৰণে উপযােগী কৰি তুলিছিল । আইন – ই – আকবৰী নামৰ গ্রন্থত মেৱাৰ ধিৱাৰ হ্ৰদৰ উল্লেখ পােৱা যায় । ই প্রায় ৩৬ মাইল ব্যাসৰ আছিল । ইয়াৰ জৰিয়তে ঘেঁহু খেতিত পানী যােগান ধৰা হৈছিল ।
Hi, I’m Dev Kirtonia, Founder & CEO of Dev Library. A website that provides all SCERT, NCERT 3 to 12, and BA, B.com, B.Sc, and Computer Science with Post Graduate Notes & Suggestions, Novel, eBooks, Biography, Quotes, Study Materials, and more.
Tq so much sir🙏🙂