Class 12 Political Science Chapter – 5 সাম্প্রতিক দক্ষিণ এছিয়া Question answer to each chapter is provided in the list so that you can easily browse throughout different chapter Assam Board HS Class 12 Political Science Chapter – 5 সাম্প্রতিক দক্ষিণ এছিয়া and select needs one.
Class 12 Political Science Chapter – 5 সাম্প্রতিক দক্ষিণ এছিয়া
Also, you can read the SCERT book online in these sections Solutions by Expert Teachers as per SCERT (CBSE) Book guidelines. These solutions are part of SCERT All Subject Solutions. Here we have given Assam Board HS Class 12 Political Science Chapter – 5 সাম্প্রতিক দক্ষিণ এছিয়া Solutions for All Subject, You can practice these here.
সাম্প্রতিক দক্ষিণ এছিয়া
পাঠ: ৫
| প্ৰথম খণ্ড |
১। দক্ষিণ এছিয়াই কি সূচায় ?
উত্তৰঃ দক্ষিণ এছিয়া বুলি কলে ভাৰত, বাংলা দেশ ভূটান, মালদ্বীপ, নেপাল, পাকিস্তান আৰু শ্ৰলংকা ধৰি সাতখন দেশকে সামৰি লোৱা হয়।
২। SAARC ৰ সম্পূৰ্ণ ৰূপটি লিখা ?
উত্তৰঃ Sauth Asian Association for Regional Co – operation.
৩। ভাৰতে শ্ৰীলংকালৈ কিয় IPKF (ভাৰতীয় শান্তি ৰখা বিহীন) প্ৰেৰণ কৰিছিল।
উত্তৰঃ ভাৰত শ্ৰীলংকাৰ মাজত সংগঠিত হোৱা এক চুক্তিৰ ফলতে শ্ৰীলংকা চৰকাৰ আৰু তামিলৰ মাজত সম্পৰ্কক স্থায়ীত্ব তথা সুস্থিৰ কৰিবৰ বাবে ভাৰতে শান্তি ৰক্ষা বিহীন প্ৰেৰণ কৰিছিল।
৪। Look east policy বা পূৰ্বলৈ চোৱা নীতি বুলিলে কি বুজা ?
উত্তৰঃ ভাৰতবৰ্ষই দক্ষিণ পূৰ্ব এছিয়া ৰাষ্ট্ৰ সমূহৰ লগত অৰ্থনৈতিক সম্পৰ্ক বৃদ্ধিৰ বাবে যি নীতি গ্ৰহন কৰিছিল তাক look east policy বা পূৰ্বলৈ চোৱা নীতি বোলা হয়।
দক্ষিণ পূৰ্ব এছিয়াৰ পাঁচটা ৰাষ্ট্ৰ আছে এই সমূহ হল – ইন্দোনেছিয়া , মালেছিয়া ,ছিংগাপুৰ, থাইল্যান্ত।
৫। ৰাজতন্ত্ৰৰ পিছত নেপালত গণতন্ত্ৰ কিদৰে প্ৰবৰ্তন কৰা হৈছে?
উত্তৰঃ ২০০ চনৰ আগলৈকে নেপালত সাংবিধানিক ৰাজতন্ত্ৰৰ প্ৰচলন আছিল। এই ৰাজতন্ত্ৰৰ শাসন ব্যৱস্থা ৰজাৰ হাতত অসীম শাসনৰ ক্ষমতা হৈছিল। কিন্তু ২০০৬ চনত এই ৰাজতন্ত্ৰ শাসনৰ অন্ত পেলাই ৰজাক নাম মাত্ৰ ক্ষমতাৰ অধিকাৰী কৰি গণতান্ত্ৰিক শাসন ব্যৱস্থা প্ৰচলন কৰা হয়।
৬। ভাৰত আৰু বাংলাদেশৰ মাজত সহযোগিতা আৰু বিবাদৰ দুটাকৈ ক্ষেত্ৰ উল্লেখ কৰা ?
উত্তৰঃ ভাৰত আৰু বাংলাদেশৰ মাজত সহযোগিতাৰ দুটা ক্ষেত্ৰ –
(ক) দুয়োখন দেশে উগ্ৰ পন্থি আৰু আবঞ্চনীয় কাৰ্যকলাপ উত্থাটন কৰাত একমত।
(খ) শান্তি আৰু সমন্বয়ন জৰিয়তে দুয়োখন দেশে অৰ্থনৈতিক বৃত্তিয় , বেহাব্যপাৰ, পৰিবহণ , যোগাযোগ , আদিৰ উন্নতিৰ যৌথভাবে প্ৰচেষ্টা চলাব বুলি মত প্রশাক কৰিছে।
ভাৰত আৰু বাংলাদেশৰ মাজত বিবাদৰ দুটা ক্ষেত্ৰ:
(ক) গঙ্গা নদীৰ পানী ভাগ বিতৰণক কেন্দ্ৰ কৰি দুয়োখন দেশৰ মাজত বিবাদৰ সূত্ৰপাত ঘটে।
(খ) বাংলা দেশৰ পৰা অবৈধ প্ৰব্ৰজনৰ হাৰ প্ৰমাদ বৃদ্ধি পোৱা ঘটনাই ভাৰত চৰকাৰক অসন্তুষ্ট কৰিছে।
৭। দক্ষিণ এছিয়াৰ বিভিন্ন দেশে একেধৰণৰ ৰাজনৈতিক ব্যৱস্থাকে অনুসৰণ কৰে বুলি তুমি ভাবানে ? তোমাৰ উত্তৰৰ যুক্তি যুক্ততাৰ প্ৰতি প্ৰতিপন্ন কৰা।
উত্তৰঃ দক্ষিণ এছিয়াৰ সকলোবোৰ ৰাষ্ট্ৰই একেধৰণৰ ৰাজনৈতিক ব্যৱস্থা অনুসৰণ কৰে বুলি মই নাভাবো। ভাৰত আৰু শ্ৰীলংকাত গণতান্ত্ৰিক ৰাজনৈতিক ব্যৱস্থা চলি আহিছে। ইফালে পাকিস্তান আৰু বাংলাদেশত কোনো সময়ত সামৰিক আৰু অসামৰীক দুয়ো ধৰণৰ শাসন ব্যৱস্থা দেখিবলৈ পোৱা যায়। কিন্তু বৰ্তমান বাংলা দেশত গণতান্ত্ৰিক শাসন ব্যৱস্থা প্ৰচলিত হৈছে। আনহাতে নেপালত ২০০৬ চনৰ আগলৈকে ৰাজতন্ত্ৰ শাসন ব্যৱস্থা প্ৰচলন আছিল। কিন্তু সাম্প্ৰতিক সময়ত নেপালত গণতন্ত্ৰ সূচনা হৈছিল। ভূটানত এছিয়াত ৰাজতন্ত্ৰৰ প্ৰচলন হৈ আছে কিন্তু ৰজাই এই গণতন্তলৈ ৰূপান্তৰ কৰাৰ প্ৰচেষ্টা চলাইছে। ইফালে মালদ্বীপত ৰাষ্ট্ৰপতি প্ৰধান শাসনৰ অধীনত বহু দলীয় গণতন্ত্ৰ প্ৰতিষ্টা কৰিছে।
৮। এখন সুস্থিৰ গণতন্ত্ৰ গঢ়ি তোলাৰ ক্ষেত্ৰত পাকিস্তানৰ ব্যৰ্থতাৰ কাৰণ সমূহ উল্লেখ কৰা।
উত্তৰঃ পাকিস্তানত স্থয়ী গণতন্ত্ৰ প্ৰতিষ্ঠা কৰাত কিছুমান কাৰকে বাধৰ সৃষ্টি কৰা দেখা যায়।
এই সম্বন্ধে কিছুমান দায়ী কাৰক সমূহৰ বিষয়ে তলত উল্লেখ কৰা হয় –
(ক) বিভিন্ন সময়ত সামৰীক পুৰণি পুৰোহিত শ্ৰেণী মাটিৰ গৰাকী অভিজাত শ্ৰেণী সকলৰ আধিপত্যই কোনো কোনো সময়ত নিৰ্বাচিত চৰকাৰ খনৰ আকস্মিক পতন ঘটাই সামৰিক শাসন ব্যৱস্থা প্ৰবৰ্তন কৰাত বাধ্য কৰায়।
(খ) ভাৰত – পাকিস্তানৰ সংঘাতৰ ফলস্বৰূপে নিৰ্বাচিত শাসন ব্যৱস্থাতকৈ সামৰীক বাহিনীক অধিক অধিক শক্তিশালী কৰি তুলিবলৈ বাধ্য কৰোৱা হয়। যাৰ ফলত নিৰ্বাচিত চৰকাৰৰ বিপৰীতে সামৰিক বাহিনীৰ লোক সকোলোহে অধিক আধিপত্য বিস্তাৰ কৰে।
(গ) পাকিস্তানৰ ৰাজনৈতিক দল আৰু গণতন্ত্ৰ শাসন ব্যৱস্থা একেবাৰে দুৰ্বল। যাৰ ফলত এখন সুস্থিৰ গণতন্ত্ৰ প্ৰতিষ্ঠা কৰিবলৈ পাকিস্তান ব্যাৰ্থ হৈছে।
(ঘ) গণতান্ত্ৰিক শাসন ব্যৱস্থাৰে পৰিচালিত ৰাষ্ট্ৰ সমূহৰ দৰে পাকিস্তানত গণতন্ত্ৰৰ প্ৰতি জনসাধাৰণৰ আস্তা খুবেই কম।
৯। সমৰীক শাসন ব্যৱস্থা আৰু গণতন্ত্ৰ পাকিস্তানত একেটা মুদ্ৰাৰে ই পিঠি – সিপিঠি – ব্যাখ্যা কৰা।
উত্তৰঃ চুবুৰীয়া ৰাষ্ট্ৰ পাকিস্তানৰ শাসনৰ যন্ত্ৰটোত সামৰিক আৰু অসামৰিক এই দুই ধৰণৰ শাসনৰ মিশ্ৰণ ঘটিছে। সাংবিধানিক নীতি অনুসৰি গণতন্ত্ৰ শাসন ব্যৱস্থাৰ অন্তত জেনাৰেল আয়োগ খনে দেশ শাসন ক্ষমতা নিজৰ হাতলৈ আনি সামৰীক শাসন প্ৰৱৰ্তন কৰে। ১৯৭১ চনৰ পৰা ১৯৭৭ চনলৈ গণতান্ত্ৰিক ভাৱে নিৰ্বাচিত চৰকাৰ খনৰ শাসন চলিছিল যদিও ১৯৭৭ চনত পুনৰ জেনাৰেল জীয়া উলহকে ক্ষমতা হস্তগত কৰে। ১৯৯৯ চনত জেনাৰেল পাৰভেজ মুশ্বাৰেফে নিৰ্বাচিত প্ৰধান মন্ত্ৰী নৱাজশ্বৰীফক আঁতৰাই নিজে ক্ষমতা দখল কৰে।
১০। SAARC – ৰ উদ্দেশ্য সমূহ উল্লেখ কৰা।
উত্তৰঃ ১৯৮৫ চনত দক্ষিণ এছিয়াৰ ৰাষ্ট্ৰ সমূহৰ মাজত বিভিন্ন দিশত সহযোগীতা বজায় ৰখাৰ বাবে দক্ষিণ এছিয়াৰ আঞ্চলিক সহযোগীতা চমুকৈ SAARC গঠন কৰা হয়।
ইয়াৰ মূল উদ্দেশ্য সমূহ আছিল এনে ধৰণৰ –
(ক) সমগ্ৰ দক্ষিণ এছিয়াৰ অঞ্চলৰ লোকসকলৰ কল্যাণ সাধন কৰা।
(খ) দক্ষিণ এছিয়া অঞ্চলৰ জনসাধাৰণৰ জীৱনৰ সানদন্ত উন্নত কৰা।
(গ) দক্ষিণ এছিয়াত অৰ্থনৈতিক উন্নয়ন দ্ৰুতগামী কৰা।
(ঘ) দক্ষিণ এছিয়াৰ ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ মাজত সামূহিক নিৰ্ভৰশীলতাৰ সৃষ্টি কৰা।
(ঙ) পাৰস্পৰিক বিশ্বাস আৰু বুজাবুজিৰ সৃষ্টি কৰা।
(চ) অৰ্থনৈতিক সামৰিক সংস্কৃতিক আৰু বিজ্ঞানৰ বিষয়ত সহযোগিতাৰ সৃষ্টি কৰা।
(ছ) দক্ষিণ এছিয়াৰ ৰাষ্ট্ৰসমূহে আন আন উন্নয়নশীল দেশৰ লগত সহযোগিতাৰ সৃষ্টি কৰা।
(জ) বিভিন্ন আঞ্চলিক আৰু আন্তৰাষ্ট্ৰীয় সংগঠনৰ লগত সহযোগিতাৰ সৃষ্টি কৰা।
১১। পূব পাকস্তানৰ লোকসকলে মুক্তি আন্দোলনৰ প্ৰতি ঢাল খোৱাৰ মূল কাৰণবোৰ আঙুলিয়াই দিয়া।
উত্তৰঃ পূৰ্ব পাকিস্তান তথা বাংলাদেশ এটা সময়ত পাকিস্তানৰ লগত সংযুক্ত হৈ আছিল। ১৯৪৭ চনৰ পৰা ১৯৭১ চনলৈ বাংলাদেশ পাকিস্তানৰ অংগ আছিল। সেই সময়ত পাকিস্তানে বাংলাদেশৰ জনসাধাৰণৰ ভাষা সংস্কৃতিকৰ প্ৰতি ভাল চকুৰে ছোৱা নাছিল। তেওঁলোকক পাকিস্তানে দমন আৰু শোষন নীতিৰে শাসন কৰিবলৈ লৈছিল। বিশেষকৈ পূৰ্ব পাকিস্তানৰ বাংলা ভাষাৰ বিপৰীতে পশ্চিম পাকিস্তানে ঊদ্দু ভাষাৰ প্ৰচাৰ কৰিবলৈ জোৰ দিছিল। এনে সময়তে তেওঁলোকৰ শাসন ব্যৱস্থত বৈষম্য মূলক আচৰণ আৰু প্ৰতিনিধিত্ব মূলক আচৰনে সাধাৰণ জনসাধাৰণক সন্তুষ্ট কৰিবৰ পৰা নাছিল। ১৯৭০ চনত পূৰ্ব পাকিস্তানত শাসন উচিৎ প্ৰতিনিধিত্বৰ দাবীৰে নিৰ্বাচিত শ্বেখ মুজিবৰ ৰহমানৰ নেতৃত্বত আৱল লীগ দলে সকলো আসন দখল কৰি প্ৰস্তবিত পাকিস্তানৰ সংবিধান সভাত সংখ্যা গৰিষ্ঠতা নিশ্চিত কৰে। এই ক্ষেত্ৰত পশ্চিম পাকিস্তানে পূৰ্ব পাকিস্তানৰ কাৰ্যত বাধা আৰোপ কৰিছিল ফলত শ্বেখ মুজিবোৰক গ্ৰেপ্তাৰ কৰা হৈছিল। লগে লগে পূৰ্ব পাকিস্তানে পাকিস্তানৰ বিৰুদ্ধে স্বাধীনতাৰ হকে আন্দোলন গৰি তুলিছিল।
১২। SAFTA কেতিয়া স্বাক্ষৰিত হৈছিল ? SAFTA মূল উদ্দেশ্য কি ?
উত্তৰঃ SAFTA – ৰ পূৰ্ব ৰূপ হৈছে South Asian Free Trade Agreement. ২০০৪ চনত SAFTA স্বাক্ষৰিত হৈছিল।
এই চুক্তিৰ মূল উদ্দেশ্য আছিল – সমগ্ৰ এছিয়াত মুক্ত বাণিজ্য নীতি স্থাপন কৰি পাৰস্পৰিক অৰ্থনৈতিক সহযোগিতাৰ নীতি গ্ৰহন কৰা। এই মুক্ত বাণিজ্য নীতি আবলম্বনে দেশ সমূহৰ মাজত শান্তি আৰু সহযোগিতাৰ সু সমন্বয় গঢ়ি তুলিবলৈ সক্ষম হব।
১৩। অখেণ্ড চুক্তি তাৎপৰ্য লিখা।
উত্তৰঃ ভাৰত আৰু পাকিস্তানৰ মাজত ১৯৬৬ চনৰ ১০ জানুৱাৰীত অখেন্ত চুক্তি স্বাক্ষৰ হৈছিল। ভাৰত মন্ত্ৰী লাল বাহাদুৰ শাস্ত্ৰী আৰু পাকিস্তানৰ ৰাষ্ট্ৰপতি আয়ুব খানৰ মাজত ১৯৬৫ চনৰ ১৯ দিনীয়া যুদ্ধৰ পৰিসমাপ্তি ঘটাই এই চুক্তিমতে দুয়োপক্ষই সেনাবাহিনী আঁতৰাই নি কূটনৈতিক সম্পৰ্ক বজাই ৰাখি অৰ্থনৈতিক আৰু শৰনাৰ্থিব সম্পৰ্কে কিছুমান সিদ্ধান্তত উপনীত হৈছিল।
১৪। SAARC – ত ভাৰতৰ ভূমিকা ব্যাখ্যা কৰা।
উত্তৰঃ SAARC- ৰ সদস্য ৰাষ্ট্ৰ হিচাপে ভাৰত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা গ্ৰহণ কৰি আহিছে। বন্ধুত্ব সুলাভ আৰু সহযোগিতা পূৰ্ণ সম্পৰ্ক ৰক্ষা কৰাৰ ক্ষেত্ৰত ভাৰতে বজাই ৰাখিবলৈ ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ লগত দীৰ্ঘদিনীয়া সম্পৰ্ক বজাই ৰাখিবলৈ সক্ষম হৈছে। মুক্ত বাণিজ্য প্ৰতিষ্ঠা কৰা, চুবুৰীয়া ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ সৈতে স্থাপন কৰা , অৰ্থনৈতিক তথা ৰাজনৈতিক নীতিসমূহ গ্ৰহন কৰাৰ ক্ষেত্ৰত ন:স্বাৰ্থ নীতি গ্ৰহন কৰি আহিছে। তদুপৰি চুবুৰীয়া সৰু ৰাষ্ট্ৰ হিচাপে নেপাল , ভূটানক , বিভিন্ন সময়ত বিভিন্ন উন্নয়নমূলক কামত আৰ্থিক সাহায্য প্ৰদান কৰি আহিছে।
১৫। শ্ৰীলংকাৰ গোষ্ঠীগত সংঘৰ্ষৰ বিষয়ে চমুকৈ লিখা।
উত্তৰঃ শ্ৰীলংকাত বহুদিন ধৰি গোষ্ঠীগত সংঘৰ্ষ চলি থকা দেখা গৈছে। এই চনত সংঘৰ্ষত লিপ্ত হোৱা গোষ্ঠী দুটা হ’ল – সংখ্যালঘু আছিল সম্প্ৰদায়ৰ লোক সকল আৰু সংখ্যাগৰিষ্ঠ সিংহলী সম্প্ৰদায়ৰলোক সকল। সিংহলী জতিয়তাবাদী লোকসকলে বিশ্বাস কৰে যে শ্ৰীলংকা কেৱল সিংহলী লোক সকলৰ বাবেহে। সেয়েহে তেওঁলোকে শ্ৰীলংকাৰ চৰকাৰে প্ৰব্ৰজনকাৰীত (তামিল সকলোক) প্ৰতি বিশেষ সুবিধা আগবঢ়ায় নালাগে বুলি দাবী জনাই আহিছে। ফলত সংখ্যালঘু তামিল সকলৰ মাজত উগ্ৰ জাতীয় চেতনা গঢ়ি উঠে। ১৯৮৩ চনৰ পৰা তামিল সকলৰ সশস্ত্ৰ সংগ্ৰাম চলায়। তাৰোপৰি তামিলকসকলে নিজকে চৰকাৰৰ দ্বাৰা অবহেলিত বুলি গন্য কৰি LTTE উদ্যোগত পৃথক তামিল ৰাষ্ট্ৰৰ দাবী জনাই আহিছে।
এইদৰে গোষ্ঠীগত সংঘৰ্ষই শ্ৰীলংকাত ভয়াবহ ৰূপ ধাৰণ কৰিছে। বিভিন্ন সময়ত আলোচনা প্ৰক্ৰিয়া আৰম্ভ হৈছে। যদিও LTTE ৰ মুৰব্বী পেল্লু ভিল্লই প্ৰভাকৰনৰ সংঘৰ্ষত মৃত্যু হোৱা বাবে সামূহিক ভাবে সমস্যাটোক লৈ নীৰৱতা পৰিলক্ষিত হৈছে।
১৬। পাকিস্তানত সুস্থিৰ গণতন্ত্ৰৰ বিপৰ্যয়ৰ কাৰণ কি আলোচনা কৰা।
উত্তৰঃ পাকিস্তানত বর্তমানলৈকে সুস্থিৰ গণতান্ত্রিক চৰকাৰ প্রতিষ্ঠিত কৰিব পৰা হোৱা নাই। ইয়াৰ বহুত কাৰণ আছে-
সেইবোৰ তলত আলোচনা কৰা হ’ল:
(ক) পাকিস্তানত সামৰিক বাহিনী, ধর্মগুৰু, ভূমিপতি, অভিজাত শ্রেণীৰ, পাকিস্তান সমাজৰ ওপৰত থকা প্রতিপত্তিয়ে ঘনে পতি পাকিস্তানত সামৰিক অভ্যুত্থান ঘটাই গণতান্ত্রিক চৰকাৰক ওফৰাই সামৰিক শাসন প্রবর্তন কৰাৰ মূল কাৰণ।
(খ) পাকিস্তানৰ ভাৰতৰ সৈতে চলি থকা সংঘৰ্ষই ইয়াৰ সামৰিক বাহিনীক যথেষ্ট শক্তিশালী কবি তুলিছে। পাকিস্তানত সামৰিক অভ্যুত্থান ঘটোৱা নেতৃবৃন্দৰ মতে পাকিস্তানৰ ৰাজনৈতিক দল আৰু গণতন্ত্রত যথেষ্ট ত্রুটি আছে আৰু ইয়ে পাকিস্তানৰ নিৰাপত্তা বিঘ্নিত কৰিব পাৰে।
(গ) পাকিস্তানত প্রকৃত গণতন্ত্রৰ বিপর্যয়ৰ আন এটা কাৰণ হ’ল পাকিস্তানৰ গণতন্ত্রৰ প্রতি প্রকৃততে আন্তর্জাতিক সমর্থন নাই, তাৰ ফলশ্রুতিত ইয়াৰ শাসন ব্যৱস্থাক সামৰিক বাহিনীয়ে দমন- কৰি ৰাখিবলৈ সুবিধা পাইছে। আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্রকে আদি কৰি পশ্চিমীয়া ৰাষ্ট্রসমূহে পাকিস্তানত সামৰিক শাসকসকলক উৎসাহিত কৰে।
১৭। ভাৰত আৰু বাংলাদেশৰ মাজত সম্পৰ্কৰ বিষয়ে আলোচনা কৰা।
উত্তৰঃ বাংলাদেশে স্বাধীনতা লাভ কৰা দিনৰ পৰাই ভাৰতৰ সৈতে সু-সম্পর্ক ৰক্ষা কৰি চলি আহিছে। বিগত ১৫ বছৰৰ পৰা ভাৰত আৰু বাংলাদেশৰ অর্থনৈতিক সম্পৰ্কৰ যথেষ্ট উন্নতি হৈছে। এই দুয়োখন বাস্তুই প্রাকৃতিক দুর্যোগ নিয়ন্ত্রণ আক পাৰিপার্শ্বিকতাৰ বিষয়ত নিয়মিতভাবে সহযোগিতা আগবঢ়াই আহিছে। ভাৰত আৰু বাংলাদেশে ইয়াৰ সম্পর্ক অধিক উন্নতি কৰাৰ বাবে, উভয় ৰাষ্ট্রই উভয় ৰাষ্ট্রৰ প্রতি অহা ভাবুকি প্রতিহত কৰাৰ বাবে আৰু প্রয়োজনীয়তাৰ ক্ষেত্ৰত সহযোগ আগবঢ়োৱাৰ বাবে পদক্ষেপ গ্রহণ কৰিছে।
ভাৰত আৰু বাংলাদেশে যদিও বিভিন্ন ক্ষেত্রত সহযোগিতা আৰু সু-সম্পর্ক ৰক্ষা কৰি চলি আছে তাৰ মাজতো এই ৰাষ্ট্র দুখনৰ মাজত কেতবোৰ বিষয়ত সংঘাত হোৱা দেখিবলৈ পোৱা যায়। যেনে:
(ক) গংগা আৰু ব্রহ্মপুত্র জলাবাশিৰ ভাগ-বাটোৱাবাৰ ক্ষেত্ৰত।
(খ) ভাৰতত থকা বাংলাদেশী অবৈধ অনুপ্রবেশকাৰী সকলক বাংলাদেশ চৰকাৰে ওভতাই লোৱাৰ ক্ষেত্ৰত কৰা অস্বীকাৰ।
(গ) বাংলাদেশে ভাৰত-বিৰোধী ইছলামীক মৌলবাদীসকলক দিয়া উচটনি।
(ঘ) ভাৰতীয় সৈন্যবাহিনীক বাংলাদেশৰ মাজেৰে ভাৰতৰ উত্তৰ-পূব অঞ্চললৈ প্ৰৱেশ কৰাত বাধা প্রদান।
(ঙ) বাংলাদেশে প্রাকৃতিক গেছ ভাৰতলৈ ৰপ্তানি নকৰাৰ বাবে লোৱা সিদ্ধান্ত।
(চ) ম্যানমাৰৰ পৰা বাংলাদেশৰ মাজেৰে প্রাকৃতিক গেছ ভাৰতলৈ সৰবৰাহ কৰাৰ ক্ষেত্ৰত বাংলাদেশ চৰকাৰে কৰা বাধা প্রদান।
বাংলাদেশ চৰকাৰৰ মতে ভাৰতে নদীৰ জলৰাশিৰ ভাগ-বাটোৱাৰা, চিট্টংগঞ্জ পাহাৰীয়া অঞ্চলৰ বিদ্ৰোহীসকলক উচটনি দিয়া, প্রাকৃতিক গেছ বাহিৰ কৰা; অবৈধ ব্যৱসায় আদিৰ কার্যৰ জৰিয়তে বাংলাদেশক ভীতিগ্রস্ত কৰিব বিচাৰে। তদুপৰি, বৰ্তমানলৈকে বাংলাদেশ অৰুি ভাৰতৰ সীমা বিবাদ অমীমাংসীতভাবে ৰৈ আছে।
Hi, I’m Dev Kirtonia, Founder & CEO of Dev Library. A website that provides all SCERT, NCERT 3 to 12, and BA, B.com, B.Sc, and Computer Science with Post Graduate Notes & Suggestions, Novel, eBooks, Biography, Quotes, Study Materials, and more.
thank you