Class 10 Elective Commerce Chapter 5 হস্তান্তৰযোগ্য দলিল Solutions, SEBA Class 10 Banijya Parichoy Question Answer, Class 10 Elective Commerce Chapter 5 হস্তান্তৰযোগ্য দলিল Notes to each chapter is provided in the list so that you can easily browse throughout different chapter Assam Board Banijya Parichoy Elective Notes Class 10 SEBA and select needs one.
Class 10 Elective Commerce Chapter 5 হস্তান্তৰযোগ্য দলিল
Also, you can read the SCERT book online in these sections Solutions by Expert Teachers as per SCERT (CBSE) Book guidelines. SEBA Commerce Elective Class 10 Question Answer. These solutions are part of SCERT All Subject Solutions. Here we have given Class 10 Commerce Elective Solutions for All Chapter, You can practice these here.
হস্তান্তৰযোগ্য দলিল
Chapter – 5
| অধ্যায় – ২ বেংকিং আৰু বিত্ত |
প্রশ্নাৱলী
১। হস্তান্তৰযোগ্য দলিল কি? এনেবোৰ দলিলৰ হস্তান্তৰকৰণৰ প্ৰকাৰসমূহ বর্ণনা কৰা।
উত্তৰঃ বাণিজ্যক লেনদেনত ব্যৱহৃত কিছুমান দলিলক হস্তান্তৰযোগ্য দলিল বোলা হয়।
হস্তান্তৰ যোগ্য দলিলৰ প্ৰকাৰসমূহ (Types of Negotiable Instrument):
১। প্রতিশ্রুতি পত্র।
২। চেক্ বা ধনাদেশ।
৩। বিনিময় বিল।
২। প্রতিশ্রুতি পত্র কি? প্রতিশ্রুতি পত্ৰ এখনৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ প্রকৃতিসমূহ বর্ণনা কৰা।
উত্তৰঃ প্রতিশ্রুতি পত্র হৈছে এখন লিখিত দলিল যিখন দলিলত প্রস্তুতকাৰীজনৰ হস্তাক্ষৰ থাকে আৰু দলিলখনে দলিল গ্রহণকৰোতা বা ধাৰণকাৰীজনক এক নির্দিষ্ট পৰিমানৰ ধন প্রদান কৰিবলৈ চর্তবিহীন প্রতিশ্রুতি প্রদান কৰে।
প্রতিশ্রুতি পত্ৰ এখনৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ প্রকৃতিসমূহ তলত উল্লেখ কৰা হ’ল-
১। প্রতিশ্রুতি পত্র লিখিত হয়।
২। এই দলিলে চর্তবিহীন প্রতিশ্রুতি অন্তর্ভুক্ত কৰে।
৩। দলিলখনত দলিল প্রস্তুতকাৰীজনে হস্তাক্ষৰ কৰে।
৪। প্রদেয় ধন নির্দিষ্ট পৰিমাণৰ হয়।
৫। দলিলখনত স্পষ্টভাৱে ধন প্রদানত প্রতিশ্রুতি প্রদান কৰা হয়।
৬। প্রতিশ্রুতি পত্ৰত দুটা পক্ষ থাকে প্রস্তুতকাৰী আৰু গ্ৰহণকাৰী।
৩। বিনিময় বিল কি? বিনিময় বিল এখনৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ প্রকৃতিসমূহ বর্ণনা কৰা।
উত্তৰঃ বিনিময় বিল হৈছে চর্তবিহীন নির্দেশনাযুক্ত এখন লিখিত দলিল, যি দলিলত দলিল প্রস্তুতকৰ্তাজনৰ নির্দেশনা অনুযায়ী এজন বিশেষ ব্যক্তিক অথবা দলিল গ্রহণকাৰীজনক এক নির্দিষ্ট পৰিমাণৰ ধন প্রদান কৰা হয়।
বিনিময় বিল এখনৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ প্ৰকৃতিসমূহ তলত উল্লেখ কৰা হ’ল-
১। বিনিময় বিল লিখিত হয়।
২। এই দলিলে ধন প্রদানৰ নিৰ্দেশনা অন্তর্ভুক্ত কৰে।
৩। ধন প্রদানৰ নিৰ্দেশনা চর্তবিহীন হয়।
৪। প্রদেয় ধন নির্দিষ্ট পৰিমাণৰ হয়।
৫। বিনিময় বিল প্রস্তুতকাৰীজনক Drawer হিচাবে বিল গ্রহণকাৰীজনক Drawe হিচাবে আৰু যিজন ব্যক্তিক ধন প্ৰদান কৰা হয়। তেওঁক Payee হিচাবে অভিহিত কৰা হয়।
8। চেক্ কি? চেক্ এখনৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ প্রকৃতিসমূহ বর্ণনা কৰা।
উত্তৰঃ চেক হৈছে এক ধৰণৰ হস্তান্তৰযোগ্য দলিল যি দলিলে বেংকক Drawer-ৰ একাউন্টৰ পৰা এক নির্দিষ্ট পৰিমাণৰ ধন এজন বিশেষ ব্যক্তি বা দলিল গ্রহণকাৰীজনক প্রদান কৰিবলৈ চর্তবিহীন নির্দেশ প্রদান কৰে।
চেক্ এখনৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ প্রকৃতিসমূহ তলত উল্লেখ কৰা হ’ল-
১। চেক্ লিখিত হয় আৰু ইয়াত জমাকাৰী বা Drawee য়ে হস্তাক্ষৰ কৰিব লাগে।
২। ইয়াত এক চর্তবিহীন নির্দেশ থাকে।
৩। চেক গ্রহণকাৰীজন (Payee) এক নির্দিষ্ট ব্যক্তি হ’ব লাগে।
৪। উল্লেখিত ধনৰ পৰিমান নির্দিষ্ট হ’ব লাগে আৰু ধনৰ পৰিমান সংখ্যা আৰু আখৰ দুয়ো ক্ষেত্রতে স্পষ্ট হ’ব লাগে।
৫। চেক সাধৰণতে তিনিটা পক্ষ থাকে।
Drawer: যিজন ব্যক্তিয়ে চেকখন প্রস্তুত কৰে অর্থাৎ যিজন ব্যক্তিয়ে চেকখনত হস্তাক্ষৰ কৰে আৰু বেংকক ধন প্রদান কৰিবলৈ নির্দেশ দিয়ে।
Drawee: হিতাধিকাৰী বা সেইজন ব্যক্তি যাক ধন প্রদান কৰা হয়।
Payee: যিজন ব্যক্তিয়ে ধন লাভ কৰে।
৬। চেক সদায় এক নির্দিষ্ট বেংকলৈ প্ৰেৰণ কৰা হয়।
৭। চেক সদায় দাবী বা চাহিদা অনুযায়ী প্রদেয় হয়।
৫। চেকৰ বিভিন্ন প্ৰকাৰসমূহ কি কি?
উত্তৰঃ চেকৰ বিভিন্ন প্ৰকাৰসমূহ-
ৰেখাংকিত চেক্ (Crossed Cheque): যদি চেক্ এখনৰ ওপৰত বাওঁ অংশৰ কোণত দুডাল সমান্তৰাল ৰেখা অংকন কৰা হয় তেতিয়া চেখনক সাধাৰণ ভাবে ৰেখাংকিত কৰা বুজায়। এনেধৰণৰ চেকৰ উল্লেখিত ধন বেংকৰ শাখাৰ কাউন্টাৰত প্ৰদান কৰা নহয়; চেকৰ উল্লেখিত ধন চেক্ গ্ৰহণকাৰীজনৰ বেংক একাউন্টলৈ হস্তান্তৰ কৰা হয়। এনেধৰণৰ চেকসমূহ পৃষ্ঠাংকন কৰিব পাৰি অথবা হস্তান্তৰ কৰিব পাৰি।
যদি সমান্তৰাল ৰেখা দুডালৰ মাজত বেংকৰ নাম উল্লেখ থাকে; তেনেক্ষেত্রত চেকখন বিশেষভাৱে ৰেখাংকিত কৰা বুজায়। এনেধৰণৰ চেকসমূহ মাথোন নাম উল্লেখিত বেংকটোতহে দাখিল কৰিব পাৰি।
মুকলি চেক্ (Open Cheque): যদি চেক্ এখন ৰেখাংকিত কৰা নহয়, তেনেক্ষেত্রত চেক্ খনক মুকলি চেক বোলা হয়। এনেধৰণৰ চেকত উল্লোত ধন বেংক শাখাৰ কাউন্টাৰত উপস্থিত হৈ মুকলি কৰিব বা উলিয়াব পাৰি অথবা চেক গ্ৰহণকাৰীৰ বেংক একাউন্টলৈ হস্তান্তৰ কৰিব পাৰি। এখন মুকলি চেক বাহক চেক্ (Bearer Cheque) অথবা নির্দেশ চেক্ (Order Cheque) হ’ব পাৰে।
বাহক চেক্ (Bearer Cheque): যদি চেক্ এখন যিকোনো এজন ব্যক্তিয়ে বেংক কাউন্টাৰত উপস্থাপন কৰিলে চেখনৰ উল্লেখিত ধন সেইজন ব্যক্তিক প্রদান কৰা হয়; তেনেক্ষেত্ৰত চেখনক বাহক বা ধাৰক চেক্ বোলা হয়। এনেধৰণৰ চেক্ বিতৰণ দ্বাৰা হস্তান্তৰ কৰা হয় আৰু ইয়াত পৃষ্ঠাংকনৰ প্রয়োজন নহয়।
নির্দেশ চেক্ (Order Cheque): যদি চেক এখন এজন বিশেষ ব্যক্তিলৈ প্রদেয় হয়, তেনেক্ষেত্রত চেখনক নির্দেশ চেক্ বোলা হয়। এখন বাহক চেক্ নির্দেশ চেকলৈ পৰিবৰ্তিত হ’ব পাৰে যদিহে চেখনৰ ‘বাহক’ শব্দটি পৰিবর্তিত কৰি ‘নির্দেশ’ শব্দটি অন্তর্গত কৰা হয়।
অগ্রিম দিনাংক চেক্ (Anti dated Cheque): যদি এখন চেক্ চেক্ প্রদানকাৰীজনে প্রস্তুত কৰা দিনাংকৰ পূৰ্বৰ কোনো দিনাংক চেখনত অন্তর্গত কৰে তেনেক্ষেত্ৰত চেখনক অগ্রিম দিনাংক চেক্ বোলা হয়। উদাহৰণস্বৰূপে ২১ জানুৱাৰী ২০২০ দিনাংকত প্রস্তুত কৰা চেখনত যদি ১ জানুৱাৰী ২০২০-ৰ দিনাংক লিখা হয়। এনে চেক ছয় মাহপর্যন্ত বৈধ হিচাপে গণ্য কৰা হয়।
পশ্চাদম্যাদী চেক্ (State Cheque): আজিৰ দিনাংকত প্রস্তুত কৰা চেক্ এখন এক নির্দিষ্ট সময়সীমাৰ ভিতৰত (সাধাৰণতে ৩ মাহৰ পৰা ৬ মাহ পর্যান্ত) বেংকত উপস্থাপন কৰিব লাগে। এই নির্দিষ্ট সময়সীমা উকলি যোৱা পিছত চেক্ খনৰ উল্লেখিত ধন প্রদেয় নহয় কাৰণ চেক্ খন পশ্চাদম্যাদী চেক্ হিচাবে গণ্য কৰা হয় অথবা চেক্ খনৰ ম্যাদ উকলি যায়।
চূর্ণ বিচ্ছিন্ন চেক্ (Mutilated Cheque): যদি এখন দুই বা অধিক টুকুৰাত চূর্ণ বিচ্ছিন্ন চেক্ বেংকৰ ধন প্ৰদানৰ বাবে উপস্থাপন কৰা হয়। তেনেক্ষেত্রত চেক্ খনক চূর্ণ বিচ্ছিন্ন চেক্ বোলা হয়। বেংকে এনেধৰণৰ চেকৰ বিপৰীতে ধন প্রদান নকৰে।
পৰৱৰ্তী দিনাংক চেক্(Post dated Cheque: যদি চেক্ প্রস্তুতকাৰীগণে চেক্ খনক প্রস্তুত কৰা দিনাংকৰ পৰৱর্তী কোনো দিনাংক চেক্ খনত উল্লেখ কৰে। তেনেক্ষেত্ৰত চেক্ খনক পৰবৰ্তী দিনাংক চেক্ বোলা হয়। এনেক্ষেত্রত বেংকে ভৱিষ্যত উল্লেখিত দিনাংকতহে চেকখনৰ ধন প্রদান কৰে।
এইটো উল্লেখনীয় যে যদি চেক্ গ্রহণকাৰীজনে অকর্তৃত্বশীলভাবে চেখনৰ অন্তর্গত কোনো বিষয়বস্তুৰ পৰিবর্তন সাধন কৰে তেনে ক্ষেত্ৰত চেক্ খনৰ প্রকৃতি পৰিবর্তন (Material Alteration) হোৱা বুলি অভিহিত কৰা হয় আৰু চেক্ অগ্রাহ্য হয়। চেক্ত প্রকৃতি পৰিবৰ্তন বুলিলে চেকখনৰ দিনাংক, ধনৰ পৰিমাণ, চেক গ্রহণকাৰীৰ নাম অথবা চেকখনৰ ৰেখাংকনৰ পৰিবর্তনক সূচোৱা হয়।
