পৰিৱেশ আৰু পাৰিৱেশিক ভূগোলৰ ধাৰণা Class 10 Elective Geography Important Notes to each chapter are provided in the list so that you can easily browse through different chapters পৰিৱেশ আৰু পাৰিৱেশিক ভূগোলৰ ধাৰণা Class 10 Elective Geography SEBA Important Notes and select need one.
Class 10 Elective Geography Important Notes পৰিৱেশ আৰু পাৰিৱেশিক ভূগোলৰ ধাৰণা
Also, you can read the SEBA book online in these sections Solutions by Expert Teachers as per SCERT (CBSE) Book guidelines. These solutions are part of SCERT All Subject Solutions. Here we have given Class 10 Elective Geography Important Notes পৰিৱেশ আৰু পাৰিৱেশিক ভূগোলৰ ধাৰণা Solutions for All Subjects, You can practice these here.
পৰিৱেশ আৰু পাৰিৱেশিক ভূগোলৰ ধাৰণা
Chapter – 2
ELECTIVE GEOGRAPHY
| IMPORTANT NOTES |
১। শুদ্ধ উত্তৰটো বাচি উলিওৱা।
(ক) জীৱ বা জীৱ সম্প্ৰদায়ৰ চাৰিওফালৰ অৱস্থাক কি বোলে—
(i) পৰিৱেশ।
(ii) বায়ু প্ৰদূষণ।
(iii) উদ্যোগিক প্ৰদূষণ।
(iv) সেউজগৃহ।
উত্তৰঃ (i) পৰিৱেশ।
(খ) জলমণ্ডলে ভূ-পৃষ্ঠৰ কিমান শতাংশ আগুৰি আছে—
(i) ৭১ শতাংশ।
(ii) ২৯ শতাংশ।
(iii) ৪৫ শতাংশ।
(iv) ৭৯ শতাংশ।
উত্তৰঃ (i) ৭১ শতাংশ।
(গ) বায়ুমণ্ডল ভূ-পৃষ্ঠৰ পৰা কিমান কিল’মিটাৰ উচ্চতালৈ বিয়পি আছে—
(i) প্ৰায় ২৩০ কিল’মিটাৰ।
(ii) প্ৰায় ৪৮০ কিল’মিটাৰ।
(iii) প্ৰায় ৩৭০ কিল’মিটাৰ।
(iv) প্ৰায় ১৫০ কিল’মিটাৰ।
উত্তৰঃ (ii) প্ৰায় ৪৮০ কিল’মিটাৰ।
(ঘ) কিমান চনত উদ্গীৰণ হোৱা আগ্নেয়গিৰি হৈছিল—
(i) ১৮৮৩
(ii) ১৯৮৩
(iii) ১৮৩৯
(iv) ১৮৭৯
উত্তৰঃ (i) ১৮৮৩
(ঙ) অক্সিজেন, নাইট্ৰ’জেন, কাৰ্বন ডাই-অক্সাইড আদি গেছৰ দ্বাৰা গঠিত আৰু পৃথিৱীখনক আৱৰি থকা এই তৰপটোক কি বোলে—
(i) জীৱমণ্ডল।
(ii) জলমণ্ডল।
(iii) বায়ুমণ্ডল।
(iv) স্থলমণ্ডল।
উত্তৰঃ (iii) বায়ুমণ্ডল।
(চ) কিমান বছৰৰ ভিতৰত আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰত সৰ্বাধিক উত্তাপ অনুভূত হৈছিল—
(i) ২০০ বছৰৰ।
(ii) ৩০০ বছৰৰ।
(iii) ১০০ বছৰৰ।
(iv) ৪০০ বছৰৰ।
উত্তৰঃ (iii) ১০০ বছৰৰ।
(ছ) বায়ুমণ্ডল আৰু ভূ-পৃষ্ঠৰ উত্তাপৰ চিৰন্তৰ উৎস হৈছে—
(i) সৌৰশক্তি।
(ii) সেউজগৃহ।
(iii) হিমযুগ।
(iv) বননি ধ্বংস।
উত্তৰঃ (i) সৌৰশক্তি।
(জ) ১৯৯৮ চনৰ কোন মাহত আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰত সৰ্বাধিক উত্তাপ অনুভূত হৈছিল—
(i) জানুৱাৰী।
(ii) মে।
(iii) আগষ্ট।
(iv) জুন।
উত্তৰঃ (iv) জুন।
(ঝ) বায়ু প্ৰদূষণৰ লগত জড়িত এটা প্ৰধান সমস্যা হৈছে—
(i) এচিড বৰষুণ।
(ii) পানী প্ৰদূষণ।
(iii) নিৰ্বনীকৰণ।
(iv) সৌৰশক্তি।
উত্তৰঃ (i) এচিড বৰষুণ।
(ঞ) পৃথিৱীৰ সাগৰ-মহাসাগৰৰ দ্বাৰা কি গঠিত—
(i) জীৱমণ্ডল।
(ii) স্থলমণ্ডল।
(iii) জলমণ্ডল।
(iv) বায়ুমণ্ডল।
উত্তৰঃ (iii) জলমণ্ডল।
(ট) এতিয়ালৈকে প্ৰায় কিমান নিযুত জীৱ-প্ৰজাতি জীৱবিজ্ঞানীসকলে চিনাক্ত কৰিবলৈ সক্ষম হৈছে—
(i) ১.৩৯ নিযুত।
(ii) ১.৩৫ নিযুত।
(iii) ১.৭৮ নিযুত।
(iv) ১.৭৫ নিযুত।
উত্তৰঃ (iv) ১.৭৫ নিযুত।
২। অতি চমু প্রশ্নৰ উত্তৰঃ
(ক) পৰিৱেশ’ শব্দটোৱে কি বুজায়?
উত্তৰঃ পৰিৱেশ’ শব্দটোৱে যিকোনাে জীৱ বা জীৱসম্প্রদায়ৰ কেউকাষৰ অৱস্থাকে বুজায়।
(খ) পৰিৱেশ বুলি কাক কোৱা হয়?
উত্তৰঃ জীৱ বা জীব সম্প্ৰদায়ৰ চাৰিওফালৰ অৱস্থাকে পৰিৱেশ বুলি কোৱা হয়।
(গ) পৰিৱেশৰ উপাদান কাক বোলে?
উত্তৰঃ যিবোৰ উপাদানৰ ওপৰত জীৱৰ স্থিতি আৰু বিকাশ নিৰ্ভৰ কৰে তাকে পৰিৱেশৰ উপাদান বোলে।
(ঘ) স্থলমণ্ডল কাক কোৱা হয়? স্থলমণ্ডলে ভূ-পৃষ্ঠত কিমান শতাংশ আগুৰি আছে?
উত্তৰঃ শিল, মণিক, বালি, মাটি আদিৰ দ্বাৰা গঠিত পৃথিৱীৰ স্থলভাগক স্থলমণ্ডল বুলি কোৱা হয়।
স্থলমণ্ডলে ভূ-পৃষ্ঠত প্ৰায় ২৯ শতাংশ আগুৰি আছে।
(ঙ) জীৱমণ্ডলত এতিয়ালৈকে কিমান জীৱ প্ৰজাতি জীৱবিজ্ঞানীসকলে চিনাক্ত কৰিবলৈ সক্ষম হৈছে?
উত্তৰঃ জীৱমণ্ডলত এতিয়ালৈকে প্রায় ১.৭৫ নিযুত জীৱ প্রজাতি জীৱবিজ্ঞানীসকলে চিনাক্ত কৰিবলৈ সক্ষম হৈছে।
(চ) পৰিৱেশৰ উপাদানসমূহ চাৰিটা মণ্ডল কি কি?
উত্তৰঃ পৰিৱেশৰ উপাদানসমূহ চাৰিটা মণ্ডল হৈছে—
(i) স্থলমণ্ডল।
(ii) জলমণ্ডল।
(iii) জীৱমণ্ডল। আৰু
(iv) বায়ুমণ্ডল।
(ছ) মাটিৰ সৃষ্টি আৰু ধৰ্ম কি কি কাৰকৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে?
উত্তৰঃ মাটিৰ সৃষ্টি আৰু ধৰ্ম নিৰ্ভৰশীল কাৰকসমূহ হৈছে—
(i) ভূ-তাত্ত্বিক গঠন।
(ii) ভূমিৰ ঢাল।
(iii) বৰষুণৰ পৰিমাণ।
(iv) উদ্ভিদৰ আৱৰণ।
(জ) বায়ুমণ্ডল কাক বোলে?
উত্তৰঃ অক্সিজেন, নাইট্ৰ’জেন, কাৰ্বন ডাই-অক্সাইড আদি গেছৰ দ্বাৰা গঠিত আৰু পৃথিৱীখনক আৱৰি থকা এই তৰপটোক বায়ুমণ্ডল বোলে।
(ঝ) মানুহৰ বৰ্তি থকাৰ মৌলিক ভিত্তি কি?
উত্তৰঃ মানুহৰ বৰ্তি থকাৰ মৌলিক ভিত্তি হ’ল পৰিৱেশ।
(ঞ) বননি ধ্বংস কাৰ্য্যক কি বুলি কোৱা হয়?
উত্তৰঃ বননি ধ্বংস কাৰ্য্যক নিৰ্বনীকৰণ বুলি কোৱা হয়।
(ট) বায়ু প্ৰদূষণ বুলিলে কি বুজায়?
উত্তৰঃ বায়ু প্ৰদূষণ বুলিলে সাধাৰণতে মানুহৰ কাৰ্যৰ ফলত বায়ু দূষিত হোৱাটোকে বুজায়।
(ঠ) পানী প্ৰদূষণ বুলি কাক কোৱা হয়?
উত্তৰঃ দূষিত পদাৰ্থ মিহলি হোৱাৰ ফলত নিৰ্মল পানী ব্যৱহাৰৰ অনুপযোগী হোৱাকে পানী প্ৰদূষণ বুলি কোৱা হয়।
(ড) গোলকীয় উত্তাপ বৃদ্ধি মানে কি?
উত্তৰঃ মানুহৰ প্ৰকৃতি-বিৰোধী কাৰ্যকলাপৰ ফলত বায়ুমণ্ডলৰ উত্তাপ বৃদ্ধি পোৱা পৰিঘটনাটোৱে হৈছে গোলকীয় উত্তাপ বৃদ্ধি।
(ঢ) সেউজগৃহ গেছকেইটামানৰ নাম কি?
উত্তৰঃ সেউজগৃহ গেছকেইটামানৰ নাম হৈছে— কাৰ্বন ডাই-অক্সাইড, মিথেন, নাইট্ৰাছ অক্সাইড, ক্ল’ৰফ্লুৰ’কাৰ্বন, অ’জন গেছ, ছালফাৰ ডাই-অক্সাইড আদি।
(ণ) পৰিৱেশৰ ভাৰসাম্য অৱস্থা কি?
উত্তৰঃ পৰিৱেশৰ ভাৰসাম্য অৱস্থা হৈছে পৰিৱেশৰ এক স্থিতাৱস্থা বা সুস্থিৰ অৱস্থা।
(ত) পৰিৱেশৰ উপাদানসমূহ কেইটা মণ্ডলত অন্তৰ্গত।
উত্তৰঃ পৰিৱেশৰ উপাদানসমূহ চাৰিটা মণ্ডলত অন্তৰ্গত।
(থ) মধ্য আক্ষাংশৰ ঘাঁহনি অঞ্চলত পোৱা মাটিবিধৰ নাম কি?
উত্তৰঃ মধ্য আক্ষাংশৰ ঘাঁহনি অঞ্চলত পোৱা মাটিবিধৰ নাম হৈছে— চাৰ্নোজেম।
(দ) বায়ুমণ্ডল ভূ-পৃষ্ঠৰপৰা কিমান কিল’মিটাৰ উচ্চতালৈ বিয়পি আছে?
উত্তৰঃ বায়ুমণ্ডল ভূ-পৃষ্ঠৰপৰা প্ৰায় ৪৮০ কিল’মিটাৰ উচ্চতালৈ বিয়পি আছে।
৩। পৰিৱেশ-ভূগোলৰ সংজ্ঞা দিয়া।
উত্তৰঃ ভূগােলৰ যিটো শাখাই পৃথিৱীৰ পৰিৱেশৰ স্বৰূপ পৰিৱৰ্তন আৰু সমস্যাৰ অধ্যয়নৰ লগতে সেইবােৰৰ সমাধানৰ উপায় উদ্ভাৱনৰ প্রয়াস কৰে, তাকে পৰিৱেশ ভূগােল বােলা হয়। অর্থাৎ পৰিৱেশ ভূগােল হৈছে পৃথিৱীৰ পৰিৱেশৰ ভৌগােলিক অধ্যয়ন।
ভৌগােলিক অধ্যয়নৰ উপজীৱ হৈছে ভূ – পৃষ্ঠত বিৰাজ কৰা মানুহ আৰু পৰিৱেশৰ মাজত থকা বিৱৰ্তনশীল সম্পর্ক। ভৌগােলিক অধ্যয়নে মানুহ আৰু পৰিৱেশৰ মাজত থকা অঞ্চলভেদে পার্থক্য আৰু অঞ্চলবােৰৰ মাজত থকা পাৰস্পৰিক নিৰ্ভৰশীলতা স্পষ্টকৈ দাঙি ধৰিবলৈ যত্ন কৰে।
৪। ভূগােল বিষয়টোৰ এটা শাখা হিচাপে পৰিৱেশ ভূগোলৰ গুৰুত্ব আলােচনা কৰা।
উত্তৰঃ ভূগােল বিষয়টোৰ এটা শাখা হিচাপে পৰিৱেশ ভূগােলৰ গুৰুত্ব অধিক। পৃথিৱীৰ বিভিন্ন ঠাইৰ পাৰিৱেশিক সমস্যা বৃদ্ধি পাই অহাৰ লগে লগে পৰিৱেশ ভূগােলৰ প্ৰাসংগিকতা বৃদ্ধি পাইছে। পৰিৱেশ বিজ্ঞান বিজ্ঞানৰ প্ৰায় প্ৰতিটো শাখাই কম – বেছি পৰিমাণে জড়িত হৈ আছে বাবে ইয়াক বিজ্ঞানৰ এক সমন্বিত অধ্যয়ন বুলিও ক’ব পাৰি। পৰিৱেশ ভূগােলে মানুহ আৰু মানুহৰ কৰ্মৰাজিক কেন্দ্ৰ কৰি অঞ্চলভেদে পৰিৱেশৰ স্থিতি, স্বৰূপ আৰু পৰিৱৰ্তন অধ্যয়ন কৰে। পৰিৱেশ ভূগােলত আলােচিত বিষয়সমূহ হৈছে — কোনাে এটা অঞ্চলত সংঘটিত বনাঞ্চল ধ্বংসৰ কাৰণ আৰু পৰিমাণ, বানপানী, গৰাখহনীয়া, ভূমিস্থলন আদি প্রাকৃতিক দুর্যোগ সংঘটিত হোৱা স্থান আৰু কাৰণ, প্ৰদূষণে কেনেদৰে পৰিৱেশ বিনষ্ট কৰে আদি সকলোবােৰ বিষয়। প্রাকৃতিক সম্পদৰ পৰিৱেশ – অনকূল ব্যৱহাৰ, পৰিৱেশৰ পৰিচালনা, বহনক্ষম উন্নয়ন আদি সকলােবােৰ পৰিৱেশ ভূগােল অধ্যয়নৰ বিষয়বস্তু।
পৰিৱেশ ভূগােলে বিশেষকৈ উন্নয়ন যে পৰিৱেশ, সমাজ আৰু আর্থিক বিকাশৰ অনুকূলে পৰিচালিত হ’ব লাগে সেই কথাৰ ওপৰত মনযােগ দিয়ে। পৰিৱেশ ভূগোল অধ্যয়নৰ প্রধান উদ্দেশ্য হৈছে পৰিৱেশৰ ঐতিহাসিক বিকাশ, জনসংখ্যা বৃদ্ধি আৰু পৰিৱেশৰ লগত ইয়াৰ সম্পর্ক, প্রাকৃতিক দুর্যোগ আৰু ইয়াৰ ব্যৱস্থাপনা, অর্থনীতি আৰু সংস্কৃতিৰ সৈতে পৰিৱেশৰ সম্পর্ক আদি। এনেবােৰ বিষয় অধ্যয়ন কৰাৰ বাবে সাম্প্রতিক কালত পৰিৱেশ ভূগােলৰ গুৰুত্ব অধিক।
৫। পৰিৱেশৰ উপাদান বুলিলে কি বুজা? জীৱীয় আৰু অজীৱীয় উপাদানৰ অৰ্থ লিখা।
উত্তৰঃ যিবোৰে পাৰস্পৰিক সম্পৰ্কৰ যোগেদি জীৱৰ বাবে প্ৰয়োজনীয় পৰিৱেশ গঢ়ি তোলে। যিবোৰ উপাদানৰ ওপৰত জীৱৰ স্থিতি আৰু বিকাশ নিৰ্ভৰ কৰে সেই সকলোবোৰেই হৈছে পৰিৱেশৰ উপাদান।
পৰিৱেশৰ উপাদানসমূহক প্ৰধানকৈ দুটা মৌলিক ভাগত ভগাব পাৰি।
সেয়া হৈছে—
(ক) জীৱীয় উপাদান। আৰু
(খ) অজীৱীয় উপাদান।
জীৱীয় উপাদানসমূহ জীৱমণ্ডলৰ অন্তৰ্গত। নানা প্ৰজাতিৰ উদ্ভিদ আৰু অণুজীৱকে আৰম্ভ কৰি বৃহৎ আকাৰৰ প্ৰাণী পৰ্যন্ত জীৱীয় উপাদানৰ ভিতৰত পৰে। আনহাতে স্থলমণ্ডল, জলমণ্ডল, জীৱমণ্ডল আৰু বায়ুমণ্ডলৰ প্ৰাণীহীন সকলো উপাদান অজীৱীয় উপাদানৰ ভিতৰত পৰে।
৬। পাৰিৱেশিক সমস্যা মানে কি?
উত্তৰঃ প্রাকৃতিক পৰিৱেশ আৰু তাত থকা বিভিন্ন উপাদানৰ লগতে বাসিন্দাসকলে সন্মুখীন হােৱা সমস্যাবােৰেই পাৰিৱেশিক সমস্যা পৰিৱেশৰ ভাৰসাম্য বিনষ্ট কৰা পৰিৱেশ সম্পৰ্কীয় সকলাে সমস্যাই পাৰিৱেশ সমস্যাৰ অন্তৰ্গত। বিভিন্ন প্রকাৰৰ পাৰিৱেশিক সমস্যা হৈচ্ছে — নির্বনীকৰণ (Deforestation), জনসংখ্যা বৃদ্ধিৰ ফলত হোৱা বায়ু প্ৰদূষণ, পানী প্রদূষণ, মাটি প্ৰদূষণ; গােলকীয় উত্তাপ বৃদ্ধি আদি। সাম্প্রতিক কালত জনসংখ্যাৰ দ্রুত বৃদ্ধি, ব্যাপক হাৰত সম্পদ আহৰণ, উৎপাদন ব্যৱস্থাত প্রযুক্তি ব্যাপক প্রয়ােগ, যানবাহনৰ পৰিমাণ বৃদ্ধি, নগৰ – মহানগৰৰ সম্প্ৰসাৰণ আদিৰ ফলত পৰিৱেশৰ ওপৰত গভীৰ হেঁচাৰ সৃষ্টি কৰিছে আৰু ইয়ে বিভিন্ন পাৰিৱেশিক সমস্যাৰ সৃষ্টি কৰিছে।
৭। পৃথিৱীৰ পাৰিৱেশিক সমস্যা ক্ৰমে বৃদ্ধি পাই অহাৰ কাৰণবোৰ উল্লেখ কৰা।
উত্তৰঃ পৃথিৱীৰ পাৰিৱেশিক সমস্যাসমূহ ক্ৰমে বৃদ্ধি পাই অহাৰ কাৰণসমূহ হৈছে— সভ্যতাৰ অগ্ৰগতি আৰু জনসংখ্যা বিস্ফোৰণৰ ফলস্বৰূপে মানুহে পৰিৱেশক নিজৰ ইচ্ছামতে ব্যৱহাৰ কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰিলে। উদ্যোগীকৰণ, নগৰীকৰণ, শিল্প উদ্যোগৰ পৰিমাণ বৃদ্ধি আৰু বিভিন্ন ধৰণৰ আণৱিক পৰীক্ষাৰ ফলত পৰিৱেশ প্ৰদূষিত হৈছে। নগৰীকৰণ তথা নগৰীয়া জনসংখ্যা বৃদ্ধি পোৱাৰ ফলত প্ৰাকৃতিক সম্পদৰ ব্যৱহাৰৰ পৰিমাণ বৃদ্ধি পাইছে, অত্যাধুনিক যন্ত্ৰপাতিৰ প্ৰয়োগ বাঢ়িছে, যানবাহন, আচবাব, অনুষ্ঠান-প্ৰতিষ্ঠান বৃদ্ধিৰ লগতে বননি ধ্বংস হৈছে আৰু পৰিৱেশৰ প্ৰতি ভাবুকিৰ সৃষ্টি হৈছে। উদ্যোগ ক্ষেত্ৰৰ অভূতপূৰ্ব বিকাশে প্ৰাকৃতিক সম্পদৰ মাত্ৰাধিক ব্যৱহাৰ হৈছে আৰু উদ্যোগৰপৰা নিৰ্গত ধোঁৱা, ছাই আদিয়ে বিভিন্ন পাৰিৱেশিক সমস্যাৰ সৃষ্টি কৰিছে। অৰ্থাৎ সম্প্ৰতি পৃথিৱীৰ বৰ্দ্ধিত জনসংখ্যাৰ অতিৰিক্ত চাহিদা পূৰণ কৰিবলৈকে পৰিৱেশৰ ওপৰত এক হেঁচা পৰিছে আৰু ইয়ে নতুন নতুন পাৰিৱেশিক সমস্যাৰ সৃষ্টি কৰিছে। বননি ধংসৰ ফলত বায়ুমণ্ডলত কাৰ্বন ডাই-অক্সাইডৰ পৰিমাণ বৃদ্ধি পাইছে আৰু ইয়ে অন্যান্য সেউজ-গৃহ গেছবোৰৰ সৈতে মিলিত হৈ গোলকীয় উত্তাপ বৃদ্ধি কৰিছে।
৮। পৰিৱেশৰ ভাৰসাম্য অৱস্থা বুলিলে কি বুজা?
উত্তৰঃ পৰিৱেশৰ ভাৰসাম্য অৱস্থা মানে পৰিৱেশৰ এক স্থিতাৱস্থা বা সুস্থিৰ অৱস্থা। যি কাৰ্যকলাপে পৰিৱেশৰ ওপৰত কোনো বাধাৰ সৃষ্টি নকৰে বা পৰিৱেশক কোনো ক্ষেত্ৰতে অসুবিধা নকৰে, তেনে এক সুস্থিৰ অৱস্থিকেই পৰিৱেশৰ ভাৰসাম্য অৱস্থা বুলি ক’ব পাৰি। কোনো এটা অঞ্চলত মুঠ মাটিকালিৰ প্ৰায় এক তৃতীয়াংশ উদ্ভিদৰ আৱৰণি থাকিলেহে পৰিৱেশতন্ত্ৰৰ ভাৰসাম্য ৰক্ষা হয়।
৯। গোলকীয় উত্তাপ বৃদ্ধি মানে কি? ইয়াৰ প্ৰধান কাৰণবোৰ উল্লেখ কৰা।
উত্তৰঃ মানুহৰ প্ৰকৃতি-বিৰোধী কাৰ্যকলাপৰ ফলত বায়ুমণ্ডলৰ উত্তাপ বৃদ্ধি পোৱা পৰিঘটনাটোৱে হৈছে গোলকীয় উত্তাপ বৃদ্ধি।
গোলকীয় উত্তাপ বৃদ্ধিৰ কাৰকসমূহ হৈছে— বননিকৰণ ধ্বংস বা নিৰ্বনীকৰণ, বায়ুমণ্ডলত কাৰ্বন ডাই-অক্সাইড গেছৰ পৰিমাণ বৃদ্ধি আদি। বায়ুমণ্ডলৰ, উত্তাপ বৃদ্ধিৰ ক্ষেত্ৰত সেউজগৃহ গেছবোৰৰ ভিতৰত কাৰ্বন ডাইঅক্সাইডৰে অৰিহণা সৰ্বাধিক। তাৰোপৰি শিল্প-বিপ্লৱৰ ফলস্বৰূপে দ্ৰুত গতিত বৃদ্ধি পোৱা উদ্যোগক্ষেত্ৰত জীৱাশ্ম ইন্ধনৰ ব্যৱহাৰ বৃদ্ধি পাইছে আৰু সেউজীয়া অৰণ্যৰ আৱৰণ ধ্বংস হ’বলৈ ধৰে। শিল্প-উদ্যোগ, যান-বাহন আদিত জীৱাশ্ম ইন্ধনৰ ব্যাপক ব্যৱহাৰে বায়ুমণ্ডলত কাৰ্বন ডাই অক্সাইডৰ পৰিমাণ বৃদ্ধি কৰিছে। আনহাতে ভূ-পৃষ্ঠত গড়-গছনিৰ পৰিমাণ হ্ৰাস হৈ অহাৰ ফলত বায়ুমণ্ডলত থকা এই গেছৰ প্ৰাকৃতিক শোষণ হ্ৰাস পাই আহিছে। প্ৰধানকৈ এই দুই কাৰণতে বায়ুমণ্ডলত কাৰ্বন ডাই-অক্সাইড গেছৰ পৰিমাণ ক্ৰমে বৃদ্ধি পাব লাগিছে। তাৰোপৰি আগ্নেয়গিৰি উদগিৰণৰ দৰে প্ৰাকৃতিক পৰিঘটনায়ো বায়ুমণ্ডলত সেউজগৃহ গেছৰ পৰিমাণো বৃদ্ধি কৰে। পৃথিৱীত মানুহৰ কাৰ্যাৱলী ক্ৰমে প্ৰসাৰিত হৈ থকাৰ ফলত বায়ুমণ্ডলত মিথেন; নাইট্ৰাছ অক্সাইড, ক্ল’ৰোফ্লুৰ’কাৰ্বন আদি অন্যান্য সেউজগৃহ গেছৰ পৰিমাণো বৃদ্ধি পাইছে। এনেবোৰ কাৰণতে প্ৰধানকৈ বননি ধ্বংসৰ ফলত বায়ুমণ্ডলত কাৰ্বন ডাই-অক্সাইড গেছৰ পৰিমাণ বৃদ্ধি আৰু সেউজ গেছৰ পৰিমাণ বৃদ্ধিয়ে গোলকীয় উত্তাপ বৃদ্ধি কৰিছে।
১৭। বায়ু প্ৰদূষণ বুলিলে কি বুজা? কি কি কাৰণত বায়ু প্ৰদূষিত হয়?
উত্তৰঃ মানুহৰ কাৰ্যকলাপৰ ফলত বা আন কোনো প্ৰাকৃতিক কাৰণত বায়ুত থকা গেছবোৰৰ অনুপাত বিঘ্নিত হয় নাইবা বায়ুত কিছুমান অবাঞ্ছিত গেছৰ অথবা অন্যান্য পদাৰ্থৰ মাত্ৰা সৰ্বাপেক্ষা বাঢ়ি যায় আৰু ই মানুহ, আন জীৱ-জন্তুৰ লগতে উদ্ভিদৰ বাবে ক্ষতিকাৰক হয়, তেনে বায়ুক দূষিত বায়ু বোলা হয় আৰু যি পদ্ধতিত বায়ু দূষিত হয় তাক বায়ু প্ৰদূষণ বোলে।
বায়ুমণ্ডল প্ৰধানকৈ প্ৰদূষিত কৰিছে মানুহৰ কাৰ্যাৱলীয়ে। শিল্প-উদ্যোগৰ প্ৰসাৰ, নগৰীকৰণ, যান-বাহনৰ ব্যাপক ব্যৱহাৰ, আনৱিক শক্তিৰ প্ৰয়োগ, অৰণ্য ধ্বংস আদি মানুহৰ নানা ধৰণৰ কাৰ্যই সম্প্ৰতি পৃথিৱীৰ বায়ুমণ্ডল প্ৰদূষিত কৰি তুলিছে।
মানুহৰ কার্যৱালীৰ ভিতৰত শিল্প-উদ্যোগ আৰু যান-বাহনত ক্ৰমবর্ধমান হাৰত জীৱশ্ম ইন্ধনৰ ব্যৱহাৰেই প্ৰধান কাৰণ। এই ধৰণৰ কাৰ্যই বায়ুমণ্ডলত কাৰ্বন মন’ক্সাইড, নাইট্ৰজেন ডাইঅক্সাইড, হাইড্ৰকাৰ্বন, অ’র্জন, ছালফাৰ ডাইঅক্সাইড আদি বিষাক্ত গেছ বায়ুমণ্ডলত সংযোগ কৰে। এইবোৰ গেছে ক্ৰমে অধিকতৰ হাৰত বায়ুমণ্ডল প্ৰদূষিত কৰি আহিছে।
১৮। পানী কিদৰে প্ৰদূষিত হয়? পানী প্ৰদূষণৰ পৰা হ’ব পৰা ক্ষতিৰ বিষয়ে চমুকৈ লিখা।
উত্তৰঃ কোনো প্ৰাকৃতিক কাৰণত বা মানুহৰ কাৰ্যকলাপৰ ফলত জৈৱ, অজৈৱ আৰু অনুজৈৱিক কাৰকবোৰৰ প্ৰভাৱত পানীৰ সাধাৰণ গুণাগুণ বিনষ্ট হৈ মানুহৰ গ্ৰহণৰ অনুপযোগী হোৱাকে পানী প্ৰদূষিত হোৱা বুলি কোৱা হয়।
পানী প্ৰদূষণৰ উৎস বহুতো। তাৰ ভিতৰত উদ্যোগিক অপদ্ৰব্য, ৰাসায়নিক সাৰ কীটনাশক দৰব প্ৰয়োগ কৰা কৃষিক্ষেত্ৰ, খনিজ পদাৰ্থৰ উদঘাটনক্ষেত্ৰ, পেলনীয়া দ্ৰব্যৰ নিক্ষেপন আদিয়েই প্ৰধান। তদুপৰি দুৰ্ঘটনা ঘটি তেজষ্ক্ৰিয় পদাৰ্থৰ প্ৰসাৰণ ঘটিলেও পানী প্ৰদূষিত হয়। সাগৰত তেলবাহী জাহাজ দুর্ঘটনাগ্ৰস্ত বা অন্য কিবা প্ৰকাৰে তাৰ পৰা তেল নিৰ্গত হ’লে অথবা উপকূলীয় অঞ্চলৰ তেল উদ্যোগত দুৰ্ঘটনা ঘটিলে সাগৰৰ পানী প্ৰদূষিত হ’ব পাৰে। বৃহৎ উদ্যোগিক অঞ্চলৰ কাষৰীয়া এলেকাবোৰৰ আশে-পাশে থকা জলাশয়ৰ নির্মল পানীভাগত এচিডৰ পৰিমান বৃদ্ধি পাইও পানী প্ৰদূষিত হৈছে। বায়ুমণ্ডলত জমা হোৱা ছালফাৰ ডাইঅক্সাইড এচিড বৰষুণ আকেৰে নামি আহি পানী প্ৰদূষিত কৰে। এচিডৰ পৰিমান বৃদ্ধিয়ে এনে পানীত থকা জলজ উদ্ভিদ আৰু প্ৰাণীৰ মাজৰে বহুতৰে বিলুপ্ত ঘটাব পাৰে। এইদৰে বিভিন্ন কাৰণত ঘটা পানী প্ৰদূষণে মানুহৰ মাজত বেমাৰ-আজাৰৰ সৃষ্টি কৰাৰ লগতে মাটিৰ উৎপাদিকা শক্তিও হ্ৰাস কৰে।
