এলʼপেচিয়া (Alopecia) শব্দটোৰ অৰ্থ হৈছে কাৰণ নিৰ্বিশেষে চুলি সৰা। ই মূৰৰ ছালৰ বাবে একচেটিয়া নহয়; ই শৰীৰৰ যিকোনো ঠাইতে হ’ব পাৰে। এলʼপেচিয়াৰ সমাধানৰূপী বহুতো চিকিৎসা উপলব্ধ, যাৰ ভিতৰত আছে টপিকেল, চিষ্টেমিক আদি। আগলৈ এই প্ৰৱন্ধটিত এলʼপেচিয়াৰ Alopecia সমস্যা আৰু ইয়াৰ প্ৰতিকাৰৰ বিষয়ে আলোচনা কৰা হʼব।
Read also: Acne Problems and its Treatment | ব্ৰণৰ সমস্যা আৰু ইয়াৰ প্ৰতিকাৰ
জন্মগত ভাবে সকলোৰে মূৰত অসংখ্য চুলি থাকে। চুলিৰ জীৱনকাল তিনিটা চক্ৰ বা পৰ্যায়ত থাকে –
১. এনাজেন – বিকাশৰ পৰ্যায়,
২. কেটাজেন – বিশ্ৰামৰ পৰ্যায় আৰু
৩. টেলোজেন – শ্বেডিং বা চুলি সৰা পৰ্যায়।
৯০ শতাংশ চুলি বিকাশ পৰ্যায়ত (এনাজেন) আৰু বাকীবোৰ, যি বিশ্ৰাম লোৱা আৰু ওলোৱা পৰ্যায়ত দহ শতাংশৰ সৈতে সামঞ্জস্যপূৰ্ণ।
এলʼপেচিয়াৰ কাৰণ আৰু প্ৰকাৰৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি ৰোগৰ চিকিৎসা পৰিৱৰ্তনশীল। এলʼপেচিয়া এৰেটাই যিকোনো বয়সৰ লোকক প্ৰভাৱিত কৰিব পাৰে।
এণ্ড্ৰোজেনেটিক এলʼপেচিয়া হৈছে এক সাধাৰণ বিকাৰ যিয়ে ৫০% পুৰুষ আৰু ১৫% মহিলাক প্ৰভাৱিত কৰে, বিশেষকৈ ৰজোনিবৃত্তিৰ পিছৰ মহিলা। ই শ্বেতাংগ লোকক বেছিকৈ প্ৰভাৱিত কৰে। টেলোজেন এফলুভিয়ামত, পুৰুষতকৈ মহিলাক অধিক প্ৰভাৱিত কৰে।
এলʼপেচিয়া ধৰণ | Types of Alopecia
এলʼপেচিয়াক দুটা মুখ্য শ্ৰেণীত বিভক্ত কৰিব পাৰি –
- দাগ নোহোৱা এলʼপেচিয়া:
দাগ নোহোৱা এলʼপেচিয়াক আকৌ ৬টা ভাগত ভগোৱা হয় –
- এলʼপেচিয়া এৰেটা (Alopecia Areata): শৰীৰৰ কেৱল এটা অংশ প্ৰভাৱিত কৰিলে ইয়াক এলʼপেচিয়া এৰেটা বুলি কোৱা হয়। এয়া হৈছে চুলি সৰাৰ এনে স্থিতি যিয়ে শৰীৰৰ যিকোনো অংশক প্ৰভাৱিত কৰিব পাৰে, যেনে- মূৰৰ ছাল, মুখ, কান্ধ, আৰু হাত-ভৰি। যেতিয়া ই শৰীৰৰ গোটেই এটা ফাল প্ৰভাৱিত কৰে, ইয়াক এলʼপেচিয়া টোটেলিছ (Alopecia totalis) বুলি কোৱা হয়। যেতিয়া ইয়াত গোটেই শৰীৰ জড়িত থাকে, ইয়াক এলোপেচিয়া ইউনিভাৰ্চেলিছ (Alopecia universalis) বুলি কোৱা হয়। ইয়াৰ সঠিক কাৰণ অজ্ঞাত, কিন্তু ই এক অটʼইমিউন ৰোগৰ সৈতে সম্পৰ্কিত বুলি ধাৰণা কৰা হয়।
- এণ্ড্ৰোজেনেটিক এলোপেচিয়া (Androgenetic Alopecia): ই হৈছে চুলি সৰাৰ এক আৰ্হি যি জিন আৰু হৰমন (এণ্ড্ৰোজেনিক) -ৰ দ্বাৰা প্ৰভাৱিত হয়।
- টেলʼজেন এফলুভিয়াম (Telogen Effluvium): চুলি চক্ৰবৃদ্ধি (এনাজেন) পৰ্যায়টো শ্বেডিং (টেলোজেন) পৰ্যায়লৈ স্থানান্তৰিত হোৱাৰ ফলত হয়। ইয়াৰ ফলত হাইপো বা হাইপাৰথাইৰয়ডিজমৰ দৰে ৰোগ হ’ব পাৰে। লগতে, ই ডাঙৰ অস্ত্ৰোপচাৰৰ দৰে চাপৰ পৰা উদ্ভৱ হ’ব পাৰে। ক্ৰাছ ডায়েট, দুৰ্বল খোৱা, আৰু ঔষধৰ ফলত টেলোজেন এফলুভিয়াম হ’ব পাৰে।
- ট্ৰʼমেটিক এলʼপেচিয়া (Traumatic Alopecia): ই ট্ৰেক্সন এলʼপেচিয়াৰ দৰে একেই। ইয়াৰ ফলত চুলিৰ বলপূৰ্বক আকৰ্ষণ হয়। ই শিশুৰ ক্ষেত্ৰত সচৰাচৰ দেখা পোৱা। লগতে, ট্ৰাইকোটিলোমেনিয়া হৈছে এক প্ৰকাৰৰ আঘাতজনিত এলʼপেচিয়া য’ত ৰোগীয়ে বাৰে বাৰে তেওঁৰ চুলি টানি আনে।
- টিনিয়া কেপিটিছ (Tinea Capitis): প্ৰাথমিক প্ৰকাৰৰ টাইনিয়া কেপাইটিছ (ক’লা-বিন্দু) -ৰ ফলত দাগ নোহোৱাকৈ চুলি সৰে।
- এনাজেন এফলুভিয়াম (Anagen Effluvium): এয়া হৈছে কোষ চক্ৰৰ এনাজেন পৰ্যায়ত হোৱা চুলি সৰা। কেমোথেৰাপিউটিক এজেণ্ট প্ৰাপ্ত কৰা কৰ্কট ৰোগীৰ ক্ষেত্ৰত দেখা যায়।
- দাগ হোৱা এলʼপেচিয়া:
দাগ হোৱা এলʼপেচিয়াকো পুনৰাই ৩টা ভাগত ভগোৱা হয় –
- টিনিয়া কেপিটিছ (Tinea Capitis): এইটো এক প্ৰদাহজনক প্ৰকাৰৰ যি চৰম সীমাত পালে দাগজনিত এলʼপেচিয়াত পৰিণত হʼব পাৰে।
- এলʼপেচিয়া মুচিনোচা (Alopecia mucinosa): চুলিৰ ফলিকল আৰু চেবেচিয়াছ গ্ৰন্থিত শ্লেষ্মা সামগ্ৰী জমা হ’লে এনে হয়। শ্লেষ্মা সামগ্ৰীৰ ফলত এক প্ৰদাহজনক অৱস্থাৰ সৃষ্টি হয় যিয়ে চুলিৰ বিকাশত বাধা দিয়ে।
- এলোপেচিয়া নিওপ্লাষ্টিকা (Alopecia neoplastica): এয়া হৈছে ক্ষতিকাৰক কোষৰ সৈতে মূৰৰ ছালৰ চুলিৰ মেটাষ্টেটিক অনুপ্ৰৱেশ।
এলʼপেচিয়া কাৰণ | Causes of Alopecia
এলʼপেচিয়াৰ কাৰণবোৰ এনেধৰণৰ হʼব পাৰে –
১. হৰমন আৰু জিনগত কাৰণ (Hormonal & Genetical Cause)
ডাইহাইড্ৰটেষ্টোষ্টেৰন (DHT) হৈছে টেষ্টোষ্টেৰনৰ পৰা আহৰণ কৰা এক হৰমন, ই এক পুৰুষ যৌন হৰমন। DHT-য়ে চুলিৰ ফলিকলত টেষ্টোষ্টেৰনৰ সৈতে বান্ধ খায় আৰু সেইবোৰক দুৰ্বল কৰি তুলে। মহিলাৰ শৰীৰতো টেষ্টোষ্টেৰন থাকে। যেতিয়া মহিলাৰ যৌন হৰমন টেষ্টোষ্টেৰন আৰু এষ্ট্ৰোজেন অসন্তুলিত হয়, DHT-য়ে এণ্ড্ৰোজেনিক এলʼপেচিয়াক প্ৰেৰিত কৰিব পাৰে। এইটো ৰজোনিবৃত্তিৰ আগতে বা অন্যান্য হৰমনৰ স্থিতিৰ সৈতে হ’ব পাৰে।
কিছুমান মহিলাৰ পলিচিষ্টিক অভাৰিয়ান চিণ্ড্ৰোম (PCOS) নামৰ এক স্থিতি থাকে, য’ত তেওঁলোকে ইমান এষ্ট্ৰোজেন প্ৰস্তুত কৰে, যে কিছুমান টেষ্টোষ্টেৰনলৈ ৰূপান্তৰিত হয়, যিয়ে চুলি পাতল আৰু সৰাত অৰিহণা যোগাব পাৰে।
এলʼপেচিয়া এৰেটা হৈছে এক স্থিতি য’ত ৰোগ প্ৰতিৰোধ প্ৰণালীয়ে চুলিৰ ফলিকলক আক্ৰমণ কৰে। ই কিছুমান ক্ষেত্ৰত আনুবংশিকও হ’ব পাৰে।
২. পুষ্টিগত কাৰণ (Nutritional Cause)
পুষ্টিৰ অভাৱ, লো বা ভিটামিন D-ৰ অভাৱত এলʼপেচিয়া হ’ব পাৰে।
৩. থাইৰডৰ সমস্যা জনিত (Thyroid Problem)
থাইৰইড হৈছে এক ডিঙিৰ গ্ৰন্থি যি বিপাক-সম্পৰ্কীয় হৰমনক নিয়ন্ত্ৰণ কৰে। নিম্ন আৰু অত্যাধিক সক্ৰিয় থাইৰইড দুয়োটাই এলʼপেচিয়া আৰম্ভ কৰিব পাৰে।
ইয়াৰ উপৰিও মানসিক, দৈহিক চাপ আৰু অন্যান্য জীৱনশৈলী জনিত কাৰণেও এলʼপেচিয়াক প্ৰেৰিত কৰিব পাৰে, যেনে- ঔষধ, মানসিক চাপ, সন্তান জন্মৰ সময়ৰ স্থিতি, শাৰীৰিক আঘাত, প্ৰতিবন্ধক ডায়েটিং, জীৱনশৈলীৰ পৰিৱৰ্তন, হাপানি, হেʼ জ্বৰ, চাপ আদি।
এলʼপেচিয়াৰ লক্ষণ | Symptoms of Alopecia
এলʼপেচিয়াৰ সমস্যাৰ উদ্ভৱন হʼলে ই লক্ষণবোৰ এনেধৰণে দেখাব পাৰে –
- আমেৰিকান একাডেমী অফ ডাৰ্মাটোলজী এছ’চিয়েশ্যনৰ মতে দিনে 50-100 চুলি হেৰুওৱাটো স্বাভাৱিক। মূৰ ধুৱাৰ সময়ত, ফনিওৱাপ সময়ত আৰু শুই উঠাৰ পাছত শিতানৰ গাৰুলৈ মন কৰক; আকস্মিক বা অত্যাধিক চুলি সৰা লক্ষ্য কৰিছে যদি সেয়া এলʼপেচিয়াৰ আৰম্ভণিৰ সতৰ্কবাণী হ’ব পাৰে।
- চুলিৰ ঘনত্ব আগতকৈ হ্ৰাস হোৱা লক্ষ্য কৰিব। মূৰৰ ছাল সহজে দৃশ্যমান হʼব। যদি এনে হৈছে তেন্তে আপোনি ডাক্তৰৰ পৰামৰ্শ লোৱাটো উচিত।
- চুলি হেৰুওৱা অংশ সৰু বিন্দুৰ পৰা লাহে লাহে বাঢ়িব পাৰে বা আপুনি চুলি সৰাৰ এক টুকুৰা বা মুঠা লক্ষ্য কৰিব পাৰে যি মাত্ৰ এদিন বা দুই দিনৰ ভিতৰত দেখা যায়। কিছুমান ক্ষেত্ৰত, আপুনি হঠাতে চুলি সৰাৰ আগতে জ্বলা-পোৰা বা তীক্ষ্ণ হোৱা লক্ষ্য কৰিব পাৰে।
- মূৰটোৱেই একমাত্ৰ ঠাই নহয় য’ত আপুনি চুলি হেৰুৱাব পাৰে। এলʼপেচিয়া এৰেটা হৈছে এক অটʼইমিউন স্থিতি যাৰ ফলত ৰোগ প্ৰতিৰোধ প্ৰণালীয়ে চুলিৰ ফলিকলবোৰ আক্ৰমণ কৰে। যদিও মূৰৰ ছালত চুলি সৰা আটাইতকৈ সচৰাচৰ হয়, মানুহে গোটেই শৰীৰত চুলি ও হেৰুৱাব পাৰে। আপোনি মুঠিকৈ চুলি হেৰুওৱাব পাৰে।
- এলʼপেচিয়াৰ এটা প্ৰাৰম্ভিক লক্ষণ হ’ব পাৰে আপোনাৰ নখৰ তলিৰ পৰিৱৰ্তন। যদি আপুনি আপোনাৰ নখত পিটিং, সৰু ক্ৰেটাৰ বা বগা দাগ লক্ষ্য কৰে তেন্তে ই এক সতৰ্কবাণী হ’ব পাৰে।
জটিলতাসমূহ | Complications
এলʼপেচিয়াৰ সমস্যা থকা ৰোগীসকলৰ চুলি সৰাৰ মনোসামাজিক জটিলতা, যেনে- উদ্বেগ আৰু হতাশাৰ আশংকা বৃদ্ধি হয়। একে সময়তে, এই ৰোগীসকলক অন্যান্য অটʼইমিউন স্থিতি যেনে- থাইৰইড স্থিতি, শ্বেতকুষ্ঠ (Vitiligo) আদিৰ বাবে চিকিৎসা কৰাৰ প্ৰয়োজন।
এটা অধ্যয়নত দেখা গৈছে যে এলʼপেচিয়া এৰেটা থকা ৰোগীসকলৰ ইনচুলিন প্ৰতিৰোধ হোৱাৰ আশংকা বৃদ্ধি হয়।
প্ৰতিকাৰ | Treatment
যিহেতু এলʼপেচিয়াৰ Alopecia সমস্যাৰ বাবে পৰম্পৰাগত চিকিৎসা অত্যন্ত সীমিত, এলʼপেচিয়াৰ বাবে প্ৰাকৃতিক চিকিৎসা সমৰ্থন কৰা অধ্যয়নবোৰো বহুত কম। কিছুলোকে পিঁয়াজ বা নহৰুৰ ৰস, ঠাণ্ডা সেউজীয়া চাহ, বাদাম তেল, ৰোজমেৰী তেল, মৌ বা নাৰিকলৰ গাখীৰ মূৰৰ ছালত মালিচ কৰিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰে। যদিও এইবোৰৰ কোনোটোৱে ক্ষতি নকৰে তথাপি সেইবোৰৰ কাৰ্যকৰীতা গৱেষণাৰ দ্বাৰা সমৰ্থিত নহয়।
তথাপি বিভিন্ন ভেষজৰ তেল যেনে- তিলৰ তেল, নাৰিকল তেল, সৰিয়হ তেল আদিৰ বজাৰত সহজে উপলব্ধ, যিহেৰে নিয়মিয়াকৈ মূৰত মালিচ কৰিলে ই চুলিৰ গুৰিলৈ তেজৰ প্ৰবাহ দ্ৰুত কৰিব আৰু চুলি গজাক প্ৰেৰিত কৰিব।
তাৰোপৰি, এলʼভেৰা, পিয়াজৰ ৰস, বিভিন্ন ভেষজেৰে তৈয়াৰী লেপ মূৰত প্ৰয়োগ কৰিব পাৰে। এইবোৰে চুলিৰ বৃদ্ধিত অৰিহণা যোগাব পাৰে।
লগতে, প্ৰটিন সমৃদ্ধ পুষ্টিকৰ আহাৰ খাওঁক, দৈনন্দিন নিয়মিয়াকৈ ব্যায়াম কৰক। এইবোৰে কিছু পৰিমাণলৈকে চুলিৰ স্বাস্থ্য ভাল কৰি থোৱাত সহায়ক হʼব পাৰে।
সামৰণি | Conclusion
উক্ত প্ৰৱন্ধটিত আপোনাক এলʼপেচিয়াৰ Alopecia সমস্যা আৰু ইয়াৰ সৈতে জড়িত তথ্যবোৰৰ বিষয়ে অৱগত কৰোৱা হʼল। এই তথ্যসমূহ কেৱল আপোনৰ জ্ঞানাৰ্থেহে আগবঢ়োৱা হʼল। যদি আপোনি গুৰুতৰ ভাৱে এই সমস্যাত ভোগীছে তেন্তে এজন ছালৰ বিশেষজ্ঞ অথবা ডাৰ্মেটলজিৰ ডাক্তৰৰ সৈতে আলোচনা কৰক।
FAQ
১. এলʼপেচিয়া এৰেটা সংক্ৰামক নেকি?
উঃ- নহয়, এলʼপেচিয়া এৰেটা কেতিয়াও সংক্ৰামক নহয়।
২. ৰোগটোৰ মানসিক কাৰণ থাকিব পাৰে নেকি?
উঃ- যদিও এক অধ্যয়নে চাপ আৰু এলʼপেচিয়া আৰেটাৰ মাজত এক সম্পৰ্কৰ দেখ, চাপৰ ফলত এলʼপেচিয়া আৰেটা আৰম্ভ হোৱা তত্ত্বটো অনুমানমূলক আৰু অতি বিতৰ্কিত। নিশ্চিতভাৱে, এলʼপেচিয়া আৰেটা থকা লোকসকলে তেওঁলোকৰ চাপৰ স্তৰ অধিক কাৰ্যকৰীভাৱে নিয়ন্ত্ৰণ কৰিবলৈ চেষ্টা কৰাটো শৰীৰৰ পক্ষে ভাল।
৩. এলʼপেচিয়াৰ চুলি সৰা ৰখাব পাৰি নেকি?
উঃ- নোৱাৰি, কিয়নো এলোপেচিয়া আৰেটাৰ দ্বাৰা কোন কেতিয়া প্ৰভাৱিত হ’ব তাক নিৰ্ধাৰিত কৰিব নোৱাৰি। সেয়েহে, ইয়াৰ বাবে সাৱধানতাও অৱলম্বন কৰিব পৰা নাযায়।
৪. স্বাভাৱিক পৰিস্থিতিত মূৰৰ চুলিবোৰ কিমান দিন জীয়াই থাকিব?
উঃ- তিনি বছৰৰ বাবে, স্বাভাৱিক পৰিস্থিতিত মূৰৰ ছালৰ চুলি প্ৰায় তিনি বছৰ জীয়াই থাকে। এই সময়ছোৱাক এনাজেন, বা বৰ্ধিত, পৰ্যায় বুলি কোৱা হয়। তেওঁলোকে পৰৱৰ্তী সময়ত টেলোজেন, বা বিশ্ৰাম, পৰ্যায়ত প্ৰৱেশ কৰে।
৫. ৰাসায়নিক পদাৰ্থ আৰু নিৰন্তৰ চেম্পু কৰাটো সাধাৰণতে মহিলাৰ চুলি সৰাৰ বাবে দায়ী নেকি?
উঃ- নহয়, চেম্পু কৰিলে চুলি সৰা ত্বৰান্বিত নহয়। ই কেৱল চুলিবোৰ আঁতৰ কৰে যিবোৰ যিকোনো ধৰণে সৰিবলৈ সাজু আছিল। চুলিৰ ৰং, পাৰ্মিং আৰু কণ্ডিচনিং কৰিলে সাধাৰণতে চুলি সৰা নহয়। পোৰা বা তীব্ৰ প্ৰক্ৰিয়াকৰণৰ ফলত চুলি সৰা আৰু ভাঙিব পাৰে। চুলি টান অনা ষ্টাইলবোৰে কিছু ক্ষতি কৰিব পাৰে, কিন্তু চুলিৰ ৰং আৰু ৰাসায়নিক পদাৰ্থ সাধাৰণতে নহয়।
Read also: Asthma Problem | হাপানিৰ ৰোগৰ সমস্যা আৰু প্ৰতিকাৰ
My self Mahezubin Saikia. Working in Dev Library as a Content Writer. A website that provides all SCERT, NCERT 3 to 12, and BA, B.com, B.Sc, and Computer Science with Post Graduate Notes & Suggestions, Novel, eBooks, Health, Finance, Biography, Quotes, Study Materials, and more.
