ৰজোনিবৃত্তি হৈছে এক নিয়মীয়া, অ-ৰোগজনিত স্থিতি য’ত কমেও ১২ মাহৰ বাবে ঋতুস্ৰাৱ প্ৰক্ৰিয়াৰ স্থায়ী সমাপ্তি হয়। সাধাৰণ অৰ্থত কʼবলৈ হʼলে ঋতুস্ৰাৱ হোৱা প্ৰক্ৰিয়াটো বন্ধ হৈ পৰে। অ-পেথলজিক এষ্ট্ৰোজেনৰ অভাৱৰ বাবে সকলো ঋতুস্ৰাৱহোৱা মহিলাৰ ক্ষেত্ৰত ৰজোনিবৃত্তি হয়। ৰজোনিবৃত্তি প্ৰায় ৫১-৫২ বছৰলৈকে হয় বুলি জনা যায়। বেছিভাগ মহিলাই ভেচোমটৰ লক্ষণ অনুভৱ কৰে, কিন্তু ৰজোনিবৃত্তিয়ে দেহৰ বিভিন্ন ক্ষেত্ৰত প্ৰভাৱ পেলাব পাৰে, যেনে- মানসিক, ইউৰোজেনিটাল আৰু কাৰ্ডিওভাস্কুলাৰ প্ৰণালী। ৰজোনিবৃত্তি হোৱা মহিলাৰ বাবে জ্ঞানৰ পৰিৱৰ্তন বয়স বৃদ্ধিৰ সৈতে সম্পৰ্কিত হোৱাৰ সম্ভাৱনা অধিক, হৰমনৰ সৈতে নহয়। বিশ্বব্যাপী বৰ্ধিত আয়ুসৰ বাবে, মহিলাসকলে প্ৰজনন চক্ৰৰ এই পৰ্যায়ত তেওঁলোকৰ জীৱনৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ অংশ অতিবাহিত কৰিব বুলি অনুমান কৰা হৈছে। পশ্চিমীয়া দেশসমূহত ৰজোনিবৃত্তিৰ বয়স ৫০.৮ বছৰ আৰু ভাৰতত ৪৭.৫ বছৰ। ৰজোনিবৃত্তিৰে ৰেটিং স্কেল (MRS) হৈছে ৰজোনিবৃত্তিৰ লক্ষণবোৰ মূল্যাঙ্কন কৰাৰ এক মানক সঁজুলি। ইয়াক ৰজোনিবৃত্তিৰ লক্ষণ আৰু বিশ্বব্যাপী জনসংখ্যাত সেইবোৰৰ তীব্ৰতা মূল্যাঙ্কন কৰিবলৈ বহুলভাৱে ব্যৱহাৰ কৰা হৈছে। আগলৈ এই প্ৰৱন্ধটিত ৰজোনিবৃত্তিৰ (Menopausal)লক্ষণ সমূহ আৰু ইয়াৰ সৈতে জড়িত অন্যান্য তথ্যৰ বিষয়ে আলোচনা কৰা হʼব।
Read also: Menstrual Disorder and Treatment | ঋতুস্ৰাৱজনিত সমস্যা আৰু প্ৰতিকাৰ
ৰজোনিবৃত্তি কাৰণ | Causes of Menopausal Symptoms
ৰজোনিবৃত্তি বহু কাৰণত হʼব পাৰে, সেইবোৰ হʼল –
- স্বাভাৱিকতে হ্ৰাস হোৱা প্ৰজনন হৰমন – আপুনি আপোনাৰ ৩০ৰ দশকৰ শেষৰ ফালে যোৱাৰ লগে লগে, আপোনাৰ ডিম্বাশয়ে কম এষ্ট্ৰোজেন আৰু প্ৰজেষ্টেৰন (ঋতুস্ৰাৱ নিয়ন্ত্ৰণ কৰা হৰমন) প্ৰস্তুত কৰা আৰম্ভ কৰে আৰু আপোনাৰ উৰ্বৰতা হ্ৰাস হয়। আপোনাৰ ৪০ৰ দশকত, আপোনাৰ ঋতুস্ৰাৱ দীঘল বা চুটি, গধুৰ বা পাতল, আৰু কম-বেছি সঘনাই হ’ব পাৰে, যেতিয়ালৈকে (গড় হিচাপত, ৫১ বছৰ বয়সলৈ) আপোনাৰ ডিম্বাশয়ে কণী মুকলি কৰা বন্ধ কৰে, আৰু আপোনাৰ ঋতুস্ৰাৱ নহয়।
- প্ৰাথমিক ডিম্বাশয়ৰ অভাৱ – প্ৰায় ১% মহিলাই ৪০ বছৰ বয়সৰ আগতে ৰজোনিবৃত্তি অনুভৱ কৰে যাক অকাল ৰজোনিবৃত্তি। অকাল ৰজোনিবৃত্তিৰ ফলত আপোনাৰ ডিম্বাশয়ে স্বাভাৱিক স্তৰৰ প্ৰজনন হৰমন (প্ৰাথমিক ডিম্বাশয়ৰ অভাৱ) প্ৰস্তুত কৰাত বিফল হ’ব পাৰে, যি আনুবংশিক কাৰক বা অটোইমিউন ৰোগৰ পৰা উদ্ভৱ হ’ব পাৰে। কিন্তু প্ৰায়ে অকাল ৰজোনিবৃত্তিৰ কোনো কাৰণ পোৱা নাযায়। এই মহিলাসকলৰ বাবে, মস্তিষ্ক, হৃদযন্ত্ৰ আৰু হাড় সুৰক্ষিত কৰাৰ বাবে কমেও ৰজোনিবৃত্তিৰ প্ৰাকৃতিক বয়সলৈকে হৰমন থেৰাপীৰ পৰামৰ্শ দিয়া হয়।
- অস্ত্ৰোপচাৰ যিয়ে ডিম্বাশয় আঁতৰ কৰে – আপোনাৰ ডিম্বাশয়ে হৰমন প্ৰস্তুত কৰে, যাৰ ভিতৰত আছে এষ্ট্ৰোজেন আৰু প্ৰজেষ্টেৰন, যিয়ে ঋতুস্ৰাৱ নিয়ন্ত্ৰণ কৰে। আপোনাৰ ডিম্বাশয় আঁতৰাবলৈ কৰা অস্ত্ৰোপচাৰৰ ফলত তাৎক্ষণিক ৰজোনিবৃত্তি হয়। আপোনাৰ ঋতুস্ৰাৱ বন্ধ হয়, আৰু আপোনাৰ গৰম ফ্লেছ হোৱাৰ সম্ভাৱনা থাকে আৰু অন্যান্য ৰজোনিবৃত্তিৰ লক্ষণ অনুভৱ কৰাৰ সম্ভাৱনা থাকে। লক্ষণবোৰ গুৰুতৰ হ’ব পাৰে, কিয়নো কেইবা বছৰ ধৰি ক্ৰমান্বয়ে হৰমনৰ পৰিৱৰ্তন হঠাতে হয়।
- কেমোথেৰাপী আৰু বিকিৰণ চিকিৎসা – এই কৰ্কট ৰোগৰ চিকিৎসাবোৰে ৰজোনিবৃত্তি সৃষ্টি কৰিব পাৰে, যাৰ ফলত চিকিৎসাৰ সময়ত বা অলপ পিছত গৰম ফ্লেছৰ দৰে লক্ষণ দেখা দিয়ে। কেমোথেৰাপীৰ পিছত ঋতুস্ৰাৱ বন্ধ হোৱাটো সদায়ে স্থায়ী নহয়। বিকিৰণ চিকিৎসাই কেৱল ডিম্বাশয়ৰ কাৰ্যক প্ৰভাৱিত কৰে যদি বিকিৰণ ডিম্বাশয়ত নিৰ্দেশিত হয়। শৰীৰৰ আন অংশ, যেনে স্তনৰ কোষকলা বা মুৰ আৰু ডিঙিৰ বিকিৰণ চিকিৎসাই ৰজোনিবৃত্তি প্ৰভাৱিত নকৰে।
ৰজোনিবৃত্তিৰ লক্ষণ উদ্ভাৱনৰ স্তৰ | Stages of Menopausal Symptoms
ৰজোনিবৃত্তিৰ তিনিটা স্তৰ আছে- ৰজোনিবৃত্তিৰ আগৰ সময়, ৰজোনিবৃত্তি আৰু ৰজোনিবৃত্তিৰ পাছৰ সময়।
১. ৰজোনিবৃত্তিৰ আগৰ সময় – ই হৈছে ৰজোনিবৃত্তিৰ প্ৰক্ৰিয়া আৰম্ভ হোৱা সময়। ই এনে এটা সময় বৰ্ণনা কৰে যেতিয়া হৰমন হ্ৰাস হ’বলৈ আৰম্ভ কৰে আৰু ঋতুস্ৰাৱ চক্ৰ অনিয়মীয়া হৈ পৰে। আপুনি ৰজোনিবৃত্তিৰ পাৰ্শ্বক্ৰিয়া অনুভৱ কৰা আৰম্ভ কৰিব পাৰে, যেনে গৰম মাংস পেশী বা যোনিৰ শুষ্কতা।
২. ৰজোনিবৃত্তি – ই হয় যেতিয়া আপুনি আপোনাৰ ঋতুস্ৰাৱ হোৱা হৰমন উৎপাদন কৰা বন্ধ কৰে আৰু একেৰাহে ১২ মাহৰ বাবে ঋতুস্ৰাৱ নোহোৱাকৈ থাকে। এবাৰ এনে হোৱাৰ পিছত, আপুনি ৰজোনিবৃত্তিৰ পিছৰ পৰ্যায়ত প্ৰৱেশ কৰে।
৩. ৰজোনিবৃত্তিৰ পাছৰ সময় – এবাৰ এনে হোৱাৰ পিছত, আপুনি আপোনাৰ বাকী জীৱনৰ বাবে ৰজোনিবৃত্তিৰ পিছত থাকে। ৰজোনিবৃত্তিৰ পিছত লোকসকলৰ কিছুমান স্বাস্থ্য অৱস্থা যেনে অষ্টিওপোৰোচিছ আৰু হৃদৰোগৰ বিপদাশংকা বৃদ্ধি হয়।
ৰজোনিবৃত্তিৰ লক্ষণ | Menopausal Symptoms
ৰজোনিবৃত্তিৰ লক্ষণ সমূহ এনেধৰণৰ হোৱা দেখা যায়-
- অনিয়মীয়া ঋতুস্ৰাৱ
- যোনিৰ শুষ্কতা
- গৰম পেশী
- ঠাণ্ডা অনুভৱ হোৱা
- নিশা ঘাম ওলোৱা
- টোপনিৰ সমস্যা
- মেজাজৰ সঘনাই হোৱা পৰিৱৰ্তন
- ওজন বৃদ্ধি আৰু বিপাক লেহেম হোৱা
- চুলি পাতল হোৱা আৰু ছাল শুকান হোৱা
- স্তনৰ পূৰ্ণতা হেৰুওৱা
ৰজোনিবৃত্তিৰ লক্ষণৰ প্ৰতিকাৰ | Treatment for Menopausal Symptoms
ৰজোনিবৃত্তিৰ লক্ষণৰ সমস্যা বা জটিলতা সমূহৰ পৰা আঁতৰি চলিবলৈ আপোনি নিম্নলিখিত উপায়বোৰ কৰিব পাৰে –
- কেলচিয়াম আৰু ভিটামিন ডি সমৃদ্ধ খাদ্য গ্ৰহণ কৰক। ৰজোনিবৃত্তিৰ সময়ত হৰমনৰ পৰিৱৰ্তনৰ ফলত হাড় দুৰ্বল হ’ব পাৰে, যাৰ ফলত অষ্টিওপোৰোচিছ হোৱাৰ আশংকা বৃদ্ধি হয়। কেলচিয়াম আৰু ভিটামিন ডি হাড়ৰ স্বাস্থ্যৰ বাবে ভাল, সেয়েহে আপোনাৰ আহাৰত এই পুষ্টিবোৰ পৰ্যাপ্ত পৰিমাণে অন্তৰ্ভূক্ত কৰক।
- ৰজোনিবৃত্তিৰ সময়ত ওজন বৃদ্ধি হোৱাটো সচৰাচৰ ঘটনা। পৰিৱৰ্তনশীল হৰমন, বয়স বৃদ্ধি, জীৱনশৈলী আৰু আনুবংশিকতাৰ সংমিশ্ৰণ ইয়াৰ বাবে দায়ী হʼব পাৰে। শৰীৰৰ অতিৰিক্ত চৰ্বি প্ৰাপ্ত কৰিলে, বিশেষকৈ কঁকালৰ চাৰিওফালে, হৃদৰোগ আৰু ডায়েবেটিচৰ দৰে ৰোগ হোৱাৰ আশংকা বৃদ্ধি কৰে।
- প্ৰচুৰ পৰিমাণে ফল-মূল, শাক-পাচলি খাওঁক, ফল আৰু পাচলিসমৃদ্ধ আহাৰে কেইবাটাও ৰজোনিবৃত্তিৰ লক্ষণ প্ৰতিহত কৰাত সহায় কৰিব পাৰে।
- কিছুমান খাদ্যই মেজাজ সলনি কৰিব পাৰে। এইবোৰৰ ভিতৰত আছে কেফেইন, সুৰা আৰু চেনীযুক্ত বা মচলাযুক্ত খাদ্য। সেইবোৰ মনত ৰাখি পৰিহাৰ কৰিব।
- নিয়মিত ব্যায়াম কৰক, ই আপোনাৰ শৰীৰ সুস্থ ৰাখিব আৰু ৰজোনিবৃত্তিৰ লগতে অন্যান্য বেমাৰৰ লক্ষণো দূৰত ৰাখিব।
- ফাইটোএষ্ট্ৰোজেন প্ৰাকৃতিকভাৱে উদ্ভিদৰ যৌগ যি শৰীৰত এষ্ট্ৰোজেনৰ প্ৰভাৱঅনুকৰণ কৰিব পাৰে। এইবোৰে গৰম পেশীৰ লক্ষণ হ্ৰাস কৰিব পাৰে। ফাইটোএষ্ট্ৰোজেন সমৃদ্ধ খাদ্যৰ ভিতৰত আছে -চয়াবীন আৰু চয়া সামগ্ৰী, টফু, টেম্পেহ, ফ্লেক্সচিড, তিলবীজ, তিল আৰু বীন। অৱশ্যে, প্ৰক্ৰিয়াকৰণ পদ্ধতিৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি খাদ্যত ফাইটোএষ্ট্ৰোজেনৰ পৰিমাণ পৃথক হয়।
- যথেষ্ট পৰিমাণে পানী সেৱন কৰক। ৰজোনিবৃত্তিৰ সময়ত, মহিলাসকলে প্ৰায়ে শুষ্কতা অনুভৱ কৰে। ইষ্ট্ৰোজেনৰ স্তৰ হ্ৰাস হোৱাৰ ফলত এনে হোৱাৰ সম্ভাৱনা আছে।
- উচ্চ পৰিমাণৰ পৰিশোধিত কাৰ্ব আৰু চেনী যুক্ত আহাৰৰ ফলত ৰক্ত শৰ্কৰা তীব্ৰ বৃদ্ধি আৰু হ্ৰাস হ’ব পাৰে, যাৰ ফলত আপুনি ভাগৰুৱা আৰু খিংখিঙীয়া অনুভৱ কৰিব পাৰে। সেয়ে এনে খাদ্য পৰাপক্ষত পৰিহাৰ কৰক।
- খাদ্য নিয়মিয়াকৈ খাব। অনিয়মীয়া খোৱাৰ ফলত ৰজোনিবৃত্তিৰ কিছুমান লক্ষণ অধিক বেয়া হ’ব পাৰে, আৰু আনকি ওজন হ্ৰাস কৰাৰ প্ৰচেষ্টাত বাধা দিব পাৰে।
- প্ৰটিন সমৃদ্ধ খাদ্য খাওঁক। গোটেই দিনটো নিয়মীয়াকৈ প্ৰ’টিন খোৱাটোৱে বয়সৰ সৈতে হোৱা ক্ষীণ পেশীৰ ভৰ হ্ৰাস হোৱা প্ৰতিহত কৰাত সহায় কৰিব পাৰে।
জটিলতা | Complications
ৰজোনিবৃত্তিৰ পিছত, আপোনাৰ কিছুমান চিকিৎসীয় স্থিতিৰ আশংকা বৃদ্ধি হয়। সেইবোৰ হৈছে-
- অষ্টিওপোৰোচিছ। এই স্থিতিৰ ফলত হাড় ভঙ্গুৰ আৰু দুৰ্বল হৈ পৰে, যাৰ ফলত হাড় ভঙাৰ আশংকা বৃদ্ধি হয়। ৰজোনিবৃত্তিৰ পিছত প্ৰথম কেইবছৰমানত, আপুনি দ্ৰুত হাৰত হাড়ৰ ঘনত্ব হ্ৰাস কৰিব পাৰে, যাৰ ফলত আপোনাৰ অষ্টিওপোৰোচিছহোৱাৰ আশংকা বৃদ্ধি হয়। অষ্টিওপোৰোচিছ থকা ৰজোনিবৃত্তিৰ পিছৰ মহিলাসকলৰ মেৰুদণ্ড, কঁকাল আৰু মণিবন্ধ ভঙাৰ সম্ভাৱনা থাকে।
- প্ৰস্ৰাৱৰ নিয়ন্ত্ৰণহীনতা। যিহেতু আপোনাৰ যোনি আৰু মূত্ৰনলীৰ কোষকলাবোৰে স্থিতিস্থাপকতা হেৰুৱায়, আপুনি সঘনাই, হঠাতে, প্ৰস্ৰাৱ কৰিবলৈ তীব্ৰ অনুৰোধ অনুভৱ কৰিব পাৰে, তাৰ পিছত প্ৰস্ৰাৱ অনিচ্ছাকৃতভাৱে হেৰুওৱা (নিয়ন্ত্ৰণহীনতা), বা কাহ, হাঁহি বা উত্তোলনৰ সৈতে প্ৰস্ৰাৱ হেৰুওৱা (চাপ নিয়ন্ত্ৰণহীনতা)। আপোনাৰ মূত্ৰনলীৰ সংক্ৰমণ অধিক সঘনাই হ’ব পাৰে।
- যৌন কাৰ্য। আৰ্দ্ৰতা উৎপাদন হ্ৰাস হোৱা আৰু স্থিতিস্থাপকতা হ্ৰাস হোৱাৰ ফলত যৌন সম্ভোগৰ সময়ত অসুবিধা আৰু সামান্য ৰক্তক্ষৰণ হ’ব পাৰে। লগতে, সংবেদন হ্ৰাস হ’লে আপোনাৰ যৌন কাৰ্যকলাপৰ আকাংক্ষা হ্ৰাস হ’ব পাৰে।
- হৃদযন্ত্ৰ আৰু ৰক্ত নলী (কাৰ্ডিওভাস্কুলাৰ) ৰোগ। যেতিয়া আপোনাৰ এষ্ট্ৰোজেনৰ স্তৰ হ্ৰাস হয়, আপোনাৰ কাৰ্ডিওভাস্কুলাৰ ৰোগৰ আশংকা বৃদ্ধি হয়। হৃদৰোগ হৈছে মহিলাৰ লগতে পুৰুষৰ মৃত্যুৰ মুখ্য কাৰণ। সেয়েহে নিয়মীয়া ব্যায়াম কৰা, স্বাস্থ্যকৰ আহাৰ খোৱা আৰু স্বাভাৱিক ওজন বজাই ৰখা গুৰুত্বপূৰ্ণ। আপোনাৰ হৃদযন্ত্ৰ কেনেদৰে সুৰক্ষিত কৰিব লাগে সেই বিষয়ে আপোনাৰ চিকিৎসকক পৰামৰ্শ বিচাৰিব, যেনে আপোনাৰ কলেষ্টেৰল বা ৰক্তচাপ কেনেদৰে হ্ৰাস কৰিব লাগে যদি ই অত্যাধিক বেছি হয়।
- ওজন বৃদ্ধি। ৰজোনিবৃত্তিৰ পৰিৱৰ্তনৰ সময়ত আৰু ৰজোনিবৃত্তিৰ পিছত বহুতো মহিলাৰ ওজন বৃদ্ধি হয় কাৰণ বিপাক ক্ৰিয়া লেহেম হয়। আপুনি কম খাব লাগিব পাৰে আৰু অধিক ব্যায়াম কৰিব লাগিব পাৰে, কেৱল আপোনাৰ বৰ্তমানৰ ওজন বজাই ৰাখিবলৈ।
সামৰণি | Conclusion
উক্ত প্ৰৱন্ধটিত আপোনাক ৰজোনিবৃত্তিৰ Menopausal লক্ষণ আৰু জড়িত তথ্যৰ বিষয়ে অৱগত কৰোৱা হʼল। এই তথ্যবোৰ কেৱল আপোনাৰ জ্ঞানাৰ্থেহে জনোৱা হʼল। আশা কৰো এই তথ্যবোৰে আপোনাক উপকৃত কৰিব।
Writer: Aparna Singha
My self Mahezubin Saikia. Working in Dev Library as a Content Writer. A website that provides all SCERT, NCERT 3 to 12, and BA, B.com, B.Sc, and Computer Science with Post Graduate Notes & Suggestions, Novel, eBooks, Health, Finance, Biography, Quotes, Study Materials, and more.
