AHSEC 2022 Economics Question Paper Solved Assamese Medium | দ্বাদশ শ্ৰেণীৰ অৰ্থবিজ্ঞান পুৰণি প্ৰশ্নকাকত সমাধান, AHSEC Class 12 Economics Question Paper Solved PDF Download, দ্বাদশ শ্ৰেণীৰ অৰ্থবিজ্ঞান 2022 ৰ প্ৰশ্নকাকত সমাধান কৰা হৈছে to each Paper is Assam Board Exam in the list of AHSEC so that you can easily browse through different subjects and select needs one. AHSEC 2022 Economics Previous Years Question Paper Solved can be of great value to excel in the examination.
AHSEC 2022 Economics Question Paper Solved | দ্বাদশ শ্ৰেণীৰ অৰ্থবিজ্ঞান পুৰণি প্ৰশ্নকাকত সমাধান
AHSEC Old Question Paper provided is as per the 2022 AHSEC Board Exam and covers all the questions from the AHSEC Class 12 Economics Solved Question Paper 2022 Assamese Medium. Access the detailed Class 12 Economics 2022 Previous Years Question Paper Solved provided here and get a good grip on the subject. Access the AHSEC 2022 Economics Old Question Paper Solved, AHSEC Class 12 Economics Solved Question Paper 2022 of Assamese in Page Format. Make use of them during your practice and score well in the exams.
ECONOMICS
2022
ECONOMICS OLD QUESTION PAPER SOLVED
ক – অংশ
১। (i) অনিচ্ছাকৃত নিবনুৱাৰ সংজ্ঞা লিখা।
উত্তৰঃ অনিচ্ছাকৃত নিবনুৱা হ’ল সেইজন যিজনে চলিত মজুৰি হাৰত কাম কৰিবলৈ ইচ্ছুক, কিন্তু কাম নাপায়।
(ii) সক্ৰিয় চাহিদা কি?
উত্তৰঃ অৰ্থনীতিখনত সুদৰ হাৰ আৰু চুড়ান্ত সামগ্ৰীৰ দাম একে থকা অৱস্থাত সামগ্ৰিক চাহিদা সামগ্ৰিক যোগানৰ সমান হলে তাক সক্ৰিয় চাহিদা বোলে।
(iii) মূলধনৰ ক্ষয়ক্ষতি বুলিলে কি বুজা?
উত্তৰঃ একেৰাহে ব্যৱহাৰ কৰাৰ ফলত এটি যন্ত্ৰৰ অৱক্ষয় আৰু নতুন কৌশল আৱিষ্কাৰৰ লগে লগে এটি যন্ত্ৰ আওপুৰণি হয়। এইদৰে বয়স বৃদ্ধিৰ ফলত মূলধনৰ ক্ষয়-ক্ষতি হয়।
(iv) GNP = GDP – ____ (খালী ঠাই পূৰ কৰা)
উত্তৰঃ বিদেশৰ পৰা মুঠ কাৰক উপাৰ্জন।
(v) বৈদেশিক বিনিময় বজাৰ কি?
উত্তৰঃ বৈদেশিক বিনিময় বজাৰ হ’ল এনে এখন বজাৰ য’ত বিভিন্ন দেশৰ মুদ্ৰাবোৰ এটাৰ সলনি আনটো বিনিময় কৰা হয়।
(vi) পৰিশোধৰ সমতাৰ চলিত হিচাপত নিম্নলিখিত কোনকেইটা লেনদেন অন্তর্ভুক্ত হয়?
(a) দ্ৰব্যৰ আমদানি আৰু ৰপ্তানি।
(b) সেৱাৰ আমদানি আৰু ৰপ্তানি।
(c) একপক্ষীয় হস্তান্তৰ।
(d) ওপৰৰ সকলোবোৰ।
(শুদ্ধ উত্তৰটো বাছি উলিওৱা)
উত্তৰঃ (d) ওপৰৰ সকলোবোৰ।
২। বজাৰ দৰত GDP আৰু উপাদান ব্যয়ত GDP -ৰ মাজৰ পাৰ্থক্য লিখা।
উত্তৰঃ (ক) বজাৰ মূল্যত মুঠ ঘৰুৱা উৎপাদন হৈছে এক বছৰৰ ভিতৰত এখন দেশৰ ঘৰুৱা অঞ্চলৰ ভিতৰত উৎপাদিত সকলো চূড়ান্ত সামগ্ৰী আৰু সেৱাৰ মুঠ বজাৰ মূল্য।
(খ) উৎপাদন ব্যয়ত মুঠ ঘৰুৱা উৎপাদন হৈছে এক বছৰৰ ভিতৰত এখন দেশৰ ঘৰুৱা অঞ্চলৰ ভিতৰত উৎপাদিত সকলো চূড়ান্ত সামগ্ৰী আৰু সেৱাৰ মুঠ ধনমূল্য।
অথবা
২। মধ্যবর্তী দ্ৰব্য আৰু মূলধনী দ্ৰব্যৰ এটা সাদৃশ্য আৰু এটা পার্থক্য লিখা।
উত্তৰঃ মধ্যবর্তী দ্ৰব্য আৰু মূলধনী দ্ৰব্যৰ এটা পার্থক্য-
মধ্যৱৰ্তী দ্ৰব্য সমূহ উৎপাদন কাৰ্য্যত পূণৰ ব্যৱহাৰ কৰা হয়। এনে দ্রব্য সমূহ সাধাৰণতে কৃষি খণ্ডই উৎপাদন কৰে আৰু উদ্যোগ খণ্ডত কেঁচা মাল হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা হয়। এনে দ্রব্যই গ্ৰাহকৰ অভাৱ প্ৰত্যক্ষভাৱে পূৰণ কৰিব নোৱাৰে। আনহাতে অন্য দ্রব্য সামগ্রী উৎপাদন কৰিবৰ বাবে যিবিলাক দ্রব্য উৎপাদন প্ৰক্ৰিয়াত ব্যৱহাৰ কৰা হয় আৰু যাৰ এক দীঘলীয়া জীৱনকাল আছে সেইবোৰ দ্ৰব্যকে মূলধনী দ্রব্য বোলে৷
সাদৃশ্য- দুয়োটাই দ্ৰব্য উৎপাদন কৰে৷
৩। ‘সঞ্চয়ৰ বা মিতব্যয়িতাৰ সাঁথৰ’ বুলিলে কি বুজা?
উত্তৰঃ নিয়োগৰ স্তৰ নিৰ্ণয়ৰ অৰ্থে বিনিয়োগৰ পৰিমাণৰ লগতে সঞ্চয়ৰ পৰিমাণ অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ। সঞ্চয়ৰ গুৰুত্বতাৰ এনে দৃষ্টিকোণৰ পৰা অৰ্থনীতিবিদ কেইন্সই জনসাধাৰণৰ সঞ্চয় এক সদৃগুণ নে বহুগুণ সেই বিষয়ে আলোচনা কৰিছে। সঞ্চয়ৰ বিষয়টোৰ কেইন্সীয় ব্যাখ্যাই ‘সঞ্চয়ৰ বা মিতব্যয়িতাৰ সাঁথৰ’ নামেৰে পৰিচিত।
অথবা
৩। সামগ্রিক যোগান কি? বুজাই লিখা।
উত্তৰঃ এক বিশেষ সময় কালত অর্থনীতি এখনত ক্ৰয়ৰ বাবে উপলব্ধ দ্ৰব্য আৰু সেৱাৰ মুঠ যোগানৰ মৌদ্রিক মানেই হ’ল সামগ্রিক যোগান।
৪। প্রত্যক্ষ কৰ আৰু পৰোক্ষ কৰৰ মাজৰ দুটা পার্থক্য লিখা।
উত্তৰঃ প্ৰত্যক্ষ কৰ আৰু পৰোক্ষ কৰৰ মাজৰ দুটা পার্থক্য হ’ল-
(ক) প্রত্যক্ষ কৰ জনসাধাৰণৰ আয় আৰু সম্পত্তিৰ ওপৰত আৰোপ কৰা হয়। আনফালে পৰোক্ষ কৰ দ্ৰৱ্য আৰু সেৱাৰ ওপৰত আৰোপ কৰা হয়।
(খ) প্ৰত্যক্ষ কৰ ক্ৰমবৰ্দ্ধমান প্ৰকৃতিৰ কৰৰ ভিত্তি বৃদ্ধি হোৱাৰ লগে লগে কৰৰ হাৰ বৃদ্ধি হয় আনফালে পৰোক্ষ কৰ প্ৰায়ে ক্রমবৰ্দ্ধমান প্ৰকৃতিৰ নহয়।
৫। উচ্চক্ষমতা সম্পন্ন মুদ্ৰাৰ উপাদানসমূহ কি কি?
উত্তৰঃ উচ্চক্ষমতাসম্পন্ন মুদ্ৰাৰ উপাদানসমূহ হ’ল–
(ক) ৰাইজৰ সৈতে মুদ্রা।
(খ) বেংকৰ সৈতে নগদ ধন।
(গ) ভাৰতীয় ৰিজাৰ্ভ বেংকৰ সৈতে বেংকাৰৰ জমা।
অথবা
৫। বেংক হাৰ আৰু নগদ সংৰক্ষণ অনুপাতৰ সংজ্ঞা লিখা।
উত্তৰঃ যি সুদৰ হাৰত বাণিজ্যিক বেংকবিলাকে কেন্দ্ৰীয় বেংকৰ পৰা ঋণ সংগ্ৰহ কৰে, সেই সুদৰ হাৰকেই বেংক হাৰ বোলে।
বাণিজ্যিক বেংক সমূহে নিজৰ জমাৰ বিপৰীতে কিমান অংশ কেন্দ্ৰীয় বেংকত জমা ৰাখে তাকেই নগদ সংৰক্ষণ অনুপাত বোলা হয়।
৬। পৰিশোধৰ সমতা আৰু বাণিজ্যৰ সমতাৰ মাজৰ দুটা পার্থক্য লিখা।
উত্তৰঃ বাণিজ্যৰ সমতা আৰু পৰিশোধৰ সমতাৰ মাজত পাৰ্থক্য হৈছে–
(ক) বাণিজ্যৰ সমতাৰ ক্ষেত্ৰত, কেৱল দৃশ্যমান সামগ্ৰীৰ ৰপ্তানি আৰু আমদানি অন্তর্ভুক্ত কৰা হয়, আনহাতে পৰিশোধৰ সমতাত দৃশ্যমান আৰু অদৃশ্য দুয়োটা লেনদেন অন্তর্ভুক্ত থাকে। ইয়াত একপক্ষীয় স্থানান্তৰ আৰু মূলধন লেনদেনো অন্তর্ভুক্ত আছে।
(খ) বাণিজ্যৰ সমতা হৈছে পৰিশোধৰ সমতাৰ চলিত হিচাপৰ এটা অংশ, আনহাতে পৰিশোধৰ সমতা চলিত আৰু মূলধন দুয়োটা হিচাপ বিবেচনা কৰে।
(গ) সামগ্ৰীৰ সৈতে সম্পর্কিত লেনদেনবোৰ বাণিজ্য সমতাত অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হয়। আনহাতে স্থানান্তৰ, সামগ্ৰী আৰু সেৱা সম্পৰ্কীয় লেনদেনবোৰ পৰিশোধৰ সমতাত অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হয়।
৭। স্থিৰ বিনিময় হাৰ আৰু পৰিৱৰ্তনশীল বিনিময় হাৰৰ ধাৰণা দুটা চমুকৈ লিখা।
উত্তৰঃ স্থিৰ বিনিময় হাৰ: স্থিৰ বিনিময় হাৰ ব্যৱস্থাত, যেনে, স্বর্ণমান ব্যৱস্থাত, বৈদেশিক লেন – দেনৰ উদ্বৃত্তবোৰ বা ঘাটিবোৰ বিনিময় হাৰৰ পৰিৱৰ্তনৰ দ্বাৰা নিষ্পত্তি কৰিব নোৱাৰি। এইে কাৰ্য অর্থনৈতিক পদ্ধতিৰ স্বয়ংক্রিয় (Automatic) কার্যক্রমণিকাৰ দ্বাৰা (যেনে, হিউমে ব্যাখ্যা কৰা প্ৰক্ৰিয়াৰ দ্বাৰা) নাইবা চৰকাৰৰ দ্বাৰা সম্পাদন কৰিব পাৰি। যেতিয়ালৈ স্থিৰ বিনিময় হাৰৰ কোনো পৰিৱৰ্তন নহয়, বা এই হাৰৰ পৰিৱৰ্তন হ’ব বুলি আশা কৰা নহয়, তেতিয়ালৈ শিথিল বিনিময় হাৰ আৰু স্থিৰ বিনিময় হাৰে একেধৰণৰ বৈশিষ্ট্যৰ বশৱৰ্তী হয়। যিয়েই নহওক, চৰকাৰৰ বাবে সদায় এটা সুযোগ মুকলি হৈ থাকে আৰু এইটো হ’ল যে ই বিনিময় হাৰৰ পৰিৱৰ্তন সাধন কৰিব পাৰে।
পৰিৱৰ্তনশীল বিনিময় হাৰ: বৈদেশিক বিনিময় বজাৰত যোগান আৰু চাহিদাৰ শক্তিয়ে পৰিৱৰ্তনশীল বিনিময় হাৰ নিৰ্ধাৰণ কৰে। এই ব্যৱস্থাত এখন দেশৰ বিনিময় হাৰ সেই মুদ্ৰাৰ চাহিদা আৰু যোগানৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে। যদি বৈদেশিক মুদ্ৰাৰ চাহিদা বৃদ্ধি হয়, ইয়াৰ বজাৰ দৰ বৃদ্ধি হ’ব আৰু বৈদেশিক মুদ্ৰাৰ চাহিদা হ্রাস পালে, ইয়াৰ মূল্যও হ্রাস পাব। বৈদেশিক মুদ্ৰাৰ চাহিদা নিৰ্ভৰ কৰে পৃথিৱীৰ অন্য ঠাইত ইয়াৰ বিনিয়োগ, আন দেশসমুহলৈ দান আৰু বৰঙণি, আন্তর্জাতিক ঋণৰ দেনা, অন্য দেশৰ প্ৰত্যক্ষ ক্ৰয় আদিৰ ওপৰত। আকৌ বৈদেশিক মুদ্ৰাৰ যোগান নিৰ্ভৰ কৰে ঘৰুৱা বজাৰত অনা- বাসিন্দাসকলৰ লাভৰ উদ্দেশ্যে কৰা ক্রয়, বৈদেশিক প্রত্যক্ষ বিনিয়োগ, দেশখনৰ ৰপ্তানিৰ পৰিমাণ আদিৰ ওপৰত।
৮। বিনিয়োগ গুণক কি? যদিহে 300 কোটি টকাৰ নতুন বিনিয়োগে জাতীয় আয় 1200 কোটি টকা বৃদ্ধি কৰে, তেন্তে বিনিয়োগ গুণকৰ মান গণনা কৰা। এইক্ষেত্ৰত, MPC -ৰ মান কিমান হ’ব?
উত্তৰঃ প্রান্তিক উপভােগ প্রৱণতা ( MPc ) স্থিৰে থকা অৱস্থাত এক নির্দিষ্ট পৰিমাণৰ বিনিয়ােগ বৃদ্ধিৰ ফলত হােৱা আয় বৃদ্ধিৰ এটা অনুপাতক বিনিয়ােগ গুণক ( K ) বােলা হয়।
Ni = 1200
Investment Multiple = ?
MPC = ?
∴ MPC = 1200/300
= 1/MPC
= 4 = 1/MPC
MPC = 1/4
= 0.25
∴ IM = 1/1 – MPC
= 1 – 0.25
= 1/0.75
= 1.33
অথবা
৮। সামগ্রিক চাহিদাৰ উপাদানসমূহ সংক্ষেপে আলোচনা কৰা।
উত্তৰঃ সামগ্রিক চাহিদাৰ উপাদানসমূহ হ’ল –
(i) ব্যক্তিগত উপভোগ চাহিদা।
(ii) ব্যক্তিগত বিনিয়োগ চাহিদা।
(iii) দ্ৰব্য আৰু সেৱাৰ প্ৰতি চৰকাৰী চাহিদা।
(iv) নিগুট ৰপ্তানি চাহিদা।
(i) ব্যক্তিগত উপভোগ চাহিদা: ই ঘৰুৱা খণ্ডৰ ক্ৰয় ক্ষমতা থকা আৰু ক্ৰয় কৰাৰ ইচ্ছা প্ৰকাশ কৰাৰ দ্ৰব্য আৰু সেৱাৰ মানক বুজায়।
(ii) ব্যক্তিগত বিনিয়োগ চাহিদা: যন্ত্রপাতি, গৃহ আদিৰ দৰে নতুন মূলধনী সম্পত্তিৰ সৃষ্টি আৰু কেঁচামালৰ ওপৰত ব্যক্তিগত উদ্যোগীসকলৰ পৰিকল্পিত ব্যয়কে ব্যক্তিগত বিনিয়োগ চাহিদা বুলি কোৱা হয়। এই বিনিয়োগ কেৱল চলিত পৰ্যায়ৰ উৎপাদন বৰ্তাই ৰাখিবৰ কাৰণেই নহয় ভৱিষ্যৎ উৎপাদন ক্ষমতা বৃদ্ধিৰ কাৰণেও পৰিকল্পনা কৰা হয়। ই দুই প্ৰকাৰৰ-
(a) স্বতন্ত্র বিনিয়োগ।
(b) অভিপ্রেত বিনিয়োগ।
(iii) দ্ৰব্য আৰু সেৱাৰ প্ৰতি চৰকাৰী চাহিদা: সমাজৰ সাধাৰণ অভাৱ পূৰণৰ বাবে উপভোগ্য আৰু মূলধনী দ্ৰব্যত চৰকাৰৰ পৰিকল্পিত ব্যয়কে দ্ৰব্য আৰু সেৱাৰ প্ৰতি চৰকাৰী চাহিদা বোলে। ই চৰকাৰে স্কুল, পৰিবহণ, হাস্পতাল, ৰাস্তা-ঘাট, শক্তি ইত্যাদিত কৰিবলৈ বিচৰা খৰচকে বুজায়।
(iv) নিগুট ৰপ্তানি চাহিদা: এখন দেশে বিদেশী দ্ৰব্য আৰু সেৱাৰ প্ৰতি কৰা চাহিদাৰ ওপৰত অন্য দেশে সেই দেশখনৰ দ্ৰব্য আৰু সেৱাৰ প্ৰতি কৰা চাহিদাৰ অতিৰিক্তখিনিকে নিগুট ৰপ্তানি চাহিদা বোলে। ই বৈদেশিক বিনিময় হাৰ, বাণিজ্য নীতি, পৰিশোধৰ সমতাৰ অৱস্থান আদিৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে। নিগুট ৰপ্তানি চাহিদা = ৰপ্তানি (X) – আমদানি (M)
৯। নিম্নলিখিত ধাৰণাসমূহৰ মাজৰ পাৰ্থক্য লিখা: (যিকোনো দুটাৰ)
(i) স্বতন্ত্র বিনিয়োগ আৰু অভিপ্রেত বিনিয়োগ।
উত্তৰঃ স্বতন্ত্র বিনিয়োগ হ’ল সেইটো বিনিয়োগ যি আয়ৰ পৰিৱৰ্তনৰ লগত পৰিৱৰ্তন নহয়। আৰু সেয়ে আয়ৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল নহয়। ব্যয়ৰ স্তৰ যিমানেই নহওক কিয় ই এক স্থিৰ পৰিমাণক বুজায়। স্বতন্ত্র বিনিয়োগ সাধাৰণতে চৰকাৰী খণ্ডই কৰে। ই ৰাজহুৱা দ্ৰব্যৰ আৱশ্যকতা, জনসংখ্যাৰ পৰিৱৰ্তন, চৰকাৰৰ সমাজ কল্যাণৰ লক্ষ্য আদিৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে। স্বতন্ত্র বিনিয়োগ ৰেখা আনুভূমিক আকৃতিৰ হয়।
আনহাতে আয়, উৎপাদন, মজুৰি, বিক্ৰী, মুনাফা ইত্যাদিৰ দ্বাৰা প্ৰভাৱিত হোৱা বিনিয়োগক অভিপ্রেত বিনিয়োগ বোলে। ব্যক্তিগত খণ্ডৰ বিনিয়োগ সাধাৰণতে অভিপ্রেত বিনিয়োগ। জাতীয় আয় বৃদ্ধি পালে অভিপ্রেত বিনিয়োগ বৃদ্ধি পায়। অভিপ্রেত বিনিয়োগ ৰেখাডাল এডাল ঊর্ধ্বগামী ৰেখা। ই নিৰ্ভৰ কৰে বিনিয়োগৰ প্ৰান্তিক দক্ষতা আৰু সুদৰ হাৰৰ ওপৰত।
(ii) প্রত্যাশিত উপভোগ আৰু শেহান্ত উপভোগ।
উত্তৰঃ প্রত্যাশিত উপভোগ হ’ল সর্বনিম্ন স্তৰৰ উপভোগ প্ৰক্ৰিয়া। আনহাতে, শেহান্ত উপভোগ হৈছে এবছৰত অৰ্থনীতিত প্ৰকৃত সঞ্চয়।
(iii) প্রান্তিক উপভোগ প্রৱণতা আৰু প্রান্তিক সঞ্চয় প্রবণতা।
উত্তৰঃ প্রান্তিক সঞ্চয় প্ৰৱণতাই জাতীয় আয়ৰ পৰিৱৰ্তন হ’লে সঞ্চয় কি হাৰত পৰিৱৰ্তন হয়। তাকে নিৰ্দেশ কৰে। ই হ’ল আয়ৰ পৰিৱৰ্তনৰ লগত সঞ্চয়ৰ পৰিৱৰ্তনৰ অনুপাত।
সংকেতত, MPS =ΔS/Δy য’ত ΔS সঞ্চয়ৰ পৰিৱৰ্তন
Ay = আয়ৰ পৰিৱৰ্তন
আনহাতে সামগ্রিক আয় স্তৰৰ পৰিৱৰ্তনৰ লগত সামগ্রিক উপভোগ স্তৰৰ পৰিৱৰ্তনৰ অনুপাতকে প্রান্তিক উপভোগ প্ৰৱণতা বুলি কোৱা হয়। MPC = Δc/Δy, MPC আৰু MPS ৰ সম্পৰ্কটো হ’ল MPC + MPS = 1, MPC ধনাত্মক আৰু 1 তকৈ সৰু। MPS ধনাত্মক আৰু 1 তকৈ সৰু। গতিকে আমি 1ৰ পৰা MPC বিয়োগ কৰিলে MPS পাব পাৰো।
(iv) প্রান্তিক উপভোগ প্ৰৱণতা আৰু গড় উপভোগ প্ৰৱণতা।
উত্তৰঃ (ক) গড় উপভোগ প্ৰৱণতা হৈছে মুঠ ব্যৱহাৰ আৰু মুঠ উপাৰ্জনৰ মাজৰ অনুপাত আনহাতে প্রান্তিক উপভোগ প্ৰৱণতা অতিৰিক্ত ব্যৱহাৰ আৰু অতিৰিক্ত উপাৰ্জনৰ মাজৰ অনুপাত।
(খ) গড় উপভোগ প্ৰৱণতা কেতিয়াও শূন্য হ’ব নোৱাৰে কিন্তু প্রান্তিক উপভোগ প্ৰৱণতা শূন্য হ’ব পাৰে।
১০। কেন্দ্ৰীয় বেংকৰ চাৰিটা মূখ্য কাৰ্য্য আলোচনা কৰা।
উত্তৰঃ কেন্দ্ৰীয় বেঙ্ক এটাৰ কামবোৰ নিম্নলিখিত ধৰণে আলোচনা কৰিব পাৰি-
(ক) মুদ্রা নিয়ন্ত্রক বা বেংক অফ ইছ্যু: কেন্দ্রীয় বেংকবোৰৰ অৰ্থনীতিত নোট নিৰ্মাণৰ একচেটিয়া অধিকাৰ আছে। সমগ্ৰ বিশ্বৰ সকলো কেন্দ্রীয় বেংক অর্থনীতিলৈ নোট জাৰি কৰাত জড়িত।
এইটো এটা অৰ্থনীতিত কেন্দ্ৰীয় বেংকৰ আটাইতকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ কামবোৰৰ ভিতৰত এটা আৰু ইয়াৰ বাবে কেন্দ্ৰীয় বেংকটোক বেংক অফ ইছ্যু বুলিও জনা যায়।
আগতে সকলো বেংকক তেওঁলোকৰ নিজা নোট প্ৰকাশ কৰিবলৈ অনুমতি দিয়া হৈছিল যাৰ ফলত এক অসংগঠিত অর্থনীতি আছিল। এই পৰিস্থিতি পৰিহাৰ কৰিবলৈ সমগ্ৰ বিশ্বৰ চৰকাৰে কেন্দ্ৰীয় বেংকবোৰক মুদ্ৰা জাৰিকৰ্তা হিচাপে কাম কৰিবলৈ কৰ্তৃত্ব প্ৰদান কৰে, যাৰ ফলত প্রচলিত একতা আৰু অৰ্থনীতিত ধনৰ সজ্জ্বলিত যোগান হয়।
(খ) চৰকাৰলৈ বেংক: কেন্দ্ৰীয় বেংকৰ এটা গুৰুত্বপূৰ্ণ কাম হ’ল চৰকাৰৰ বাবে কাম কৰা। কেন্দ্ৰীয় বেংকে জমা গ্ৰহণ কৰে আৰু চৰকাৰক পুঁজি জাৰি কৰে। ই চৰকাৰৰ বাবে পৰিশোধ কৰা আৰু প্ৰাপ্ত কৰাতো জড়িত। কেন্দ্ৰীয় বেংক সমূহেও অৰ্থনীতিৰ বেয়া পৰ্যায়ৰ পৰা পুনৰুদ্ধাৰ কৰিবলৈ চৰকাৰক হ্রস্বম্যাদী ঋণ প্ৰদান কৰে।
চৰকাৰৰ বাবে বেংক হোৱাৰ উপৰিও, ই অর্থনৈতিক নীতি, মূলধন বজাৰ, ধন বজাৰ আৰু চৰকাৰৰ পৰা ঋণৰ ক্ষেত্ৰত চৰকাৰক পৰামৰ্শ প্ৰদান কৰি চৰকাৰৰ পৰামৰ্শদাতা আৰু প্ৰতিনিধি হিচাপে কাম কৰে৷
ইয়াৰ উপৰিও, কেন্দ্ৰীয় বেঞ্চে মুদ্ৰা আৰু বিত্তীয় নীতি প্ৰস্তুত কৰাত সহায় কৰে যি বজাৰত ধন নিয়ন্ত্ৰণ কৰাত আৰু মুদ্রাস্ফীতি নিয়ন্ত্ৰণ কৰাত সহায় কৰে।
(গ) নগদ সঞ্চয়ৰ ৰক্ষক: কেন্দ্ৰীয় বেঙ্কৰ ওচৰত জমাৰ ৰূপত তেওঁলোকৰ নগদ ধনৰ এটা অংশ ৰখাটো এখন দেশৰ বাণিজ্যিক বেংকৰ এক অভ্যাস। বাণিজ্যিক বেংকবোৰে নগদ ধনৰ কম প্ৰয়োজন হলে সেইটো পৰিশোধ কৰিব পাৰে।
এইকাৰণেই কেন্দ্ৰীয় বেংকক বেংকৰ বেংক হিচাপে গণ্য কৰা হয়। কেন্দ্ৰীয় বেংকেও বাণিজ্যিক বেংকৰ ঋণ সৃষ্টি নীতিত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে।
(ঘ) আন্তর্জাতিক মুদ্ৰাৰ ৰক্ষক: কেন্দ্ৰীয় বেংকৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ কাম হৈছে বিদেশী মুদ্ৰাৰ নিম্নতম ভাৰসাস্য বজাই ৰখা। এনে ভাৰসাম্য বজাই ৰখাৰ উদ্দেশ্য হৈছে বিদেশী ভাণ্ডাৰৰ আকস্মিক বা জৰুৰী কালীন প্রয়োজনীয়তাবোৰ নিয়ন্ত্ৰণ কৰা আৰু লগতে পৰিশোধৰ ভাৰসাম্যৰ যিকোনো প্রতিকুল ঘাটি দূৰ কৰা।
অথবা
১০। বাণিজ্যিক বেংকে কেনেদৰে ঋণ সৃষ্টি কৰে ব্যাখ্যা কৰা।
উত্তৰঃ বাণিজ্যিক বেংকসমূহে জনসাধাৰণৰ পৰা জমা গ্ৰহণ কৰে আৰু সুদ অৰ্জন কৰা বিনিয়োগ আঁচনিলৈ ঋণ দিয়ে। আমানতকাৰীক বাণিজ্যিক বেংকে যি সুদৰ হাৰ দিয়ে তাক ধাৰ কৰা হাৰ (borrowing rate) বোলে আৰু যি সুদৰ হাৰত বিনিয়োগকাৰীকbবেংকে সংৰক্ষিত পুঁজি ধাৰলৈ দিয়ে তাকে ধাৰে দিয়া হাৰ (lending rate) বোলে। এই দুই হাৰৰ পাৰ্থক্যই হ’ল লাভ, যাক বিস্তাৰ বুলি কোৱা হয় আৰু ইয়াক বেংকসমূহে কোনো বিশেষ কামত খৰচ কৰে। আমানতসমূহ বহলভাৱে দুই প্ৰকাৰৰ—
(ক) চাহিদা আমানত (demand deposits) জমা কৰোঁতাৰ চাহিদা অনুযায়ী বেংকসমূহে দিবলৈ বাধ্য, যেনে: চলিত আৰু সঞ্চয়ী হিচাপৰ আমানত, (খ) সময় আমানত (time deposits), যাৰ পৈণতালৈ এটা নিৰ্ধাৰিত সময় থাকে, যেনে স্থায়ী বা ম্যাদী আমানত। বাণিজ্যিক বেংকসমূহে প্ৰধানকৈ ব্যক্তিগত বিনিয়োগকাৰীক ৰাজহুৱা ঋণপত্ৰত (Securities) বিনিয়োগ আৰু অন্যান্য অনুমোদিত ঋণপত্ৰত বিনিয়োগৰ বাবে হ্রস্বকালীন ঋণ প্ৰদান কৰে। কোনো ব্যক্তিৰ ঋণ লাভ কৰাৰ যোগ্যতা তেওঁৰ চলিত সম্পত্তি (assets) অথবা তেওঁ প্ৰদান কৰা আনুষংগিক পত্ৰ সংগ্ৰহ (ঋণ পৰিশোধৰ বাবে দিয়া বন্ধকী পত্ৰ) ৰ দ্বাৰা বিচাৰ কৰা হয়।
১১। চৰকাৰী বাজেটৰ উপাদানসমূহ আলোচনা কৰা।
উত্তৰঃ চৰকাৰী বাজেটৰ উপাদানসমূহ হ’ল-
(ক) কৰ: চৰকাৰী ৰাজহৰ প্ৰধান উৎস হ’ল কৰ। কৰৰ পৰা পোৱা সমুদায় ৰাজহ আয়ক কৰ ৰাজহ বোলে। কৰ এবিধ বাধ্যতামূলক বহঙণি। কোনো বিশেষ প্রতিদানৰ আশা নকৰি জনসাধাৰণে তেওঁলোকৰ সম্পদৰ যি অংশ ৰাষ্ট্ৰৰ সামূহিক কাৰ্য্য সম্পাদন কৰাৰ কাৰণে বাধ্যতামূলক ভাবে ৰাষ্ট্ৰক প্ৰদান কৰে তাকেই কৰ বোলে।
(খ) বাণিজ্যিক ৰাজহ: বাণিজ্যিক ৰাজহো চৰকাৰী ৰাজহৰ এবিধ উৎস। চৰকাৰী উদ্যোগ প্ৰতিষ্ঠানৰ দ্ৰব্য আৰু সেৱা বিক্ৰী কৰি চৰকাৰে পোৱা আয় হ’ল বাণিজ্যিক ৰাজহ।
(গ) মাচুল: যি সকল ব্যক্তি প্রতিস্থানে চৰকাৰী সেৱাৰ কিছুমান বিশেষ সুবিধা লাভ কৰে সেই সুবিধা পোৱা কাৰণে মাচুল ধার্য কৰা হয়।
অথবা
১১। তলত দিয়াসমূহৰ সংজ্ঞা লিখা:
(i) ৰাজকোষীয় ঘাটি।
উত্তৰঃ ৰাজকোষীয় ঘাটি হৈছে অতিৰিক্ত মুঠ ব্যয়ৰ পৰা মুঠ ৰাজহ আৰু মূলধন আয় বাদ দিয়াৰ সমান। ৰাজকোষীয় ঘাটি ঋণৰ জৰিয়তে পুৰোৱা হয়। সেইবাবেই চৰকাৰৰ সকলো উৎসৰ পৰা মুঠ ঋণৰ প্ৰয়োজনীয়তাৰ বিষয়ে সূচিত কৰে। সুদ পৰিশোধে ৰাজহ ব্যয় বৃদ্ধি কৰে যাৰ ফলত ৰাজহ ঘাটি বৃদ্ধি হয়। বৰ্দ্ধিত ৰাজহ ঘাটিয়ে পুনৰ ঋণ বৃদ্ধিত ইন্ধন যোগাই আৰু বেছি ঋণ পৰিশোধৰ মাত্রা বৃদ্ধি কৰে।
(ii) প্রাথমিক ঘাটি।
উত্তৰঃ ৰাজকোষীয় ঘাটিৰ পৰা সুদ পৰিশোধ বাদ দিলে প্রাথমিক ঘাটি পোৱা যায়।
(iii) পৰিকল্পিত চৰকাৰী ব্যয়।
উত্তৰঃ পৰিকল্পিত ব্যয় বুলিলে বছৰটোৰ চলিত পঞ্চবার্ষিক পৰিকল্পনাৰ অধীনৰ কাৰ্যসূচীত কৰিবলগীয়া ব্যয়ক বুজায়।
(iv) পৰিকল্পনা-বহির্ভূত চৰকাৰী ব্যয়।
উত্তৰঃ চলিত পঞ্চবার্ষিক পৰিকল্পনাৰ লগত সম্পর্কহীন ব্যয়সমূহক পৰিকল্পনা বহির্ভূত ব্যয় বোলে।
১২। আয় পদ্ধতিৰ সহায়ত কেনেদৰে GDP গণনা কৰা হয়, ব্যাখ্যা করা।
উত্তৰঃ এই পদ্ধতিত, জাতীয় আয়ক গণনাকাৰী বৰ্ষ এটাত উৎপাদনৰ প্ৰাথমিক উপাদানসমূহক সিহঁত ৰ উৎপাদনীশল সেৱাৰ নিমিত্তে খাজনা, মজুৰি, সুদ আৰু লাভৰ আকাৰত প্ৰদানকৰা পাৰিশ্ৰমিকৰ দিশটোৰ পৰা গণনা কৰা হয়। এইদৰে, আয় পদ্ধতি অনুসৰি, জাতীয় আয়ক গণনাকাৰী বৰ্ষ এটাত দেশখনৰ ভিতৰত আৰু বাহিৰত অৰ্জন কৰা দেশখনৰ সকলো সাধাৰণ অধিবাসীৰ উপাদান আয়ৰ সমষ্ঠি হিচাপে গণনা কৰা হয় । আয় পদ্ধতিত কেৱল সেইবোৰ আয়কহে গণনা কৰা হয়, যাৰ বাবে দ্ৰব্য আৰু সেৱাৰ অনুৰূপ প্ৰবাহ থাকে। যদি ঘৰুৱা অৰ্থনীতিৰ ভিতৰত অৱস্থিত সকলো উৎপাদনী গোটে সৃষ্টি কৰা আয়ক যোগ কৰা হয়, তেন্তে উপাদান ব্যয়ত নিস্তট ঘৰুৱা উৎপাদন পোৱা যায়৷ আনহাতে, বিদেশৰ পৰা অৰ্থন কৰা নিস্তট উপাদান আয়ক ঘৰুৱা আয়ৰ লগত যোগ কৰিলে, আমি নিস্তট জাতীয় আয় (NNPFC)পাম।
অথবা
১২। GDP ক দেশ এখনৰ কল্যাণৰ সূচক ৰূপে ব্যৱহাৰ কৰিব নোৱাৰাৰ কাৰণসমূহ আলোচনা কৰা।
উত্তৰঃ GDPক দেশ এখনৰ কল্যাণসূচক হিচাপে গণ্য কৰিব নোৱাৰি অৰ্থাৎ GDP বৃদ্ধিয়ে কল্যাণ বৃদ্ধি নকৰিবও পাৰে। প্ৰথমতে, বৰ্ধিত GDP যদি এক সীমিত সংখ্যক ব্যক্তি বা প্ৰতিষ্ঠানৰ হাতত কেন্দ্ৰীভূত হৈ থাকে, তেন্তে সমাজৰ বাকী অংশৰ মানুহৰ আয়ৰ পৰিমাণ হ্রাস পাব পাৰে৷ এনে ক্ষেত্ৰত সমগ্ৰ দেশৰ জনসাধৰণৰ কল্যাণৰ মাত্ৰা বাঢ়িছে বুলিব নোৱাৰি। দ্বিতীয়তে, অৰ্থনীতিত বহুবোৰ কাৰ্যপ্রণালী মৌদ্রিকভাৱে পৰিমাপ কৰা নহয় । মুদ্ৰাগত পৰিমাপ নোহোৱা বাবে এনে ধৰণৰ কাৰ্য পঞ্জীয়নভুক্ত কৰা নহয়৷ এইবোৰ GDP গণনাত অন্তৰ্ভুক্ত কৰা নহয় ৷ গতিকে GDP গণনাৰ পৰা দেশখনৰ প্ৰকৃত উৎপাদন কার্য বা কল্যাণৰ মাপকাঠীৰ সঠিক হিচাপ পোৱা নাযায়। তৃতীয়তে, বাহ্যিকতাৰ ক্ষেত্ৰত কোনো বজাৰ ব্যৱস্থাৰ উপস্থিতি নাথাকে যাৰ জৰিয়তে ইয়াক ক্রয়-বিক্ৰয়ৰ অধীনলৈ আনিব পাৰি। অৰ্থাৎ কোনো ব্যক্তি বা প্রতিষ্ঠানে সৃষ্টি কৰা ভাল বা বেয়া প্ৰভাৱ। যাৰ বাবে ব্যক্তি বা প্রতিষ্ঠানক একো প্ৰদান কৰা নহয়। গতিকে GDP ৰ হিচাপক্ষেত্ৰ এনে ধৰণৰ ঋণাত্মক বিবেচনালৈ নাহে। সেইবাবে GDP এখন দেশৰ প্ৰকৃত কল্যাণ সূচক হ’ব নোৱাৰে। প্ৰকৃতাৰ্থত মুঠ ঘৰুৱা উৎপাদন বৃদ্ধি পালেও, মানুহৰ কল্যাণ বৃদ্ধি নাপাব পাৰে।
খ – অংশ
১৩ (i) বহনক্ষম উন্নয়নৰ সংজ্ঞা লিখা।
উত্তৰঃ যি উন্নয়ণে ভৱিষ্যৎ প্রজন্মৰ উন্নয়নত বাধাৰ সৃষ্টি নকৰি, বৰ্ত্তমান প্ৰজন্মৰ উন্নয়নত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে, তেনে উন্নয়নকে বহুনক্ষম অবিৰত উন্নয় বোলে।
(ii) ব্ৰিটিছ শাসনকালত ভাৰতৰ হস্তশিল্পৰ পতনৰ কাৰণ আছিল –
(a) ব্ৰিটিছ চৰকাৰৰ বিভেদমূলক শুল্ক নীতি।
(b) যন্ত্ৰ-নির্মিত দ্ৰব্যৰ পৰা সন্মুখীন হোৱা প্রতিযোগিতা।
(c) চাহিদাৰ ধৰণৰ পৰিৱর্তন।
(d) ওপৰৰ সকলোবোৰ।
(শুদ্ধ উত্তৰটো বাহি উলিওৱা)
উত্তৰঃ (d) ওপৰৰ সকলোবোৰ।
(iii) নিতি (NITI) আয়োগ কোন চনত গঠন কৰা হৈছিল?
উত্তৰঃ ২০১৫ চনৰ ১ জানুৱাৰী নিতি (NITI) আয়োগ গঠন কৰা হৈছিল।
(iv) ‘শ্রমশক্তি’ আৰু ‘কৰ্মশক্তি’ৰ মাজৰ পাৰ্থক্যটো কি?
উত্তৰঃ শ্রমশক্তি আৰু কৰ্মশক্তিৰ মাজৰ পাৰ্থক্য হল—
শ্রমশক্তি প্ৰকৃততে কাম কৰা বা কাম কৰিবলৈ ইচ্ছুক ব্যক্তিৰ সংখ্যাক বুজায়। এইটো মজুৰিৰ হাৰৰ সৈতে সম্পর্কিত নহয়। আনফালে কৰ্মশক্তিয়ে প্ৰকৃততে কাম কৰা ব্যক্তিৰ সংখ্যাক বুজায় ৷ মূলতে শ্রমিক শক্তি আৰু কৰ্মশক্তিৰ মাজৰ পাৰ্থক্য হৈছে মুঠ নিবনুৱা লোকৰ সংখ্যা।
(v) ভাৰত আৰু পাকিস্তানে গ্ৰহণ কৰা অৰ্থনৈতিক নীতিৰ এটা সাদৃশ্য উল্লেখ কৰা।
উত্তৰঃ দুয়োখন দেশতে জীৱন নিৰ্বাহৰ প্ৰধান উৎস হ’ল কৃষি।
(vi) চীনৰ ‘সন্মুখলৈ বৃহৎ জাপ (Great Leap Forward)’ অভিযানৰ মূখ্য গুৰুত্ব আছিল-
(a) ব্যক্তিগতকৰণ।
(b) উদ্যোগীকৰণৰ সম্প্ৰসাৰণ।
(c) সেৱা খণ্ডৰ বিকাশ
(d) অর্থনৈতিক সংস্কাৰ
(শুদ্ধ উত্তৰটো বাছি উলিওৱা)
উত্তৰঃ (b) উদ্যোগীকৰণৰ সম্প্ৰসাৰণ।
১৪। উদাৰীকৰণ নীতি অনুসৰি ভাৰতীয় অর্থনীতিৰ উদ্যোগ খণ্ডত গ্ৰহণ কৰা দুটা গুৰুত্বপূৰ্ণ সংস্কাৰ উল্লেখ কৰা।
উত্তৰঃ উদাৰীকৰণৰ মূল লক্ষ্য আছিল সেই প্রতিবন্ধকতাবোৰ বন্ধ কৰা, যিবোৰ ৰাষ্ট্ৰৰ বিকাশত বাধা হৈ পৰিছিল। এখন দেশত চৰকাৰী নিয়ন্ত্ৰণ লেহেমীয়া হোৱা আৰু যেতিয়া ব্যক্তিগত খণ্ডৰ কোম্পানীবোৰে কম প্রতিবন্ধকতা অবিহনে বা কম সীমাবদ্ধতাৰ সৈতে কাম কৰা আৰম্ভ কৰে আৰু চৰকাৰে ব্যক্তিগত খেলুৱৈসকলক দেশৰ বিকাশৰ বাবে সম্প্ৰসাৰিত হ’বলৈ দিয়ে তেতিয়া এখন দেশত উদাৰীকৰণ দেখুওৱা হয়।
অথবা
১৪। ভাৰতীয় অর্থনীতিত LPG নীতিৰ দুটা ধনাত্মক প্রভাৱৰ বিষয়ে লিখা।
উত্তৰঃ ভাৰতীয় অর্থনীতিত LPG নীতিৰ দুটা ধনাত্মক প্ৰভাৱৰ বিষয়ে তলত আলোচনা কৰা হ’ল –
(ক) মুঠ ঘৰুৱা উৎপাদন বৃদ্ধি: LPG সংস্কাৰৰ পিছত ভাৰতীয় অর্থনীতি নিশ্চিতভাৱে জীৱন্ত হৈ উঠিছে । মুঠ ঘৰুৱা উৎপাদন বৃদ্ধিৰ দ্বাৰা সূচিত অৰ্থনীতিৰ সামগ্ৰিক বিকাশ বৃদ্ধিৰ প্ৰৱণতা বৃদ্ধি পাইছে। LPG নীতিৰ পিছত মুঠ ঘৰুৱা উৎপাদনৰ বৃদ্ধি বছৰি ৪ শতাংশলৈ বৃদ্ধি হৈছে।
(খ) ঔদ্যোগিক উৎপাদন: ভাৰতীয় অর্থনীতিত নীতিয়ে ঔদ্যোগিক উৎপাদনৰ বাবে মহান উদ্দীপক হিচাপে কাম কৰিছে। এই সংস্কাৰৰ বাবে ভাৰতৰ তথ্য প্রযুক্তি উদ্যোগসমূহ বিশ্বস্তৰত উপনীত হৈছে।
১৫। GST – ৰ দুটা সুবিধা লিখা।
উত্তৰঃ GST ৰ দুটা সুবিধা হ’ল-
(ক) GST এটা সহজবোধ্য কৰ কাঠামো আৰু এয়া পৰোক্ষ কৰৰ সংখ্যা হ্ৰাস কৰে।
(খ) GST ৰ সম্পূৰ্ণ প্ৰক্ৰিয়া অনলাইনত কৰা হয়।
অথবা
১৫। বিমুদ্ৰাকৰণ কি? ভাৰতীয় অর্থনীতিত বিমুদ্ৰাকৰণৰ এটা ধনাত্মক প্রভাৱ উল্লেখ কৰা।
উত্তৰঃ বিমুদ্ৰাকৰণ হৈছে আইনী নিবিদা হিচাপে ইয়াৰ স্থিতিৰ মুদ্ৰা গোট এটা কঢ়িয়াই অনাৰ কাৰ্য। যেতিয়াই ৰাষ্ট্ৰীয় মুদ্ৰাৰ পৰিৱৰ্তন হয় তেতিয়াই এনে হয়। বিমুদ্ৰাকৰণে অৰ্থনীতিত অস্থিৰতা সৃষ্টি কৰিব পাৰে, ই বিদ্যমান সমস্যাৰ পৰা অৰ্থনীতিক স্থিৰ কৰাত সহায় কৰিব পাৰে।
বিমুদ্ৰাকৰণৰ এটা ইতিবাচক প্ৰভাৱ হ’ল ক’লা ধন যথেষ্ট হ্ৰাস কৰা।
১৬। অর্থনীতিৰ খণ্ডভিত্তিক গাঁথনি কি? 2021 চনত কোনটো খণ্ডই ভাৰতৰ GDP লৈ সর্বাধিক বৰঙণি যোগাইছে?
উত্তৰঃ অৰ্থব্যৱহাৰ খণ্ডমূলক গঠন হ’ল যে দেশৰ বিভিন্ন খন্ডই জাতীয় আয়লৈ আগবঢ়োৱা বৰঙণি। জাতীয় আয়ৰ খণ্ডমূলক গঠনে দেশৰ জাতীয় আয়ৰ গাঁথনি আৰু বিতৰণৰ বিষয়ে স্পষ্ট ধাৰণা দিয়ে। দেশ এখনৰ মুঠ ঘৰুৱা উৎপাদন দেশখনৰ বিভিন্ন খণ্ড যেনে – কৃষি, উদ্যোগ আৰু সেৱাখণ্ডৰ পৰা উদ্ভৱ হয়। এই খণ্ড সমূহৰ প্ৰত্যেকৰে বৰঙণিয়ে অৰ্থব্যৱস্থাৰ গাঠনিমূলক বিন্যাস ঘটায়।
এটা অৰ্থব্যৱস্থাৰ মুঠ ঘৰুৱা উৎপাদনলৈ সেৱা খণ্ডই সৰ্বাধিক বৰঙণি যোগোৱাটো প্ৰয়োজনীয়। সেৱা খণ্ডত বেপাৰ-বাণিজ্য, পৰিবহণ, যোগাযোগ, বেংক আৰু বীমা ব্যৱস্থা ইত্যাদি অন্তর্ভুক্ত হৈ থাকে। অধিক বৰঙণি মানে এখন দেশত গোলকীকৰণৰ আৰম্ভণি বুলি বিবেচনা কৰা হয় আৰু উন্নয়নৰ পথ প্রশস্ত হয়।
অথবা
১৬। ক্ষুদ্র উদ্যোগৰ দুটা বৈশিষ্ট্য লিখা।
উত্তৰঃ ক্ষুদ্র উদ্যোগৰ দুটা বৈশিষ্ট্য-
(ক) সীমিত উপলব্ধতা: ক্ষুদ্র উদ্যোগবোৰৰ কাৰ্যকলাপৰ এক সীমাবদ্ধ ক্ষেত্র আছে। সেয়েহে, সেইবোৰে স্থানীয় আৰু আঞ্চলিক চাহিদা পূৰণ কৰিব পাৰে।
(খ) ক্ষুদ্ৰ বজাৰ এলেকা: ক্ষুদ্র-স্কেল ব্যৱসায়বোৰে নিগম বা ডাঙৰ ব্যক্তিগত ব্যৱসায়তকৈ যথেষ্ট সৰু এলেকা তত্ত্বাৱধান কৰে। আটাইতকৈ সৰু পৰিমাণৰ ব্যৱসায়বোৰে একক সম্প্রদায়ক সেৱা আগবঢ়ায়, যেনে গ্রাম্য নগৰৰ সুবিধাজনক দোকান।
১৭। অর্থনৈতিক আন্তঃগাঁথনি আৰু সামাজিক আন্তঃগাঁথনিৰ দুটা পার্থক্য লিখা।
উত্তৰঃ অর্থনৈতিক আন্তঃ গাঁথনিয়ে শক্তি, পৰিৱহণ আৰু যোগাযোগ সাঙুৰি লয় আনহাতে, সামাজিক আন্তঃ গাঁথনিয়ে শিক্ষা, স্বাস্থ্য, গৃহ নির্মাণ ইত্যাদি বোৰ সাঙুৰি লয় ৷
অথবা
১৭। ভাৰতৰ শক্তি খণ্ডই সন্মুখীন হোৱা দুটা সমস্যাৰ বিষয়ে লিখা।
উত্তৰঃ ভাৰতবৰ্ষৰ শক্তি খণ্ডই সন্মুখীন হোৱা দুটা সমস্যা হ’ল-
(ক) অর্থনৈতিক বৃদ্ধি বছৰি 7% উপনীত হ’বৰ বাবে ভাৰতত থকা বিদ্যুৎ শক্তি উৎপাদনৰ ক্ষমতা যথেষ্ট নহয় 2000-2001 চনৰ ভিতৰত বিদ্যুৎ শক্তিৰ বৰ্দ্ধিত চাহিদা পূৰাবৰ বাবে ভাৰতে নতুনকৈ 1,00,000 মেগাৱট ক্ষমতা বৃদ্ধি কৰিব লাগিব। কিন্তু বর্তমান দেশখনে বছৰি মাত্ৰ 20,000 মেগাৰ্ট পৰিমাণৰ ক্ষমতাহে বৃদ্ধি কৰিব পাৰে । কিয়নো বিদ্যুৎ প্রকল্পসমূহ সঠিকভাৱে চলি থকা নাই।
(খ) বিদ্যুৎ শক্তি বিতৰণৰ দায়িত্বত থকা ৰাজ্যিক বিদ্যুৎ পৰিষদসমূহে যথেষ্ট লোকচানৰ সন্মুখীন হৈছে। বিদ্যুৎ প্ৰেৰণ আৰু বিতৰণৰ ক্ষেত্ৰত হোৱা লোকচান, বিদ্যুতৰ ভুল দৰ নীতি আৰু অন্যান্য অদক্ষতাৰ বাবে ভাৰতবৰ্ষৰ শক্তিখণ্ডই সমস্যাত ভুগি আছে।
১৮। কৃষি বজাৰ ব্যৱস্থাৰ উন্নয়নৰ বাবে ভাৰত চৰকাৰে গ্ৰহণ কৰা যিকোনো দুটা পদক্ষেপ লিখা।
উত্তৰঃ কৃষি বজাৰ ব্যৱস্থাৰ উন্নয়নৰ বাবে ভাৰত চৰকাৰে গ্ৰহণ কৰা যিকোনো দুটা পদক্ষেপ-
প্ৰথমতে, শৃংখলা আৰু স্বচ্ছ বিপণনৰ প্ৰয়োজনীয় পৰিবেশ সৃষ্টিৰ উদ্দেশ্যে বজাৰ ব্যৱস্থাৰ নিয়ন্ত্ৰণৰ পদক্ষেপ গ্ৰহণ কৰা। এই নীতিয়ে কৃষক আৰু ভোক্তা উভয়কে বহুলাংশে উপকৃত কৰিছে। দ্বিতীয়টো উপাদান হৈছে, ৰাস্তা, ৰেলপথ, পন্যাগাৰ, গুদামঘৰ, শীতল সঞ্চয়াগাৰ আৰু প্ৰক্ৰিয়াকৰণ গোট ইত্যাদি বস্তুগত আন্তঃগাঠনিৰ সুবিধাৰ ব্যৱস্থা।
অথবা
১৮। কৃষিৰ বৈচিত্ৰ্যকৰণ বুলিলে কি বুজা?
উত্তৰঃ কৃষিৰ পৰিপ্ৰেক্ষিতত, বিবিধকৰণক উদ্যোগৰ কিছুমান উৎপাদনশীল সম্পদ, যেনে ভূমি, মূলধন, খেতিৰ সঁজুলি আৰু শ্ৰমৰ বাবে আন সামগ্ৰী আৰু বিশেষকৈ ধনী দেশবোৰত, ৰেষ্টুৰেণ্ট আৰু দোকানৰ দৰে কৃষিবিহীন কাৰ্যকলাপৰ বাবে পুনৰ আৱণ্টন হিচাপে গণ্য কৰিব পাৰি।
১৯। দৰিদ্ৰতা দূৰীকৰণৰ বাবে ভাৰত চৰকাৰে গ্ৰহণ কৰা মূল নীতি তিনিটা কি কি?
উত্তৰঃ দৰিদ্ৰতা দূৰীকৰণৰ বাবে ভাৰত চৰকাৰে গ্ৰহণ কৰা মূল নীতি তিনিটা হৈছে-
প্ৰথমটো হৈছে, বৃদ্ধিমুখী পদক্ষেপ। এই পদক্ষেপত আশা কৰা হৈছে যে অৰ্থনৈতিক বৃদ্ধিৰ ফলসমূহ অৰ্থাৎ মুঠ ঘৰুৱা উৎপাদনি আৰু জনমূৰি আয়ৰ খৰতকীয়া বৃদ্ধিৰ সুফলবোৰ সমাজৰ সকলো অংশলৈ প্ৰসাৰিত হ’ব আৰু এইবোৰ সমাজৰ দুখীয়া অংশলৈ নিগৰি যাব।
দ্বিতীয়টো হৈছে, বিশেষ দৰিদ্ৰতা দূৰীকৰণ আঁচনিৰ জৰিয়তে দুখীয়াসকলৰ বাবে আয় আৰু কৰ্ম সংস্থানৰ সুবিধা বৃদ্ধি কৰা।
তৃতীয়টো হৈছে, জীৱন ধাৰণৰ বাবে জনসাধাৰণক নিম্নতম মৌলিক সুবিধাসমূহ প্ৰদান কৰা। যেনে – ৰেহাই মূল্যত খাদ্য শস্য যোগানৰ ব্যৱস্থা, শিক্ষা, স্বাস্থ্য, পানী যোগান ইত্যাদি।
অথবা
১৯। MGNREGA -ৰ বিষয়ে চমুকৈ এটা টোকা লিখা।
উত্তৰঃ মহাত্মা গান্ধী ৰাষ্ট্ৰীয় গ্ৰাম্য নিযুক্তি গেৰাণ্টি আইন ৭ ছেপ্টেম্বৰ, ২০০৫ তাৰিখে জাননী দিয়া হৈছিল। এই আইনখনৰ আদেশ হৈছে প্ৰতিটো গ্ৰাম্য পৰিয়ালক বিত্তীয় বৰ্ষত কমেও ১০০ দিনৰ নিশ্চিত মজুৰী নিযুক্তি প্ৰদান কৰা যাৰ প্ৰাপ্তবয়স্ক সদস্যসকলে অদক্ষ মেনুৱেল কাম কৰিবলৈ স্বেচ্ছাই কাম কৰে। মহাত্মা গান্ধী ৰাষ্ট্ৰীয় গ্ৰাম্য নিযুক্তি গেৰাণ্টি আইন হৈছে চৰকাৰৰ এক মুখ্য কাৰ্যসূচী যাৰ উদ্দেশ্য হৈছে শ্রমিক অদক্ষ কৰিবলৈ ইচ্ছুক পৰিয়ালৰ প্ৰাপ্তবয়স্কসকলক বিত্তীয় বৰ্ষত কমেও ১০০ দিনৰ নিযুক্তিৰ নিশ্চয়তা প্ৰদান কৰি গ্ৰাম্য লোকসকলৰ সাধাৰণ জীৱিকা বৃদ্ধি কৰা।
২০। ভাৰতবৰ্ষৰ পৰিকল্পনাৰ উদেশ্যসমূহ আলোচনা কৰা।
উত্তৰঃ ভাৰতবৰ্ষৰ অৰ্থনৈতিক পৰিকল্পনাৰ উল্লেখযোগ্য উদ্দেশ্যসমূহ তলত দিয়া ধৰণে উল্লেখ কৰিব পাৰি।
(ক) উচ্চহাৰৰ অৰ্থনৈতিক উন্নয়ন সাধন: প্ৰতিটো অৰ্থনৈতিক পৰিকল্পনাৰ মুখ্য উদ্দেশ্য হ’ল বছৰি হিচাপত আৰ্থিক উন্নয়ন সাধন কৰা আৰু প্ৰগতিৰ হাৰ নিৰ্ণয় কৰা। আর্থিক পৰিকল্পনাৰ অধাৰেই হ’ল ক্ষিপ্ৰ উন্নয়ন সাধন আৰু আত্মনির্ভৰশীলতা অর্জন । দ্বাদশ পৰিকল্পনাত বছৰি শতকৰা উন্নয়নৰ হাৰ ৯ৰ পৰা ৯.৫ শতাংশ ধার্য কৰা হৈছে। এই পৰিকল্পনাসমূহৰ পৰা লক্ষ্য কৰিব পাৰি যে আর্থিক উন্নয়নৰ হাৰ বৃদ্ধি কৰি আত্মনিৰ্ভৰশীলতা অৰ্জন কৰাটো ভাৰতবৰ্ষৰ পাঁচবছৰীয়া পৰিকল্পনাৰ এক অন্যতম লক্ষ্য।
(খ) অর্থনৈতিক স্বাৱলম্বিতা অৰ্জন: পৰিকল্পনাৰ প্ৰথম বছৰৰ পৰাই দেখা যায় যে দেশখনে খাদ্যশস্য মূলধনী সামগ্রী, সম্পদ আৰু মূলধনৰ ক্ষেত্ৰত বিদেশী ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি চলিব লগা হৈছিল। সেই কাৰণে অষ্টম, নৱম আৰু দশম পৰিকল্পনাত নতুন বাণিজ্য নীতি প্রস্তুত, মুক্ত অর্থনীতিৰ প্ৰয়োগ, বৈদেশিক মূলধন,সংগ্রহ, আর্থিক আত্মনিৰ্ভৰশীলতা অর্জন, উদ্যোগৰ সম্প্ৰসাৰণ আদি বিভিন্ন কৌশল সামগ্রিক পৰিকল্পনাবোৰত লোৱা হৈছিল।
(গ) নিবনুৱা সমস্যা সমাধান: আমাৰ দেশখনৰ প্ৰতিটো পঞ্চবার্ষিক পৰিকল্পনাত নিবনুৱা সমস্যা লাঘৱ কৰাৰ লক্ষ্য বান্ধি লোৱা চকুত পৰে। অৱশ্যে পঞ্চম বার্ষিক পৰিকল্পনালৈকে এই সমস্যাই বিশেষ গুৰুত্ব পোৱা নাছিল। ২০১০-১১ চনত সমগ্ৰ দেশত নিবনুৱা আৰু প্ৰব্ৰজিত জনসংখ্যাৰ এক হিচাপ ধৰিলে প্ৰায় ৬০ নিযুতৰো বেছি হ’ব। নিবনুৱা সমস্যা সমাধানৰ ক্ষেত্ৰত ষষ্ঠ পৰিকল্পনাৰ পৰাই কিছুমান আঁচনি গ্ৰহণ কৰা হৈছিল। এইবোৰৰ ভিতৰত সংহত গ্ৰাম্য উন্নয়ন আঁচনি, ৰাষ্ট্ৰীয় গ্রাম্য নিয়োগ আঁচনি, ন্যূনতম প্রয়োজনীয় আঁচনি, ডাইৰী উন্নয়ন প্রকল্প, গ্রামীণ ক্ষুদ্র উদ্যোগ আঁচনি, গ্রাম্য আঞ্চলিক স্ব-নিযুক্তি প্রশিক্ষণ আঁচনি আদি প্রধান। এই আঁচনিসমূহ দ্বাদশ পৰিকল্পনাতো কাৰ্যকৰী হৈ আছে।
(ঘ) আয়ৰ অসমতা: প্ৰতিটো পৰিকল্পনাতেই ব্যক্তিগত আৰু আঞ্চলিক আয়ৰ বৈষম্য হ্ৰাস কৰণত অধিক গুৰুত্ব প্ৰদান কৰি অহা হৈছে। আয়ৰ বৈষম্য দূৰীকৰণৰ প্ৰচেষ্টা প্রশমন কৰাৰ বাবে চতুৰ্থ পৰিকল্পনাত নীতি গ্ৰহণ কৰা হয়৷ পঞ্চম পঞ্চবার্ষিক পৰিকল্পনাৰ গৰিবী হটাও আঁচনি, সপ্তম পৰিকল্পনাৰ ৰাষ্ট্ৰীয় গ্ৰাম্য বিয়োগ আঁচনি, গ্রামীণ প্রশিক্ষণ প্রযুক্তি আঁচনি, নিয়োগ নিশ্চয়তাৰ আঁচনি, সংহত গ্ৰাম্য উন্নয়ন আঁচনি আৰু অতি শেহতীয়াভাৱে জৱাহৰ ৰোজগাৰ আঁচনি আদি উল্লেখযোগ্য।
(ঙ) দৰিদ্ৰতা দূৰীকৰণ: দৰিদ্ৰতা দূৰীকৰণৰ প্ৰথম প্রচেষ্টা লোৱা হয় পঞ্চম পৰিকল্পনা সময়ৰ পৰা। তেতিয়াৰ পৰা প্ৰতিটো পৰিকল্পনাতেই দৰিদ্ৰতা দূৰীকৰণ ব্যৱস্থা অন্তর্ভুক্ত হৈ আহিছে। ইন্দিৰা আবাস যোজনা, মহাত্মা গান্ধী ৰাষ্ট্ৰীয় গ্ৰাম্য নিয়োগ আঁচনি, জৱাহৰ ৰোজগাৰ যোজনা, খাদ্য নিৰাপত্তা আঁচনি আদিৰ সহায়ত দৰিদ্ৰতা নিবাৰণৰ ভালেমান ব্যৱস্থা অবিৰত গতিত কাৰ্যকৰীকৰণত বিশেষ গুৰুত্ব দি অহা হৈছে।
(চ) আধুনিকীকৰণ: ভাৰতীয় পঞ্চবার্ষিক পৰিকল্পনাৰ আন এটা গুৰুত্বপূৰ্ণ দিশ হ’ল উৎপাদনৰ বিভিন্ন খণ্ডত আধুনিকীকৰণ আৰু সংস্কাৰ সাধন প্ৰক্ৰিয়া অব্যাহত ৰখা। উৎপাদন পদ্ধতিত প্রযুক্তি কৌশল আৰু বৈজ্ঞানিক পন্থা প্ৰয়োগৰ যোগেদি উৎপাদন বৃদ্ধি কৰাৰ ব্যৱস্থা কৰা হয়৷ সেয়ে কৃষি আৰু উদ্যোগত আত্মনিৰ্ভৰশীলতা অৰ্জন কৰিব পাৰিলেহে প্ৰগতি সাধন নিশ্চিত হ’ব।
অথবা
২০। সেউজ বিপ্লৱৰ দুটা ধনাত্মক আৰু দুটা ঋণাত্মক প্রভাৱৰ বিষয়ে চমুকৈ আলোচনা কৰা।
উত্তৰঃ সেউজীয়া বিপ্লৱৰ দুটা ধনাত্মক প্ৰভাৱ হ’ল –
(ক) কৃষিজ উৎপাদন বৃদ্ধি: কৃষি উন্নয়নৰ নতুন কৌশল প্ৰয়োগৰ ফলত দেশৰ মুঠ কৃষিজ উৎপাদনৰ পৰিমাণ বহুগুণে বৃদ্ধি পাইছে। ভাৰতৰ মুঠ খাদ্য-শস্যৰ উৎপাদন তৃতীয় পৰিকল্পনাৰ সময়ছোৱাৰ ৮১.০ নিযুত টনৰ পৰা বৃদ্ধি পাই ২০১১-১২ চনত ২৫৭.৪ নিযুত টন হৈছিল। ই বিশেষ খাদ্যশস্য উৎপাদন আঁচনি আৰু বিশেষ ধান উৎপাদন আঁচনিৰ প্ৰৱৰ্তনৰ ফলত সম্ভৱ হৈছে।
(খ) আন্তঃব্যক্তিগত অসাম্য: সেউজ বিপ্লৱ আন্তঃব্যক্তিগত অসাম্যৰ পৰিমাণ বৃদ্ধি পাইছে। ফ্রাস্কেল, ঊষা নাগপাল আৰু প্ৰণৱ বৰ্দ্ধনে যুগুতোৱা হিচাপ অনুসৰি দেখা গৈছে যে সেউজী বিপ্লৱৰ ফলত ডাঙৰ খেতিয়কবোৰ বেছিকৈ উপকৃত হৈছে।
সেউজ বিপ্লৱৰ দুটা ঋণাত্মক প্ৰভাৱ হ’ল –
(ক) কৃষি উন্নয়নৰ নতুন কৌশল ভাৰতীয় কৃষিৰ বাবে প্ৰয়োজনীয় আনুষ্ঠানিক সংস্কাৰসমূহ উপলব্ধি কৰিবলৈ ব্যৰ্থ হৈছে।
(খ) সেউজ বিপ্লৱে গাঁও অঞ্চলৰ মানুহৰ মাজত আয়ৰ অসমতা বৃদ্ধি কৰিছে।
২১। জনসাংখ্যিক গাঁথনিৰ নিৰ্দেশক সমূহৰ ভিত্তিত ভাৰত, চীন আৰু পাকিস্তানৰ এটি তুলনামূলক টোকা প্রস্তুত কৰা।
উত্তৰঃ পাকিস্তানৰ জনসংখ্যা তেনেই তাকৰ আৰু মোটামুটিভাৱে ইভাৰত বা চীনৰ জনসংখ্যাৰ দহভাগৰ এভাগ। যদিওবা ভূখণ্ডৰ পৰিসীমাৰে এই তিনিওখন দেশৰ ভিতৰত চীনেই সবাতোকৈ ডাঙৰ, ইয়াৰ জনবসতিৰ ঘনত্ব আটাইতকৈ কম। তলৰ তালিকালৈ মন কৰিলে দেখা যাব যে জনসংখ্যা বৃদ্ধিৰ হাৰ পাকিস্তানত আটাইতকৈ বেছি আৰু এই ক্ষেত্ৰত পাকিস্তানৰ পিছৰ স্থানত আছে ক্ৰমে ভাৰত আৰু চীন। অৱশ্যে তিনিওখন দেশৰে লিংগ অনুপাত নিম্ন আৰু ই মহিলা প্ৰতিকূল। প্ৰজনন হাৰো চীনত কম আৰু পাকিস্তানত যথেষ্ট বেছি। পাকিস্তান আৰু চীন উভয়তে নগৰীকৰণ অধিক। আনহাতে, ভাৰতত মুঠ জনসংখ্যাৰ ২৮% লোকে নগৰত বাস কৰে।
জনসংখ্যাৰ নিৰ্দেশক, ২০০০-২০০১
| দেশ | আঞ্চলিক জনসংখ্যা (নিযুত হিচাপত) | জনসংখ্যা বৃদ্ধিৰ বাৰ্ষিক হাৰ (১৯৯০-২০০৩ | জন বসতিৰ ঘনত্ব | লিংগ অনুপাত | প্ৰজনন হাৰ | নগৰীকৰণ |
| ভাৰত | ১১০৩.৬ | ১.৭ | ৩৫৮ | ৯৩৩ | ৩.০ | ২৯.৮ |
| চীন | ১৩০৩.৯ | ১.০ | ১৩৮ | ৯৩৭ | ১.৮ | ৩৬.১ |
| পাকিস্তান | ১৬২.৪ | ২.৫ | ১৯৩ | ৯২২ | ৫.১ | ৩৩.৪ |
অথবা
২১। (i) চীনৰ দ্ৰুত অর্থনৈতিক বিকাশৰ দুটা কাৰণ লিখা।
উত্তৰঃ চীনৰ দ্ৰুত অর্থনৈতিক বিকাশৰ দুটা কাৰণ-
(ক) দ্ৰুত উদ্যোগীকৰণ প্ৰক্ৰিয়া।
(খ) আধুনিকীকৰণ ব্যৱস্থা।
(ii) পাকিস্তানৰ মন্থৰ অৰ্থনৈতিক বৃদ্ধিৰ দুটা কাৰণ লিখা।
উত্তৰঃ পাকিস্তানৰ মন্থৰ অৰ্থনৈতিক বৃদ্ধিৰ দুটা কাৰণ-
(ক) ৰাজনৈতিক স্থিৰতাৰ অভাৱ।
(খ) বৈদেশিক ঋণৰ ওপৰত বৰ্ধিত নিৰ্ভৰশীলতা।
২২। নিবনুৱাৰ বিভিন্ন প্ৰকাৰসমূহৰ বিষয়ে লিখা।
উত্তৰঃ (ক)মুক্ত নিৱনুৱা (Open Unemployment): মুকলি নিৱনুৱা হৈছে এনে এক পৰিস্থিতি য’ত শ্রমিক শক্তিৰ এটা ডাঙৰ অংশত এনে এটা চাকৰি নাপায় যিয়ে তেওঁলোকক নিয়মীয়া উপাৰ্জন দিব পাৰে। নিবনুৱা লোকৰ সংখ্যাৰ হিচাপত এই ধৰণৰ নিবনুৱা দেখা আৰু গণনা কৰিব পাৰি ৷ সেয়েহে সকলো মানুহে চাকৰি নাপায়।
(খ) ছদ্মৱেশী নিবনুৱা (Disguised unployment): এইটো এনে এক পৰিস্থিতি য’ত প্ৰকৃততে প্রয়োজনতকৈ অধিক লোকে কাম কৰি আছে। আনকি কিছুমান প্ৰত্যাহাৰ কৰা, হ’লেও, উৎপাদন ক্ষতিগ্রস্ত নহয়৷ আন কথাতই অতিৰিক্ত জনশক্তিৰ সৈতে নিযুক্তিৰ পৰিস্থিতিক বুজায় য’ত কিছুমান শ্ৰমিকৰ শূন্য প্রান্তিক উৎপাদনশীলতা থাকে। গতিকে আঁতৰ হোৱাটোৱে মুঠ উৎপাদনৰ পৰিমাণ প্ৰভাৱিত নকৰিব। জনসংখ্যাৰ দ্ৰুত বৃদ্ধি আৰু বৈকল্পিক চাকৰিৰ সুযোগৰ অভাৱৰ বাবে কৃষিক্ষেত্ৰত অত্যাধিক ভিৰ ভাৰতত ছদ্মৱেশী নিবনুৱাৰ মুখ্য কাৰণ হিচাপে উল্লেখ কৰা যা’ব পাৰে।
(গ) ঋতুগত নিবনুৱা (Seasonal Unemploment): এইটো নিবনুৱা যি বছৰৰ কিছুমান ঋতুত হয়। কিছুমান উদ্যোগ আৰু বৃত্তিত যেনে কৃষি, বন্ধৰ ৰিজৰ্ট, বৰফৰ কাৰখানা আদিত, উৎপাদন কার্যকলাপ কেৱল কিছুমান ঋতুত হে হয়। গতিকে তেওঁলোকে এবছৰত কেৱল এটা নিৰ্দিষ্ট সময়ৰ বাবে নিযুক্তি আগবঢ়ায়। এনে ধৰণৰ কাৰ্যকলাপত নিয়োজিত লোকসকল অফ-চিজনত নিবনুৱা হৈ থাকিব পাৰে।
(ঘ) চক্রীয় নিবনুৱা (Cyclical Unemployment): এইটো নিয়মীয়া ব্যৱধানত বাণিজ্য চক্ৰৰ ফলত হয়। সাধাৰণতে পুঁজিবাদী অর্থনীতিবোৰ বাণিজ্য চক্ৰৰ ফলত হয়। সাধাৰণতে পুঁজিবাদী অর্থনীতিবোৰ বাণিজ্য চক্ৰৰ অধীন। ব্যৱসায়িক কার্যকলাপৰ অৱনতিৰ ফলত নিৱনুৱা হয়। চক্ৰীয় নিবনুৱা সাধাৰণতে এক হ্রস্ব-কালীন পৰিঘটনা।
২৩। অর্থনৈতিক উন্নয়ন পৰিবেশ বিনষ্ট হোৱাৰ এটা কাৰণ নেকি? তোমাৰ উত্তৰৰ সপক্ষে যুক্তিযুক্ততা আগবঢ়োৱা।
উত্তৰঃ অর্থনৈতিক সংগঠন, আধুনিক অর্থনৈতিক বিকাশৰ এক স্বকীয় যুগ হিচাপে অষ্টাদশ শতিকাৰ পৰা আৰম্ভ হয়, যেতিয়া পশ্চিম ইউৰোপত ইয়াৰ আৰম্ভণি প্রথমে স্পষ্টভাৱে বুজিব প্রযুক্তিগত, অৰ্থনৈতিক আৰু জনগাঁথনিগত বৈশিষ্ট্যত পৰিচাৰকৰ পৰিৱৰ্তন হিচাপে সংজ্ঞায়িত কৰিব পাৰি। সামাজিক বিকাশ আৰু ৰাজনৈতিক বিকাশৰ অধিক শেহতীয়া ধাৰণাবোৰৰ সৈতে, ই“আধুনিকীকৰণ” নিৰ্ধাৰণ কৰা পৰিঘটনা ইতিহাসবিদ গঠন কৰে, যি ব্যক্তিগত আচৰণ আৰু সামাজিক সংগঠনৰ অসংখ্য দিশত উদ্ভাৱনক আকৰ্ষণ কৰে। যদিও শব্দটোৰ আক্ষৰিক অৰ্থত এক বিপ্লৱ নহয়, আধুনিক অর্থনৈতিক বিকাশে ইয়াৰ সৈতে সম্পর্কিত পৰিৱৰ্তনৰ পৰিসৰ, তেওঁলোকৰ বহুতৰ অপৰিৱৰ্তনীয় প্রকৃতি আৰু সেইবোৰ যি অভূতপূৰ্ব হাৰত সংঘটিত হৈছে তাৰ দ্বাৰা এক স্বকীয় যুগ হিচাপে স্বীকৃতি প্রদান কৰে। এইটো কোৱাটো নিৰাপদ যেন লাগিছে যে এতিয়া “বিকশিত” হিচাপে চিহ্নিত কৰা সেই অৰ্থনীতিবোৰত, যোৱা এশ বছৰত বেছিভাগ জনসংখ্যাই ভৌতিক কল্যাণৰ ক্ষেত্ৰত অধিক অগ্রগতি আৰু মানৱ ইতিহাসৰ যিকোনো পূৰ্বৱৰ্তী শতিকাতকৈ জীৱন শৈলীত অধিক পৰিৱৰ্তন অনুভৱ কৰিছে।
অর্থনৈতিক বিকাশক সাধাৰণতে নতুন সম্পদৰ পৰা মুঠ উৎপাদন বৃদ্ধি বা বিদ্যমান সম্পদৰ উন্নত ব্যৱহাৰ হিচাপে সংজ্ঞায়িত কৰা হয়; ইয়াক জনমূৰি বৰ্ধিত প্ৰকৃত উপাৰ্জনৰ দ্বাৰা জোখা হয়। সকলো অর্থনৈতিক বিকাশত প্ৰাকৃতিক পৃথিৱীৰ পৰিৱৰ্তন অন্তৰ্ভুক্ত থাকে আৰু ই তিনিটা উপায়ৰ এটাত পৰিৱেশৰ মানদণ্ড প্ৰভাৱিত কৰিব পাৰে। বিকাশৰ সৈতে পাৰিপাৰ্শ্বিক মানদণ্ড বৃদ্ধি হ’ব পাৰে। উদাহৰণ স্বৰূপে, বৰ্ধিত উপাৰ্জনে ৰাজহুৱা সেৱা যেনে অনাময় আৰু গ্ৰাম্য বিদ্যুতৰ বাবে সম্পদ প্ৰদান কৰে। এই সেৱাবোৰ ব্যাপকভাৱে উপলব্ধ হোৱাৰ সৈতে ব্যক্তিসকলে দৈনন্দিনভাৱে জীয়াই থকাৰ বিষয়ে কম চিন্তা কৰিব লাগিব আৰু সংৰক্ষণৰ বাবে অধিক সম্পদ নিয়োজিত কৰিব লাগিব। দ্বিতীয়তে, পৰিৱেশৰ মানদণ্ড আৰম্ভণিতে অৱনতি হ’ব পাৰে কিন্তু তাৰ পিছত বিকাশৰ হাৰ বৃদ্ধি হোৱাৰ সৈতে উন্নত হ’ব পাৰে। বায়ু প্ৰদূষণ, পানী প্ৰদূষণ, বনধ্বংস আৰু বেদখলৰ ক্ষেত্ৰত যিকোনো ব্যক্তিয়ে পৰিৱেশৰ মানদণ্ড বজাই ৰখাত বিনিয়োগ কৰাৰ বাবে সামান্য প্ৰেৰণা আছে। এই সমস্যাবোৰ কেৱল তেতিয়াহে উন্নত হ’ব পাৰে যেতিয়া দেশবোৰে ইচ্ছাকৃতভাৱে দীর্ঘ- পৰিসৰৰ নীতি প্ৰৱৰ্তন কৰে যাতে অতিৰিক্ত সম্পদবোৰ সেইবোৰৰ সৈতে মোকাবিলা কৰিবলৈ সমর্পিত হয়। তৃতীয়ত, বিকাশৰ হাৰ বৃদ্ধি হ’লে পাৰিপাৰ্শ্বিক মানদণ্ড হ্ৰাস হ’ব পাৰে। পৌৰ নিগমৰ কঠিন আৱৰ্জনা নিষ্কাশনৰ দ্বাৰা উৎপন্ন হোৱা নিৰ্গমনৰ ক্ষেত্ৰত, উদাহৰণস্বৰূপে, হ্ৰাস তুলনামূলকভাৱে ব্যয়বহুল আৰু নির্গমন আৰু আৱৰ্জনাৰ সৈতে সম্পর্কিত ব্যয় অধিক বুলি গণ্য কৰা নহয় কিয়নো সেইবোৰ প্ৰায়ে আন কাৰোবাৰ দ্বাৰা বহন কৰা হয়।
কিছুমান সম্পদ যেনে পানী, অৰণ্য আৰু পৰিষ্কাৰ আয়ু আক্ৰমণৰ সন্মুখীন হৈছে, আনহাতে আন কিছুমান যেনে ধাতু, খনিজ পদাৰ্থ আৰু শক্তিৰ প্ৰতি ভাবুকি নাই। ইয়াৰ কাৰণ হৈছে ধাতু আৰু একে ধৰণৰ সম্পদৰ অভাৱ বজাৰৰ মূল্যত প্রতিফলিত হয়। ইয়াত সম্পদ প্রতিষ্ঠাপন, কাৰিকৰী প্ৰগতি আৰু গাঁথনিগত পৰিৱৰ্তনৰ এক শক্তিশালী প্রভাব আছে। কিন্তু পানীৰ দৰে সম্পদ বোৰ মুকলি প্ৰৱেশাধিকাৰৰ দ্বাৰা চিহ্নিত কৰা হয় আৰু সেয়েহে সংৰক্ষণৰ বাবে কোনো প্ৰেৰণা নাই৷ বহুতে বিশ্বাস কৰে যে পৰিৱেশ বজাই ৰখাৰ বাবে প্ৰস্তুত কৰা কাৰ্যকৰী নীতিবোৰ আটাইতকৈ প্ৰয়োজনীয় কিয়নো সমাজক প্রাকৃতিক সম্পদৰ মূল্যৰ হিচাপ ল’বলৈ প্ৰস্তুত কৰিব লাগিব আৰু চৰকাৰে পৰিৱেশ সুৰক্ষিত কৰাৰ বাবে প্ৰেৰণা সৃষ্টি কৰিব লাগিব।
অথবা
২৩। (i) গোলকীয় উষ্ণতা বৃদ্ধিৰ দুটা কাৰণ লিখা।
উত্তৰঃ গোলকীয় উষ্ণতা বৃদ্ধিৰ দুটা কাৰণ হ’ল–
(ক) নিবৰ্নীকৰণ।
(খ) ঔদ্যোগিকৰণ।
(ii) ভাৰতবৰ্ষত বহনক্ষম উন্নয়ন প্রাপ্তিৰ বাবে দুটা পৰামৰ্শ আগবঢ়োৱা।
উত্তৰঃ পানী, অনাময় আৰু বহনক্ষম শক্তিৰ দৰে মৌলিক সেৱাসমূহৰ প্ৰৱেশাধিকাৰ সাৰ্বজনীন কৰা। সামগ্রিক শিক্ষা আৰু শালীন কামৰ জৰিয়তে বিকাশৰ সুযোগ সৃষ্টিত সহায় কৰা। উদ্ভাৱন আৰু স্থিতিস্থাপক আন্তঃগাঁথনি বৃদ্ধি কৰা, সম্প্রদায় আৰু চহৰ সৃষ্টি কৰা যি স্থিৰভাৱে উৎপাদন আৰু ব্যৱহাৰ কৰিবলৈ সক্ষম হয়।
২৪। জৈৱিক কৃষি কি? ইয়াৰ সুবিধা আৰু অসুবিধাসমূহ আলোচনা কৰা।
উত্তৰঃ জৈৱিক কৃষি হৈছে সাৰ আৰু জৈৱ-আৱৰ্জনা ব্যৱহাৰ কৰি কৰিৰ এক প্রাকৃতিক উপায়।
জৈৱিক কৃষিৰ সুবিধাসমূহ হ’ল-
(ক) ই পৰিৱেশৰ স্বাস্থ্য বজাই ৰখাত সহায় কৰে আৰু প্ৰদূষণ হ্রাস কৰে।
(খ) ই ব্যয়বহুল নিৱেশৰ কোনো চাহিদা নোহোৱাকৈ সর্বোত্তম উৎপাদনশীলতা নিশ্চিত কৰে।
(গ) ইৰাসায়নিক অৱশিষ্টৰ সম্ভাৱনা নাইকিয়া কৰি মানুহ আৰু জন্তুৰ বিপদৰ আশংকা নাইকিয়া কৰে।
(ঘ) ই যথেষ্ট ব্যয়সাপেক্ষ কিয়নো ইয়াত ক্রয় নিৱেশ ব্যৱহাৰ অন্তৰ্ভূক্ত নহয়।
জৈৱিক কৃষিৰ অসুবিধাসমূহ হ’ল– এই প্ৰণালীত ৰাসায়নিক সাৰ, কীটনাশক আৰু অন্যান্য মিশ্ৰিত নিৱেশৰ কোনো ব্যৱহাৰ নাই। দৰাচলতে এই কাৰকবোৰ মাটি, মানৱ স্বাস্থ্য, সম্পদ আৰু পৰিৱেশৰ উৰ্বৰতাৰ বাবে ক্ষতিকাৰক।
অথবা
২৪। মানৱ মূলধন কি? মানৱ মূলধন গঠনৰ উৎসসমূহ আলোচনা কৰা।
উত্তৰঃ দেশৰ মানৱ সম্পদ সমূহক, মূলধনলৈ পৰিৱৰ্তন কৰাকে মানৱ মূলধন বোলে।
মানৱ মূলধন গঠনৰ উৎসসমূহ-
(ক) ব্যক্তিৰ উন্নয়নত স্বাস্থ্য যেনেকৈ দৰকাৰী জাতিৰ উন্নয়নৰ বাবেও ই অতিকৈ প্ৰয়োজনীয়। স্বাস্থ্য সেৱাৰ সুবিধাৰ পৰা বঞ্চিত এজন ৰুগ্ন শ্রমিক কামত অনুপস্থিত থাকিবলৈ বাধ্য। যাৰ ফলত উৎপাদন হ্রাস পায়। সেই কাৰণে স্বাস্থ্যত ব্যয় কৰা মানে মানৱ মূলধন গঠনত ব্যয় কৰা আৰু এই ব্যয় অতি প্রয়োজনীয়।
(খ) মানুহে প্ৰব্ৰজন কৰে নিজৰ ঠাইতকৈ বেছি আযৰ কাম পোৱাৰ আশাত। কাৰিকৰীভাৱে শিক্ষিত লোক যেনে— ডাক্তৰ, ইঞ্জিনিয়াৰসকলে অন্য দেশতলৈ প্ৰব্ৰজন কৰাৰ উদ্দেশ্যও বেছি দৰমহাৰ সুযোগ। এনে প্ৰব্ৰজনত নিহিত হৈ থাকে যাতায়াতৰ ব্যয়, নতুন ঠাইত বসবাসৰ উচ্চ ব্যয় আৰু জটিল সামাজিক সাংস্কৃতিক অৱস্থাত জীৱন যাপন কৰাৰ মানসিক কষ্ট। নতুন ঠাইত অৰ্জন কৰা উচ্চ আয়ৰ গুৰুত্ব এনে খৰচৰ তুলনাত অধিক. সেয়েহে প্ৰব্ৰজনৰ বাবে হোৱা খৰচো মানৱ মূলধন গঠনৰ উৎস।
