মানৱ অধিকাৰ হৈছে মৌলিক অধিকাৰ আৰু স্বাধীনতা যি পৃথিৱীৰ প্ৰতিজন ব্যক্তিৰ, জন্মৰ পৰা মৃত্যু পৰ্যন্ত থাকে। বিশ্বৰ সৰ্ববৃহৎ গণতন্ত্ৰ ভাৰতত এক জটিল ইতিহাস আৰু বিবিধ জনসংখ্যা আছে, যাৰ ফলত মানৱ অধিকাৰৰ সুৰক্ষা আৰু প্ৰচাৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ আৰু প্ৰত্যাহ্বানজনক হৈ পৰিছে। সমৃদ্ধ সাংস্কৃতিক ঐতিহ্য আৰু বিবিধ জনসংখ্যাৰ সৈতে ভাৰতে মানৱ অধিকাৰৰ (Human Rights in India) ক্ষেত্ৰত গুৰুত্বপূৰ্ণ প্ৰত্যাহ্বানৰ সন্মুখীন হৈছে। ভাৰতীয় সংবিধানে সকলো নাগৰিকৰ মৌলিক অধিকাৰৰ নিশ্চয়তা দিয়ে, যাৰ ভিতৰত আছে সমতাৰ অধিকাৰ, বাক স্বাধীনতা, আৰু বৈষম্যৰ বিৰুদ্ধে সুৰক্ষা। অৱশ্যে, এই সাংবিধানিক সুৰক্ষাৰ স্বত্বেও, জাতি-আধাৰিত বৈষম্য, লিংগ বৈষম্য আৰু ধৰ্মীয় অসহিষ্ণুতাৰ দৰে বিষয়বোৰ অব্যাহত আছে। অৰ্থনৈতিক বৈষম্য আৰু গভীৰ পৰম্পৰাগত প্ৰথাৰ দ্বাৰা চিহ্নিত দেশৰ জটিল সামাজিক গাঁথনিয়ে প্ৰায়ে মানৱ অধিকাৰৰ প্ৰৱৰ্তনক জটিল কৰি তোলে। ইয়াৰ উপৰিও, দলিত, আদিবাসী আৰু ধৰ্মীয় সংখ্যালঘুকে ধৰি প্রান্তিক সম্প্ৰদায়সমূহৰ পৰিস্থিতিয়ে সমান অধিকাৰ আৰু ন্যায়ৰ বাবে চলি থকা সংগ্ৰামৰ ওপৰত আলোকপাত কৰে। চৰকাৰ, বেচৰকাৰী সংগঠন আৰু আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সংস্থাসমূহৰ প্ৰচেষ্টাই এই প্ৰত্যাহ্বানসমূহৰ মোকাবিলা অব্যাহত ৰাখিছে, যাৰ লক্ষ্য হৈছে
ভাৰতত মানৱ অধিকাৰৰ বাবে আইনী অৱগাঁথনি | Legal Framework for Human Rights in India
১৯৫০ চনত গৃহীত ভাৰতীয় সংবিধান হৈছে এক শক্তিশালী নথি যিয়ে বিভিন্ন মানৱ অধিকাৰক সন্নিবিষ্ট কৰে। প্ৰস্তাৱনাত ন্যায়, স্বাধীনতা, সমতা আৰু ভ্ৰাতৃত্বৰ প্ৰতি ৰাষ্ট্ৰৰ প্ৰতিশ্ৰুতিৰ কথা উল্লেখ কৰা হৈছে। সংবিধানৰ তৃতীয় খণ্ডত বিতংভাৱে বৰ্ণনা কৰা মৌলিক অধিকাৰসমূহে সকলো ভাৰতীয়ই উপভোগ কৰিব পৰা নাগৰিক স্বাধীনতাৰ নিশ্চয়তা দিয়ে। ইয়াৰ ভিতৰত আছে সমতাৰ অধিকাৰ, বাক আৰু মত প্ৰকাশৰ স্বাধীনতা, জীৱনআৰু ব্যক্তিগত স্বাধীনতাৰ অধিকাৰ, আৰু শোষণৰ বিৰুদ্ধে অধিকাৰ, আনবোৰৰ ভিতৰত।
সংবিধানে চতুৰ্থ খণ্ডত ৰাজ্যিক নীতিৰ নিৰ্দেশনা মূলক নীতিও স্থাপন কৰে, যি ন্যায়সঙ্গত নহ’লেও, সামাজিক আৰু অৰ্থনৈতিক কল্যাণৰ প্ৰচাৰৰ লক্ষ্যৰে নীতি প্ৰস্তুত আৰু ৰূপায়ণকৰাত ৰাজ্যক নিৰ্দেশনা দিয়ে। ইয়াৰ উপৰিও, ন্যায়পালিকাই, বিশেষকৈ উচ্চতম ন্যায়ালয় আৰু উচ্চ ন্যায়ালয়ে যুগান্তকাৰী ৰায় আৰু ৰাজহুৱা স্বাৰ্থমোকৰ্দমা Public Interest Litigation (PIL) ৰ প্ৰণালীৰ জৰিয়তে মানৱ অধিকাৰৰ পৰিসৰ ব্যাখ্যা আৰু সম্প্ৰসাৰণত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে।
ভাৰতত মানৱ অধিকাৰৰ মুখ্য বিষয়সমূহ | Major Human Rights Issues in India
- জাতি বৈষম্য আৰু দলিত অধিকাৰ (Caste Discrimination and Dalit Rights): সাংবিধানিক নিষেধাজ্ঞা স্বত্বেও, ভাৰতত জাতি-আধাৰিত বৈষম্য ব্যাপক হৈ আছে। দলিতসকল, যাক পূৰ্বতে “untouchables” বুলি জনা গৈছিল, প্ৰায়ে তীব্ৰ সামাজিক বৰ্জন আৰু হিংসাৰ সন্মুখীন হয়। অনুসূচীত জাতি আৰু অনুসূচীত জনজাতি (Prevention of Atrocities) আইন, 1989-ৰ উদ্দেশ্য হৈছে এই সম্প্ৰদায়বোৰক বৈষম্য আৰু হিংসাৰ পৰা সুৰক্ষিত কৰা। অৱশ্যে, প্ৰৱৰ্তন অসামঞ্জস্যপূৰ্ণ হৈ আছে, আৰু দলিতসকলৰ ওপৰত অত্যাচাৰৰ খবৰ পোৱা অব্যাহত আছে।
- মহিলাৰ অধিকাৰ (Women’s Rights): ভাৰতৰ মহিলাসকলে গুৰুত্বপূৰ্ণ প্ৰত্যাহ্বানৰ সন্মুখীন হৈছে, যাৰ ভিতৰত আছে লিংগ-আধাৰিত হিংসা, অসম দৰমহা, আৰু শিক্ষা আৰু স্বাস্থ্যসেৱাৰ সীমিত প্ৰৱেশাধিকাৰ। চৰকাৰে এই সমস্যাবোৰ সমাধান কৰিবলৈ বিভিন্ন আইন প্ৰণয়ন কৰিছে, যেনে ঘৰুৱা হিংসা আইন (Domestic Violence Act, 2005) আৰু কৰ্মক্ষেত্ৰত মহিলাৰ যৌন নিৰ্যাতন আইন (Women at Workplace Act, 2013),।
- মত প্ৰকাশৰ স্বাধীনতা (Freedom of Expression): যদিও ভাৰতীয় সংবিধানে বাক আৰু মত প্ৰকাশৰ স্বাধীনতানিশ্চিত কৰে, এই অধিকাৰ যুক্তিসঙ্গত সীমাবদ্ধতাৰ অধীন। শেহতীয়া বছৰবোৰত, সাংবাদিক, কৰ্মী আৰু সাধাৰণ নাগৰিকসকলে ভিন্নমত প্ৰকাশ কৰাৰ বাবে ভাবুকি, গ্ৰেপ্তাৰ আৰু হিংসাৰ সন্মুখীন হোৱাৰ উদাহৰণ বৃদ্ধি পাইছে। বেআইনী কাৰ্যকলাপ (প্ৰতিৰোধ) Unlawful Activities (Prevention) Act আইন (UAPA) আৰু দেশদ্ৰোহ আইনৰ দৰে আইনবোৰ ভিন্নমতক দমন কৰিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰাৰ বাবে সমালোচনা কৰা হৈছে।
- খিলঞ্জীয়া লোকৰ অধিকাৰ (Rights of Indigenous Peoples): আদিবাসী নামেৰে জনাজাত থলুৱা সম্প্ৰদায়বোৰে উন্নয়ন মূলক প্ৰকল্প আৰু ঔদ্যোগিকৰণৰ ফলত স্থানচ্যুতি, জীৱিকা হেৰুওৱা, আৰু সাংস্কৃতিক ক্ষয়ৰ সন্মুখীন হয়। বন অধিকাৰ আইনে (Forest Rights Act, 2006) তেওঁলোকৰ ভূমি আৰু সম্পদৰ অধিকাৰ সুৰক্ষিত কৰিব বিচাৰে, কিন্তু কাৰ্যকৰীকৰণ ৰৈ গৈছে। আদিবাসীসকলে প্ৰায়ে ৰাজ্যিক কৰ্তৃপক্ষ আৰু বিদ্ৰোহী গোটৰ মাজত সংঘৰ্ষত আৱদ্ধ হৈ পৰে।
- ধৰ্মীয় স্বাধীনতা আৰু সংখ্যালঘু অধিকাৰ (Religious Freedom and Minority Rights): ভাৰতত বহুতো ধৰ্ম আছে, আৰু ইয়াৰ সংবিধানে ধৰ্মৰ স্বাধীনতানিশ্চিত কৰে। অৱশ্যে, ধৰ্মীয় সংখ্যালঘুসকলে, বিশেষকৈ মুছলমান আৰু খ্ৰীষ্টানসকলে হিংসা আৰু বৈষম্যৰ সন্মুখীন হৈছে। সাম্প্ৰদায়িক দাঙ্গা আৰু এই সম্প্ৰদায়সমূহক লক্ষ্য কৰি হত্যাৰ ঘটনাই ৰাজ্যখনৰ সংখ্যালঘু অধিকাৰ সুৰক্ষিত কৰাৰ সামৰ্থ্যৰ বিষয়ে উদ্বেগ প্ৰকাশ কৰিছে।
- শিশু অধিকাৰ (Child Rights): শিশু শ্ৰমিক, সৰবৰাহ, আৰু শিক্ষাৰ অপৰ্যাপ্ত প্ৰৱেশাধিকাৰ হৈছে ভাৰতত শিশুৰ অধিকাৰ প্ৰভাৱিত কৰা গুৰুত্বপূৰ্ণ বিষয়। শিক্ষাৰ অধিকাৰ আইনে (The Right to Education Act, 2009) 6 ৰ পৰা 14 বছৰ বয়সৰ শিশুৰ বাবে বিনামূলীয়া আৰু বাধ্যতামূলক শিক্ষা বাধ্যতামূলক কৰে, কিন্তু লাখ লাখ শিশু এতিয়াও বিদ্যালয়ৰ বাহিৰত আছে। কিশোৰ ন্যায় আইন (The Juvenile Justice Act, 2015) আৰু যৌন অপৰাধৰ পৰা শিশুৰ সুৰক্ষা আইন (Sexual Offences Act, 2012) ৰ লক্ষ্য হৈছে শিশুসকলক উৎপীড়ন আৰু শোষণৰ পৰা সুৰক্ষিত কৰা, তথাপিও প্ৰৱৰ্তন এক প্ৰত্যাহ্বান হৈ আছে।
ভাৰতত মানৱ অধিকাৰৰ নিৰন্তৰ প্ৰত্যাহ্বান | Persistent Challenges of Human Rights in India
- জাতি বৈষম্য (Caste Discrimination): আইনী নিষেধাজ্ঞা স্বত্বেও, জাতি-আধাৰিত বৈষম্য ব্যাপক হৈ আছে। দলিত আৰু অন্যান্য প্রান্তিক সম্প্ৰদায়বোৰে হিংসা, সামাজিক বৰ্জন আৰু অৰ্থনৈতিক বৈষম্যৰ সন্মুখীন হৈ আছে।
- লিংগ বৈষম্য (Gender Inequality): ভাৰতত মহিলা আৰু ছোৱালীয়ে গুৰুত্বপূৰ্ণ প্ৰত্যাহ্বানৰ সন্মুখীন হয়, যাৰ ভিতৰত আছে লিংগ-আধাৰিত হিংসা, শিক্ষা আৰু নিযুক্তিৰ অসম প্ৰৱেশাধিকাৰ, আৰু বৈষম্যমূলক সামাজিক নিয়ম।
- মত প্ৰকাশৰ স্বাধীনতা (Freedom of Expression): যদিও ভাৰতীয় সংবিধানে বাক স্বাধীনতাৰ নিশ্চয়তা দিয়ে, দেশদ্ৰোহ আৰু মানহানিৰ দৰে আইনৰ জৰিয়তে এই অধিকাৰ হ্ৰাস কৰাৰ লগতে ইণ্টাৰনেট বন্ধ আৰু সংবাদ মাধ্যমৰ ওপৰত প্ৰতিবন্ধকতা সম্পৰ্কে উদ্বেগ বৃদ্ধি পাইছে।
- ধৰ্মীয় উত্তেজনা (Religious Tensions): ভাৰতৰ ধৰ্মনিৰপেক্ষ অৱগাঁথনি প্ৰায়ে সাম্প্ৰদায়িক হিংসা আৰু ধৰ্মীয় অসহিষ্ণুতাৰ দ্বাৰা পৰীক্ষা কৰা হয়। সংখ্যালঘুসকলে, বিশেষকৈ মুছলমান আৰু খ্ৰীষ্টানসকলে কেতিয়াবা বৈষম্য আৰু হিংসাৰ সন্মুখীন হয়।
- সংঘৰ্ষক্ষেত্ৰত মানৱ অধিকাৰ (Human Rights in Conflict Zones): জম্মু আৰু কাশ্মীৰৰ দৰে অঞ্চল আৰু উত্তৰ-পূবৰ কিছু অংশত চলি থকা সংঘাত আৰু সামৰিককৰণৰ অভিজ্ঞতা হয়, যাৰ ফলত মানৱ অধিকাৰ উলংঘনৰ প্ৰতিবেদন পোৱা যায়, যাৰ ভিতৰত আছে বলৱৎ নিৰুদ্দেশ, ন্যায়বিৰোধী হত্যা, আৰু নাগৰিক স্বাধীনতাৰ ওপৰত প্ৰতিবন্ধকতা।
- অৰ্থনৈতিক বৈষম্য (Economic Inequality): অৰ্থনৈতিক বিকাশ স্বত্বেও, দৰিদ্ৰতা আৰু বৈষম্য গুৰুত্বপূৰ্ণ বিষয় হৈ আছে। প্রান্তিক সম্প্ৰদায়বোৰত প্ৰায়ে স্বাস্থ্যসেৱা, শিক্ষা আৰু গৃহনিৰ্মাণৰ দৰে মৌলিক সেৱাৰ প্ৰৱেশাধিকাৰৰ অভাৱ হয়।
ভাৰতত মানৱ অধিকাৰৰ বাবে আগবাঢ়ি যোৱাৰ পথ | The Way Forward to Human Rights in India
প্ৰত্যাহ্বানসমূহৰ মোকাবিলা কৰিবলৈ এইবোৰ কৰিব লাগিব:
- বিদ্যমান মানৱ অধিকাৰ আইনৰ প্ৰৱৰ্তন শক্তিশালী কৰক আৰু উলংঘনৰ বাবে দায়বদ্ধতা নিশ্চিত কৰক।
- সমাজৰ সকলো ক্ষেত্ৰতে মানৱ অধিকাৰৰ ওপৰত অধিক সজাগতা আৰু শিক্ষাৰ প্ৰচাৰ কৰা।
- শাসনৰ ক্ষেত্ৰত এক সামগ্ৰিক আৰু অংশগ্ৰহণমূলক দৃষ্টিভংগী গঢ়ি তোলা, প্রান্তিক সম্প্ৰদায়বোৰৰ কণ্ঠস্বৰ শুনা আৰু সন্মান কৰা নিশ্চিত কৰা।
- চৰকাৰ, নাগৰিক সমাজ আৰু আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সংগঠনসমূহৰ মাজত এক শক্তিশালী মানৱ অধিকাৰ পৰিকাঠামো গঢ়ি তুলিবলৈ সহযোগিতাক উৎসাহিত কৰক।
ইয়াৰ সকলো নাগৰিকৰ বাবে মানৱ অধিকাৰ প্ৰাপ্ত কৰাৰ দিশত ভাৰতৰ যাত্ৰা চলি আছে। যদিও গুৰুত্বপূৰ্ণ প্ৰগতি হৈছে, প্ৰত্যাহ্বানবোৰ অতিক্ৰম কৰিবলৈ আৰু এক ন্যায়সঙ্গত সমাজ গঢ়ি তুলিবলৈ নিৰন্তৰ প্ৰচেষ্টা অপৰিহাৰ্য।
উপসংসাৰ | Conclusion
শেষত, ভাৰতত মানৱ অধিকাৰ, সংবিধান আৰু বিভিন্ন আইনত সন্নিবিষ্ট হৈ থকাৰ সময়ত, ব্যৱহাৰিক ভাৱে গুৰুত্বপূৰ্ণ প্ৰত্যাহ্বানৰ সন্মুখীন হয়। জাতিগত বৈষম্য, লিংগ বৈষম্য, ধৰ্মীয় অসহিষ্ণুতা, আৰু মত প্ৰকাশৰ স্বাধীনতাৰ ওপৰত প্ৰতিবন্ধকতাৰ দৰে বিষয়বোৰে আইনী ব্যৱস্থা আৰু সেইবোৰৰ ৰূপায়ণৰ মাজৰ ব্যৱধানক আলোকপাত কৰে। অৱশ্যে, চৰকাৰ, ন্যায়পালিকা, নাগৰিক সমাজ আৰু আন্তৰ্জাতিক সংস্থাসমূহৰ দ্বাৰা চলি থকা প্ৰচেষ্টাৰ লক্ষ্য হৈছে এই ব্যৱধান দূৰ কৰা আৰু অধিক ন্যায়সঙ্গত আৰু ন্যায়সঙ্গত সমাজৰ প্ৰচাৰ কৰা। ভাৰতৰ সকলো নাগৰিকৰ বাবে মানৱ অধিকাৰৰ প্ৰতিশ্ৰুতি সম্পূৰ্ণৰূপে উপলব্ধি কৰাটো নিশ্চিত কৰিবলৈ নিৰন্তৰ সতৰ্কতা, ওকালতি আৰু সংস্কাৰ অপৰিহাৰ্য।
FAQ
১. ভাৰতত মৌলিক মানৱ অধিকাৰ কি?
উত্তৰ: ভাৰতত, মৌলিক মানৱ অধিকাৰসংবিধানত সন্নিবিষ্ট কৰা হৈছে আৰু ইয়াত অন্তৰ্ভুক্ত আছে সমতাৰ অধিকাৰ, স্বাধীনতাৰ অধিকাৰ, শোষণৰ বিৰুদ্ধে অধিকাৰ, ধৰ্মৰ স্বাধীনতাৰ অধিকাৰ, সাংস্কৃতিক আৰু শৈক্ষিক অধিকাৰ, আৰু সাংবিধানিক প্ৰতিকাৰৰ অধিকাৰ।
২. ভাৰতত কিছুমান উমৈহতীয়া মানৱ অধিকাৰৰ বিষয় কি?
উত্তৰ: ভাৰতত মানৱ অধিকাৰৰ উমৈহতীয়া বিষয়বোৰৰ ভিতৰত আছে লিংগ বৈষম্য, জাতি-আধাৰিত বৈষম্য, বাক আৰু মত প্ৰকাশৰ স্বাধীনতা, শিশু শ্ৰমিক, আৰু প্রান্তিক সম্প্ৰদায়ৰ অধিকাৰ।
৩. নাগৰিকসকলে ভাৰতত মানৱ অধিকাৰ উলংঘনৰ মোকাবিলা কেনেকৈ কৰিব পাৰে?
উত্তৰ: নাগৰিকসকলে এন.এইচ.আৰ.চি. বা ৰাজ্যিক মানৱ অধিকাৰ আয়োগৰ ওচৰত অভিযোগ (NHRC or State Human Rights Commissions) দাখিল কৰি, ৰাজহুৱা স্বাৰ্থৰ মোকৰ্দমা (Public Interest Litigation, PIL) ৰ জৰিয়তে ন্যায়িক হস্তক্ষেপ বিচাৰি, আৰু মানৱ অধিকাৰৰ বিষয়ত কাম কৰা বেচৰকাৰী সংগঠনবোৰৰ (non-governmental organizations, NGOs) ) সৈতে জড়িত হৈ মানৱ অধিকাৰ উলংঘনৰ মোকাবিলা কৰিব পাৰে।
৪. ভাৰতত ৰাষ্ট্ৰীয় মানৱ অধিকাৰ আয়োগৰ (National Human Rights Commission, NHRC) ভূমিকা কি?
উত্তৰ: NHRC মানৱ অধিকাৰ উলংঘনৰ তদন্ত, সংশোধনমূলক ব্যৱস্থাৰ পৰামৰ্শ দিয়া, মানৱ অধিকাৰ সজাগতা বৃদ্ধি কৰা, আৰু নীতিগত বিষয়ত চৰকাৰক পৰামৰ্শ দিয়াৰ বাবে দায়বদ্ধ।
Read also: Right to Information (RTI) Essay in Assamese | তথ্যৰ অধিকাৰৰ ৰচনা
My self Mahezubin Saikia. Working in Dev Library as a Content Writer. A website that provides all SCERT, NCERT 3 to 12, and BA, B.com, B.Sc, and Computer Science with Post Graduate Notes & Suggestions, Novel, eBooks, Health, Finance, Biography, Quotes, Study Materials, and more.
