Gender and Violence Unit 1 লিংগ আৰু হিংসা, College and University Answer Bank for BA, B.com, B.sc, and Post Graduate Notes and Guide Available here, Gender and Violence Unit 1 লিংগ আৰু হিংসা Solutions to each Unit are provided in the list of UG-CBCS Central University & State University Syllabus so that you can easily browse through different College and University Guide and Notes here. Gender and Violence Unit 1 লিংগ আৰু হিংসা Question Answer can be of great value to excel in the examination.
Gender and Violence Unit 1 লিংগ আৰু হিংসা
Gender and Violence Unit 1 লিংগ আৰু হিংসা Notes cover all the exercise questions in UGC Syllabus. The Gender and Violence Unit 1 লিংগ আৰু হিংসা in India provided here ensures a smooth and easy understanding of all the concepts. Understand the concepts behind every Unit and score well in the board exams.
Gender and Violence
SOCIOLOGY
GENDER AND VIOLENCE
লিংগ আৰু হিংসা
অতি চমু প্রশ্নোত্তৰঃ
শুদ্ধ উত্তৰটো বাছিউলিওৱাঃ
১। জি বি ভি ৰ সম্পূৰ্ণ ৰূপ কি?
(ক) লিংগ আধাৰিত হিংসা।
(খ) ভাল আধাৰিত হিংসা।
(গ) লিংগ আধাৰিত জীৱনীশক্তি।
(ঘ) লিংগ আধাৰ হিংসা।
উত্তৰঃ (ক) লিংগ আধাৰিত হিংসা।
২। লিংগ আধাৰিত হিংসাৰ প্ৰকাৰবোৰ কি?
(ক) শাৰীৰিক।
(খ) যৌন।
(গ) মনস্তাত্তিক।
(ঘ) ওপৰত সকলো।
উত্তৰঃ (ঘ) ওপৰত সকলো।
৩। লিংগ আধাৰিত হিংসাৰ উদাহৰণ কোনটো?
(ক) ঘৰুৱা হিংসা।
(খ) যৌন আধাৰিত নিৰ্যাতন।
(গ) মহিলাৰ জননাংগ বিকৃতকৰণ।
(ঘ) ওপৰৰ সকলোবোৰ।
উত্তৰঃ (ঘ) ওপৰৰ সকলোবোৰ।
৪। ——— আইন হৈছে সেইবোৰ যি অভিযুক্ত ভুক্তভোগীৰ পূৰ্বৰ যৌন অভিজ্ঞতাৰ প্ৰমাণৰ বিচাৰত পৰিচয় নিষিদ্ধ কৰে।
(ক) ধর্ষণ ৰক্ষা।
(খ) ভুক্তভোগী ঢাল।
(গ) ভুক্তভোগী সুৰক্ষা।
(ঘ) ধৰ্ষণৰ আঘাত।
উত্তৰঃ (ক) ধৰ্ষণ ৰক্ষা।
৫। ——— ধৰ্ষণ হৈছে বিবাহৰ বাহিৰত এক সন্মতিপূর্ণ সামাজিক অনুষ্ঠানৰ ভিতৰত সংঘটিত হোৱা বলপূর্বক যৌন কার্য।
(ক) চোডোমি।
(খ) বলপূর্বক।
(গ) সামাজিক।
(ঘ) তাৰিখ।
উত্তৰঃ (ঘ) তাৰিখ ।
৬। নিম্নলিখিত কোনটো মহিলাৰ বলপূর্বক আৰু ইচ্ছাৰ বিপৰীতে শাৰীৰিক জ্ঞান?
(ক) আক্রমণ।
(খ) অনাচাৰ।
(গ) ডকাইতি।
(ঘ) ধর্ষণ।
উত্তৰঃ (ঘ) ধর্ষণ।
৭। ——— হৈছে পৰিয়ালৰ সদস্যসকলৰ শাৰীৰিক বা অন্যান্য প্ৰকাৰৰ ক্ষতি কৰা, যাৰ ভিতৰত আছে পত্নী, সন্তান, পিতৃ-মাতৃ আৰু কিছুমান ক্ষেত্ৰত নিকট ব্যক্তিগত সম্পর্ক থকা আৰু সম্ভৱতঃ একেলগে বাস কৰা বন্ধুসকল।
(ক) মায়হেম।
(খ) ঘৰুৱা হিংসা।
(গ) আইপিডি।
(ঘ) বলপূর্বক ধর্ষণ।
উত্তৰঃ (খ) ঘৰুৱা হিংসা।
৮। লিংগ-আধাৰিত হিংসাৰ কিছুমান অন্তর্নিহিত মূল কাৰণ কি?
(ক) লিংগ বৈষম্য আৰু সামাজিক নিয়ম যি হিংসা গ্ৰহণ কৰি আছে।
(খ) হিংসাৰ পূৰ্বৱর্তী অভিজ্ঞতা।
(গ) পদাৰ্থৰ অপব্যৱহাৰ আৰু মানসিক স্বাস্থ্যৰ বিকাৰ।
(ঘ) ওপৰৰ সকলোবোৰ।
উত্তৰঃ (ঘ) ওপৰৰ সকলোবোৰ।
৯। লিংগ-আধাৰিত হিংসাৰ বিষয়ে নিম্নলিখিত কোনটো মন্তব্য সঁচা?
(ক) ই হৈছেএক গোলকীয় সমস্যা যি পৃথিৱীৰ সকলো অঞ্চলক প্ৰভাৱিত কৰে
(খ) মহিলা / ছোৱালী আৰু লগতে পুৰুষ / ল’ৰা দুয়ো প্ৰভাৱিত হয়
(গ) ইয়াৰ প্ৰভাৱ প্ৰায়ে নিম্নতম আৰু কম সময়ৰ বাবে হয়
(ঘ) ক আৰু খ শুদ্ধ।
উত্তৰঃ (ঘ) ক আৰু খ শুদ্ধ ৷
১০। কোনটো দৃষ্টিভংগীয়ে যুক্তি দিয়ে যে পুৰুষ আৰু মহিলাসকলে পৰিয়াল আৰু বহল সমাজৰ ভিতৰত সংহতি বজাই ৰাখিবলৈ পৃথক, বিশেষ আৰু পৰিপূৰক ভূমিকা পালন কৰে?
(ক) নাৰীবাদী।
(খ) কাৰ্যকৰী।
(গ) সাংকেতিক আন্তঃক্রিয়াবাদী।
(ঘ) সংঘাত তাত্ত্বিক।
উত্তৰঃ (খ) কাৰ্যকৰী ।
১১। ——— পুৰুষৰ বাবে পিতৃত্ব আৰু উত্তৰাধিকাৰৰ ৰেখা নিশ্চিত কৰাৰ বাবে মহিলাক অধীনস্থ কৰাৰ এক উপায় হিচাপে লিংগক চাওঁ।
(ক) কার্যকৰী।
(খ) সংঘাত তাত্ত্বিক।
(গ) সাংকেতিক আন্তঃক্রিয়াবাদী।
(ঘ) পোষ্ট – ষ্টাকচাৰেলিষ্ট।
উত্তৰঃ (খ) সংঘাত তাত্ত্বিক।
উত্তৰ লিখাঃ
১। লিংগ পৰিচয় কাক বোলে?
উত্তৰঃ লিংগ পৰিচয় হৈছে নিজৰ লিংগৰ ব্যক্তিগত বোধ।
২। কোনে কেতিয়া লিংগ পৰিচয় সৃষ্টি কৰিছিল?
উত্তৰঃ ৰবাৰ্ট জে ষ্টলাৰ–এ (Robert J. Stoller) ১৯৬৪ চনত লিংগ পৰিচয় সৃষ্টি কৰিছিল।
৩। লিংগ পৰিচয় সাধাৰণত কিমান বছৰ বয়সৰ দ্বাৰা গঠিত হয়?
উত্তৰঃ লিংগ পৰিচয় সাধাৰণতে তিনি বছৰ বয়সৰ দ্বাৰা গঠিত হয়।
৪। লিংগ বৈষম্যতা কি?
উত্তৰঃ লিংগ অসমতা বা বৈষম্য বুলিলে নাৰী-পুৰুষৰ মাজত বিদ্যমান লিংগ আৰু ক্ষমতাগত পার্থক্যক বুজায় ৷
৫। কোনটো দশকত নাৰীৰ অৱস্থানক লৈ বিতৰ্ক হৈছিল?
উত্তৰঃ ৬০-৭০ দশকত সমগ্ৰ পৃথিৱীত নাৰীৰ অৱস্থানকলৈ বিতৰ্ক হৈছিল।
৬। লিংগীয় সম্পর্ক বুলিলে কি বুজায়?
উত্তৰঃ লিংগীয় সম্পৰ্ক বুলিলে নাৰী-পুৰুষৰ সামাজিক সম্পর্ক বুজায় ৷
৭। লিংগীয় বৈষম্য বুলিলে কি বুজায়?
উত্তৰঃ লিংগীয় বৈষম্য বুলিলে নাৰী-পুৰুষৰ মাজৰ সামাজিক অসমতাক বুজায় ৷
৮। লিংগ সমাজ বিজ্ঞান বুজিবৰ বাবে সমাজবিজ্ঞানীয়ে কি কি বিষয়ৰ উল্লেখ কৰে?
উত্তৰঃ যৌন আৰু লিংগ।
৯। ইউ. এন. (U.N.) ৰ পঞ্চম বিশ্ব সন্মিলন যিটো মহিলাৰ ওপৰত আয়োজিত হৈছিল, সেয়া ক’ত আৰু কেতিয়া আয়োজিত হৈছিল?
উত্তৰঃ ইউ. এন. (U.N.)ৰ পঞ্চম বিশ্ব সন্মিলন ১৯৯৫ চনত বেইজিঙত অনুষ্ঠিত হৈছিল।
১০। লিংগ শিক্ষাৰ ক্ষেত্ৰত কোনে কোনে গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে?
উত্তৰঃ মিডিয়া আৰু জনপ্ৰিয় সংস্কৃতি।
১১। এস্টেৰ বছৰূপৰ গ্ৰন্থখনৰ নাম লিখা।
উত্তৰঃ এস্টেৰ বছৰূপৰ গ্ৰখনৰ নাম হ’ল ‘ৱমেনছ ৰোল ইন ইকোনোমিক ডেভেলোপমেন্ট’।
১২৷ বিকাশত মহিলা ৰ ধাৰণাটো কোন চনত সৃষ্টি কৰা হৈছিল?
উত্তৰঃ ‘বিকাশত মহিলা’ৰ ধাৰণাটো ১৯৭০ চনত সৃষ্টি কৰা হৈছিল।
১৩৷ লিংগ সামাজিকীকৰণৰ এটা ফলাফল লিখা।
উত্তৰঃ লিংগ সামাজিকীকৰণৰ এটা ফলাফল হ’ল লিংগ পৰিচয় গঠন, যি কাৰোবাৰ পত্নী হিচাপে নিজক সংজ্ঞায়িত কৰে।
চমু প্রশ্নোত্তৰঃ
১। লিংগ ভিত্তিক বৈষম্য আৰু অবিচাৰ কেনেকৈ সৃষ্টি হৈছে?
উত্তৰঃ নাৰীবাদী তত্ত্ববিদে, গাঁথনিমূলক বাহিনী, মূল্যবোধ, বিশ্ব মতামত, নিয়ম আৰু দৈনন্দিন আচৰণৰ ওপৰত দৃষ্টি নিবদ্ধ কৰে। যাৰ ফলত লিংগভিত্তিক বৈষম্য আৰু অবিচাৰৰ সৃষ্টি হয়।
২। জৈৱিক লিংগ কি?
উত্তৰঃ জৈৱিক লিংগ হ’ল শৰীৰৰ যৌন চিহ্ন, যাক দেখি যিকোনো ব্যক্তিৰ লৈঙ্গিক পৰিচয় বুজা যায় যে ব্যক্তিটো ল’ৰা নে ছোৱালী কিংবা তৃতীয় লিংগ অথবা বেলেগ কোনো লিংগ পৰিচয়ধাৰী।
৩। নাগৰিক সমাজত লিংগ কিয় প্রয়োজন?
উত্তৰঃ উন্নয়ন প্ৰক্ৰিয়াত লিংগ সম্পৰ্কৰ উন্নতিৰ কাৰণে বাজেট এটা গুৰুত্বপূৰ্ণ হাতিয়াৰ। পুৰুষ আৰু মহিলাৰ মাজত, ধনী-দৰিদ্ৰতাৰ অৰ্থনৈতিক বৈষম্য হ্রাস কৰাত সহায় কৰে। সেইবাবে বাজেট নীতিমালা অৰ্থনীতি আৰু নাগৰিক সমাজত লিংগৰ বিবেচনা কৰা প্ৰয়োজন।
৪। নাৰীৰ অৱস্থানক লৈ বিতর্ক হোৱাৰ বাবে সমাজত কি হৈছিল?
উত্তৰঃ নাৰীৰ অৱস্থানক লৈ বিতৰ্ক হোৱাৰ বাবে নাৰীৰ সামাজিক অৱস্থানৰ ক্ষেত্ৰত এক ঐতিহাসিক দিক উন্মোচিত হৈছিল আৰু লগতে নাৰীৰ ক্ষমতা, মর্যাদা আৰু সম্পদ আদি বিষয়বিলাক গুৰুত্ব সহকাৰে বিবেচিত হৈছিল।
৫। লিংগ-ভিত্তিক সহিংসতা কি?
উত্তৰঃ লিংগ ভূমিকা বলবৎ কৰাৰ উদ্দেশ্যে নাৰী আৰু ছোৱালীৰ ওপৰত কৰা যিকোনো সহিংসতা আৰু সহিংসতাৰ হুমকি আৰু নাৰীসকলক কৰা নিচ মর্যাদাই লিংগ-ভিত্তিক সহিংসতা।
৬। লিংগ-ভিত্তিক সহিংসতাৰ ভিতৰত কি কি আছে?
উত্তৰঃ লেচবিয়ান, সমকামী, বাইচেক্সুৱেল আৰু ট্রান্সজেণ্ডাৰ লিংগ-ভিত্তিক (LGBT) সহিংসতাৰ মাজত আছে।
৭। নাৰী আৰু LGBT গোত্ৰৰ মানুহে কেনেকুৱা সহিংসতাৰ সন্মুখীন হ’ব লাগে?
উত্তৰঃ নাৰী আৰু LGBT গোত্ৰৰ মানুহক মৌখিকভাৱে গালি পাৰে, তেওঁলোকৰ স্বাধীনতা সীমিত কৰি দিয়ে, শিক্ষা আৰু ন্যায্য মজুৰি পোৱাৰ পৰা বঞ্চিত কৰে বা তেওঁলোকে কি কৰিব পাৰিব অথবা নোৱাৰে, সেয়া নিয়ন্ত্ৰণ কৰাৰ বাবে লিংগ-ভিত্তিক ক্ষমতা প্রয়োগ কৰে।
৮। লিংগ-ভিত্তিক সহিংসতা প্ৰতিৰোধৰ বাবে কি কৰা উচিত?
উত্তৰঃ লিংগ-ভিত্তিক সহিংসতা প্ৰতিৰোধৰ বাবে কেৱল নাৰী আৰু LGBT গোত্ৰৰ মানুহসকলৰ প্ৰতি পুৰুষৰ সহিংসতা ৰোধ একমাত্ৰ পদক্ষেপ নহয়। ইয়াৰ বাবে আইন, উদাৰ মানসিকতা আৰু সামাজিক ৰীতি-নীতিও বহল কৰা আৱশ্যক।
৯। মহিলাসকলক শাৰীৰিক সহিংসতাৰ বাবে কি কি সমস্যা হ’ব পাৰে?
উত্তৰঃ শাৰীৰিক সহিংসতাৰ বাবে মহিলাই আক্রান্ত হয় প্রচণ্ড বিষ (Severe pain), স্থায়ী পঙ্গুত্ব (Permanent disabilities), হাড় ভাঙি যোৱা (Broken bones), পুৰি যোৱা (Burns), চকুৰ তলত কলা দাগ হোৱা (Dark circles), কাটি যোৱা (Cuts) আৰু বহুত সমস্যা হয়।
১০। পিতৃ-মাতৃয়ে কেনেকৈ লিংগ ভূমিকাৰ ওপৰত প্ৰভাৱ পেলায়?
উত্তৰঃ পিতৃ আৰু মাতৃ উভয়ে তেওঁলোকৰ সন্তানৰ মাজত ঐতিহ্যবাহী লিংগ ভূমিকাৰ বাবে উৎসাহিত থাকে। কিন্তু পিতৃয়ে এই ভূমিকাবোৰ মাতৃৰ তুলনাত বেছিকে উৎসাহিত কৰে। তেওঁলোক সন্তানৰ ক্ৰিয়াকলাপবোৰ বাছি লোৱাৰ মাধ্যমে পিতৃ-মাতৃসকলে সিহঁতৰ লিংগ ভূমিকাৰ দৃষ্টিভংগী আৰু পছন্দবোৰ সিহঁতৰ শিশুসকলৰ ওপৰত প্ৰত্যক্ষ প্ৰভাৱিত কৰে।
১১। লিংগ বৈষম্য বুলিলে কি বুজা?
উত্তৰঃ সমাজ ব্যৱস্থাত নাৰী-পুৰুষৰ মাজত যি বৈষম্য মূলক আচৰণ, ৰীতি-নীতি আৰু মনোভাৱ প্ৰকাশ পায় তাক লিংগ বৈষম্য বোলে। যদিও এইবিলাক যুক্তিহীনভাৱে নাৰী পুৰুষৰ মাজত বিভেদৰ সৃষ্টি কৰে আৰু অপ্রাসঙ্গিক পার্থক্যৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি তেওঁলোকে এক গোষ্ঠী আন এক গোষ্ঠীৰ ক্ষতিসাধন কৰে, তেওঁলোকক শোষণ কৰে। তেতিয়া লিংগ বৈষম্যবাদী বুলিলে তেওঁলোকক বুজায় যিসকলে ভাৱে যে সমাজৰ নাৰী আৰু পুৰুষক কেন্দ্ৰ কৰি যি বৈষম্যমূলক মনোভাৱ, আচাৰ-আচৰণ, ৰীতি-নীতি আদি প্ৰচলিত আছে সেয়া সঙ্গত আৰু সমৰ্থনযোগ্য।
লিংগ বৈষম্য মূলত মানুহৰ জন্মগত নহয়, সেইটো হ’ল সামাজিক পৰিৱেশ। সমাজেই এই বৈষম্য সৃষ্টি কৰিছে।
১২৷ লিংগ বৈষম্যৰ উৎস কি? চমুকৈ লিখা।
উত্তৰঃ উদাৰপন্থীসকলৰ মতে, লিংগ-বৈষম্য মূলত মানুহৰ জন্মৰ পৰা নহয়, সেইটো প্রধানত সামাজিক পৰিৱেশ। নাৰী আৰু পুৰুষৰ মাজত যি পার্থক্য সৃষ্টি কৰা হয়, সেইটো স্বভাৱগত নহয়, সেইটো হ’ল কৃত্ৰিম, সমাজৰ সৃষ্টি কৰা। নাৰী আৰু পুৰুষৰ মাজত যিখিনিত স্বভাৱগত ভাৱে কোনো প্ৰভেদ নাই সেই ঠাইত নাৰীৰ ওপৰত পুৰুষৰ প্ৰাধান্য নৈতিক দিশৰ পৰা অন্যায়, নৈতিক অপৰাধ ।
ৰক্ষণশীলসকলৰ মতে, লিংগ-বৈষম্য প্রাকৃতিক আৰু স্বভাৱগত। সেইবাবে বৈষম্যমূলক মনোভাৱ, ৰীতি-নীতি অথবা আচাৰ-আচৰণ অন্যায় বা অনুচিত নহয় ৷
১৩৷ লিংগ-ভিত্তিক সহিংসতাই কেনেকৈ স্বাস্থ্যৰ ক্ষতি কৰে?
উত্তৰঃ লিংগ-ভিত্তিক সহিংসতাই বিভিন্নভাৱে স্বাস্থ্যৰ ক্ষতি কৰে ৷ দেখা যায় যে প্রতি তিনিজন মহিলাৰ ভিতৰত কমপক্ষে এজনী মহিলাক তেওঁৰ পৰিচিত কোনো পুৰষে পিটিব, যৌনসংগমত বাধ্য কৰে বা শাৰীৰিকভাৱে অপদস্থ কৰে। শাৰীৰিক সহিংসতাৰ বাবে মহিলা আক্রান্ত হয় প্রচণ্ড বিষ (Severe Pain), স্থায়ী পঙ্গুত্ব (Permanent disabilities), হাড় ভাঙি যোৱা (Broken bones), পুৰি যোৱা (Burns), চকুৰ তলত কলা দাগ হোৱা (Dark circles), কাটি যোৱা (Cuts) আৰু বহুত সমস্যাত।
গৰ্ভাৱস্থাত মাৰ-ধৰ কৰাৰ বাবে বহু মহিলাৰ অকালতে গর্ভপাত (Miscarriage) ঘটে। শাৰীৰিক অত্যাচাৰৰ পিচত ক্ষতিগ্রস্ত মহিলাৰ মূৰৰ বিষ, হাঁপানি, পেটৰ বিষ, পেশীৰ বিষ বছৰৰ পিচত বছৰ বিদ্যমান থাকিব পাৰে।
যৌন অপব্যৱহাৰৰ কাৰণে যিসকলৰ স্বাস্থ্যজনিত সমস্যা ঘটে তাৰ ভিতৰত আছে অবাঞ্ছিত গর্ভ (Unwanted Pregnancies), যৌনবাহিত সংক্রমণ (Sexually transmitted infections), যৌন সম্ভোগ কৰাৰ ভয় (Fear of having sex), সংগমকালত বিষ (Pain during sex) আৰু আকাঙ্খাৰ অভাৱ (Lack of desire)।
অপব্যৱহাৰৰ কাৰণে মহিলাই মানসিক স্বাস্থ্য সমস্যাৰ কৱলত পৰিব পাৰে। যেনে— সার্বক্ষণিক ভীতি, অৱসাদ, উদ্যমৰ অভাৱ, নিচু আত্মসন্মানবোধ, লাজ, নিজকে দোষাৰোপ কৰণ, আৰু টোপনিৰ সমস্যা। খোৱা
এই লিংগ-ভিত্তিক সহিংসতাৰ বাবে মহিলা আৰু ছোৱালীসকলক এনেকৈ বিভিন্ন ধৰণৰ শাৰীৰিক সমস্যাৰ কৱলত পৰিবলগীয়া হয় ।
১৪। লিংগ-ভিত্তিক সহিংসতাই কেনেকৈ প্ৰতিজনৰ ক্ষতি কৰে?
উত্তৰঃ সহিংসতাই অকল আক্রান্ত ব্যক্তিৰ ক্ষতি সাধন কৰে, সেয়া নহয়। ই প্ৰতিজন মানুহক । ক্ষতিগ্রস্থ কৰে ৷ লিংগ-ভিত্তিক সহিংসতাই পৰিয়াল, বিদ্যালয়, জনগণৰ চলাচলৰ স্থান আৰু স্বাস্থ্যকেন্দ্ৰবোৰতো সন্মানজনক, সুস্থ সম্পৰ্কক নিৰুৎসাহিত কৰে ৷ যেতিয়ালৈকে মানুহে বিশ্বাস কৰিব যে পুৰুষ মহিলাতকৈ অধিক গুৰুত্বপূৰ্ণ আৰু মহিলা মাৰধৰৰ স্বীকাৰ হোৱা, লজ্জিত হোৱা আৰু সম্পত্তিৰ পৰা বঞ্চিত হোৱাৰ যোগ্য, তেতিয়ালৈ এই অবিচাৰ চলিয়েই থাকিব।
১৫। সংজ্ঞা অনুসৰি লিংগ আধাৰিত হিংসা (GBV) কি?
উত্তৰঃ জিবিভি হৈছে সেই ব্যক্তিজনৰ লিংগ বা হিংসাৰ বাবে এজন ব্যক্তিৰ বিৰুদ্ধে নির্দেশিত হিংসা যি নিৰ্দিষ্ট লিংগৰ ব্যক্তিসকলক অসংগতভাৱে প্ৰভাৱিত কৰে৷
১৬। তিনি প্ৰকাৰৰ লিংগ আধাৰিত হিংসাৰ ৰূপ উল্লেখ কৰা ৷
উত্তৰঃ যৌন বা দাসত্বৰ বাবে সৰবৰাহ, অন্তৰংগ সংগী হিংসা, শাৰীৰিক শাস্তি।
১৭। লিংগ আধাৰিত (GBV) হিংসাৰ বৈশিষ্ট্যবোৰ কি কি?
উত্তৰঃ লিংগ আধাৰিত হিংসা হৈছে লিংগৰ আধাৰত এজন ব্যক্তিৰ বিৰুদ্ধে নির্দেশিত হিংসা। ই জীৱন, স্বাধীনতা, নিৰাপত্তা, সন্মান, মহিলা আৰু পুৰুষৰ মাজত অসমতা, বৈষম্যহীনতা আৰু শাৰীৰিক, মানসিক অখণ্ডতা মৌলিক অধিকাৰৰ উলংঘন কৰে।
১৮। লিংগ আধাৰিত হিংসাৰ তিনিটা মুখ্য কাৰণ কি কি?
উত্তৰঃ লিংগ আধাৰিত হিংসাৰ মুখ্য কাৰণ তিনিটা হ’ল –
(ক) ক্ষতিকাৰক লিংগ নিয়ম।
(খ) লিংগ ধাৰাবাহিকতা আৰু প্ৰায়ে মহিলাৰ বিৰুদ্ধে হিংসাক ন্যায়সংগত কৰিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা।
(গ) ভোক, যিদৰে মহিলাসকলক শক্তিশালী কৰিলে ভোক দূৰ কৰাত সহায় কৰিব পাৰে, খাদ্যৰ অভাৱৰ ফলত লিংগ আধাৰিত হিংসাও বৃদ্ধি হয় ।
১৯। লিংগ আধাৰিত হিংসা কিয় হয়?
উত্তৰঃ হিংসাৰ যৌক্তিকতা সঘনাই লিংগৰ উপৰত আধাৰিত নিয়মৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে। অৰ্থাৎ পুৰুষ আৰু মহিলাৰ সঠিক ভূমিকা আৰু দায়িত্বৰ বিষয়ে সামাজিক নিয়ম। এই সাংস্কৃতিক আৰু সামাজিক নিয়মবোৰে পুৰুষসকলক আক্রমনাত্মক, শক্তিশালী, আৱেগিক আৰু নিয়ন্ত্ৰণ কৰিবলৈ সামাজিক ভাৱে অগ্ৰসৰ কৰি তোলে আৰু পুৰুষসকলক প্ৰভাৱশালী হিচাপে সামাজিক গ্ৰহণত অৰিহণা যোগায়।
২০। আমি লিংগ আধাৰিত হিংসা কেনেকৈ প্ৰতিহত কৰিম?
উত্তৰঃ লিংগ আধাৰিত হিংসাৰ বিষয়ে আমি কৰিব পৰা তিনিটা উপায় হৈছে—
(ক) নিজকে আৰু আনক জিবিভিৰ (GBV) ৰ বিষয়ে শিক্ষিত কৰা। কিয়নো প্ৰতিৰোধৰ প্ৰথম শাৰী হৈছে শিক্ষা।
(খ) জিবিভিলৈ সজাগতা আনিবলৈ চছিয়েল মিডিয়াত নিজৰ কণ্ঠস্বৰ ব্যৱহাৰ কৰিব লাগিব ৷ সামাজিক মাধ্যম ব্যৱহাৰ কৰিলে আমি আমাৰ স্বাভাৱিক সামাজিক বৃত্তৰ বাহিৰত আনৰ সৈতে সংযোগ কৰাত সহায় কৰিব পাৰো।
(গ) বিবাদ আৰু যুদ্ধৰ পৰা জীয়াই থকা এগৰাকী মহিলাক পৃষ্ঠপোষক কৰিব লাগিব৷
২১। কোনটো আইনে লিংগ আধাৰিত হিংসাৰ ভুক্তভোগীসকলক সুৰক্ষিত কৰে?
উত্তৰঃ লিংগ আধাৰিত হিংসাৰ ওপৰত বিশেষ আইন 84 আৰু 84/7/G মহিলাৰ বিৰুদ্ধে হিংসাক অসম শক্তি সম্পৰ্কৰ লক্ষণ আৰু মহিলাসকলক নিয়ন্ত্ৰণ কৰাৰ এক প্ৰণালী হিচাপে সংজ্ঞায়িত কৰে ৷
২২। লিংগ আধাৰিত হিংসাই আমাৰ দেশক কেনেকৈ প্ৰভাৱিত কৰে?
উত্তৰঃ ব্যক্তিগত স্তৰত, জিবিভিয়ে মানসিক আঘাতৰ সৃষ্টি কৰে আৰু জীৱিতসকলৰ বাবে মানসিক, আচৰণগত ব্যৱহাৰ শাৰীৰিক পৰিণাম হ’ব পাৰে৷ দেশৰ বহুতো লোকৰ আনুষ্ঠানিক মনোসামাজিক বা আনকি চিকিৎসা সমৰ্থনৰ প্ৰৱেশাধিকাৰ নাই। যাৰ অৰ্থ হৈছে যে বহুতো জীয়াই থকা লোকসকলে তেওঁলোকৰ প্ৰয়োজনীয় সহায় প্রাপ্ত কৰিবলৈ অক্ষম।
২৩। লিংগ আধাৰিত হিংসাই অর্থনীতিক কেনেকৈ প্ৰভাৱিত কৰে?
উত্তৰঃ অৰ্থনীতিৰ ওপৰত জিবিভিৰ প্ৰভাৱহে হেৰুৱা ৰাজহ, হেৰুৱা উপাৰ্জন, পৰিৱৰ্তন কৰা সম্পদ, সুযোগ ব্যয় আৰু অন্যান্য বিভিন্ন ধৰণৰ ব্যয়ৰ বাবে দায়ী কৰিব পাৰি৷
২৪। লিংগ আধাৰিত হিংসাৰ সামাজিক পৰিণাম কি?
উত্তৰঃ চৰম ক্ষেত্ৰত এই হিংসাই তীব্র অক্ষমতা বা আনকি মৃত্যু ঘটাব পাৰে। ই মহিলা আৰু ছোৱালীৰ দৈনন্দিন জীৱনত প্ৰভাৱ পেলাব পাৰে। মহিলাৰ বিৰুদ্ধে হিংসা (VAW) মহিলাসকলৰ জীৱনত উপাৰ্জন, শিক্ষাপ্রাপ্ত কৰা, সামাজিক আৰু ৰাজনৈতিক জীৱনত অংশগ্ৰহণ কৰাৰ ক্ষমতাত বাধা দিয়ে ৷
২৫। লিংগ স্তৰীকৰণৰ ওপৰত দুটা কাৰ্যকৰী দৃষ্টিভংগী কি?
উত্তৰঃ লিংগ বৈষম্যৰ এক গাঁথনিগত কাৰ্যকৰী দৃষ্টিভংগীয়ে পূৰ্বনিৰ্ধাৰিত লিংগ ভূমিকাক পৰিপূৰক হিচাপে চাবলৈ শ্ৰমৰ বিভাজন প্ৰয়োগ কৰে৷ পুৰুষে পৰিয়ালৰ ভৰণ-পোষণ কৰাৰ সময়ত মহিলাসকলে ঘৰৰ যত্ন লয়৷ এনেদৰে অন্যান্য সামাজিক প্ৰতিষ্ঠানৰ দৰে লিংগেও সামগ্ৰিকভাৱে সমাজৰ স্থিৰতাত অৰিহণা যোগায়।
২৬। এটা কাৰ্যকৰী তত্ত্ব কি?
উত্তৰঃ কাৰ্যকৰী তত্ত্ব হৈছে – কাৰ্যকৰীতা অর্থাৎ সামাজিক বিজ্ঞানত এই আধাৰত তত্ত্ব যি সমাজখনৰ সকলো দিশ-প্রতিষ্ঠান, ভূমিকা নিয়ম আদিৰ ওপৰত আধাৰিত কৰা তত্ত্ব ৷ ই এক উদ্দেশ্য পূৰণ কৰে আৰু সমাজৰ দীৰ্ঘম্যাদী অস্তিত্বৰ বাবে সকলোবোৰ অপৰিহাৰ্য।
২৭। পৰিয়ালৰ ওপৰত কাৰ্যকৰী দৃষ্টিভংগী কি?
উত্তৰঃ পৰিয়ালটোৱে সমাজৰ বাবে কেইবাটাও অত্যাৱশ্যকীয় কাম কৰে। ই শিশুসকলক সামাজিকীকৰণ কৰে। ইইয়াৰ সদস্যসকলৰ বাবে আৱেগিক আৰু ব্যৱহাৰিক সমর্থন প্রদান কৰে। ই যৌন্ কার্যকলাপ আৰু যৌন প্রজনন নিয়ন্ত্ৰণ কৰাত সহায় কৰে আৰু ই ইয়াৰ সদস্যসকলক এক সামাজিক পৰিচয় প্রদান কৰে৷
২৮। লিংগৰ বাবে কাৰ্যকৰী দৃষ্টিভংগীটো আলোচনা কৰা৷
উত্তৰঃ আমি জানো যে কাৰ্যকৰী দৃষ্টিভংগীয়ে সমাজক পাৰস্পৰিক নিৰ্ভৰশীল অংশবোৰৰ সৈতে ধৰি ৰাখে আৰু যিবোৰ গঠন কৰে সেয়া সম্পূর্ণ। সেয়েহে এই পদ্ধতিত লিংগ অতি কাৰ্যকৰী উপায়েৰে স্থান পায় যি আৰম্ভণিতে গঠন হয় ইতিহাস ৷ প্রাচীন কালত, পুৰুষ আৰু মহিলাৰ মাজত শ্ৰমৰ অতি উপযোগী আৰু দক্ষ বিভাজন আছিল, চিকাৰী আৰু সংগ্ৰাহক সমাজত পুৰুষ চিকাৰী আৰু বাহিৰাগত, মহিলা মাতৃ, নাৰ্চ আৰু গৃহৰক্ষণ হিচাপে থাকে। কাৰ্যকৰীসকলৰ মতে, শ্ৰমৰ এই বিভাজন জৈৱিক পাৰ্থক্যৰ পৰা আহৰণ কৰা হয় ৷ পুৰুষ আৰু মহিলাৰ মাজত লগতে মুৰ্ডকে এই বিষয়টো ধৰি ৰাখিছিল কিয়নো, প্ৰতিটো সংস্কৃতিত শ্ৰমৰ যৌন বিভাজন বিদ্যমান আৰু ই জৈৱিক ‘কাৰ্যক্ৰম’ৰ ফলাফল নহয় কিন্তু সমাজত সংগঠিত হোৱাৰ এক যৌক্তিক আধাৰ ৷
কাৰ্যকৰী চিন্তাবিদৰ এজন নেতা দাবী কৰে যে মানুহৰ বাবে সঠিক ভূমিকা অনুসৰি কাম কৰা আৰু পৰিয়ালৰ মহিলাই শিশুৰ সামাজিকীকৰণত সহায় কৰে। তেওঁ বাদ্যযন্ত্ৰ হিচাপে ভূমিকাবোৰৰ পৰা উল্লেখ কৰিছিল পিতৃৰ বাবে আশ্রয়, খাদ্য আদি প্ৰদান কৰা আৰু অভিব্যক্তিপূর্ণ ভূমিকা শিশুৰ যত্ন আৰু সুৰক্ষা প্ৰদান কৰা ৷
স্পেনছাৰ, কমটে আৰু দুৰ্খেইম লিংগৰ বাবে কিছুমান দৃষ্টিভংগী দেখুৱাইছিল। স্পেনছাৰৰ মতে পুৰুষ আৰু মহিলা সমান হ’ব লাগে;কিন্তু সেয়েহে তেওঁলোকৰ আছে কিছুমান জৈৱিক পাৰ্থক্য, পুৰুষৰ দ্বাৰা মহিলাৰ অধীনতা আছে। কমটেৰ মতে মহিলাসকলৰ আছে আৱেগিক আৰু আধ্যাত্মিক শ্ৰেষ্ঠতা, মহিলাৰ জৈৱিক পার্থক্য। মহিলাক পুৰুষতকৈ উৎকৃষ্ঠ কৰি তোলে আৱেগিকভাৱে। শেষত-দুৰ্খেইমৰ মতে, মহিলাসকলৰ কিছুমান নিৰ্দিষ্ট বৈশিষ্ট্য থাকে যি তেওঁলোকক প্ৰস্তুত কৰে মানসিক ৰোগৰ বাবে অধিক সংবেদনশীল। সেয়েহে পুৰুষৰ বিপৰীতে মহিলাসকলে বিবাহত অধিক সুৰক্ষিত অনুভৱ কৰে। আন এটা কাৰ্যকৰী দৃষ্টিভংগী হৈছে যে মহিলাসকলে শিশুৰ সামাজিকীকৰণৰ বাবে গুৰুত্বপূৰ্ণ আৰু যদি শিশুসকল মাতৃহীন হয় তেওঁলোকৰ অতি গুৰুত্বৰ সামাজিক আৰু মানসিক বিকাশ থাকিব পাৰে৷
গতিকে কাৰ্যকৰীতাবাদী তাত্ত্বিকসকলৰ মতে প্ৰাক্ ঔদ্যোগিক সমাজত, পুৰুষ আৰু মহিলাৰ বাবে কিছুমান ভূমিকা ৰখা হয়, আনহাতে সমসাময়িক সমাজত তেওঁলোকৰ জৈৱিক পাৰ্থক্যৰ পৰা আহৰণ কৰা হয়, সেই পৃথক ভূমিকাবোৰ কম বিশিষ্ট হ’বলৈ গৈ আছে। সমাজত সঠিক উপায়েৰে স্থানান্তৰ কৰাৰ বাবে লিংগ হৈছে এক দক্ষ বস্তু, ইয়াৰ দ্বাৰা পুৰুষ আৰু মহিলাক কিছুমান পৃথক ভূমিকা দিয়ে। লগতে পুৰুষ আৰু মহিলাসকলে লাভ কৰাৰ বাবে লিংগই সামাজিক একতা গঢ়ি তোলে।
২৯৷ লিংগ বৈষম্যৰ কাৰণসমূহ আলোচনা কৰা।
উত্তৰঃ লিংগ বৈষম্যৰ পৰিপ্ৰেক্ষিতত সমাজ আজিও বিভক্ত। এই লিংগ বৈষম্যৰ বহু বিধ কাৰণ আছে। তলত কাৰণসমূহ আলোচনা কৰা হ’ল—
(ক) বংশৰ মুখ ৰক্ষাঃ আমাৰ সমাজত প্ৰচলিত কথা হ’ল কন্যা সন্তান বংশ ৰক্ষা কৰিব নোৱাৰে৷ ফলস্বৰূপ একফালে যেনে পুত্ৰ সন্তানৰ আশাত বেছি সন্তান জন্ম দি থাকে আৰু ইয়াৰ লগত কন্যা সন্তানৰ প্ৰতি অৱহেলা বৃদ্ধি পায়। ফলস্বৰূপ সমাজত লিংগ বৈষম্য দেখা যায়।
উপস্থাপনা কৰা হ’ল—
(ক) সামাজিক অসমতা বৃদ্ধিঃ লিংগ বৈষম্যৰ ফলত দিনক দিনে সামাজিক অসমতা ক্রমাগতভাৱে বৃদ্ধি পাইছে।নাৰী-পুৰুষৰ দ্বন্দ্ব আজি বিশ্বব্যাপী প্রধান আলোচনাৰ বিষয় হিচাবে পৰিগণিত হৈছে।
(খ) উন্নয়ন ব্যাহতঃ পৃথিৱীৰ মুঠ জনসংখ্যাৰ অর্ধেকই হৈছে নাৰী। নাৰীসকলক অৱহেলা কৰি উন্নয়ন কৰ্মৰ পৰা দূৰত ৰখাৰ বাবে উন্নয়ন কর্ম আজি বিপন্নৰ সন্মুখীন হ’বলগীয়া হৈছে। যিমানেই নাৰী বৈষম্য বৃদ্ধি পাব, সিমানেই উন্নয়নৰ কাম কাজৰ গতি হ্ৰাস হ’ব
(গ) সামাজিক গতিশীলতা বৃদ্ধি নোপোৱাঃ নাৰী-পুৰুষ বৈষম্য বৃদ্ধিৰ লগে লগে সামাজিক গতিশীলতা হ্রাস পাইছে। বিশেষ কৰি তৃতীয় বিশ্বৰ উন্নয়নশীল দেশসমূহত এই লিংগ বৈষম্যৰ প্ৰভাৱত সমাজ স্থৱিৰ হৈ পৰিছে।
(ঘ) সামাজিক কু-সংস্কাৰ বৃদ্ধি পোৱাঃ লিংগ বৈষম্যৰ বৃদ্ধিয়ে ধৰ্মীয় মূল্যবোধ সামাজিক কুসংস্কাৰ বৃদ্ধিত স্বকীয় ভূমিকা পালন কৰি আহিছে, যাৰ প্ৰভাৱত নাৰীক পৰ্দাৰ আঁৰত ৰাখি এন্ধাৰৰ ফালে ধাৱিত কৰা হৈছে।
(ঙ) নাৰী ক্ষমতায়ন নোহোৱাঃ পুৰুষ শাসিত সমাজে নাৰীসকলক পণ্য বুলি ভাৱে। নাৰীয়ে যে ক্ষমতা পালে সুন্দৰ সমাজ গঠনত স্বকীয় ভূমিকা পালন কৰিব পাৰে, সেয়া পুৰুষ শাসিত সমাজে পাহৰি আছে। ফলত নাৰী ক্ষমতায়ন নোহোৱাৰ বাবে দিনক দিনে লিংগ বৈষম্যৰ প্ৰভাৱ আৰু বৃদ্ধি পাইছে।
৩১। বৈষম্য আৰু লিংগ বৈষম্যৰ অৰ্থৰ বিষয়ে লিখা।
উত্তৰঃ বৈষম্য বুলিলে বুজায় কোনো ব্যক্তি বা গোষ্ঠীৰ বিৰুদ্ধে আচৰণ বা বিবেচনা । কাৰণ ব্যক্তি বা গোষ্ঠী এটা বিশেষ শ্রেণী বা বিভাগৰ অন্তৰ্গত। বৈষম্য ব্যক্তিগত চাহিদা, গুণাৱলী আৰু সক্ষমতাকে উপেক্ষা কৰে। সুতৰাং বৈষম্যৰ এটা নেতিবাচক ধাৰণা আছে যে এয়া বিশেষ কিছুমান আচৰণ কৰে তাৰ বাবে এজন কম অনুপযুক্ত মানুহৰ শ্ৰেণীকে অন্যায় ভাৱে পক্ষপাত কৰা হয়।
লিংগ বৈষম্য হ’ল লিংগৰ ভিত্তিত বৈষম্য। এয়া হৈছে কোনো ব্যক্তিৰ যৌনতাৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি ব্যক্তিৰ ওপৰত অসম আচৰণ। লিংগ বৈষম্যক পুৰুষ-প্রাধান্য বুলিও উল্লেখ কৰা হয়। পুৰুষ-প্রাধান্য যিকোনো সামাজিক পৰিস্থিতিতে ঘটে। য’ত পক্ষপাতৰ আচৰণ হয়, বিপৰীত লিংগৰ প্ৰতি কোনো অন্যায়, নীতি, প্রয়োগ হয়। নাৰী আৰু পুৰুষকে অসাম্য ৰূপত আচৰণ কৰে আৰু সেই কাৰণে লিংগ বৈষম্য এটা নিৰ্দিষ্ট যৌন সম্পৰ্কৰ সদস্যসকলৰ পছন্দসমূহ অস্বীকাৰ কৰে ৷ পূৰ্ব ধাৰণাৰ এটা প্ৰকাৰ হিচাপে এই লিংগ বৈষম্য বিবেচিত আৰু অবৈধ।
লিংগ বৈষম্য ল’ৰা আৰু পুৰুষসকলও প্রভাবিত কৰিব পাৰে। উদাহৰণস্বৰূপ এটা ল’ৰ যেতিয়া খেলিবলৈ গৈ দুখ পায় তেতিয়া তাক কান্দিবলৈ মানা কৰা হয় ইয়াৰ সাধাৰণ কাৰণ হ’ল সিল’ৰা তাক পৰাজিত কৰাৰ অনুমতি নিদিয়ে। এজন পুৰুষে ‘হোম মেকাৰ হ’ব নোৱাৰে, এয়াও লিংগ বৈষম্য, বৈষম্যয়ে নাৰীৰ ওপৰত অত্যাধিক চাপ সৃষ্টি কৰে এই কাৰণেই নাৰীৰ বিরুদ্ধে বৈষম্যৰ বিষয়ে মনোযোগ দিয়াটো আৱশ্যকীয়।
৩২। লিংগ বৈষম্যৰ উৎস আৰু ইতিহাস সম্পর্কে লিখা।
উত্তৰঃ লিংগ বৈষম্যৰ উৎস বৰ্ণনা কৰাৰ কাৰণে ইয়াতে বহু মতবাদ আছে। লিংগ বৈষম্যৰ সবাতকৈ জোৰদাৰ বৰ্ণনা যি মতবাদত দিয়া হৈছে তাক ‘বস্তুবাদী মতবাদ’ বোলা হয়। নাৰীপুৰুষসকলৰ লিংগ বৈষম্যৰ অৱস্থান বুজোৱাৰ কাৰণে এই মতবাদত সাংস্কৃতিক উপাত্ত ব্যৱহাৰ কৰা হৈছে। এই মতবাদীসকলে যুক্তি দিছে যে, লিংগ বৈষ্যম হ’ল সমাজত নাৰী-পুৰুষসকলে কেনেকৈ অৰ্থনৈতিক কাঠামোৰ লগত যুক্ত হয় তাঁৰ ফলাফল। তেওঁলোকে মূল্যৱান সম্পদৰ নিয়ন্ত্ৰণ আৰু বিতৰণৰ ওপৰত বেছি জোৰ দিয়ে, যি মূলতঃ পুৰুষসকলক এটা সুবিধাজনক স্থান দিয়ে। অর্থনৈতিক বৈষম্য, নিৰ্ভৰতা, ৰাজনৈতিক বিভ্রান্তি আৰু অস্বাস্থ্যকৰ সামাজিক সম্পৰ্ক নাৰী-পুৰুষৰ মাজত বৈষম্যৰ মূল কাৰণ। এই দৃষ্টিভংগীয়ে ধাৰণা কৰে যে, নাৰীৰ অধীনত কোনো জৈৱিক প্ৰক্ৰিয়া নহয়, সামাজিক সম্পৰ্কৰ ফলাফল। এটা পাৰিবাৰিক গঠন উত্থাপনত শ্রম বিভাজন প্রয়োজন। বোধগম্য কাৰণ হৈছে, গার্হস্থ্য কামত নাৰী আৰু পুৰুষসকল জড়িত হৈ থাকে বাহিৰৰ কাৰ্যক্ৰমত। এই ধৰণৰ শ্ৰম বিভাজনত বিশেষ কৰি নাৰীসকলৰ বাধানিষেধ আৰু পুৰুষসকলৰ কাৰণে সুবিধা থাকে। পুৰুষসকলে সম্পদ, ক্ষমতা আৰু প্ৰতিপত্তিৰ গৰাকী হৈ আহিছিল, গার্হস্থ্য শ্ৰমৰ মাজত প্ৰজননমূলক ভূমিকা আৰু দায়িত্বসমূহ নাৰীৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল, তেওঁলোকৰ সীমাবদ্ধতাৰ লগত যুক্ত আছে মূল্যবান সম্পদৰ ৰক্ষণাবেক্ষন আৰু নিয়ন্ত্রণ। ঐতিহাসিকভাৱে যৌনতাই মহিলাসকলক প্ৰায়েই অসুবিধাজনকভাৱে পৰিচালিত কৰিছে।
জাতীয় শিক্ষানীতি ১৯৪৬ লিংগ বৈষম্যৰ দীৰ্ঘ ইতিহাসক স্বীকৃতি দিছে। য’ত কোৱা হৈছে যে লিংগ বৈষম্য হৈছে অতীতৰ ‘সংকোচনমূলক বিকৃতি’ মহিলা আচৰণৰ উপযুক্ত ভাৰতীয় ধাৰণা উত্থাপন কৰা যাব পাৰে ২০০ খ্ৰীষ্টপূর্বত মনু কর্তৃক নিৰ্ধাৰিত নিয়ম অনুসৰি 1×3 এগৰাকী নাৰীক শিশুকালত তেওঁৰ দেউতাকে ৰক্ষা কৰে, যৌৱনত স্বামী আৰু বৃদ্ধকালত পুত্ৰই ৰক্ষা কৰে। এগৰাকী নাৰী স্বাধীনতাৰ কাৰণে উপযুক্ত নহয়।
বৰ্তমান দিনতো শিক্ষাৰ উন্নয়ন আৰু আইন উপলব্ধ সত্ত্বেও আমাৰ সমাজৰ নাৰীসকলৰ দমন এতিয়াও চলি আছে। উদাহৰণস্বৰূপে— যৌন শোষণ, অপহৰণ, নিপীড়ন, ধর্ষণ, এছিদ আক্রমন, যৌনাংগ বিচ্ছেদ আদি।
ৰচনাধৰ্মী প্রশ্নোত্তৰঃ
১। সমাজতাত্ত্বিকসকলৰ মতে নাৰী নিগ্ৰহৰ কাৰণসমূহ আলোচনা কৰা ৷
উত্তৰঃ নাৰী নিগ্ৰহৰ কাৰণ বিশ্লেষণৰ বিষয়ে সমাজতাত্ত্বিকসকলৰ মাজত যথেষ্ট মত পার্থক্য দেখা যায় । আৰম্ভণিৰ সমাজতাত্ত্বিকসকলে অপৰাধ বিজ্ঞানীৰ দৰে নাৰী নিগ্ৰহৰ বিষয়টোক সামাজিক বিচ্যুতিৰ অঙ্গ হিচাপে গণ্য কৰিছিল আৰু ইয়াৰ বাবে ব্যক্তিৰ সামাজিকীকৰণৰ সংকট, দাৰিদ্ৰ, অশিক্ষা, কুশিক্ষা, সচেতনৰ অভাৱ, স্বাস্থ্যহীনতা, ব্যাধি, বংশধাৰা আদি কাৰণবিলাক চিহ্নিত কৰিছে। ১৯৬০ৰ দশকৰ পৰৱৰ্তী সমাজবিজ্ঞানীসকলে বিশেষত নাৰীবাদীতাত্ত্বিকৰ বক্তব্য আৰু নাৰীবাদী আন্দোলনৰ ফলশ্ৰুতিত নাৰী নিগ্ৰহৰ কাৰণ হিচাপে পিতৃতান্ত্রিক সমাজব্যৱস্থা আৰু ইয়াৰ মূল্যবোধক চিহ্নিত কৰে৷
এই অন্বেষণৰ ফলত বিভিন্ন তত্ত্বৰ উদ্ভৱ হৈ থাকে। এইসকলো তত্ত্ববিলাকক মূলতঃ দুটা ভাগত ভাগ কৰা যায়৷ প্রথমতে সেইসকল তত্ত্বই যি কোনো এটা ঘটনা বা বিষয়ক নাৰী নিগ্ৰহৰ কাৰণ হিচাপে বিশ্লেষণ কৰে আৰু দ্বিতীয়, কোনো এটা ঘটনা বা বিষয়ক উল্লেখ নকৰি দুই বা ততোধিক বিষয় বিশ্লেষণৰ মাজত নাৰী নিগ্ৰহৰ কাৰণ অন্বেষণত অগ্ৰসৰ হয়৷ একমাত্রিক তত্ত্ববিলাকক আকৌ তিনিভাগত ভাগ কৰা যায় — জৈৱিক, সামাজিক-মনস্তাত্ত্বিক আৰু সামাজিক-সাংস্কৃতিক। জৈৱিক বিশ্লেষণ ধাৰাত নিগ্ৰহৰ কাৰণ হিচাপে ব্যক্তিৰ জিনগত বৈশিষ্ট্য, শাৰীৰিক অসুস্থতা, মানসিক ভাৰসাম্যহীনতা, যৌন অক্ষমতা, হৰমন গ্রন্থিক্ষৰণ প্ৰভৃতি বিষয়বিলাকৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰা হয়। কিন্তু নিগ্ৰহৰ কাৰণ হিচাপে জিনগত বৈশিষ্ট্য বা জৈৱিক কাৰণ কিমান দায়ী সেই সম্পর্কে সুনির্দিষ্টভাৱে কিবা কোৱা এতিয়াও সম্ভৱপৰ নহয়।
মনস্তাত্ত্বিক-সামাজিক তত্ত্ব অনুযায়ী সমাজ, পৰিয়াল আদি ক্ষেত্ৰৰ পৰা সৃষ্ট নিগ্ৰহকাৰী ব্যক্তিৰ হতাশা, ব্যর্থতা প্রভৃতি মানসিক অৱস্থানেই হিংসাৰ উৎস। ফ্রয়েডীয় মুগ্ধচ্ছেদন তত্ত্ব (Theory of Castration) বা ঘাটতি তত্ত্ব (Theory of lacle) শৈশৱাস্থাতেই ঈর্ষাজনিত হিংসাৰ সৃষ্টি কৰে। ফ্রয়েডীয় তত্ত্বৰ সম্প্ৰসাৰণ ঘটায় পৰৱৰ্তীকালত জন ডলাৰ্ড (John Dollard, 1939)ৰ ধাৰণা যে, কোনো ব্যক্তিয়ে যেতিয়া লক্ষ্যপূৰণত ব্যৰ্থ হয় তেতিয়া তেওঁৰ ভিতৰত হতাশাৰ সৃষ্টি হয় আৰু সেই হতাশাৰ পৰাই হিংসাৰ জন্ম হয়। এজন ব্যক্তিৰ মানসিকতা আৰু আচৰণ, কৰ্ম নিৰ্ভৰ কৰে সামাজিক-সাংস্কৃতিক পৰিস্থিতিৰ ওপৰত। সামাজিকীকৰণৰ ধৰণ, সামাজিক ব্যৱস্থাপনা, প্ৰথা ৰীতি-নীতি নিগ্ৰহৰ অন্যতম কাৰণ হিচাপে বিবেচিত হয়। এইবাবে বর্তমান সামাজিক-সাংস্কৃতিক তত্ত্ববিলাকৰ ওপৰত অধিকতৰ গুৰুত্ব আৰোপ কৰা হয়। এই ধৰণৰ তত্ত্ববোৰৰ মাজত দোবাশ আৰু দোবাশ (Dobash and Dobash)ৰ পিতৃতন্ত্ৰতত্ত্ব, ষ্ট্ৰচ (Straws)ৰ ব্যৱস্থা তত্ত্ব, মিড (Mead)ৰ প্ৰতীকীতত্ত্ব আৰু গেলেচ (Richard J. Gelles) সামাজিক বিনিময় তত্ত্ব, এৰিকচন (Erikson, 1964) আৰু লেমাৰ্ট (Lemart 1978) ৰ সামাজিক ভূমিকা বিচ্যুতিতত্ত্ব, কার্ল-মার্ক্সৰ উৎপাদন প্রক্রিয়া তত্ত্ব বিশেষভাৱে উল্লেখযোগ্য।
পিতৃতান্ত্রিক তত্ত্ব অনুযায়ী, পিতৃতান্ত্রিকতাই নাৰী নিগ্ৰহৰ অন্যতম কাৰণ। পিতৃতান্ত্রিকতা বুলিলে বুজায় সামাজিক, অর্থনৈতিক, সাংস্কৃতিক, ৰাজনৈতিক, ধর্মীয় প্ৰতিটো ক্ষেত্ৰতেই নাৰী পুৰুষৰ অধীন। নাৰীৰ এই অধীনতা শৈশৱত পিতাৰ, যৌৱনত স্বামীৰ আৰু বাৰ্ধক্যত সন্তানৰ ওচৰত। পৰিয়ালৰ যেনে পুৰুষ কৰ্তা, সমাজ সংগঠনত, ৰাষ্ট্ৰ ব্যৱস্থাতো পুৰুষেই প্ৰধান ৷ দোবাশ আৰু দোবাশ (Dobash and R. Dobash, (1979) Violence against Wines) এই তত্ত্বৰ অন্যতম প্রবক্তা। এই তাত্ত্বিকদ্বয়ৰ মতে, সমাজৰ প্ৰতিটো পৰ্বতেই অত্যন্ত সুবিন্যস্ত আৰু শৃঙ্খলাৱদ্ধভাৱে নাৰীৰ ওপৰত পুৰুষৰ প্ৰাধান্য প্রতিষ্ঠিত আৰু এই নিগ্ৰহক সমাজ ব্যৱস্থাত এক স্বাভাৱিক বিষয় হিচাপে দেখা যায়। ব্যৱস্থাতত্ত্বৰ প্ৰবক্তাৰ ভিতৰত অন্যতম হ’ল ষ্টুচ (Straws (1973)–A General System Theory of Violence between Family members)ৰ মতে প্ৰতিটো সমাজ ব্যৱস্থাত প্রত্যাশা, প্রত্যাশা পূৰণৰ বাবে চাপ, বঞ্চনা, অনৈক্যৰ ধৰণ আৰু সেয়া পূৰণৰ বাবে সম্পদৰ বণ্টন ব্যৱস্থা থাকে আৰু এই ব্যৱস্থা সমাজভেদে ভিন্ন হ’ব পাৰে। সমাজত সেইসকল ব্যক্তি হিংসা পৰায়ণ হৈ উঠে যাৰ প্ৰত্যাশাৰ পৰিমাণ বহুত বেছি কিন্তু সামৰ্থৰ পৰিমাণ কম। ব্যক্তিৰ এই প্রত্যাশা জন্ম লয় সমাজৰ বিভিন্ন ধৰণৰ উপাদান বা পৰিস্থিতিৰ পৰা । পৰিয়াল, সমাজ, ৰাষ্ট্ৰ গাঁথনিৰ ব্যৱস্থাপনাৰ অনুশাসনৰ মাধ্যমত নাৰীক নিগ্ৰহ কৰা হয় । এইবাবে বিভিন্ন সমাজ গাঁথনিত নাৰীৰ নিগ্ৰহৰ ধৰণো বেলেগ।
প্রতীকি মিথস্ক্রিয়াবাদে ধাৰণা কৰে, সমাজত প্ৰতিজন ব্যক্তিৰ সামাজিক আচৰণ নিৰ্ভৰ কৰে সমাজত ভাষা (শাৰীৰিক আৰু কথ্য), প্রতীক, চিহ্ন, শব্দ ইত্যাদিৰ অৰ্থ-ব্যৱস্থা (meaning system) কেনেকৈ গঢ়ি উঠে আৰু স্থিৰ থাকে তাৰ ওপৰত। ব্যক্তিৰ আচৰণ প্ৰকাশিত হয় শব্দ, ভাষা, প্রতীক, চিহ্ন আদিৰ মাধ্যমত। বিনিময় তত্ত্বৰ প্ৰবক্তা গেলেচ (Richard J. Gelles)ৰ মতে, বজাৰধৰ্মী সমাজৰ গাঁথনিত মানুহৰ লগত পাৰস্পৰিক সম্পৰ্ক, বুজাবুজিৰ প্ৰতিটো ক্ষেত্ৰ, লাভ-লোকচান, বিনিয়োগ-মুনাফা, লেন-দেন আদি প্রধান বিবেচ্য বিষয় হৈ উঠে আৰু যেতিয়াই কিবা লেন-দেনৰ ঘাটি হয় বা প্রত্যাশিত দাবীয়ে স্বীকৃতি নাপায় তেতিয়াই সম্পৰ্কৰ অৱনতি ঘটে; মানুহ হিংস্ৰ হৈ উঠে। অধিকাংশ পৰিয়াল যিহেতু পুৰুষ উপার্জনক্ষম আৰু বাহিৰা অৰ্থব্যৱস্থাত অর্থ উপার্জনেই প্রধান সেইবাবে নাৰীক খাদ্য, বস্ত্র, বাসস্থান, চিকিৎসা আদিৰ বাবে উপার্জনক্ষম পুৰুষজনৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰিব লাগে।
নাৰীৰ ফালৰ পৰা যদি সেৱাৰ কোনো ঘাটতি ঘটিলেই নিগ্ৰহ আৰম্ভ কৰা হয়, অথবা নাৰী পৰিয়ালত যি শ্রম দিয়ে, সন্তান প্ৰজনন প্ৰক্ৰিয়াৰ দ্বাৰা মানৱ প্ৰজাতিৰ ধাৰাবাহিকতা বজায় ৰাখে সেই সেৱা বা মূল্যক গুৰুত্ব দিয়া নহয় ৷ নাৰীৰ হিংস্ৰতাক মূলতঃ পুৰুষৰ হিংসাৰ প্ৰতিক্ৰিয়া বা প্ৰতিৰক্ষামূলক অস্ত্ৰ হিচাপেই গণ্য কৰা হয় ৷
সামাজিক ভূমিকা-বিচ্যুতি তত্ত্বত নাৰী নিগ্রহক নাৰীৰ ভূমিকা সম্পাদনৰ বিচ্যুতিৰ ফল হিচাপে গণ্য কৰা হয়৷ এই তত্ত্বৰ প্ৰবক্তা হ’ল এৰিকচন (Erikson, 1964), লেমার্ট (Lemart, 1978) প্রমুখ সমাজতাত্ত্বিকসমূহ। এই তত্ত্বৰ মতে প্ৰতিটো সমাজ গাঁথনিত নাৰী-পুৰষভেদে সামাজিক ভূমিকাৰ পাৰ্থক্য থাকে। যেনে— এজনী স্ত্ৰীৰ ভূমিকা হ’ল যোগ্য স্ত্ৰী হোৱা, পৰিয়ালক সুষ্টভাৱে পৰিচালনা কৰা, সন্তানসহ পৰিয়ালৰ প্ৰতি যত্নশীল আৰু সেৱা পৰায়ণ হোৱা, মৃদুভাষী, সহনশীল আৰু বয়সীলাৰ প্ৰতি বিনয়ী হোৱা আদি। যদি কোনো নাৰীৰ দ্বাৰা এই ভূমিকা পালনত কোনো ত্রুটি দেখা যায় তেতিয়াই নাৰী-নির্যাতন ঘটে। কার্ল-মার্ক্স-ফ্রেডৰিক এঙ্গেল মতে, সমাজ গাঁথনিত ব্যক্তি মালিকানাভিত্তিক উৎপাদন ব্যৱস্থা চালু হোৱাত নাৰী পৰিণত হয় সম্পত্তিৰ মালিক পুৰুষৰ বৈধ সন্তানৰ উৎপাদনৰ যন্ত্ৰ হিচাপে। একগামিতা মূলত নাৰীৰ ক্ষেত্ৰতেই প্রযোজ্য যদিও পুৰুষৰ ব্যতিক্রমী ভূমিকাই পালন কৰে। সন্তান প্ৰজনন, পুনৰোৎপাদন, প্ৰতিপালনৰ মাধ্যমত নাৰী পুঁজিবাদী সমাজ ব্যৱস্থাক সচল ৰাখে৷ প্ৰতিদিনৰ কৰ্মক্ষম শ্রমিক সৰবৰাহ কৰা, সংকটত সস্তাত শ্ৰমৰ যোগান দিয়াৰ দায়িত্বও নাৰীৰ ওপৰত বৰ্তায় ।
কিছুমান সমাজতাত্ত্বিক আছে, যিসকলে নাৰী নিগ্ৰহৰ বিশ্লেষণত বিভিন্ন তত্ত্বৰ প্ৰয়োগৰ কথা কৈছে, নাৰীৰ প্ৰতি নিগ্ৰহৰ যেনে নির্যাতনকাৰী ব্যক্তিৰ ব্যক্তিত্ব, মানসিকতা আদি কাম কৰে, আকৌ সমাজব্যৱস্থা, মতাদর্শয়ো সহায়ক ভূমিকা লয়। নির্যাতনকাৰী আৰু নির্যাতিত ব্যক্তিৰ যেনে জৈৱিক, মানসিক, সাংস্কৃতিক, অর্থনৈতিক আদি অৱস্থান জনা প্রয়োজন। আনফালে সমাজ তথা ৰাষ্ট্ৰ ব্যৱস্থা, সামাজিক প্রতিষ্ঠানসমূহ তাৎক্ষণিক ঘটনা প্রবাহৰ বিশ্লেষণো অত্যন্ত জৰুৰী ।
২। লিংগ বৈষম্য আৰু আমাৰ সমাজ ব্যৱস্থা সম্পৰ্কে এটা আলোচনা দাঙি ধৰা ৷
উত্তৰঃ নাৰীৰ সমাৰ্থক হিচাপে স্ত্ৰী, ৰমণী, মহিলা, অংগনা, নিতাম্বিনী, সুন্দৰী, কামিনী আদি প্ৰতিশব্দবোৰ ব্যৱহাৰ কৰা হয়। নাৰী মানেই কাৰোবাৰ মাতৃ, নাৰী মানেই কাৰোবাৰ ভগ্নী, নাৰী মানেই কাৰোবাৰ স্ত্ৰী, কন্যা। এই ‘নাৰী’ শব্দতেই যেন লুকাই আছে পৃথিৱীৰ সমস্ত সুখ, স্নেহ-মমতা, প্ৰীতি আৰু ভালপোৱাৰ অমৃত। শাৰীৰিক ভিন্নতাৰ ভিত্তিত আমি মাথোন সেই নৱ শিশুক ল’ৰা সন্তান আৰু কন্যা সন্তান হিচাপে চিহ্নিত কৰো, নাৰী পুৰুষ হিচাপে চিনাক্ত নকৰো। কিন্তু সেই সন্তানটিক লাহে লাহে নাৰী অথবা পুৰুষ হ’বলৈ শিকায় পৰিয়াল, সমাজে আমাৰ সমাজত নাৰী-পুৰুষৰ যি পার্থক্য সেয়া যিমান প্রাকৃতিক বা বৈজ্ঞানিক তাতকৈ হাজাৰ গুণে বেছি সামাজিক, নাৰী হৈ’কোনেও জন্ম লৈ নাহে, হৈ উঠে আৰু এই নাৰী গঢ় দিয়াৰ প্ৰক্ৰিয়া আৰম্ভ হয় জন্মৰ পিচৰ পৰাই। পুৰুষ শাসিত এই সমাজত এটি শিশু জৈৱিকভাৱে তাৰ জন্মলগ্নৰ পৰাই চিকাৰ হয় লিংগ বৈষম্যৰ। জন্মৰ পাছৰে পৰাই লিংগভেদে শিশুটি বাঢ়ি অহাৰ প্ৰতিটো যাত্ৰাতে জাপি দিয়া হয় সমাজৰ নানা আইন-কানুন ৷
এটি শিশুয়ে যেতিয়া জন্ম লৈ পৃথিৱীখনক চিনিবলৈ শিকে, অনুভৱ কৰিবলৈ শিকে, তাৰ আগতেই সমাজে সেই শিশুটিৰ ক্ষেত্ৰত কিছু নীতি-নিয়ম, প্ৰথা আদি নিৰ্ধাৰণ কৰি দিয়ে। পৰিয়াল আৰু সমাজে নিৰ্ধাৰণ কৰি দিয়া মতেই নিজকে গঢ় দিয়ে বা দিবলৈ শিকে। শিশুটি ল’ৰা হ’লে তাৰ খেলৰ সামগ্ৰীবোৰ পিষ্টল, বল, বেট, স্পটৰ্ছৰ্কাৰ আদি। এই খেল সামগ্ৰীবোৰেই তাৰ মনত বোধ জন্মায় ক্ষমতাৰ, প্ৰতিযোগিতাৰ, সাহসিকতাৰ। আনহাতে, কন্যা শিশুটিৰ হাতত তুলি দিয়া হয় পুতলা, পুতলাৰ ঘৰ আদি। কন্যা শিশুটিয়ে পুতলাটোক সজায়, সন্তানৰ দৰে আদৰ কৰিবলৈ শিকে, পুতলাৰ বিয়া দিয়ে, বাচন-বৰ্তন দি শিশুটিয়ে ৰন্ধা-বঢ়া কৰে৷ পুতলা খেলাৰ যোগেদি প্ৰমাণ কৰি দিয়া হয় যে শিশুটি নাৰী যি নাৰীয়ে ইচ্ছা কৰিলেই পুৰুষৰ দৰে ঘৰৰ বাহিৰ হ’ব নোৱাৰে, উচ্চস্বৰত কথা ক’ব নোৱাৰে, ডাঙৰকৈ শব্দ কৰি হাঁহিব নোৱাৰে, জেদী হ’ব নোৱাৰে। তাইৰ পোছাক ভিন্ন, খেলাৰ সামগ্ৰী ভিন্ন, খেলাৰ ঠায়ো নিৰ্দিষ্ট। এই ভিন্নতাৰ বাবে দায়ী শিশুটিৰ লিংগ।
ছোৱালী এজনীৰ শাৰীৰিক গঠনৰ পৰিৱৰ্তন দেখা দিলেই পিতৃ-মাতৃ সচকিত হৈ উঠে৷ ছোৱালীজনীৰ সাজ-পোচাকৰ ওপৰত সজাগ দৃষ্টি ৰাখে। কিন্তু ইয়াৰ বিপৰীতে দেখা যায় যে ল’ৰা সন্তানটিয়ে নিজ খেয়াল-খুচি মতে চলাত কাৰো কোনো বাধা নাই। ল’ৰাৰ ক্ষেত্ৰত বিশেষ একো নিয়ম বান্ধি দিয়া নহয় কিন্তু ছোৱালীৰ ক্ষেত্ৰত প্ৰতিটো পদতেই নিয়ম-কায়দা
কানুন বান্ধি দিয়া হয় ৷ বিভিন্নভাৱে ছোৱালী আৰু ল’ৰাক অনুভৱ কৰোৱা হয় যে কাৰ স্থান সমাজত কেনেকুৱা। বিশেষভাৱে ছোৱালীজনীক অনুভৱ কৰিবলৈ বা বুজিবলৈ শিকায় যে সমাজৰ ওচৰত ছোৱালীজনী নিতান্তই এটি জড়বস্তু, এটি অক্ৰিয় বস্তু৷ ছোৱালীজনীৰ কোনো ইচ্ছা-কামনা থকাটো শোভাজনক নহয়৷ তাইৰ আছে মান এটি শৰীৰ যিটোৰে তাই সন্তুষ্ট কৰিব লাগিব তাইৰ স্বামীক, সন্তান জন্ম দি ৰক্ষা কৰিব লাগিব বংশধৰ৷ পুৰুষ শাসিত সমাজত নাৰী মানে অবলা, নাৰী ৰমনী। নাৰীৰ কাম হৈছে নিজকে সুন্দৰ কৰি ৰাখি পুৰুষৰ বাবে আকৰ্ষিত হৈ থকা, পুৰুষৰ প্ৰিয়ভাজন হৈ থকা, ঘৰ-সংসাৰ চোৱা-চিতা কৰা, নাৰীৰ কাম যেন সন্তান জন্ম আৰু পোহপাল দিয়া, স্বামীৰ আৰু ঘৰৰ আন সদস্যৰ শুশ্রূষা কৰা। ইয়াৰ ব্যতিক্রম হ’লেই সেই নাৰী কুলক্ষী, অসতী।
বেছিভাগ বিজ্ঞাপনত থাকে অকল নাৰীৰ সাজ-পোচাক, চাবোন, মেক-আপৰ পাউডাৰ, নেইল পলিচ, লিপষ্টিক, ৰূপচৰ্চাৰ বিভিন্ন উপকৰণ আৰু বহুত বস্তু। বিভিন্ন বিজ্ঞাপনত প্ৰতিদিন দেখা যায় নাৰী যি ক্ষেত্ৰতেই বিচৰণ নকৰক কিয়, তেওঁ খেলুৱৈ হওঁক, সাংবাদিক হওঁক, গায়িকা হওঁক অথবা গৃহিনী হওঁক তেওঁ সদায় সুন্দৰ হৈ থাকিব লাগিব। এজন ল’ৰাৰ যোগ্যতাৰ মাপকাঠি য’ত তাৰ প্ৰতিভা, কিন্তু নাৰীৰ প্ৰতিভাৰ মাপকাঠি তেওঁৰ ৰূপ।
প্ৰবাদত আছে “প্রত্যেকগৰাকী সফল পুৰুষৰ আঁৰত থাকে এগৰাকী নাৰীৰ হাত”। ইয়াতেও নাৰীৰ কাম সেৱামূলক। পুৰুষে প্ৰতিযোগিতাত নামিব, সাফল্যৰ জয়গান গাব আৰু নাৰী অনবৰতে তাৰ পিছফালে থাকি, স্বামীক সেৱা কৰি যোগাই থাকিব অনুপ্ৰেৰণা৷ মঞ্চৰ পৰ্দাৰ পিছফালেই নাৰীৰ স্থান, মঞ্চত নাৰীৰ আবিৰ্ভাৱ কেতিয়াও নহয়৷ নাৰীয়ে নিজকে সফল হোৱাৰ সপোন দেখিব নোৱাৰে। নাৰী যিমানেই উচ্চ শিক্ষিত নহওঁক কিয়, সমাজত উচ্চ স্থান লাভ কৰিলেও জীৱনৰ প্ৰতিটো পদক্ষেপত কোনো এজন পুৰুষৰ ছত্ৰ-ছায়াত প্রতিপালিত হ’বলগীয়া হয়। সেই পুৰুষজন হয়তো নাৰীগৰাকীৰ পিতৃয়ো হ’ব পাৰে, ভাতৃ অথবা স্বামীও হ’ব পাৰে, পুত্ৰ সন্তানো হ’ব পাৰে ৷
প্রখ্যাত নাৰীবাদী লেখক সিমোন দ্য বোভোয়াৰে ‘The second sex’ নামৰ বিখ্যাত গ্ৰন্থত মত পোষণ কৰিছে এনেদৰে— ‘নাৰী হৈ কোনোৱে জন্ম নলয়, কিন্তু নাৰী হৈ উঠে’। এই গ্ৰন্থৰ মাধ্যমেৰে লেখকে সমগ্ৰ পৃথিৱীতে নাৰীবাদী তত্ত্বৰ এক নতুন প্রতিবাদী গঢ়ি তুলিবলৈ সক্ষম হৈছিল। কেৱল লিংগ বৈষম্যৰ বাবেই পুৰুষতান্ত্রিক সমাজে নাৰীসকলক যেনেকৈ ভাষাহীন, স্বপ্নহীন আৰু সামাজিক দুৰ্বল জীৱ হিচাপে পৰিণত কৰি ৰাখিবলৈ সকলো সময়তে সচেষ্ট হৈ থাকে তেনেকৈ সিমোন দ্য বোভোয়াৰে তেওঁৰ‘ছেকেণ্ড ছেক্স’ গ্ৰন্থটিত তাৰ মনস্তাত্ত্বিক আৰু ইতিহাসগত ব্যাখ্যা দাঙি ধৰাৰ চেষ্টা কৰিছে।
৩। লিংগৰ স্তৰবিন্যাসৰ সমাজবৈজ্ঞানিক দৃষ্টিভংগীটো ব্যাখ্যা কৰা।
উত্তৰঃ পৃথিৱীৰ নানা প্ৰান্তৰ সমাজ বিশ্লেষণত দেখা গৈছে পুৰুষৰ নিয়ন্ত্রণ, প্ৰভাৱ আৰু প্রাধান্য আছে এখন সমাজতেই সবাতোকৈ বেছি। মাতৃতান্ত্রিক সমাজৰ প্ৰাধান্য প্ৰায় নাই বুলিয়েই ক’ব পাৰো ৷ সমাজবিজ্ঞানীসকলে এই বিষয়টোৰ ব্যাখ্যা বিচাৰিছে বিভিন্নভাৱে আৰু দেখিছে যে ইয়াৰ কাৰণে সমাজ আৰু সংস্কৃতিয়েই দায়ী। সমাজবিজ্ঞানীসকলে বিভিন্নভাৱে জেন্ডাৰ বিশ্লেষণত ভিন্নমত পোষণ কৰিছে।
ক্রিয়াবাদী দৃষ্টিভংগীঃ ক্রিয়াবাদীসকলৰ মতে সমাজ হৈছে মানৱ দেহৰ নিচিনা ৷ মানৱদেহৰ বিভিন্ন অংগ -প্রত্যংগ, নাক, কাণ, কিডনীৰ নিচিনা সমাজৰও বিভিন্ন অংশ আছে, যেনে— সম্প্ৰদায়, প্রতিষ্ঠান আৰু সংঘ। মানৱদেহৰ প্ৰত্যেকটো অংশ যেনেকৈ নিজৰ কাৰ্যসমূহ ভালদৰে কৰিলে পূর্ণাঙ্গ মানৱদেহ সুস্থ থাকে ঠিক সেইদৰে সমাজৰ প্ৰত্যেকটো অংশ নিজৰ কাম ঠিকমতে কৰিলে সমাজত শৃংখলা আৰু স্থিতিশীলতা বজায় থাকে। প্রত্যেকটো অংশৰ ক্ৰিয়া বা কাৰ্যক কেন্দ্ৰ কৰি এই মতবাদ প্রতিষ্ঠিত বুলি ইয়াক ক্রিয়াবাদ বোলা হয়। সমাজবিজ্ঞানীসকলৰ মতে, জেন্ডাৰ বিভাজনে সমাজক স্থিতিশীলতা প্ৰদান কৰে অৰ্থাৎ সমাজত স্থিতিশীলতা ধৰি ৰখাৰ বাবে জেন্ডাৰ বিভাজনৰ প্ৰয়োজন ৷ সমাজবিজ্ঞানী ট্যালকট পাচন্স আৰু ৰবাৰ্ট ৱেলচ্ (Talcott Parsons and Robert Bales, 1955) দেখুৱাইছে যে, পৰিয়ালৰ প্ৰাপ্ত বয়স্ক সদস্যসকলে বিশেষ ভূমিকা পালন কৰিব।
বিবাহসূত্ৰত আবদ্ধ হৈনাৰী পুৰুষ যেতিয়া পৰিয়াল গঠন কৰে সেই পৰিয়ালতে পুৰুষ আৰু নাৰীয়ে নিজ নিজ ভূমিকা পালন কৰি পৰিয়ালৰ বন্ধন বজায় ৰাখিব। এই জেন্ডাৰৰ ভূমিকা প্রত্যেক সমাজতেই ঐতিহ্যৰ ধাৰক আৰু বাহক। দীর্ঘদিন ধৰি প্ৰতিটো সমাজত এই ঐতিহ্য চলি আহিছে। যদি কোনো কাৰণে এই জেন্ডাৰৰ ভূমিকা পালন ব্যাহত হয় তেনেহ’লে পাৰিবাৰিক স্থিতিশীলতাও ব্যাহত হ’ব। ক্ৰিয়াবাদীসকলৰ মত অনুসৰি, নাৰীয়ে মানসিক সমৰ্থনৰ ভূমিকা গ্ৰহণ কৰিব, উৎসাহ দিব। আনফালে, পুৰুষে সক্রিয় ভূমিকা ল’ব। নাৰীয়ে তাৰ পৰিয়ালৰ সম্প্ৰীতি বজায় ৰাখিবলৈ চেষ্টা কৰিব, নাৰীয়ে হ’ব আবেগপ্ৰৱণ, মানসিক আশ্ৰয় আৰু সমৰ্থনৰ উৎস। ক্রিয়াবাদীসকলৰ কথাৰ অৰ্থ এইটো নহয় যে এইসকল ঐতিহ্যবাহী জেন্ডাৰৰ ভূমিকাত কোনো পৰিৱৰ্তন অনা নহয়; বৰং তেওঁলোকে ক’ব বিচাৰিছে যে পৰিয়ালৰ নাৰী-পুৰুষৰ মধ্যকাৰ শ্ৰম বিভাজনেই হৈছে এটা কাৰ্যকৰ পদ্ধতি যাৰ সহায়ত পৰিয়ালে স্বতন্ত্রতা বজায় ৰাখিবলৈ সমৰ্থ হয়। জেন্ডাৰ সম্পর্কিত ক্রিয়াবাদী ব্যাখ্যা প্রথমতে জনপ্রিয়তা লাভ কৰিলেও পৰৱৰ্তীকালত সমালোচনাৰ বলি হয়। কোৱা হৈছে যে, এই মতবাদে নাৰীক প্ৰাপ্য সম্মান দিয়া নাই। এইটো এটা ৰক্ষণশীল দৃষ্টিভংগী।
দ্বান্দিক দৃষ্টিভংগীঃ দ্বান্দ্বিক প্রেক্ষিত নাৰী আৰু পুৰুষৰ মাজত এটা অসম ক্ষমতাৰ সম্পৰ্ক আছে। ক্রিয়াবাদীসকলে এই অসম ক্ষমতা সম্পৰ্কৰ বিষয়টোক কেতিয়াও তুলি ধৰা নাই। নাৰী আৰু পুৰুষৰ ভিন ভিন শ্রমবিভাজনৰ লগত যে অসম পদমর্যাদাৰ বিষয়টো জড়িত সেইকথাও কোৱা নাছিল। দ্বান্দ্বিক দৃষ্টিভংগী মূলত নাৰী আৰু পুৰুষৰ মধ্যকাৰ ক্ষমতা আৰু মর্যাদাৰ দ্বান্দ্বিক বিষয়কে তুলি ধৰিছে। দ্বান্দ্বিক দৃষ্টিভংগী মতে, সমাজে জেন্ডাৰ শ্ৰম বিভাজনৰ মাধ্যমত নাৰী আৰু পুৰুষৰ কাৰ্য্যক যেনেদৰে ভাগ কৰা হৈছে সেয়া নাৰীৰ মৰ্যাদাক অসন্মান কৰে। পুৰুষৰ কাৰ্য্যক অধিকতৰ মূল্যায়ন কৰা হয়। পেচাগত কাৰ্যত নাৰী আৰু পুৰুষ একেলগে যুক্ত থাকিলেও নাৰীতকৈ পুৰুষৰ আৰ্থিক আৰু সামাজিক ক্ষমতা তুলনামূলক বেছি।
ন্দ্বান্দ্বিক দৃষ্টিভংগীৰ মতে, ঐতিহ্যগতভাৱেই দীর্ঘ সময় ধৰি নাৰী আৰু পুৰুষৰ মাজত অসম ক্ষমতাৰ সম্পৰ্ক বিৰাজ কৰে। এই সম্পৰ্কৰ মাজত পুৰুষে নাৰীৰ ওপৰত আধিপত্য ধৰি ৰাখিবলৈ বিচাৰে, তাৰ কাৰণ পুৰুষে শাৰীৰিকভাৱে বেছি শক্তিশালী, শাৰীৰিক আকৃতিও প্ৰায়েই ডাঙৰ, সন্তান ধাৰণৰ নিচিনা শাৰীৰিক দায়িত্ব পুৰুষে পালন কৰিব নালাগে।
দ্বান্দ্বিক ব্যাখ্যা মতে, জেন্ডাৰৰ ভূমিকা পালনত পাৰ্থক্যটো স্পষ্টভাৱে দেখা যায় সেয়া হ’ল— পৰিয়াল আৰু সমাজে এটা গোষ্ঠী আনুগত্যৰ ভূমিকা গ্ৰহণ কৰে (বিশেষত নাৰী) ইয়াৰ বিপৰীতে এটা গোষ্ঠীয়ে আধিপত্যৰ ভূমিকা পালন কৰে (পুৰুষ)। পুৰুষৰ কাৰ্য্যক আৰ্থিক ক্ষমতা, সন্মান আৰু পদমৰ্য্যাদা দি পুৰস্কৃত কৰা হয়, নাৰীৰ ভূমিকা সমাজত অবমূল্যায়িত, অৱহেলিত।
নাৰীবাদী দৃষ্টিভংগীঃ জেন্ডাৰৰ দ্বান্দ্বিক ব্যাখ্যাৰ এটা শাখা লৈ গঠিত হৈছে নাৰীবাদী দৃষ্টিভংগী। যদিও এই নামকৰণ সাম্প্ৰতিক কালৰ কিন্তু এই আলোচনাৰ ধাৰা বহু পুৰণা (প্রাচীন)। এই সম্পর্কিত কেইটামান উল্লেখযোগ্য আলোচনা কৰা যায়। যেনে— ১৭৯২ চনত প্ৰকাশিত যেৰি উলস্টোন ক্রাফাটেৰ ‘A Vindication of the Rights of Women’, ১৮৬৯ চনত প্রকাশিত জন ষ্টুৱাৰ্ট মিলৰ ‘The Subjection of Women’ আৰু ১৮৮৪ চনত প্ৰকাশিত ফ্ৰেডৰিক এঙ্গেলচৰ ‘The Origin of the Family Private Property and the State’এঙ্গেলছে তেওঁৰ গ্ৰন্থত দেখুৱাইছে যে, সম্পত্তিত ব্যক্তি মালিকানা প্রতিষ্ঠাৰ পাছতেই নাৰীৰ প্রতি অবমূল্যায়ন আৰম্ভ হয়। মাৰ্কচ্ আৰু এঙ্গেল্চৰ সূত্ৰ ধৰিয়েই নাৰীবাদীসকলে কয় যে, পুঁজিবাদী সমাজৰ অনিবার্য পৰিণতি হিচাপে শোষণ আৰু অবিচাৰৰ জন্ম হৈছে আৰু ইয়াতে নাৰী শোষিত আৰু নিৰ্যাতিত। কিছুসংখ্যক নাৰীবাদীয়ে দাবী কৰিছে, পুঁজিবাদী সমাজত নাৰীৰ এই পৰিণতি অনিবার্য। পুঁজিবাদী, সমাজতান্ত্রিক বা যিকোনো সমাজ যদি পুৰুষশাসিত হয়, তেনেহ’লে তাত নাৰীৰ এই পৰিণতি মানিব লগীয়া হয়।
মিথষ্ক্রিয়া দৃষ্টিভংগীঃ ক্রিয়াবাদী আৰু দ্বান্দ্বিক তাত্ত্বিকসকলে জেন্ডাৰৰ সম্পৰ্কক সমাজৰ বৃহত্তৰ পৰিসৰত আলোচনা কৰিছে। পক্ষান্তৰত, মিথষ্ক্ৰিয়াবাদীয়ে জেন্ডাৰকে দৈনন্দিন জীৱনৰ ক্ষুদ্ৰ পৰিসৰত আলোচনা কৰিছে। এই আলোচনা জেন্ডাৰভিত্তিক আৰু আচৰণগত ৷ আমি দেখিবলৈ পাওঁ সমাজত পুৰুষ সদস্যসকলে নিজৰ মতামতক বেছি প্ৰাধান্য দিয়ে কিন্তু নাৰীৰ মতামতক কম গুৰুত্ব দিয়ে। নাৰীয়ে যদি সমাজত প্ৰতিষ্ঠা লাভ কৰে, ভাল চাকৰি কৰে, তেতিয়াও নাৰীক নিয়ন্ত্ৰণত ৰখাৰ প্ৰৱণতা অনেক পুৰুষৰেই আছে।
৪। সমাজত লিংগৰ বৈষম্যৰ প্ৰভাৱসমূহ সম্পর্কে আলোচনা কৰা ৷
উত্তৰঃ জন্ম সংক্রান্ত লিংগৰ বৈষম্য আৰু তাৰ প্ৰভাৱঃ আমাৰ সমাজতে ল’ৰা সন্তানৰ গুৰুত্ব বেছি । ইয়াৰ কাৰণে গৰ্ভস্থ শিশু ল’ৰা হ’ব নে ছোৱালী সেয়া আধুনিক চিকিৎসা প্ৰযুক্তিৰ মাধ্যমেৰে বহু শিক্ষিত দম্পত্তিয়ে জানি লয় আৰু ছোৱালী হ’ব বুলি জানিলে সেই ছোৱালী সন্তানটো জন্ম দিব নে নিদিব তাৰ সিদ্ধান্ত লয়। লিংগভিত্তিক গর্ভপাত যদিও আইনৰ দৃষ্টিত অবৈধ তাৰ পিছতও গোপনত এই ঘটনাসমূহ ঘটি থাকে। ফলত ছোৱালী শিশুক গৰ্ভাৱস্থাতেই জেন্ডাৰ বৈষম্যৰ চিকাৰ হ’বলগীয়া হয় ।
মৌলিক সুযোগ-সুবিধা সংক্রান্ত সমতাঃ সমাজৰ সুযোগ- সুবিধাসমূহনাৰী-পুৰুষে সমানভাবে নাপায় ৷ অধিকাংশ ক্ষেত্ৰত নাৰীয়েই বঞ্চনাৰ চিকাৰ হয়। যদি মৌলিক চাহিদাসমূহৰ মাজত কেৱল মাত্ৰ শিক্ষাৰ কথা ধৰিলেই দেখা পোৱা যায় যে স্কুলসমূহত ছোৱালীয়ে স্কুল এৰাৰ হাৰ ল’ৰাৰ তুলনাত বহুত বেছি। ইয়াৰ মূলত আছে জেন্ডাৰ ভিত্তিক পুৰুষতান্ত্রিক মানসিকতা।
বিশেষ সুযোগ-সুবিধাৰ ক্ষেত্ৰতঃ ইয়াতে নাৰীসকলে বৈষম্যৰ চিকাৰ হয়। উদাহৰণস্বৰূপে নাৰীক উচ্চশিক্ষাত পৰিয়ালৰ পৰা খুব বেছি উৎসাহ দিয়াৰ ক্ষেত্ৰত অনাগ্রহ দেখা যায়। উচ্চশিক্ষা, নানা পেচাগত প্রশিক্ষণ কাৰ্যক্ৰমত নাৰীৰ অংশগ্ৰহণৰ বিষয়ে পৰিয়ালৰ অনীহা আমাৰ সমাজৰ প্ৰায় সৰ্বত্ৰই চকুত পৰে।
পেচাগত সমতাঃ শিক্ষিত নাৰী-পুৰুষে যেতিয়া শিক্ষা লাভৰ পাছত পেচাগত জীৱনত প্ৰৱেশ কৰে তেতিয়া নাৰীয়ে বৈষম্যৰ আন এটা স্তৰত প্ৰৱেশ কৰে। জেন্ডাৰ বৈষম্যৰ এনে ধৰণৰ চিত্ৰসমূহ সমাজৰ সকলো ঠাইত একেৰকমৰ নহয়। য’ত শিক্ষাৰ হাৰ কম তাতে বৈষম্যৰ সম্ভাৱনাও বেছি। পেচাগত ক্ষেত্ৰত নাৰীয়ে যি সকলো বাধাৰ সন্মুখীন হয় সেয়া হ’ল পুৰুষৰ তুলনাত নাৰীৰ মজুৰী কম, পদোন্নতিৰ ক্ষেত্ৰত নাৰীৰ কম গুৰুত্ব পোৱা; চাকৰি বা কাম পোৱাৰ ক্ষেত্ৰত প্ৰতিষ্ঠানৰ উদাসীনতা; পৰিয়ালৰ সদস্যসকলৰ অনীহা প্রভৃতি।
মালিকানা ক্ষেত্ৰতঃ বহু সমাজ আছে য’ত সম্পদৰ মালিকানা লাভৰ ক্ষেত্ৰত নাৰী-পুৰুষৰ মাজত মাৰাত্মক বৈষম্য আছে। বাংলাদেশৰ সমাজ ব্যৱস্থাতো এই পৰিস্থিতি বিদ্যমান। পিতৃৰ সম্পদৰ সমান মালিকানা পুত্র-কন্যাই নাপায়। পুত্র সন্তানে সম্পত্তিৰ অধিক অংশ পায় কিন্তু কন্যা সন্তানে বৈষম্যৰ চিকাৰ হ’বলগীয়া হয়।
৫। পিতৃতন্ত্ৰৰ ধাৰণাৰ সৈতে লিংগ বিভাজনৰ কাৰণ আৰু পৰিণতি আলোচনা কৰা ৷
উত্তৰঃ শব্দগত অৰ্থত ‘পিতৃতন্ত্র’ বুলিলে ‘পিতাৰ শাসন’ বুজায়। ‘পিতৃতন্ত্ৰৰ’ উৎস হৈছে লেটিন শব্দ ‘প্যাটাৰ’ (Pater)। কিন্তু নাৰীবাদী তাত্ত্বিকসকলে ‘পিতৃতন্ত্র’ৰ এই সংকীৰ্ণ অৰ্থ গ্ৰহণ কৰা নাই, তেওঁলোকে ব্যক্ত কৰিছে যে ব্যাপক অৰ্থত ‘পিতৃতন্ত্র’ বুলিলে ‘পুৰুষৰ অধিপত্য বাদ’ যি প্ৰতিক্ষেত্ৰতেই নিয়ন্ত্ৰণ কৰিব বিচাৰে নাৰীক। এই আধিপত্য বাদৰ বহিঃপ্রকাশ দেখা যায় পৰিয়ালৰ ক্ষেত্ৰত আৰু ইয়াৰ বাহিৰে অন্যান্য ক্ষেত্ৰত যেনে— শিক্ষাক্ষেত্র, কর্মক্ষেত্র, ধৰ্মীয় প্রতিষ্ঠান বা ৰাষ্ট্ৰৰ বিস্তৃত পৰিসৰত।
পিতৃতন্ত্ৰৰ বাবে লিংগ বিভাজনৰ কাৰণ আৰু ইয়াৰ পৰিণতি বহলভাৱে দেখা যায়। তলত ইয়াৰ বৰ্ণনা কৰা হ’ল—
(ক) ব্যক্তি পৰিসৰ আৰু গণপৰিসৰৰ মাজত বিভাজনঃ পিতৃতান্ত্রিক গাঁঠনিত অনুসৃত দৃষ্টিভঙ্গিক চিহ্নিত কৰা হয় পুৰুষতান্ত্রিক দৃষ্টিভঙ্গি বুলি। এই দৃষ্টিভংঙ্গি অনুসাৰে ব্যক্তি পৰিসৰ (Private Sphere) আৰু গণ-পৰিসৰৰ (Public Sphere) মাজত বিভাজন বিদ্যমান। ব্যক্তি পৰিসৰত দেখা যায় যে আবেগৰ প্ৰাধান্য, আনফালে গণপৰিসৰৰ যুক্তিৰ প্ৰাধান্য পৰিলক্ষিত হয় ৷ পুৰুষতান্ত্রিক সমাজত নাৰীক পৰিয়ালৰ চৌহদ্দিত মাজতেই সীমাবদ্ধ কৰা হয় লগতে বাহিৰৰ পৰিসৰত। ব্যক্তি পৰিসৰৰ আৰু গণপৰিসৰৰ বিভাজনৰ প্ৰয়াস যুক্তি বিবর্তিত। বস্তুত ব্যক্তিপৰিসৰ সদায় গণপৰিসৰৰ নিয়ন্ত্ৰণত নহয়। উদাহৰণস্বৰূপ ৰাষ্ট্ৰৰ নিচিনা গণপৰিসৰ বহু সময়ত ব্যক্তি পৰিসৰক নিয়ন্ত্ৰণ কৰে। নানাবিধ জন্মনিয়ন্ত্ৰণ কৰ্মসূচি গ্ৰহণ কৰি ৰাষ্ট্ৰ জন্মেহাৰ নিয়ন্ত্ৰণ কৰিব বিচাৰে।
নাৰীবাদী তাত্ত্বিকসকলৰ মতে; যদি ব্যক্তিপৰিসৰ অকল নাৰীৰ নিজস্ব ক্ষেত্র হয়, তেতিয়া হ’লে যি নাৰীৰ নিজস্বত বা স্বাধীনতা ৰক্ষা কৰিব বা দিব সক্ষম। যেনে, পৰিয়ালৰ চাৰি বেৰৰ মাজত প্ৰত্যক্ষ বা পৰোক্ষভাৱে নাৰীৰ নিজস্বতা, স্বাধীন ইচ্ছা বা অভিৰুচিৰ ওপৰত বাধা আৰোপ কৰা হয়। এই দিশৰ পৰা বিচাৰ কৰিলে, ব্যক্তিপৰিসৰ আৰু গণপৰিসৰৰ মাজত গঢ়ি তুলা বিভাজন হইছে যুক্তহীন। বৈপ্লবিক নাৰীবাদী তাত্ত্বিক কেট মিলেট স্মৰণ কৰাই দিয়ে যে আনটো স্থান ক্ষমতা সম্পৰ্ক বিৰাজমান, সেইখিনিতেই ৰাজনীতিৰ উপস্থিতি লক্ষ্য কৰা যায়। পৰিয়াল ব্যক্তি পৰিসৰ হলেও, পৰিয়াল হৈ উঠে ক্ষমতা-সম্পৰ্কৰ উদাহৰণ, আনটো স্থানত নাৰীৰ ওপৰত পুৰুষৰ আধিপত্য বা প্রাধান্য বর্তমান।
(খ) জৈৱিক লিংগ আৰু সামাজিক লিংগৰ মাজত বিভাজনঃ ‘Sex’ অর্থাৎ জৈৱিক লিংগ আৰু ‘Gender’ বা সামাজিক লিংগ এই দুটা ধাৰণাক বেলেগ কৰি চিহ্নিত কৰাই হ’ল নাৰীবাদী তত্ত্বৰ প্ৰধান সূত্র বিলাকৰ মাজৰ অন্যতম। পুৰুষতান্ত্রিক দৃষ্টিভঙ্গি মতে সমাজত নাৰীৰ ভূমিকা জৈৱিকভাৱে নিৰ্ধাৰিত। নাৰীবাদী তাত্ত্বিকসকলে এই ‘জৈৱিক নিৰ্ধাৰণবাদ’ক আক্ৰমণ কৰিছে। তেওঁলোকৰ মতে পুৰুষতান্ত্রিক সমাজে পৌৰষৰ সামাজিক পৰিভাষাইকেই নিৰ্দেশ কৰি দিয়ে নাৰীৰ সামাজিক ভূমিকা। সমাজেই গঢ়ি তুলি দিয়ে পুৰুষ বা নাৰীত্বৰ আদৰ্শ— এই আদৰ্শৰ সাঁচত নাৰীক স্থিৰ কৰা হয় তেওঁলোকৰ আচাৰ-আচৰণ, ব্যৱহাৰবিধি, আশা-আকাংক্ষা অর্থাৎ এই নিৰ্দিষ্ট গণ্ডিৰ বাহিৰত ‘নাৰী’ পৰিচিত সামাজিক স্বীকৃতি পাব নোৱাৰে। এই আদৰ্শক কব পাৰি‘জেণ্ডাৰ ইডিওলজি’ বা ‘লিংগ মতাদৰ্শ’। নাৰী অথবা পুৰুষৰ সামাজিক লিংগ পৰিচয়ৰ অৰ্থ হ’ল সমাজ জীৱনৰ পৰিপ্ৰেক্ষিত নাৰীত্ব বা পুৰুষৰ আদৰ্শ বা পুৰুষৰ ভূমিকা পালন কৰা।
(গ) সমতা আৰু ভিন্নতাঃ নাৰীবাদী তাত্ত্বিক সকল মাজত এটি বিশেষ গোষ্ঠী নাৰী আৰু পুৰুষৰ মাজত সমতা দাবি কৰিছে আৰু এওঁলোকে দীর্ঘদিন নাৰীসকলৰ প্ৰতি যি বৈষম্য চলি আহিছে, সেইয়া অৱসান বিচাৰিছে। সাম্য বা সমতাৰ দাবিৰ মাজত অন্তৰ্ভুক্ত হৈছে শিক্ষাৰ সম সুযোগ, সমান ৰাজনৈতিক প্রতিনিধিত্ব, ঘৰৰ বাহিৰত কৰ্ম কৰাৰ সুযোগ, আইনি সাম্য আদি। এওঁলোকৰ লক্ষ্য হৈছে নাৰীক ব্যক্তি হৈ উঠাৰ বাবে প্ৰয়োজনীয় সুযোগ সুবিধা প্ৰদান কৰা বিংশ শতাব্দীৰ সত্তৰ দশকৰ মধ্যৱৰ্তী পৰ্যায়ত কেইজনমান নাৰীবাদী তাত্ত্বিক নাৰীত্ব সম্পর্কে অন্য ধৰণৰ ভাৱনা-চিন্তা প্ৰকাশ কৰিছে। তেওঁলোকে সাম্য বা সমতাৰ পক্ষত নাছিল, কিন্তু তেওঁলোক নাৰীত্ব বিষয়ে ভিন্নগত উগৰ যোৰ দিছে। তেওঁলোকৰ মতে, সন্তান জন্মদান আৰু প্রতিপালন, গার্হস্থ্য কর্ম সম্পাদন, পৰিয়ালৰ সদস্যৰ প্ৰতি যত্ন-মৰম সহানুভূতি প্ৰদৰ্শনৰ মাধ্যমত নাৰী এক উচ্চতৰ গুণৰ অধিকাৰিণী, যি সমাজত পুৰুষৰ পৰা তেওঁলোকৰ বেলেগ বা ভিন্নভাৱে স্থাপন কৰে৷ নাৰীত্ব সম্পর্কে ভিন্ন ধৰণৰ মতামত পোষণ কৰা সকলক সাৰবাদী (Essentialist) নাৰীবাদী কোৱা হয়। এওঁলোকৰ মঅনুসাৰে, সমাজত নাৰী কেৱল পুৰুষৰ পৰা বেলেগ নহয়, শ্ৰেণী আৰু জাতিগত বৈশিষ্ট্যৰ নিৰিখত নাৰীসকল নিজৰ মাজত ও একে আন এজনৰ পৰা স্বতন্ত্র। সাৰবাদী তাত্ত্বিকসকলে নাৰীত্বৰ এই ‘ভিন্নতা’ৰ সপক্ষে উচ্চকিত আছিল, তেওঁলোকে এই ভিন্নতাক নাৰীত্বৰ পৰস্পৰৰ লগত যুক্ত কৰিব বিচাৰিছিলে। নাৰীৰ নিজস্ব সুকীয়া পৰিচয়ৰ ৰক্ষা কৰাৰ উদ্দেশ্য আছিল।
(ঙ) যৌনতাঃ নাৰীবাদী তাত্ত্বিকসকলে ভাৱে যে নাৰীৰ ওপৰত পুৰুষৰ আধিপত্য বা প্ৰাধান্য প্ৰতিষ্ঠাৰ ক্ষেত্ৰত যৌনতা হইছে এটি শক্তিশালি আৰু গুৰুত্বপূৰ্ণ হাতিয়াৰ। সিলভিয়া ওয়ালবিৰ দৰে তাত্ত্বিকৰও ধাৰণা যে পিতৃতান্ত্রিক সমাজত বিদ্যমান বিভিন্ন ধৰণৰ নিপীড়নৰ মাজত নাৰীৰ ওপৰত যৌন আধিপত্যও হইছে অইন এক ধৰণৰ নিপীড়ন। এই যৌন আধিপত্যৰ বিৰুদ্ধে, নাৰীবাদী তাত্ত্বিকে বিচাৰিছে যে নাৰীৰ নিজৰ শৰীৰ, যৌনতা, কামনা-বাসনা আৰু প্ৰজনন সকলৰ ওপৰত নিয়ন্ত্ৰণ থকা উচিত। তাত্ত্বিকৰ মাজৰ এটি গোষ্ঠী অৱশ্যে বিপৰীত লিংগৰ প্ৰতি আকৰ্ষণ আৰু যৌনকৰ্মত লিপ্ত হোৱাৰ বিষয়টোক উপেক্ষা কৰি ‘Lesbianism’ বা ‘সমকামিতা’ক সমর্থন জনাইছে। এই বিশেষ গোষ্ঠীভুক্ত নাৰীবাদীসকলৰ মতে ‘সমকামিতা’ অকল এটা যৌনকর্ম নহয়, সমকামিতা হৈছে নাৰীৰ ওপৰত পুৰুষৰ আধিপত্য প্ৰতিষ্ঠাৰ বিৰুদ্ধে একধৰণৰ প্ৰতিবাদ ৷
