লিউকাচ এস্পেৰা (Leucas aspera) যাক সাধাৰণতে ‘দ্ৰুণবণ‘ বুলি কোৱা হয়। হিমালয়ৰ পৰা চিলন (Ceylon) লৈকে সমগ্ৰ ভাৰতত বিতৰণ কৰা হয়। উদ্ভিদটো পৰম্পৰাগতভাৱে এণ্টিপাইৰেটিক (antipyretic) আৰু কীটনাশক হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা হয়। ফুলবোৰক উদ্দীপক, প্ৰত্যাশিত, এপেৰিয়েণ্ট, ডায়েফোৰেটিক, কীটনাশক আৰু এমেনাগোগ (emmenagogue) হিচাপে মূল্য দিয়া হয়। দীৰ্ঘম্যাদী ৰিউমেটিজম, চ’ৰিয়েচিছ আৰু অন্যান্য দীৰ্ঘম্যাদী ছালৰ সমস্যাত পাতবোৰ উপযোগী বুলি গণ্য কৰা হয়। এই প্ৰবন্ধটোত দ্ৰুণবণৰ ঔষধি গুণাগুণ Medicinal Qualities of Leucas বিষয়ে প্ৰয়োজনীয় তথ্য আগবঢ়োৱা হৈছে।
Read also: Benefits of Gotu Kola | মানিমুনিৰ উপকাৰীতা
দ্ৰুণবণ গছৰ বৈজ্ঞানিক শ্ৰেণীবিভাজন | Scientific Classification of Leucas
- Kingdom: Plantae
- Phylum: Angiospermae
- Order: Tubiflorae
- Family: Labiatae
- Genus: Leucas
- Species: Aspera
- Scientific name: Leucas aspera
দ্ৰুণবণ গছৰ উপলব্ধতা আৰু ইয়াৰ কৃষি পদ্ধতি | Distribution and Cultivation Process of Leucas
এই ঔষধি ভেষজ ভাৰত আৰু দক্ষিণ-পূব এছিয়াৰ বহুতো দেশত পোৱা যায় ।দ্ৰুণবণ গছ সাধাৰণতে মুখ্যতঃ ৰ’দৰ স্থিতিত আৰু বিভিন্ন মাটিত বনৰীয়া পোৱা যায় বিশেষকৈ শুকান, খোলা, বালিময় মাটিত পোৱা যায় আৰু আৱৰ্জনা থকা এলেকাত প্ৰচুৰ পৰিমাণে থাকে। দ্ৰুণবণ গছ সাধাৰণতে সমগ্ৰ ভাৰত আৰু ফিলিপাইনছৰ লগতে ইউকাচ চেফালোটেছ/ড্ৰোনাপুস্ফি সমগ্ৰ ভাৰতত আৰু বাংলাদেশ, দক্ষিণ পূব এছিয়াৰ দেশসমূহ, মৰিচাছ, জাভা আৰু ফিলিপাইনছৰ সমভূমিত পোৱা যায়। ইয়াৰ কোনোধৰণৰ কৃষিপদ্ধতি পোৱা নাযায়।ই সাধাৰণতে অপতৃণ হিচাপে বৃদ্ধি হয়।
দ্ৰুণবণৰ ঔষধি গুণ | Medicinal Important of Leucas
- দ্ৰুণবণ পৰম্পৰাগত ঔষধত ব্যৱহাৰ কৰা হয়। উদ্ভিদটো হৈছে প্ৰদাহ-প্ৰতিৰোধী (inflammatory), এনালজেচিকৰ (analgesic) বাবে বৈজ্ঞানিকভাৱে অনুসন্ধান কৰা হয় আৰু ক্ষত নিৰাময়ৰ (wound healing)বাবে ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
- দ্ৰুণবনক এন্টিডট হিচাপেও ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰি। ইয়াক সাপৰ বিষৰ বিষক্ৰিয়াত ব্যৱহাৰ কৰা হয়। নিকোটিনৰ (Nicotine)উপস্থিতিৰ বাবে ইয়াত পতংগগত নাশক (insecticidal property) আছে ।
- ইয়াৰ পাতৰ ৰস বিষোৱা ফুলাৰ বাবে বাহ্যিক প্ৰয়োগ (external application ) হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা হয় ।
- শিশুৰ ক্ষেত্ৰত ঠাণ্ডা আৰু কাহৰ (Cold cough) চিকিৎসা কৰিবলৈ দ্ৰুণ বনৰ ফুলবোৰ মৌৰ সৈতে মিহলি কৰি খাবলৈ দিয়া হয়।
- পাতবোৰ সৰ্পৰ, বিষাক্ত কামোৰ, পোক-পতংগ আৰু বিচ্ছুৰ দংশনত প্ৰয়োগ কৰা হয়।
- পেটৰ বিষ আৰু লগতে বদহজমত উদ্ভিদৰ নিষ্কাশন (extract of plant ) মৌৰ সৈতে ব্যৱহাৰ কৰা হয় ।
- গ্ৰাম্য অঞ্চলত পাতবোৰ কীটনাশক আৰু মহ প্ৰতিৰোধক হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
- চ’ৰিয়েচিছ (psoriasis ) আৰু দীৰ্ঘম্যাদী ছালৰ বিস্ফোৰণ (chronic skin eruptions ) বাবে স্থানীয় প্ৰয়োগ হিচাপে পাতৰ ৰস ব্যৱহাৰ কৰা হয় ।
- ইয়াক মাহেকীয়া আৰু প্ৰসূতিজনিত সমস্যা যেনে ঋতুস্ৰাৱ ত্বৰান্বিত কৰা ইত্যাদিত ব্যৱহাৰ কৰা হয় ।
- দ্ৰুণবণে এনোৰেক্সিয়া নাৰ্ভোচা (Anorexia Nervosa )প্ৰতিৰোধ কৰে। এনোৰেক্সিয়া নাৰ্ভোচা হৈছে এক খোৱা বিকাৰ য’ত এজন ব্যক্তি আত্ম-অনাহাৰত ভুগি থাকে। ই মানসিক স্বাস্থ্যৰ সৈতেও সংলগ্ন কিয়নো ব্যক্তিজন কম ওজনৰ সমস্যা, ওজন বৃদ্ধিহোৱাৰ ভয়, আত্মসন্মান হ্ৰাস আৰু ওজন হ্ৰাস কৰাৰ তীব্ৰ আকাংক্ষাত ভুগি আছে।
- সকলো ধৰণৰ শ্বাস-প্ৰশ্বাসৰ সমস্যাৰ পৰম্পৰাগত প্ৰতিকাৰ হিচাপে দ্ৰুণবণৰ গোটেই উদ্ভিদ বিখ্যাত। হাপানীৰ স্থিতিৰ বাবে এক বৈকল্পিক চিকিৎসা হিচাপে সঁচাকৈয়ে কাৰ্যকৰী। শক্তিশালী প্ৰদাহ-প্ৰতিৰোধী, প্ৰত্যাশিত, আৰু এণ্টি-স্পাস্মোডিক গুণাগুণ থকা, সমগ্ৰ উদ্ভিদে সাধাৰণ চৰ্দি, ফ্লু, হাপানি, ব্ৰংকাইটিছ আদিকে ধৰি সকলো ধৰণৰ শ্বাস-প্ৰশ্বাসৰ সমস্যাৰ চিকিৎসাত উচ্চ গুৰুত্ব বহন কৰে।
- দ্ৰুণবণৰ গোটেই উদ্ভিদ হৈছে বিভিন্ন ধৰণৰ গেষ্ট্ৰোইনটেষ্টিনেল বিকাৰৰ (gastrointestinal disorders ) চিকিৎসাৰ বাবে এক পৰম্পৰাগত প্ৰতিকাৰ, যেনে বদহজম, বুকুজ্বলা, পেট ফুলা, পেপ্টিক আলচাৰ (peptic ulcer ), গেষ্ট্ৰোইচোফেজিয়েল ৰিফ্লাক্স ৰোগ (gastroesophageal reflux disease ), কোষ্ঠকাঠিন্য, পেটৰ বিষ ইত্যাদি ।
- দ্ৰুণবণ ৰস পান কৰাটো অনিদ্ৰাৰ সমস্যাৰ বাবে উপকাৰী। বহুতো আয়ুৰ্বেদিক চিকিতসাত ইয়াক ব্যৱহাৰ কৰা হয়। ১0-20 মিলি দ্ৰুণবণ ডিচেক্টন (decoction) খাব লাগে । ই ভালদৰে শুৱাত সহায় কৰে অৰ্থাত এই বনে টোপনি উন্নত কৰি শাৰীৰিক লাভালাভ সাধে।
দ্ৰুণবণ উদ্ভিদৰ ব্যৱহাৰিক পদ্ধতি | Uses of Leucas
- ছালৰ ৰোগত, দ্ৰুণবণৰ গোটেই উদ্ভিদ ব্যৱহাৰ কৰা হয়। উদ্ভিদটো শুকুৱাই দিয়া হয়। পাঁচ গ্ৰাম শুকান গুৰি তিনি গ্ৰাম নিম/মাৰ্গোচা পাতৰ সৈতে 2 গিলাচ পানীত লোৱা হয়। আয়তন এক চতুৰ্থাংশলৈ হ্ৰাস নোহোৱালৈকে ইয়াক উতলাই দিয়া হয়। তাৰ পিছত ই ফিল্টাৰ কৰি আৰু দিনত দুবাৰ খাব লাগে।
- ঋতুস্ৰাৱত অস্বাভাৱিকভাৱে প্ৰচুৰ ৰক্তক্ষৰণ হলে এই উদ্ভিদৰ পাতবোৰ এমুঠি লোৱা হয়। এইবোৰ ধুই দিয়া হয় আৰু তাৰ পিছত মিহি পেষ্ট তৈয়াৰ কৰিবলৈ মাটি তৈয়াৰ কৰা হয়। এই পেষ্টটো নেমুৰ ৰস আৰু তিল তেল/তিল তেলৰ (খোৱা) সৈতে মিহলি কৰা হয়। প্ৰস্তুতিটো এসপ্তাহৰ বাবে প্ৰতিৰাতি ৰাতিপুৱা খালী পেটত খোৱা হয়।
- হাপানি, চৰ্দি, কাহ উদ্ভিদৰ পাতৰ ৰস 1-3 চাহ চামুচ পালিত গ্ৰহণ কৰা হয়।
- অত্যাধিক তৃষ্ণা তথা পিয়াহ লগা বেমাৰত ফুলবোৰ (2 টেবল চামুচ) পানীত (150 মিলি) উতলাই দিয়া হয় যেতিয়ালৈকে আয়তন আধালৈ হ্ৰাস নহয়। ইয়াক ফিল্টাৰ কৰা হয় আৰু দিনত তিনিবাৰ কৈ খাব লাগে।
- কাহ হলে গছৰ পাতবোৰ ৰন্ধা হয় আৰু ভাতৰ সৈতে খালে উপ্শম পোৱা যায়।
- কাহ, চাইনাচাইটিছ, মাইগ্ৰেইন, ফ্লেগমৰ বাবে মুৰৰ বিষ হলে পাতৰ ৰস টোপাল হিচাপে নাকৰ নাকত ৰখা হয়। এই উদ্দেশ্যৰ বাবে, পাতৰ ৰস আহৰণ কৰা হয় আৰু দুগুণ পানীৰ সৈতে মিহলোৱা হয়। তাৰ পিছত পাতল কৰা ৰস 3-4 দিনৰ বাবে নাকৰ নাকত (4 টোপাল ) দিলে উপ্শম পোৱা যায়। আনহাতে ফুলবোৰ তিল/তিল তেলত গৰম কৰা হয় আৰু মূৰত প্ৰয়োগ কৰিলেও বহু পৰিমাণে আৰাম পোৱা যায়।
- জ্বৰ (তীব্ৰ, দীৰ্ঘম্যাদী), এলাৰ্জি হলে এই উদ্ভিদৰ ৰস (পানী এক চতুৰ্থাংশলৈ হ্ৰাস নোহোৱালৈকে দুটা গিলাচপানীত উতলা2-3 গ্ৰাম) ব্যৱহাৰ কৰিলেও বহু পৰিমাণে আৰাম পোৱা যায়।
- ধোৱা চাউলৰ পানীৰে দ্ৰোণাপুষ্পি গুৰি কৰি ইয়াৰ 1-2 টোপাল আপোনাৰ নাকত লওঁক। ই চকুৰ ৰোগত উপকাৰী। ইয়াৰ উপৰিও, ইয়াক মাস্কাৰাৰ (mascara ) দৰে প্ৰয়োগ কৰাটো জণ্ডিচতো উপকাৰী।
- কাজলৰ দৰে দ্ৰুণবণ ৰস প্ৰয়োগ কৰিলে আৰু ইয়াক নাকৰ মাজেৰে লোৱাটো ৰক্তহীনতা আৰু জণ্ডিচত উপকাৰী । ৫ মিলি ৰসত সমান পৰিমাণৰ মৌ মিহলি কৰিব লাগিব, আৰু ইয়াক ব্যৱহাৰ কৰিব লাগে। ৫-১০ মিলি দ্ৰুণবণ ৰসত ৫০০ মিগ্ৰা জালুক পাউডাৰ আৰু কলা নিমখ মিহলি কৰি দিনত তিনিবাৰ কৈ গ্ৰহণ কৰাটো ৰক্তহীনতা আৰু জণ্ডিচত উপকাৰী।
- যকৃত আৰু প্লীহাৰ বিকাৰত দ্ৰোণবণৰ শিপাৰ গুৰি কৰিব লাগে । ইয়াত এটা অংশ পিপ্পালি পাউডাৰ (Pippali powder ) যোগ দিব লাগে। যকৃত আৰু প্লীহাৰ বিকাৰত 1-2 গ্ৰাম গ্ৰহণ কৰাটো উপকাৰী।
- দ্ৰুণবণ ৰস ব্যৱহাৰ কৰি আৰ্থ্ৰাইটিছ আৰোগ্য হয়। ১-2 গ্ৰাম পিপ্পালি পাউডাৰৰ সৈতে মিহলি কৰা ১0-৩0 মিলি ডিচেক্টচন দিয়াৰ ফলত আৰ্থ্ৰাইটিছ আৰোগ্য হয়।
দ্ৰুণবণ উদ্ভিদৰ অপকাৰিতা | Harmful side of Leucas
যদিও দ্ৰুণবণ স্বাস্থ্যৰ অৱস্থাৰ চিকিৎসাত অত্যন্ত উপকাৰী, তথাপিও আয়ুৰ্বেদিক চিকিৎসক বা চিকিৎসকে পৰামৰ্শ দিয়া অনুসৰি নিৰ্ধাৰিত পৰিমাণত প্ৰস্তুতকৰণ গ্ৰহণ কৰা প্ৰয়োজন। ইয়াৰ অত্যাধিক পৰিমাণে ভৰিজ্বলা সংবেদন, গোটেই শৰীৰত অত্যাধিক তাপ, বা খজুৱতিৰ ৰূপত এলাৰ্জিক প্ৰতিক্ৰিয়া সৃষ্টি কৰিব পাৰে।গৰ্ভৱতী আৰু স্তন্যপান কৰাই থকা মহিলাৰ বাবে দ্ৰুণবণৰ ৰস অপকাৰী। গৰ্ভপাত হোৱাৰ সম্ভাৱনা থাকে। দ্ৰুণবণৰ ৰসে ৰক্তচাপ হ্ৰাস কৰিব পাৰে। তাত্ত্বিকভাৱে, দ্ৰুণবণৰ নিষ্কাশন গ্ৰহণ কৰিলে নিম্ন ৰক্তচাপ থকা লোকৰ ৰক্তচাপ অত্যাধিক কম হ’ব পাৰে।
প্ৰাচীন কালৰ পৰাই, এই দ্ৰুণবণ উদ্ভিদৰ বহুতো আয়ুৰ্বেদিক শাস্ত্ৰত স্বাস্থ্যৰ বিসংগতিৰ চূড়ান্ত প্ৰতিকাৰ হিচাপে উল্লেখ কৰা হৈছে। শক্তিশালী এনালজেচিক, প্ৰদাহ-প্ৰতিৰোধী, বেক্টেৰিয়া-প্ৰতিৰোধী গুণাগুণেৰে পৰিপূৰ্ণ, ই ৰোগ প্ৰতিৰোধ ক্ষমতা উন্নত কৰে, জ্বৰৰ স্থিতি চিকিৎসা কৰে, হজমত সহায় কৰে, ঋতুস্ৰাৱৰ সমস্যাৰ প্ৰতিকাৰ কৰে, পতংগৰ দংশনৰ ফলত বিষ আৰু প্ৰদাহ হ্ৰাস কৰে আৰু বৃক্ক আৰু যকৃতৰ কাৰ্যক্ষমতা বৃদ্ধি কৰে।
সামৰণি | Conclusion
উক্ত প্ৰৱন্ধটিৰ দ্বাৰা আপোনাক দ্ৰুণবণৰ ঔষধি গুণাগুণ Medicinal Qualities of Leucas বিষয়ে কিছু আভাস দিবলৈ চেষ্টা কৰা হʼল। ইয়াত দ্ৰুণবণৰ ব্যৱহাৰ, ঔষধিয় গুণাগুণ আৰু অপকাৰিক পাৰ্শক্ৰিয়াৰ বিষয়ে জনোৱা হʼল। আশা কৰো উক্ত প্ৰৱন্ধটিত অন্তৰ্ভুক্ত কৰা তথ্য সমূহে আপোনাক বিভিন্ন ধৰণে ভিন্ন শাৰীৰিক সমস্যাত সহায় কৰিব। ধন্যবাদ!
Read also: Benefits of False daisy | কেহৰাজৰ উপকাৰিতা
My self Mahezubin Saikia. Working in Dev Library as a Content Writer. A website that provides all SCERT, NCERT 3 to 12, and BA, B.com, B.Sc, and Computer Science with Post Graduate Notes & Suggestions, Novel, eBooks, Health, Finance, Biography, Quotes, Study Materials, and more.
