Class 12 Swadesh Adhyayan Chapter 5 মানচিত্র অধ্যয়ন আৰু ভৌগোলিক তথ্যৰ উপস্থাপন

Class 12 Swadesh Adhyayan Chapter 5 মানচিত্র অধ্যয়ন আৰু ভৌগোলিক তথ্যৰ উপস্থাপন Question Answer to each chapter is provided in the list of AHSEC so that you can easily browse through different chapters and select needs one. Class 12 Swadesh Adhyayan Chapter 5 মানচিত্র অধ্যয়ন আৰু ভৌগোলিক তথ্যৰ উপস্থাপন Solutions can be of great value to excel in the examination.

Class 12 Swadesh Adhyayan Chapter 5 মানচিত্র অধ্যয়ন আৰু ভৌগোলিক তথ্যৰ উপস্থাপন

Join Telegram channel

Follow us:

Class 12 Swadesh Adhyayan Chapter 5 মানচিত্র অধ্যয়ন আৰু ভৌগোলিক তথ্যৰ উপস্থাপন Notes covers all the exercise questions in HS 2nd Year Swadesh Adhyayan Textbooks Solutions. Assam Board Class 12 Swadesh Adhyayan Chapter 5 মানচিত্র অধ্যয়ন আৰু ভৌগোলিক তথ্যৰ উপস্থাপন Notes provided here ensures a smooth and easy understanding of all the concepts. Understand the concepts behind every chapter and score well in the board exams.

মানচিত্র অধ্যয়ন আৰু ভৌগোলিক তথ্যৰ উপস্থাপন

Chapter – 5

১। একোটা শব্দৰে উত্তৰ দিয়া।

(i) ভূগোল বিজ্ঞানত ব্যৱহাৰ হৈ থকা প্ৰধান আহিলাক _________ বোলে।

উত্তৰঃ ভূগোল বিজ্ঞানত ব্যৱহাৰ হৈ থকা প্ৰধান আহিলাক মানচিত্র বোলে।

(ii) ________ সহায় লৈ মানচিত্র অংকন কৰা হয়।

উত্তৰঃ মানচিত্রৰ সহায় লৈ মানচিত্র অংকন কৰা হয়।

(iii) _________ পোন প্ৰথমতে পৃথিৱীৰ আকাৰৰ জ্ঞান দিছিল।

উত্তৰঃ মানচিত্ৰই পোন প্ৰথমতে পৃথিৱীৰ আকাৰৰ জ্ঞান দিছিল।

(iv) ইছলামীয় সোণোৱালী যুগৰ বিখ্যাত মানচিত্ৰকৰ __________ য়ে ১১৫৪ চনত উৎকৃষ্ট মানচিত্র প্রস্তুত কৰিছিল। 

উত্তৰঃ ইছলামীয় সোণোৱালী যুগৰ বিখ্যাত মানচিত্ৰকৰ আল ইদ্ৰিছিয়ে, ১১৫৪ চনত উৎকৃষ্ট মানচিত্র প্রস্তুত কৰিছিল।

(v) অক্ষৰেখা আৰু দ্রাঘিমাৰেখাই কটাকটি কৰি _________ গঠন কৰে।

উত্তৰঃ অক্ষৰেখা আৰু দ্রাঘিমাৰেখাই কটাকটি কৰি গ্ৰীডছ গঠন কৰে।

(vi) পথাৰ জৰীপ কৰোতে, অতি সৰল পদ্ধতি _________ ব্যৱহাৰ কৰা হয়।

উত্তৰঃ পথাৰ জৰীপ কৰোতে, অতি সৰল পদ্ধতি শিকলি জৰীপ ব্যৱহাৰ কৰা হয়।

2. চমুত উত্তৰ দিয়াঃ

(i) মাপনী কাক বোলে? ই কেইপ্ৰকাৰৰ আৰু কি কি?

উত্তৰঃ ভূ-পৃষ্ঠত থকা কোনো দুটা নির্দিষ্ট বিন্দুৰ মাজত থকা প্ৰকৃত দূৰত্ব আৰু মানচিত্ৰৰ প্রতিনিধিত্ব কৰা দূৰত্বৰ অনুপাতকে ‘স্কেন’ বা ‘মাপনী’ বুলি কোৱা হয়। মাপনী তিনি প্ৰকাৰৰ। 

সেই কেইটা হ’ল—

(ক) ৰৈখিক মাপনী।

(খ) উক্তি মাপনী।

(গ) নিৰূপক ভগ্নাংশ।

(ii) ২ মাইল = ৬৩৩৬০ ক নিৰূপক ভগ্নাংশলৈ প্রকাশ কৰা।

উত্তৰঃ ২ মাইল = ৬৩,৩৬০ 

১ মাইল = ৩১,৬৮০ 

৬ মাইল = ৬ × ৩১,৬৮০ 

= ১,৯০,০৮০ 

R.F. = ২ : ১৯০,০৮০

(iii) ৰৈখিক মাপনী আৰু কৰ্ণ মাপনীৰ মাজত পার্থক্য কি?

উত্তৰঃ 

(iv) দূৰ সংবেদন কাক কয়?

উত্তৰঃ সাধাৰণতে দূৰ সংবেদনে এক বিশেষ প্রযুক্তি, য’ত প্ৰত্যক্ষ সংস্পৰ্শত নহাকৈ, সংবেদনৰ জৰিয়তে কোনো ঠাই বা বস্তুৰ বিষয়ে দূৰৰ পৰাই তথ্যপাতি আদি সংগ্ৰহ কৰা হয়। এই প্রযুক্তি মুখ্যভাৱে জড়িত থাকে সংবেদনশীল কৃত্রিম উপগ্রহ বা উচ্চতাৰে উৰা বিমানৰ সৈতে। কৃত্রিম উপগ্রহই বা অধিক উচ্চতাৰে উৰা আকাশীযানবোৰে পৃথিৱীখনক সূক্ষ্মাতিসূক্ষ্মৰূপে পৰীক্ষা কৰিব বা তথ্য সংগ্ৰহ কৰিব পাৰে।

(v) মানচিত্ৰৰ সৈতে কি কি উপাদান জড়িত হৈ আছে?

উত্তৰঃ মানচিত্ৰৰ সৈতে জড়িত থকা উপাদানসমূহ হৈছে—

(ক) মানচিত্ৰৰ নাম।

(খ) অৱস্থান, অন্য অঞ্চলৰ পৰিপ্ৰেক্ষিতত, জ্যামিতিক, অক্ষৰেখা আৰু দ্রাঘিমাৰেখাৰ বিস্তৃতি।

(গ) মানচিত্ৰৰ সীমাৰেখা আৰু দিশ।

(ঘ) মানচিত্ৰৰ মাপনী।

(ঙ) আকৃতি আৰু আকাৰ।

(vi) মাটিকালি।

(চ) প্রচলিত সাংকেতিক চিহ্ন।

(ছ) মানচিত্ৰৰ সময় কোন চনৰ তথ্য উপস্থাপন বা ভিত্তি কৰি মানচিত্ৰখন প্ৰস্তুত কৰা হৈছে।

(vi) মানচিত্র কেই প্রকাৰৰ আৰু কি কি?

উত্তৰঃ মানচিত্র দুই প্ৰকাৰৰ। 

সেই প্ৰকাৰসমূহ হ’ল―

(ক) নিদর্শনমূলক মানচিত্র। 

(খ) বিষয় প্রসংগ থকা মানচিত্র।

(vii) জৰীপ কার্য বুলিলে কি বুজায়?

উত্তৰঃ কোনো ভূ-ক্ষেত্ৰ ভালদৰে অধ্যয়ন কৰি মানচিত্ৰ প্ৰস্তুত কৰাক জৰীপ বোলে। আমি কোনো উচ্চ স্থানত থিয় হৈ নামনি ঠাইৰ জৰীপ কৰিবলৈ সক্ষম হয়। নতুবা যিকোনো অৱয়বকে সাৱধানতাৰে অৱলোকন কৰিব পৰাটোও জৰীপ বুলিব পাৰি। অৰ্থাৎ ভূ-ক্ষেত্ৰৰ জোখ-মাপ, উচ্চতা, কৌণিক অৱস্থান, সীমা ইত্যাদিবোৰক গণিত, জ্যামিতি অথবা অন্যান্য বৈজ্ঞানিক সম্বন্ধীয় উপায়েৰে ভালদৰে অধ্যয়ন কৰিলেও জৰীপ কৰা বুলি কোৱা হয়।

3. নিম্নলিখিত সমূহক চমুকৈ বুজাই লিখাঃ

(i) অভিক্ষেপ কাক বোলে? ই কেই প্ৰকাৰৰ আৰু কি কি?

উত্তৰঃ গোলকীয় পৃষ্ঠত থকা অক্ষৰেখা আৰু দ্রাঘিমাৰেখাক এখন মিহি সমতলত পদ্ধতিমূলকভাৱে ৰূপান্তৰ কৰাকে অভিক্ষেপ বুলি কোৱা হয়। ই তিনি প্ৰকাৰৰ। 

সেই প্ৰকাৰসমূহ হ’ল―

(ক) বেলন অভিক্ষেপ।

(খ) শাঙ্কৰ অভিক্ষেপ।

(গ) শীর্ষকেন্দ্রিক অভিক্ষেপ।

(ii) ‘GIS ছফটৱেৰৰ’ দ্বাৰা কি কি কাৰ্য সাধন হয়?

উত্তৰঃ ‘GIS ছফটৱেৰৰ’ দ্বাৰা তথ্য সংগ্ৰহ, সংৰক্ষণ, বিশ্লেষণ আৰু উৎপাদন কাৰ্য সাধন হয়।

(iii) দূৰ সংবেদনৰ চমু আভাস দিয়া।

উত্তৰঃ দূৰ সংবেদন হৈছে পৃথিৱীৰ পৃষ্ঠত থকা বস্তু বা পৰিৱেশৰ তথ্য সংগ্ৰহৰ এক প্ৰযুক্তি, য’ত কোনো প্ৰত্যক্ষ সংযোগৰ প্ৰয়োজন নহয়। ই কৃত্রিম উপগ্রহ, বিমান বা ড্ৰ’ন ব্যৱহাৰ কৰি ছবি আৰু তথ্য সংগ্ৰহ কৰে।

4. নিম্নলিখিত প্ৰশ্ন কেইটা বহলাই লিখাঃ

(i) ভূগোল বিজ্ঞানত ব্যৱহাৰ হোৱা মানচিত্ৰৰ ইতিহাসৰ বিষয়ে বর্ণনা কৰা।

উত্তৰঃ ভূগোলত মানচিত্ৰৰ ইতিহাস হাজাৰ হাজাৰ বছৰৰ আগতে, মানৱ সভ্যতাৰ সমান্তৰালকৈ বিকশিত হৈছিল। প্ৰাচীন কালত বেবিলনীয়াসকলে মাটিৰ ফলকত আদিম কিছুমান মানচিত্ৰ নিৰ্মাণ কৰিছিল, আনহাতে এনাক্সিমেণ্ডাৰ আৰু টলেমিৰ দৰে গ্ৰীক পণ্ডিতসকলে মানচিত্ৰ নিৰ্মাণৰ ক্ষেত্ৰত গাণিতিক গণনাৰ প্ৰৱৰ্তন কৰিছিল। চীন আৰু ভাৰতীয় সভ্যতাইও নৌ পৰিবহণ আৰু প্ৰশাসনৰ বাবে প্ৰাৰম্ভিক মানচিত্ৰ নিৰ্মাণত অৰিহণা যোগাইছিল।

মধ্যযুগীয় যুগত ইউৰোপীয় মানচিত্ৰ প্ৰায়ে ধৰ্মীয় বা প্ৰতীকী আছিল, আনহাতে আল-ইদ্ৰিছিৰ দৰে আৰব ভূগোলবিদসকলে ভ্ৰমণকাৰীৰ বিৱৰণৰ ভিত্তিত অধিক সঠিক মানচিত্ৰ নিৰ্মাণ কৰিছিল। অন্বেষণ যুগে উল্লেখযোগ্য উন্নতি আনিছিল কাৰণ অন্বেষকসকলে নতুন ভূমি আৱিষ্কাৰ কৰিছিল, যাৰ ফলত বিশ্বৰ মানচিত্ৰ উন্নত হৈছিল। মাৰ্কেটাৰৰ দৰে মানচিত্ৰ নিৰ্মাতাসকলে প্ৰজেকচন ব্যৱস্থা উদ্ভাৱন কৰিছিল যিয়ে নেভিগেচনত সহায় কৰিছিল।

১৯ আৰু ২০ শতিকাৰ ভিতৰত আধুনিক মানচিত্ৰ নিৰ্মাণত ভূ-প্ৰকৃতি আৰু বিষয়ভিত্তিক মানচিত্ৰৰ উত্থান ঘটিছিল, জৰীপ আৰু ছপাৰ অগ্ৰগতিৰ ফলত মানচিত্ৰ অধিক সঠিক আৰু বহুলভাৱে সুলভ হৈ পৰিছিল। একবিংশ শতিকাত উপগ্ৰহৰ চিত্ৰ, জিআইএছ, জিপিএছকে ধৰি ডিজিটেল মেপিং প্ৰযুক্তিয়ে মেপ সৃষ্টি আৰু ব্যৱহাৰৰ ক্ষেত্ৰত বৈপ্লৱিক পৰিৱৰ্তন আনিলে। আজি ইণ্টাৰেকটিভ মেপ আৰু বাস্তৱ সময়ৰ ভৌগোলিক তথ্যই মানচিত্ৰ নিৰ্মাণক বিভিন্ন ক্ষেত্ৰৰ বাবে এক গতিশীল আৰু অপৰিহাৰ্য আহিলালৈ ৰূপান্তৰিত কৰিছে।

(ii) ‘শিকলি’ জৰীপত কি কি ব্যৱহাৰ হয় বর্ণনা কৰা।

উত্তৰঃ কোনো ভূ-ক্ষেত্ৰ ভালদৰে অধ্যয়ন কৰি মানচিত্ৰ প্ৰস্তুত কৰাক ‘জৰীপ’ বোলে। আমি কোনো উচ্চ স্থানত থিয় হৈ নামনি ঠাইৰ জৰীপ কৰিব পাৰোঁ, অথবা যিকোনো অৱয়ব সতর্কভাৱে পৰ্যবেক্ষণ কৰাটোকো জৰীপ বুলি কোৱা হয়। ভূ-ক্ষেত্ৰৰ জোখ-মাখ, উচ্চতা, কৌণিক অৱস্থান, সীমা আদি গণিত, জ্যামিতি, অথবা অন্যান্য বৈজ্ঞানিক পদ্ধতিৰ সহায়ত অধ্যয়ন কৰিলে তাকো জৰীপ কৰা বুলি গণ্য কৰা হয়।

জৰীপৰ বিভিন্ন পদ্ধতিসমূহৰ মাজত ‘শিকলি জৰীপ’ আটাইতকৈ সৰল আৰু মূলত পথাৰৰ জোখ-মাখ ল’বলৈ ব্যৱহৃত হয়। এই পদ্ধতিৰে কোনো নিৰ্দিষ্ট স্থানত জোখ-মাখ লৈ, গণনা বা অঙ্ক আদিসমূহ অন্য ঠাইতো সম্পন্ন কৰিব পাৰি। সমতল আৰু বৰ খলা-বম নথকা সৰু অঞ্চলসমূহৰ বাবে এই পদ্ধতি বিশেষ উপযোগী।

জৰীপ কাৰ্যত বিভিন্ন ধৰণৰ শিকলি ব্যৱহাৰ কৰা হয়, যদিও ‘ইঞ্জিনিয়াৰ্চ চেইন’ আৰু ‘গান্টাৰ্ছ চেইন’ সবাতোকৈ প্ৰচলিত। ইঞ্জিনিয়াৰ্চ চেইনৰ দৈৰ্ঘ্য ১০০ ফুট, য’ত ১০০ টা জোৰা থাকে, আৰু প্ৰতি ১০ জোৰাৰ মূৰে মূৰে খাজ কটা মাৰি থাকে, যাৰ দ্বাৰা সঠিক জোখ-মাখ ল’ব সহজ হয়। 

(iii) ‘বেলন’ অভিক্ষেপ কাক বোলে আৰু কেনে অৰ্থত ব্যৱহাৰ হয় লিখা।

উত্তৰঃ বেলন অভিক্ষেপ হৈছে এক মানচিত্ৰ প্ৰস্তুতিকৰণ পদ্ধতি, য’ত পৃথিৱীৰ পৃষ্ঠত থকা অৱয়বসমূহক এটা বেলনৰ ওপৰত অভিক্ষেপ কৰা হয় আৰু পিছত সেই বেলনখন ফালি সমতল মানচিত্ৰত ৰূপান্তৰ কৰা হয়।

এই অভিক্ষেপত দ্ৰাঘিমাংশৰ ৰেখাসমূহ (meridians) আৰু অক্ষাংশৰ ৰেখাসমূহ দুয়োটাই সোজা আৰু সমান্তৰাল ৰূপত প্ৰদর্শিত হয়। যদিও ই অঞ্চলসমূহৰ আকাৰত বিকৃতি সৃষ্টি কৰে, বিশেষকৈ মেৰু অঞ্চলত, তথাপিও আকৃতি আৰু দিশ সংৰক্ষণ কৰাৰ বাবে এই অভিক্ষেপ ব্যৱহাৰ কৰা হয়।

বেলন অভিক্ষেপ মূলত নাও চলোৱা মানচিত্ৰ, বিশ্ব মানচিত্ৰ, আৰু ভূগোল অধ্যয়নৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰা হয়। মাৰ্কেটৰ অভিক্ষেপ এই অভিক্ষেপৰ আটাইতকৈ জনপ্ৰিয় উদাহৰণ।

Dev Kirtonia

Hi, I’m Dev Kirtonia, Founder & CEO of Dev Library. A website that provides all SCERT, NCERT 3 to 12, and BA, B.com, B.Sc, and Computer Science with Post Graduate Notes & Suggestions, Novel, eBooks, Biography, Quotes, Study Materials, and more.