অতীজৰে পৰা পৰম্পৰাগতভাৱে ৰোগ নিৰাময়ৰ ক্ষেত্ৰত ভিন্ন ধৰণৰ ঔষধি গুণেৰে সমৃদ্ধ বনস্পতি আৰু ভেষজ উদ্ভিদ সমূহ ব্যৱহাৰ হৈ আহিছে। এই ঔষধি গুণেৰে পৰিপুষ্ট বনস্পতি আৰু ভেষজ উদ্ভিদ সমূহে নিজৰ ঔষধি মূল্যৰ বাবে আয়ুৰ্বেদিক চিকিৎসাত এক মূখ্য স্থান দখল কৰি আহিছে। এনে এবিধ উৎকৃষ্ট ভেষজ হৈছে অনন্তমূল (Indian sarsaparilla/Hemidesmus indicus)। এই প্ৰৱন্ধটিত অনন্তমূলৰ স্বাস্থ্য সম্পৰ্কীয় উপকাৰিতাৰ Benefits of Indian sarsaparilla বিষয়ে সাম্যক তথ্য বৰ্ণনা কৰা হৈছে।
Read also: Health Benefits of Herbal Tea | ভেষজ চাহৰ উপকাৰিতা
অনন্তমুল কি? | What is Indian sarsaparilla?
অনন্তমুল হৈছে বহুতো উদ্ভিদ আৰু বনৌষধিৰ ভিতৰত এবিধ যি আমাৰ স্বাস্থ্যৰ লাভালাভৰ বাবে জনপ্ৰিয়তা লাভ কৰিছে। অনন্তমুলক ইংৰাজীত Indian sarsaparilla বুলি জনা যায়। এই উদ্ভিদৰ শিপা ঔষধি উদ্দেশ্যৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰা হয়, আৰু মৌ উৎপাদনত অমৃত সমৃদ্ধ ফুল ব্যৱহাৰ কৰা হয়। এই শিপাৰ এক মনোৰম সুবাস আৰু মচলাযুক্ত মিঠা সোৱাদ আছে, আৰু ঔষধ, খাদ্য আৰু সুৰাবিহীন পানীয়ত প্ৰাকৃতিক সোৱাদ প্ৰদানকাৰী হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা হৈছে। অনন্তমুল সাধাৰণতে হিমালয় অঞ্চল আৰু সাগৰৰ ওচৰত থকা ভূমিত পোৱা যায়। ভাৰতৰ বৃহত্তৰ অংশত, ওপৰৰ গাঙ্গেয় সমভূমিৰ পৰা পূবদিশে অসমলৈ আৰু মধ্য, পশ্চিম আৰু দক্ষিণ ভাৰতৰ কিছুমান ঠাইত হয়।
আয়ুৰ্বেদৰ মতে, অনন্তমূলৰ আৰোগ্যকাৰী আৰু তেজ বিশুদ্ধকৰী গুণাগুণ আছে বুলি জনা যায়, যিয়ে ইয়াক ছালৰ বিভিন্ন আয়ুৰ্বেদিক ঔষধৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ উপাদান কৰি তোলে। ইয়াক বাহ্যিক আৰু আভ্যন্তৰীণভাৱে সকলো প্ৰকাৰৰ ছালৰ সমস্যা যেনে- ৰিংৱৰ্ম, থ্ৰাছ, চ’ৰিয়েচিছ, একজিমা আৰু বেক্টেৰিয়া-সম্পৰ্কীয় ছালৰ ৰোগত ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰি। ছালত অনন্তমূল শিপাৰ পেষ্ট প্ৰয়োগ কৰিলে ইয়াৰ এণ্টিমাইক্ৰোবাইল কাৰ্যকলাপৰ ফলত ৰিংৱৰ্ম আৰু অন্যান্য বেক্টেৰিয়াৰ সংক্ৰমণৰ পৰা পৰিত্ৰাণ পোৱাত সহায় কৰে।
উদ্ভিদ বিৱৰণ | Plant description
অনন্তমূল হৈছে এক বগাই যোৱা দ্ৰাক্ষালতা। পাতবোৰ সেউজীয়া বৰণৰ। সিহঁতৰ পাতবোৰ কাণ্ডৰ দুয়োফালে সংযোজিত আৰু বিকশিত হয়। বীজবোৰ সৰু আৰু সমতল দেখায়। বীজৰ ৰং ক’লা। ফুলৰ ৫ টা পাহি থাকে, বাহিৰত সেউজীয়া আৰু ভিতৰৰ ফালে বেঙুনীয়াৰ পৰা হালধীয়া কমলা। ফুলৰ পাহিবোৰ মঙহাল। ফুল অক্টোবৰ-জানুৱাৰী লৈকে ফুলে।
অনন্তমূলৰ ভিন্ন আঞ্চলিক নাম | Different Regional names of Indian sarsaparilla
- ইংৰাজী ভাষাত: Indian Sarsaparilla
- হিন্দী ভাষাত: Anantmool, Kapuri, Anantamul
- তামিল ভাষাত: Nannari
- মালায়ালম ভাষাত: Naruninti
- তেলুগু ভাষাত: Sugandhi Pala, muttavapylagamu
- মাৰাঠী ভাষাত: upalsari, uparsal
- গুজৰাটী ভাষাত: kapuri, upalasari, Maduri
অনন্তমূলৰ জীৱবৈজ্ঞানিক শ্ৰেণীবিভাজন (Scientific classification of Indian sarsaparilla
- Kingdom: Plantae
- Clade: Tracheophytes
- Clade: Angiosperms
- Clade: Eudicots
- Clade: Asterids
- Order: Gentianales
- Family: Apocynaceae
- Genus: Hemidesmus
- Species: H. Indicus
- Scientific name: Hemidesmus indicus
অনন্তমূলৰ উপকাৰিতা আৰু ব্যৱহাৰ | Benefits and uses of Indian sarsaparilla
১. কৰ্কট ৰোধী কাৰ্যকলাপ (Anticancer activity)
স্তন কৰ্কট কোষৰ বিৰুদ্ধে অনন্তমূলৰ কৰ্কট ৰোধী সম্ভাৱনা আছে। স্তনৰ কৰ্কট ৰোগৰ বিৰুদ্ধে ৰাইজোমচ মিথানলিক নিষ্কাশন কাৰ্যকৰী। ইয়াক মলাশয়ৰ কৰ্কট ৰোগৰ চিকিৎসাতো ব্যৱহাৰ কৰা হয়। অনন্তমূলৰ শিপাৰ নিষ্কাশনে Ehrlich Ascites টিউমাৰৰ বিৰুদ্ধেও গুৰুত্বপূৰ্ণ চাইটোটক্সিক কাৰ্যকলাপ দেখুৱায়। কোষৰ সাৰ্থকতা, প্ৰসাৰ আৰু পৰিৱৰ্তন প্ৰ’টিন অভিব্যক্তিৰ সৈতে জড়িত আন্তঃকোষীয় সংকেত পথৰ উপাদানবোৰ যাৰ ফলত টিউমাৰ কোষৰ মৃত্যু হয়। ই ছালৰ এক Como preventive agent।
২. আঘাত নিৰাময় কাৰ্যকলাপ (Wound healing activity)
অনন্তমূলৰ পাতবোৰৰ ক্ষত নিৰাময়ৰ গুণাগুণ আছে আৰু দীৰ্ঘম্যাদী আঘাতৰ চিকিৎসা আৰু কৰ্কট ৰোগী আৰু ডায়েবেটিক ৰোগীৰ ক্ষেত্ৰত গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা আছে। প্ৰায় ৫% আৰু ১০% অনন্তমূলক এলকহলিক নিষ্কাশন মলম হিচাপে প্ৰস্তুত কৰা হয় যি আঘাত সংকোচনৰ হাৰ বৃদ্ধি কৰে।
৩. আলচাৰৰ চিকিৎসা কৰে (Treats ulcer)
অনন্তমূলৰ আলচাৰ প্ৰতিৰোধী কাৰ্যকলাপ থাকে আৰু শ্লেষ্মা সুৰক্ষামূলক কাৰ্যৰ দ্বাৰা কাম কৰে আৰু লগতে prostaglandins প্ৰতিৰোধ কৰে। Ranitidine আৰু Omeprazole ঔষধৰ তুলনাত, অনন্তমূলৰ শ্লেষ্মা সুৰক্ষামূলক কাৰ্যকলাপ কম হয়।
৪. নুট্ৰপিকপ্ৰভাৱ (Nootropic effect)
অনন্তমূলৰ শিপাৰ নিষ্কাশনে স্মৃতি শক্তি বৃদ্ধি কৰে। ইয়াক আলঝেইমাৰ ৰোগ আৰু অন্যান্য neurodegenerative ৰোগৰ dementia চিকিৎসাৰ বাবে স্মৃতি পুনৰুদ্ধাৰকাৰী এজেণ্ট হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
৫. প্ৰদাহ হ্ৰাস কৰে (Lowers inflammation)
অনন্তমূলৰ শিপাৰ ইথাইল এচিটেট নিষ্কাশনে উপ-তীব্ৰ আৰু তীব্ৰ প্ৰদাহত প্ৰদাহ-প্ৰতিৰোধী কাৰ্যকলাপ প্ৰদৰ্শন কৰে। শিপাৰ নিষ্কাশনৰ এক মৌখিক প্ৰয়োগে এণ্টিনোচিচেপ্টিভ কাৰ্যকলাপ প্ৰদৰ্শন কৰে আৰু Neurogenic আৰু প্ৰদাহজনক দুয়োটা বিষ অৱৰুদ্ধ কৰে।
৬. এণ্টি-হাইপাৰজিচেমিক গুণাগুণ (Anti-hyperglycaemic properties)
অনতমূলৰ শিপাৰ নিষ্কাশনৰ দ্বাৰা কৰা চিকিৎসাত ডায়েবেটিক নিগনিৰ উন্নতিৰ সৈতে পেশীৰ কোষকলাত গ্লাইকোজেনৰ পৰিমাণ হ্ৰাস হোৱা দেখা গৈছে। ডায়েবেটিক স্থিতিত, অতিৰিক্ত গ্লুকোজৰ উপস্থিতিয়ে গ্লাইকোচিলেটেড হিমোগ্লোবিন গঠন কৰাৰ বাবে হিমোগ্লোবিনৰ সৈতে প্ৰতিক্ৰিয়া কৰে। গতিকে গ্লাইকোচিলেটেড হিমোগ্লোবিনৰ স্তৰ ৰক্ত শৰ্কৰাৰ স্তৰৰ পোনপটীয়া সমানুপাতিক।
৭. ছালৰ বাবে (For skin)
ই সকলো প্ৰকাৰৰ ছালৰ বাবে অতি উপকাৰী, আৰু ই ছালৰ সকলো ৰোগ নিৰাময় কৰিব পাৰে। কিছুমান ছালৰ ৰোগৰ চিকিৎসা কৰিবলৈ, অনন্তমুল ফেচ মাস্ক (Face mask) ব্যৱহাৰ কৰা হয়। অনন্তমুল শিপাৰ গুৰি লওঁক আৰু অলপ গাখীৰ দিয়ক, ইয়াক পেষ্ট হিচাপে বনাওক। উজ্জ্বল আৰু পৰিষ্কাৰ বৰণ পাবলৈ ইয়াক পোনপটীয়াকৈ মুখত প্ৰয়োগ কৰক। ই কাৰ্যকৰীভাৱে ব্রণৰ দাগ, ছিদ্ৰ, চিহ্ন আৰু ৰঞ্জকতা হ্ৰাস কৰাত কাম কৰে, যি শিশুৰ পক্স আৰু আঘাতৰ ফলত হয়।
৮. চুলিৰ বাবে লাভালাভ (Benefits for hair)
অনন্তমুল হৈছে টাক পৰা আৰু চুলি সৰাৰ এক প্ৰাকৃতিক চিকিৎসা। ই নতুন চুলিৰ বিকাশত লাভান্বিত হ’ব। ই মূৰৰ ছালৰ তাপ হ্ৰাস কৰিব পাৰে আৰু লগতে মূৰৰ ছালৰ সমস্যা যেনে- ফুলা, উফি, আৰু খজুৱতি হ্ৰাস কৰিব পাৰে। বেছিভাগ চুলিৰ দ্ৰৱণত অনন্তমূলে এক অত্যাৱশ্যকীয় ভূমিকা পালন কৰে কিয়নো ইয়াৰ মূৰৰ ছালত শীতল প্ৰভাৱ আছে।
পৰম্পৰাগত ব্যৱহাৰ | Traditional uses
- দাঁতৰ সমস্যা বা দাঁতৰ বিষৰ বাবে, পাত গুৰি কৰক আৰু দাঁতৰ মাজত ৰাখক।
- গেষ্ট্ৰিক আৰু হাপানীৰ সমস্যাৰ পৰা সকাহ পাবলৈ প্ৰতিটো অনন্তমুল শিপাৰ ৪ গ্ৰাম আৰু মালাবাৰ বাদামৰ পাত দুবাৰকৈ গাখীৰৰ সৈতে লওঁক।
- টাক পৰা চিকিৎসা কৰিবলৈ বা চুলিৰ বিকাশ বৃদ্ধি কৰিবলৈ, দিনত তিনিবাৰ পানীৰে অনন্তমুল শিপাৰ গুৰি সেৱন কৰক।
- পেটৰ বিষৰ বাবে, পানীত ২-৩ গ্ৰাম অনন্তমুল শিপা ব্যৱহাৰ কৰিব।
- জ্বলা-পোৰা ৰ চিকিৎসাৰ বাবে ঘিউত ১ গ্ৰাম ভজা অনন্তমুল গুৰি ৫ গ্ৰাম চেনীৰে লওঁক।
- গাঁঠি বিষ আৰু জঠৰতা হ্ৰাস কৰিবলৈ দিনত তিনিবাৰকৈ মৌৰ সৈতে ৩ গ্ৰাম অনন্তমুল শিপা পাউডাৰ গ্ৰহণ কৰক।
- স্বাস্থ্যকৰ আৰু ন্যায্য সন্তান জন্মৰ বাবে গাখীৰ আৰু চেনী কেণ্ডিৰ সৈতে মিহলি কৰা অনন্তমুল শিপাৰ গৰম সঞ্চাৰ লওঁক।
অনন্তমূলৰ অনান্য লাভালাভ | Other benefits of Indian sarsaparilla
১. জিভাৰ ঘাঁ : ৫ গ্রাম অনন্ত মূল ভেড়াৰ গাখীৰৰে সৈতে বঁটি জিভাৰ ঘাঁ ঠাইত তিনিদিন লগালে ঘাঁ ভাল হয়।
২. ৰক্তপ্ৰদ : ৫ গ্ৰাম অনন্ত মূল বটি ১ চামুচ মৌৰে সৈতে ৭ দিন খালে ৰক্ত-প্ৰদৰ ভাল হয়।
৩. এলাৰ্জি: ১০ গ্ৰাম অন্তমূল ২ কাপ পানীত উতলাই সেই পানী ৭ দিন খালে এলাৰ্জি ভাল হʼব।
৪. গ্রহণী : ৫ গ্রাম অনস্তমূল পিহি মৌৰে সৈতে ৭ দিন খালে গ্রহণী বা আমাশয় ৰোগ ভাল হʼব।
৫. পাথৰি: ৫ গ্রাম অনস্তমূল বটি গৰুৰ গাখীৰৰে সৈতে এবাৰকৈ ৭ দিন খালে পাথৰি ৰোগ ভাল হব।
৬. স্তন দুগ্ধ বৃদ্ধি : ৫ গ্রাম অনন্তমূল ২ কাপ পানীত উতলাই সেই পানী ৫/৬ দিন খালে স্তনৰ দুগ্ধ বৃদ্ধি পাব।
৭. ধাতু দুর্বলতা : ৫ গ্রাম অনন্তমূল ২ চামুচ মৌৰে সৈতে ৰাতিপুৱা খোৱাৰ পিছত ১০ দিন খালে ধাতু দুর্বলতা দূৰ হব।
ব্যৱহাৰ | Uses
অনন্তমূলৰ পাত, শিপা, পাতৰ গুৰি, পাতৰ নিষ্কাশন, শিপাৰ পেষ্ট, শিপাৰ নিষ্কাশন, চৰবত, পাউডাৰ, চূৰ্ণ আৰু অনন্তমুলৰ পৰা তৈয়াৰী ভিন্ন ধৰণৰ সামগ্ৰী আদি ৰোগ নিৰাময়ৰ ক্ষেত্ৰত সঠিক পৰিমাণত ব্যৱহাৰ কৰা হয়। ছাল আৰু চুলিৰ সমস্যা সমাধান কৰিবলৈ অনন্তমূল উদ্ভিদৰ পৰা তৈয়াৰী ঘৰুৱা প্ৰতিকাৰ আৰু বজাৰত উপলব্ধ প্ৰসাধন সামগ্ৰী ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
পাৰ্শ্বক্ৰিয়া | Side effects
অত্যাধিক পৰিমাণে বা অনন্তমূলৰ দীৰ্ঘম্যাদী ব্যৱহাৰৰ ফলত এলাৰ্জিক প্ৰতিক্ৰিয়া বা পেট বেয়া হ’ব পাৰে। পাকস্থলীৰ জ্বলা-পোৰা উচ্চ পৰিমাণৰ চেপোনিন খোৱাৰ ফলত হয়, যিবোৰ অনন্তমূলত পোৱা যায় আৰু কিছুমান লোকৰ পেটৰ বিকাৰ, ডায়েৰিয়া আৰু বদহজম হ’ব পাৰে। কিছুমানৰ অনন্তমূল ভেষজৰ গুৰি কৰা প্ৰকাৰ পৰা এলাৰ্জিক প্ৰতিক্ৰিয়া হ’ব পাৰে। ই কিছুমান ৰোগীৰ হাপানীৰ লক্ষণৰ দৰে হ’ব পাৰে।
বিশেষ সাৱধানতা আৰু সতৰ্কবাণী | Special precaution and warning
গৰ্ভৱতী বা স্তন্যপান কৰোঁতে অনন্তমূলৰ ব্যৱহাৰ কৰাটো সুৰক্ষিত হয় নে নাই জানিবলৈ পৰ্যাপ্ত নিৰ্ভৰযোগ্য তথ্য নাই। সুৰক্ষিত ফালে থাকিব আৰু এনে অৱস্থাত ইয়াৰ ব্যৱহাৰ পৰিহাৰ কৰিব।
সেয়হে অনন্তমূলৰ উপকাৰিতা আৰু অপকাৰীতা সমূহলৈ লক্ষ্য ৰাখি ইয়াক নিয়মীয়াকৈ সঠিক পৰিমাণত ব্যৱহাৰ কৰা উচিত কিয়নো যিকোনো সামগ্ৰীৰে অত্যাধিক ব্যৱহাৰে আমাৰ স্বাস্থ্যৰ ক্ষতি কৰিব পাৰে। ৰোগ নিৰাময়ৰ ক্ষেত্ৰত অনন্তমূলৰ ব্যৱহাৰ কৰাৰ আগত চিকিৎসকৰ পৰামৰ্শ লোৱা উচিত।
সামৰণী | Conclusion
উক্ত প্ৰৱন্ধটিৰ দ্বাৰা আপোনালোকে নিশ্চয় অনন্তমূলৰ উপকাৰিতাৰ সম্বন্ধে এক সাম্যক পৰিচয় পালে। অনন্তমূলৰ উপকাৰিতা, ব্যৱহাৰ, উপাদান, ভিন্ন ভাষিক নাম, অপকাৰীতা তথা অনান্য গুণাগুণৰ বিষয়ে জানিবলৈ পালে। আশা কৰোঁ উক্ত প্ৰৱন্ধটিত উল্লেখ থকা তথ্য সমূহে আপোনালোকক বিভিন্ন ধৰণৰ সমস্যাত ভিন্ন ধৰণে উপকৃত কৰিব। ধন্যবাদ।
FAQ
১. কোনে অনন্তমূল ভেষজ ব্যৱহাৰ কৰা উচিত নহয়?
উত্তৰ: গৰ্ভধাৰণৰ সময়ত অনন্তমূল এক সুৰক্ষিত পৰিপূৰক হিচাপে দেখুওৱা প্ৰমাণৰ অভাৱৰ বাবে, আপুনি ব্যৱহাৰ পৰিহাৰ কৰা উচিত। তাত্ত্বিকভাৱে, অনন্তমূলে বৃক্কৰ ৰোগ অধিক বেয়া কৰিব পাৰে। বৃক্কৰ বিকাৰ থকা সকলক সাৱধানতাৰ পৰামৰ্শ দিয়া হয়।
২. অনন্তমূল ভেষজ কিহৰ বাবে ভাল?
উত্তৰ: চ’ৰিয়েচিছ আৰু ছালৰ অন্যান্য ৰোগ, ৰিউমেটইড আৰ্থ্ৰাইটিছৰ বাবে অনন্তমূল ভেষজ ব্যৱহাৰ কৰা হয়। কুষ্ঠ ৰোগৰ চিকিৎসা আৰু চিফিলিছৰ বাবে পৰম্পৰাগত ঔষধৰ সৈতে অনন্তমূল ভেষজ ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
৩. অনন্তমূল ভেষজৰ চাহৰ স্বাস্থ্যৰ লাভালাভবোৰ কি?
উত্তৰ: অনন্তমূল ভেষজৰ চাহৰ স্বাস্থ্যৰ লাভালাভ সমূহ হৈছে –
- মূত্ৰনলীৰ স্বাস্থ্য উন্নত কৰে।
- আৰ্থ্ৰাইটিছৰ লক্ষণ হ্ৰাস কৰে।
- ছাল আৰু চকু পৰিষ্কাৰ কৰে।
- মোচোকা খোৱাৰ চিকিৎসা কৰে।
- ৰোগ প্ৰতিৰোধ স্বাস্থ্য বৃদ্ধি কৰে।
- উন্নত ৰক্তসঞ্চালন।
- গাউটৰ লক্ষণ হ্ৰাস হোৱা।
৪. আপুনি অনন্তমূলৰ শিপা খাব পাৰিবনে?
উত্তৰ: বনৰীয়া অনন্তমূলৰ এটা মিঠা মচলাযুক্ত সোৱাদ আৰু এটা সুন্দৰ সুগন্ধি আছে। এই উদ্ভিদৰ পাত, ফল আৰু শিপা খোৱা হয়, কিন্তু শিপাবোৰ এতিয়ালৈকে আটাইতকৈ সচৰাচৰ ব্যৱহৃত হয়।
৫. অনন্তমূলৰ বৈজ্ঞানিক নাম কি?
উত্তৰ: অনন্তমূলৰ বৈজ্ঞানিক নাম হৈছে – ‘Hemidesmus indicus’।
Read Also: 6 Herbs That Are Good for Intestinal Health | অন্ত্ৰৰ স্বাস্থ্যৰ বাবে উপকাৰী ৬ বিধ বনৌষধি
My self Mahezubin Saikia. Working in Dev Library as a Content Writer. A website that provides all SCERT, NCERT 3 to 12, and BA, B.com, B.Sc, and Computer Science with Post Graduate Notes & Suggestions, Novel, eBooks, Health, Finance, Biography, Quotes, Study Materials, and more.
