এফেকিয়া হৈছে এক শাৰীৰিক অৱস্থা যেতিয়া এজন ব্যক্তিৰ এটা বা দুয়োটা চকুত লেন্স নাথাকে। এই পৰিস্থিতি এজন মানুহে জন্মগত ভাবে অথবা অস্ত্ৰোপচাৰ বা আঘাতৰ পিছত জীৱনৰ যিকোনো পৰ্যায়ত আহৰণ কৰিব পাৰে। লেন্সৰ বিকাশ গৰ্ভধাৰণৰ তৃতীয় চতুৰ্থ সপ্তাহত আৰম্ভ হয়, যেতিয়া অপ্টিক ভেচিকল (Optic Vesicle) ৰ ওপৰৰ পৃষ্ঠৰ এপিথেলিয়াল (Epithelial) কোষবোৰ ডাঠ হোৱাৰ ফলত অপ্টিক প্লেকোড (Optic Placode) ৰ জন্ম হয়, যি ইনভেজাইনেচন প্ৰক্ৰিয়া (Process of Invagination) ৰ পিছত, লেন্স ভেচিকল হৈ পৰে। পিছৰটোত বেচেল লেমিনাৰ দ্বাৰা আৱৰি থকা কোষবোৰৰ এটা স্তৰ থাকে, যিয়ে অৱশেষত লেন্স কেপচুল গঠন কৰে। তৃতীয় মাহত, প্ৰাথমিক লেন্স তন্তুবোৰে পশ্চাৎৰ পৰা সন্মুখলৈ গহ্বৰটো পূৰণ কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে।এফেকিয়া এক বিৰল তথা গুৰুতৰ স্বাস্থ্যৰ সমস্যা যি প্ৰায়ভাগ ক্ষেত্ৰতে জন্মগত হয়। আগলৈ এই প্ৰৱন্ধটিত এফেকিয়াৰ (Aphakia) সমস্যা আৰু ইয়াৰ সৈতে জড়িত জানিবলগীয়া তথ্যাবোৰ আলোচনা কৰা হʼব।
Read also: Alzheimer’s: Overview and Treatment | আলঝেইমাৰ ৰোগ: পৰিদৰ্শন আৰু প্ৰতিকাৰ
এফেকিয়াৰ প্ৰকাৰ | Types of Aphakia
আহৰণ কৰাৰ ধৰণৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি এফেকিয়াৰ সমস্যাক – জন্মগত (Congenital) আৰু অধিগৃহীত (Acquired) এই দুটা ভাগত ভগাব পাৰি।
জন্মগত এফেকিয়া হৈছে এক বিৰল বিসংগতি, যাক অন্যান্য গুৰুত্বপূৰ্ণ অকুলাৰ বিকাৰ (Ocular disorder) ৰ সৈতে সম্পৰ্কিত কৰিব পাৰি। ইয়াক দুটা ৰূপত বিভক্ত কৰিব পাৰি-
১. প্ৰাথমিক আৰু
২. গৌণ জন্মগত আফাকিয়া।
প্ৰাথমিক জন্মগত এফেকিয়া লেন্স প্লেকোডৰ বিফল অন্তৰ্ভুক্তিৰ ফলত হয় আৰু সেয়েহে লেন্সটো অনুপস্থিত থাকে; আনহাতে গৌণ এফেকিয়াত, লেন্স প্লেকোড বিকশিত হয় কিন্তু জন্মৰ আগতে সেয়া পুনৰ মৃত হয় পৰে।
এফেকিয়াৰ কাৰণ | Causes of Aphakia
এফেকিয়াৰ সমস্যা উদ্ভৱ হোৱাৰ কাৰণসমূহ এনেদৰে হʼব পাৰে –
- এফেকিয়া প্ৰায়ে ছানিৰ অস্ত্ৰোপচাৰৰ ফলত হোৱা দেখা যায়। ছানি হৈছে যেতিয়া চকুৰ সাধাৰণতে পৰিষ্কাৰ লেন্সৰ ওপৰত ধুঁৱা বৰণৰ আৱৰণ সৃষ্টি হয় তাক ছানি পৰা বুলি কয়। বেছিভাগ ছানি বয়সস্থ প্ৰাপ্তবয়স্কৰ ক্ষেত্ৰত বিকশিত হয়। কিন্তু কেতিয়াবা কিছুমান কেঁচুৱাৰ ক্ষেত্ৰতো এনে হʼব পাৰে, বা তেওঁলোকৰ জন্মৰ প্ৰথম ৬ মাহত সেয়া আহৰণ কৰিব পাৰে। এই ছানি প্ৰথম অৱস্থাত লক্ষ্য নকৰিব পাৰে। কিন্তু সময়ৰ লগে লগে, সেইবোৰে আপোনাৰ দৃষ্টি অস্পষ্ট কৰিব পাৰে। আপোনাৰ এনে অনুভৱ হʼব পাৰে যেন আপোনি ধূসৰ গ্লাছৰ আঁৰেৰে চাই আছে। যেতিয়া এনে হয়, চকুৰ লেন্স আঁতৰাবলৈ চকুৰ অস্ত্ৰোপচাৰৰ প্ৰয়োজন হ’ব পাৰে, যিয়ে পৰৱৰ্তী সময়ত এফেকিয়াৰ সৃষ্টি কৰিব পাৰে। এনে ক্ষেত্ৰত সাধাৰণতে ডাক্তৰে প্ৰকৃত লেন্সৰ সলনি কৃত্ৰিম লেন্স এটা দিব পাৰে।
- আনুবংশিকভাবেও এয়া হʼব পাৰে কিন্তু এয়া বিৰল। কিছুমান শিশু লেন্স অবিহনে জন্ম হয়। চিকিৎসকসকলে ইয়াক জন্মগত এফেকিয়া বুলি কয়। গৌণ জন্মগত এফেকিয়াৰ সৈতে জন্ম হোৱা শিশুৰ লেন্স জন্মৰ আগতে বা সময়ত শোষিত বা পৃথক হৈ পৰে।
- উক্তসমূহৰ উপৰি চকুত আঘাত পোৱাৰ ফলতো ব্যক্তি এজনে এটা বা দুটাই লেন্স হেৰুৱাব পাৰে আৰু এফেকিয়া আহৰণ কৰিব পাৰে।
এফেকিয়াৰ লক্ষণ | Symptoms of Aphakia
এফেকিয়াৰ সমস্যাত ভোগা লোকে নিম্নলিখিত লক্ষণ সমূহৰ সন্মুখিন হʼব পাৰে –
- অস্পষ্ট দৃষ্টি
- হাইপাৰ’পিয়া/হাইপাৰʼমেট্ৰপিয়া (Hyperopia/Hypermetropia)
- বস্তুবোৰ চাওঁতে ফʼকাচ কৰাত কঠিনতা হʼব পাৰে
- বস্তুবোৰ এটাৰ পৰা দূৰত্ব সলনি হ’লে মনোযোগ হ্ৰাস হয়
- ৰংবোৰ ম্লান দেখিব পাৰে।
চিকিৎসা | Treatment
শিশু আৰু প্ৰাপ্তবয়স্কৰ ক্ষেত্ৰত এফেকিয়াৰ চিকিৎসা কৰাৰ আটাইতকৈ কাৰ্যকৰী উপায় হৈছে অস্ত্ৰোপচাৰ। আপোনাৰ স্বাস্থ্যসেৱা প্ৰদানকাৰীয়ে চিলিকন, এক্ৰিলিক বা অন্যান্য প্লাষ্টিক ৰচনাৰে নিৰ্মিত কৃত্ৰিম ইণ্ট্ৰাঅকুলাৰ লেন্স (Intraocular Lens) অন্তৰ্ভুক্ত কৰিব। সূৰ্যৰ অতিবেঙুনীয়া (UV) ৰশ্মিৰ পৰা চকু সুৰক্ষিত কৰাত সহায় কৰিবলৈ সেইবোৰক এক বিশেষ সামগ্ৰীৰে প্ৰলেপ দিয়া হয়।
প্ৰাপ্তবয়স্ক আৰু নৱজাতকৰ ক্ষেত্ৰত অস্ত্ৰোপচাৰ পৃথক হ’ব পাৰে –
- প্ৰাপ্তবয়স্ককৰ ক্ষেত্ৰত: যেতিয়া এফেকিয়া ছানি বা চকুৰ আঘাতৰ ফলত হয়, চিকিৎসকে অস্ত্ৰোপচাৰত ক্ষতিগ্ৰস্ত লেন্স আঁতৰ কৰে। ৰোগীক স্থানীয় এনাস্থেচিয়া দিয়া হয় আৰু অস্ত্ৰোপচাৰত প্ৰায় এক ঘণ্টা সময় লাগে। যদি দুয়োটা চকু ক্ষতিগ্ৰস্ত হয়, এবাৰত এটা চকুত অস্ত্ৰোপচাৰ কৰা হয়।
- নৱজাতকৰ ক্ষেত্ৰত-: যেতিয়া নৱজাতক চকুত ছানিৰ সৈতে জন্ম হয় স্বাস্থ্যসেৱা প্ৰদানকাৰীয়ে প্ৰায়ে জীৱনৰ প্ৰথম মাহৰ আগতে অস্ত্ৰোপচাৰৰ পৰামৰ্শ দিয়ে। লেন্সটো তৎক্ষণাৎ সলনি কৰা নহ’ব পাৰে আৰু কৃত্ৰিম IOL অন্তৰ্ভুক্ত কৰাৰ প্ৰক্ৰিয়াটো জন্মৰ প্ৰথম বছৰৰ পিছত কৰা হয়। জন্মগত ছানিৰ অস্ত্ৰোপচাৰ কৰা শিশুৱে জীৱনৰ প্ৰথম দশকত সঘনাই চকু পৰীক্ষাৰ সময়সূচী নিৰ্ধাৰণ কৰিব লাগিব। তাৰ পিছত, গোটেই জীৱনত প্ৰতি একৰ পৰা দুই বছৰত চকু পৰীক্ষা কৰিব লাগে।
শিশুৰ ক্ষেত্ৰত এফেকিয়াৰ সমস্যাৰ চিকিৎসাৰ বাবে তীক্ষ্ণ মনোযোগৰ প্ৰয়োজন। জীৱনৰ প্ৰথম বছৰবোৰত চকু বিকশিত হৈ থাকে। চশমা বা কণ্টেক্ট লেন্স সোনকালে খাপ খোৱাই লোৱা উচিত তেতিয়াহে মগজুলৈ দৃশ্যমান পথ গঠন হ’ব পাৰে। সৰু ল’ৰা-ছোৱালীৰ ক্ষেত্ৰত এক অপৰিপক্ক দৃশ্য প্ৰণালীয়ে তেওঁলোকক এম্বলিওপিয়া হোৱাৰ আশংকা সৃষ্টি কৰে যদি দৃশ্যমান ৰশ্মি ফʼকাচ নহয় অথবা দুয়োটা চকুৰ মাজত অসম হয়।
জটিলতা | Complications of Aphakia
এফেকিয়াৰ সমস্যাক সাধাৰণতে অস্ত্ৰোপচাৰৰ জৰিয়তে সমাধান কৰা হয়। যদিও ইয়াৰ কিছু জটিলতা থাকিব পাৰে। সেইবোৰ তলত উল্লেখ কৰা হʼল –
- এফেকিক গ্লুকোমা (Aphakic Glaucoma)
যিকোনো ধৰণৰ চকুৰ অস্ত্ৰোপচাৰে গ্লুকোমা হোৱাৰ আশংকা বৃদ্ধি কৰিব পাৰে। চকুৰ ভিতৰত চাপ সৃষ্টি কৰিলে আপোনাৰ চকুৰ স্নায়ু ক্ষতিগ্ৰস্ত হৈ এনে অৱস্থাৰ সৃষ্টি হয়। যদি চিকিৎসা কৰা নহয়, গ্লুকোমাৰ ফলত দৃষ্টিশক্তি হ্ৰাস হ’ব পাৰে। যিকোনো ধৰণৰ চকুৰ অস্ত্ৰোপচাৰ কৰাৰ পিছত, গ্লুকোমা পৰীক্ষা কৰিবলৈ নিয়মীয়া চকু পৰীক্ষা কৰাটো উচিত।
- ৰেটিনা বিচ্ছিন্নতা (Retinal Detachment)
চকুত আঘাত পোৱা বা অস্ত্ৰোপচাৰ হোৱা লোকসকলৰ ৰেটিনা পৃথক হোৱাৰ আশংকা অধিক। ৰেটিনাত ভিজুৱেল ৰিচেপ্টৰ থাকে যিয়ে ছবিবোৰক বৈদ্যুতিক আৱেগলৈ সলনি কৰি মগজুলৈ প্ৰেৰণ কৰে। কেতিয়াবা ৰেটিনা পৃথক হয় আৰু ইয়াক ঠাইত ৰখা কোষকলাৰ পৰা আঁতৰি যায়। পৃথক ৰেটিনাৰ লক্ষণবোৰৰ ভিতৰত আছে- দাগ বা পোহৰৰ জিলিঙনি দেখা, পাৰ্শ্বীয় দৃষ্টি শক্তি হেৰুওৱা, ৰঙৰ অন্ধত্ব, অস্পষ্ট দৃষ্টি আদি।
- ভিট্ৰিয়াছ ডিটাচমেন্ট (Vitreous Detachment)
ভাইট্ৰিয়াছটো ৰেটিনাৰ সৈতে সংলগ্ন হৈ থাকে। ছানিৰ অস্ত্ৰোপচাৰৰ ফলত ভাইট্ৰিয়াছত গুৰুত্বপূৰ্ণ পৰিৱৰ্তন হ’ব পাৰে, যাৰ ফলত ই ৰেটিনাৰ পৰা পৃথক হৈও পৰিব পাৰে।
সামৰণি | Conclusion
উক্ত প্ৰৱন্ধটিত আপোনাক চকুৰ এক বিৰল তথা গুৰুতৰ সমস্যা– এফেকিয়াৰ Aphakia বিষয়ে অৱগত কৰোৱা হʼল। আশা কৰো এই তথ্যসমূহে আপোনাক উপকৃত কৰিব। ধন্যবাদ!
FAQ
১. এফেকিয়া হʼলে মানুহে কেনেকুৱা দেখা পায়?
উঃ- যেতিয়া চকুত লেন্স এটা নোহোৱা হয় দৃষ্টিশক্তিৰ এনে কিছুমান সমস্যা দেখা দিব পাৰে- হাইপাৰʼপিয়া; য’ত মানুহ এজনৰ ওচৰৰ বস্তুবোৰ চাবলৈ অসুবিধা হয়, ৰঙবোৰ ম্লান দেখায়, বস্তুবোৰ ওচৰলৈ বা দূৰলৈ যোৱাৰ লগে লগে সেইবোৰৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়াত সমস্যা আহি পৰে।
২. কেনেকুৱা লেন্সে এফেকিয়া থিক কৰে?
উঃ- পেডিয়াট্ৰিক এফাকিয়াৰ বাবে তিনি প্ৰকাৰৰ কণ্টেক্ট লেন্স ব্যৱহাৰ কৰা হয়- Rigid gas permeable (RGP), চিলিকন ইলাষ্টোমাৰ আৰু হাইড্ৰজেল লেন্স। চিলিকন ইলাষ্টোমাৰ লেন্সবোৰ অক্সিজেনৰ বাবে অত্যন্ত পাৰমাণৱিক, আনকি RGP লেন্সতকৈও অধিক।
৩. এফেকিয়া এটা প্ৰতিসৰণ ত্ৰুটি নেকি?
উঃ- এফেকিয়া হৈছে এনে এক স্থিতি য’ত চকুৰ স্ফটিক লেন্স ইয়াৰ পিপিলেৰী এলেকাৰ স্বাভাৱিক স্থিতিত নাথাকে। চকুৰ ভিতৰত কোনো স্ফটিক লেন্স নাই বা লেন্সটো চাবলাক্সেটেড বা লাক্সেটেড। ই এক প্ৰতিসৰণশীল স্থিতি প্ৰেৰিত কৰে যি প্ৰকৃত অৰ্থত প্ৰতিসৰণ ত্ৰুটি নহয়।
৪. চকুত লেন্স নথকাকৈ মানুহে দেখিব পাৰে নেকি?
উঃ- নোৱাৰে; লেন্স অবিহনে চকুৱে সঠিকভাৱে কোনো বস্তুত ফʼকাচ কৰিব নোৱাৰে। চকুৰ কেন্দ্ৰীভূত শক্তি পুনৰুদ্ধাৰ কৰিবলৈ ডাঠ চশমা, কণ্টেক্ট লেন্স বা ইণ্ট্ৰাঅকুলাৰ লেন্স বহুওৱা হয়।
৫. চকুৰ লেন্সে কেনেকৈ কাম কৰে?
উঃ- নিজৰ আকৃতি সলনি কৰি, লেন্সে চকুৰ কেন্দ্ৰবিন্দু দূৰত্ব সলনি কৰে। আন কথাত, ই ইয়াৰ মাজেৰে পাৰ হৈ যোৱা পোহৰৰ ৰশ্মিক গুৰুত্ব দিয়ে (আৰু ৰেটিনালৈ) যাতে বিভিন্ন দূৰত্বত অৱস্থিত বস্তুবোৰৰ স্পষ্ট প্ৰতিচ্ছবি সৃষ্টি হয়। ই কৰ্ণিয়াৰ সৈতে একেলগে কাম কৰে পোহৰ প্ৰতিসৰণ কৰিবলৈ বা বেঁকা কৰিবলৈ।
৬. এফেকিয়াৰ ফলত হাইপাৰমেট্ৰপিয়া কেনেকৈ বিকশিত হয়?
উঃ- স্থিতিগত হাইপাৰমেট্ৰপিয়া চকুৰ পিছফালে ৰখা স্ফটিক লেন্সৰ ফলত হয়। স্ফটিক লেন্সৰ অনুপস্থিতিৰ ফলত জন্মগত অনুপস্থিতি বা আহৰণ কৰা (অস্ত্ৰোপচাৰ আঁতৰোৱা বা পিছফালৰ স্থানচ্যুতিৰ পিছত) এফেকিয়া হয়। এপেকিয়াত উচ্চ হাইপাৰমেট্ৰপিয়া সংলগ্নিত হৈ থাকে।
Read also: Anxiety disorder | উদ্বেগ বিকাৰৰ সমস্যা
My self Mahezubin Saikia. Working in Dev Library as a Content Writer. A website that provides all SCERT, NCERT 3 to 12, and BA, B.com, B.Sc, and Computer Science with Post Graduate Notes & Suggestions, Novel, eBooks, Health, Finance, Biography, Quotes, Study Materials, and more.
