আমাৰ শাৰীৰিক স্বাস্থ্যৰ উন্নতিৰ ক্ষেত্ৰত ফলৰ ভূমিকা অপৰিহাৰ্য্য। সতেজ আৰু শুকান পুষ্টিকাৰক ফল সমূহ আমাৰ শৰীৰৰ সুস্বাস্থ্যৰ বাবে উপকাৰী। এই ফল সমূহৰ বহু ধৰণৰ উপাদান যেনে -ভিটামিন (Vitamins), খনিজপদাৰ্থ (Minerals), এণ্টি-অক্সিডেণ্টে (Anti-oxidant) থকাৰ উপৰিও আঁহজাতীয় গুণেৰে ভৰপূৰ। বিভিন্ন ধৰণৰ পুষ্টিৰে সমৃদ্ধ এনে এবিধ উৎকৃষ্ট ফল হৈছে বেল। বেল হৈছে এক সুস্বাদু ঔষধি গুণেৰে সমৃদ্ধ পুষ্টিকৰ ফল। বেল গছ ভাৰত আৰু বাংলাদেশৰ স্থানীয় আৰু দক্ষিণ-পূব এছিয়াৰ বেছিভাগ অংশত প্ৰাকৃতিককৰণ হৈছে। কেঁচা বেল কাটি ৰ’দত শুকোৱাই, পৰম্পৰাগতভাৱে আমাশয় আৰু অন্যান্য হজম ৰোগৰ প্ৰতিকাৰ হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা হয়। পকা ফলবিধ মিঠা, সুগন্ধি আৰু শীতল। কেচাঁ ফলৰ শিপা, পাত আৰু ডাল ঔষধ তৈয়াৰ কৰিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা হয়। বেল কোষ্ঠকাঠিন্য, ডায়েৰিয়া, মধুমেহ আৰু অন্যান্য শাৰীৰিক স্থিতিৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰা হয়। এই প্ৰৱন্ধটিত বেলৰ স্বাস্থ্য সম্পৰ্কীয় উপকাৰিতাৰ Health Benefits of Bael বিষয়ে সাম্যক তথ্য বৰ্ণনা কৰা হৈছে।
Read also: Health Benefits of Passion fruit | লতাবেলৰ স্বাস্থ্যজনিত উপকাৰিতা
উদ্ভিদ বিৱৰণ | Plant description
বেল হৈছে সৰুৰ পৰা মজলীয়া আকাৰৰ (১৩ মিটাৰ পৰ্যন্ত ওখ) এক পৰ্ণপাতী জোপোহা গছ। গছৰ কাঠ হালধীয়া বগা আৰু কঠিন। লেহেমকৈ বাঢ়ি অহা গছবোৰত শক্তিশালী মেৰুদণ্ড আৰু তিনিখন পত্ৰিকাৰ সৈতে বৈকল্পিক যৌগিক পাত থাকে। মিঠা-সুগন্ধি বগা ফুলবোৰ পেনিকেল ক্লাষ্টাৰত বহন কৰা হয় আৰু কেতিয়াবা সুগন্ধিত ব্যৱহাৰ কৰা হয়। ফলটো প্ৰায় নাশপাতিৰ আকৃতিৰ আৰু ৫-২৫চেমি (২-১০ ইঞ্চি) ব্যাসৰ হয়। ইয়াত অতি কঠিন কাঠৰ ধূসৰ বা হালধীয়া ৰিণ্ড আৰু মিঠা, ডাঠ, কমলা ৰঙৰ মণ্ড থাকে।
১০০গ্ৰাম বেলৰপুষ্টিৰ মূল্য | Nutrition value of per 100g Bael
- Energy:137 kcal
- Carbohydrate: 31.8 gm
- Fat : 0.3 g
- Proteins: 1.8 gm
- Vitamin A: 55 mcg
- Vitamin C: 60 mg
- Thiamine B1: 0.13 mg
- Riboflavin B2:। 1.19 mg
- Niacin B3 :1.1 mg
- Carotene: 55 mcg
- Calcium: 85 mg
- Potassium: 600 mg
- Fiber: 2.9 gm
- Water: 61.5 g
বেল ভিন্ন আঞ্চলিক নাম | Different Regional names of Bael
- ইংৰাজী ভাষাত:Bael Tree, Bengal Quince
- হিন্দী ভাষাত: Bael, Bel
- বাংলা ভাষাত: Bael, Bel
- মাৰাঠী ভাষাত: Bael, Bel, Bili, Baela, Vel
- গুজৰাটী ভাষাত: Bili, Billi
- অসমীয়া ভাষাত: Bael, Bel
- মালায়ালম ভাষাত: Koovalam, Vilvam, Kulakan, Kuvalam, Kuvalap-Pazham, Koovalam, Mavilavu, Kovalam
- উৰিয়া ভাষাত: Belo, Beltei, Bel
বেলৰ জীৱবৈজ্ঞানিক শ্ৰেণীবিভাজন |Scientific Classification of Bael/Aegle marmelos
- Kingdom: Plantae
- Clade: Tracheophytes
- Clade: Angiosperms
- Clade: Eudicots
- Clade: Rosids
- Order: Sapindales
- Family: Rutaceae
- Subfamily: Aurantioideae
- Genus: Aegle Correa
- Species: A. Marmelos
- Scientific name: Aegle marmelos
বেলৰ উপকাৰিতা আৰু ব্যৱহাৰ | Benefits and uses of Bael/Stone Apple
১. বেক্টেৰিয়া-প্ৰেৰিত ডায়েৰিয়া আৰু কলেৰাৰ ব্যৱস্থাপনা (Management of bacteria-infected diarrhea and cholera)
বেলৰ anti-bacterial আৰু anti-parasitic গুণাগুণ থাকে যি ডায়েৰিয়াৰ স্থিতি উন্নত কৰাত সহায় কৰে। বেলত উপস্থিত Tannin-য়ে ডায়েৰিয়া আৰু কলেৰা সৃষ্টি কৰা ‘shigellosis’ ৰ সংক্ৰমণৰ বিৰুদ্ধে যুঁজ দিয়াত সহায় কৰে। শিশু, ভ্ৰমণকাৰী আৰু দুৰ্বল ৰোগ প্ৰতিৰোধ প্ৰণালী থকা লোকসকল বিশেষকৈ Shigella প্ৰতি আক্ৰিয়াগ্ৰজিত হয়। কিছুমান অধ্যয়নে পৰামৰ্শ দিয়ে যে পকা বেল সেৱনে কলেৰা আৰু ডায়েৰিয়া নিয়ন্ত্ৰণ কৰিব পাৰে।
২. হজমৰ বাবে ভাল (Good for digestion)
বেল হৈছে সকলো হজম সম্পৰ্কীয় সমস্যাৰ বাবে সৰ্বশ্ৰেষ্ঠ প্ৰতিকাৰ য’ত এণ্টি-বেক্টেৰিয়া, ভেঁকুৰ-প্ৰতিৰোধী গুণাগুণ থাকে। ইয়াৰ যাদুকৰী ৰসে শ্লেষ্মাৰ ভাৰসাম্যহীনতা আৰু গেষ্ট্ৰিক নলীত অক্সিডেটিভ চাপৰ স্তৰৰ ফলত হোৱা গেষ্ট্ৰিক আলচাৰ নিয়ন্ত্ৰণ কৰিব পাৰে। ইয়াৰ ৰেচক গুণাগুণো আছে যি কোষ্ঠকাঠিন্য প্ৰতিহত কৰে।
৩. কলেষ্টেৰল নিয়ন্ত্ৰণ কৰে (Controls Cholesterol)
বেলৰ ৰসে কলেষ্টেৰল নিয়ন্ত্ৰণত সহায় কৰে আৰু তেজৰ কলেষ্টেৰলৰ স্তৰ হ্ৰাস কৰে। ই হৈছে এক কাৰ্ডিঅ’-সুৰক্ষামূলক (Cardio protective) ফল যি এণ্টিঅক্সিডেণ্টেৰে সমৃদ্ধ যি হৃদৰোগৰ আশংকা হ্ৰাস কৰে।
৪. ডায়েবেটিচ ব্যৱস্থাপনাত সহায় (Helps in diabetes management)
বেলৰ বাকলি আৰু ডালবোৰ এক compound-Feronia gum সমৃদ্ধ যি ৰক্ত শৰ্কৰাৰ স্তৰ নিয়ন্ত্ৰিন কৰে। আয়ুৰ্বেদত, বেল হৈছে ডায়েবেটিচৰ বাবে এক অত্যাৱশ্যকীয় প্ৰতিকাৰ। বেলে অগ্নাশয়ক উদ্দীপিত কৰে আৰু ইনচুলিন প্ৰস্তুত কৰাত সহায় কৰে যিয়ে তেজৰ শৰ্কৰাৰ মাত্ৰা নিয়ন্ত্ৰিত কৰে।
৫. ছালৰ সংক্ৰমণ প্ৰতিহত কৰিব (Prevent skin infections)
বেক্টেৰিয়া-প্ৰতিৰোধী, ভেঁকুৰ-প্ৰতিৰোধী, আৰু বেলৰ প্ৰদাহ-প্ৰতিৰোধী গুণাগুণ থকাৰ বাবে, ই ছালৰ সংক্ৰমণৰ বাবে এক উৎকৃষ্ট প্ৰতিকাৰ। বেল পাতৰ তেলে সাধাৰণ প্ৰকাৰৰ ভেঁকুৰ প্ৰতিৰোধ কৰে যি ছালক সংক্ৰমিত কৰে। ই ছালৰ চোকোৰা আৰু খজুৱতিৰ বাবেও উপকাৰী হ’ব পাৰে।
৬. তেজ পৰিশোধক হিচাপে কাম কৰে (Act as a blood purifier)
বেল ফলবিধ তেজ পৰিশোধক, কিয়নো ই খনিজ পদাৰ্থৰে সমৃদ্ধ যিয়ে শৰীৰৰ পৰা সকলো বিষাক্ত পদাৰ্থ উলিয়াই দিয়াত সহায় কৰে। ই এক প্ৰাকৃতিক বিষমুক্তকৰণকাৰী আৰু এনেদৰে, বৃক্ক আৰু যকৃতৰ বিকাৰ প্ৰতিহত কৰে।
৭. স্কার্ভিত সহায় কৰে (Help in scurvy)
বেল ভিটামিন চি আৰু এণ্টিঅক্সিডেণ্টেৰে সমৃদ্ধ যি আপোনাৰ স্কার্ভিৰ লক্ষণবোৰ নিয়ন্ত্ৰণ কৰাত সহায় কৰে। স্কার্ভিৰ ফলত শৰীৰত ভিটামিন চি-ৰ অভাৱ হ’ব পাৰে যাৰ ফলত হাত আৰু ভৰি বিষায় আৰু দুৰ্বলতা হয়। বেলৰ ৰস ভিটামিনৰ এটা ভাল উৎস আৰু এই ৰোগটো আৰোগ্য কৰে।
৮. কৰ্কট ৰোগৰ বিপদাশংকা হ্ৰাস কৰিব পাৰে (May Reduce Cancer Risk)
বেল ফলৰ ৰসত এণ্টিঅক্সিডেণ্ট থাকে আৰু মুক্তৰেডিকেলৰ বাবে Scavenge কৰাৰ ক্ষমতা থাকে। সেই মুক্ত ৰেডিকেলবোৰ কৰ্কটৰোগৰ বিপদাশংকা হ্ৰাস কৰিবলৈ উপকাৰি হ’ব পাৰে। কিছুমান অধ্যয়নে পৰামৰ্শ দিয়ে যে এই ৰস খোৱাটোৱে নিয়মীয়াকৈ স্তনৰ কৰ্কট ৰোগ প্ৰতিৰোধ বা আৰোগ্য কৰে।
৯. ৰোগ প্ৰতিৰোধ ক্ষমতা বৰ্ধক (Immunity Booster)
বেলৰ ৰস হৈছে ভিটামিন চি আৰু এণ্টিঅক্সিডেণ্টৰ এক শক্তিক্ষেত্ৰ যি ৰোগ প্ৰতিৰোধ ক্ষমতা বৃদ্ধি কৰে। বাৰিষাকালত বেলৰ ৰস খালে বেক্টেৰিয়া আৰু ভাইৰাছৰ ফলত হোৱা সংক্ৰমণ প্ৰতিহত কৰাত সহায় কৰিব।
১০. স্তনপান কৰাই থকা মাতৃৰ গাখীৰ উৎপাদন তৈয়াৰ (Increases milk production in lactating mothers)
বেলৰ দৈনিক ব্যৱহাৰে Prolactin আৰু corticoids উৎপাদন তৈয়াৰ কৰিব পাৰে। ই গেলেক্টগ’ কাৰ্য প্ৰেৰিত কৰে আৰু ইয়াৰ দ্বাৰা স্তন্যপান আৰু মাতৃদুগ্ধৰ মানদণ্ড উন্নত কৰাত সহায় কৰে। ভাল ফলাফলৰ বাবে, কেঁচুৱা মাতৃয়ে শুকান আদা গুৰি আৰু গুড়ৰ সৈতে বেলৰ ৰস খাব লাগে।
বেলৰ অনান্য লাভালাভ | Other benefits of Bael
১. পকা বেলে অন্ত্ৰৰ শক্তি বঢ়ায়। বেল খালে গা ফুলা ৰোগ, জ্বৰ, কʼফ, ব্ৰন আদিত উপকাৰ সাধে।
২. জ্বৰ হʼলেও পকা বেল খাব লাগে।
৩. মূৰৰ বিষত বেল গছৰ শিপা পানীৰ লগত পিহি মূৰত লগালে সকাহ পোৱা যায়।
৪. বেলপাতৰ ৰস মধুমহে ৰোগীয়ে ১০ গ্ৰামকৈ দিনে দুবাৰ খালে তেজৰ শৰ্কৰা কমে।
৫. গৰমৰ দিনত বেলৰ চৰবতে শৰীৰ ঠাণ্ডা কৰি ৰাখে।
৬. কেঁচা বেল জুইত পুৰি ৰস উলিয়াই তাৰ লগত মিছিৰি মিলাই ২/৩ বাৰ খালে পিত্তদোষ নাশ হয়।
৭. বেলৰ চাহৰ লগত গুড় মিলাই খালে তেজ গ্ৰহনী ৰোগ ভাল হয়।
৮. কেঁচা বেল পানীত উতলাই কোৱাথ/কাৰ্হা তৈয়াৰ কৰি তাৰ লগত মৌ মিলাই খালে পিত্তজনীত বমি ভাব আঁতৰ হয়।
৯. বেলৰ ৰস ৩০ গ্ৰাম মাত্ৰাত লৈ গৰমপানী আৰু চেনি মিলাই দিনে ২ বাৰ খালে তেজ পৰিস্কাৰ হয়।
ব্যৱহাৰ | Uses
বেল ফলক আমি কেঁচা আৰু পকা দুয়ো ধৰণে ব্যৱহাৰ কৰো। বেল ফলৰ লগতে, পাত আৰু শিপা, বীজ ঔষধি গুণসমপন্ন বাবে ব্যৱহাৰ কৰা হয়। পকা বেল ফলক আমি সতেজ খাব পাৰো আৰু এই ফলৰ ৰস,চৰবত বিশেষভাৱে ব্যৱহাৰ কৰা হয়। বেল ফলৰ পৰা তৈয়াৰী টেবলেট, কেপচুল, কেন্দি (Candy), চৰবত আদি ভিন্ন ধৰণৰ ৰোগ নিৰাময়ৰ ক্ষেত্ৰত ভিন্ন ধৰণে ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
পাৰ্শ্বক্ৰিয়া | Side effects
বেল ফলৰ পাৰ্শ্বক্ৰিয়া সমূহ হৈছে –
- কোষ্ঠকাঠিন্য (Constipation): ডায়েৰিয়াৰ চিকিৎসা হিচাপে বেল ফল খোৱা হয়। অত্যাধিক উৎসাহী চিকিৎসাৰ ফলত কোষ্ঠকাঠিন্য আৰু অন্যান্য হজমৰ সমস্যা হ’ব পাৰে। সেয়েহে, ডায়েৰিয়াৰ লক্ষণবোৰ নিয়ন্ত্ৰণ কৰাৰ বাবে এই ফলৰ পালি সম্পৰ্কে আপোনাৰ চিকিৎসকৰ পৰামৰ্শ লোৱা ভাল।
- হাইপোগ্লাইচিমিয়া (Hypoglycaemia): ৰক্ত শৰ্কৰাৰ স্তৰ হ্ৰাস কৰাৰ সম্ভাৱনা থাকিলে, বেল ফলৰ অত্যাধিক সেৱনে ৰক্ত শৰ্কৰাৰ স্তৰ অতি কম কৰে। মুৰৰ বিষ, বিভ্ৰান্তি আৰু চেতনাৰ অভাৱ অনুভৱ কৰিব পাৰে। আপুনি এনে ক্ষেত্ৰত তৎক্ষণাৎ সেৱন বন্ধ কৰিব লাগিব আৰু চিকিৎসকৰ ওচৰলৈ যাব লাগিব কিয়নো হাইপোগ্লাইচিমিয়া হৈছে এক চিকিৎসাজনিত জৰুৰীকালীন অৱস্থা।
- এলাৰ্জিক সঁহাৰি (Allergic response): যদিও কোনো নিৰ্দিষ্ট গৱেষণাই বেল ফলৰ প্ৰতি অসংযত এলাৰ্জিৰ প্ৰতিবেদন দিয়া নাই, ইয়াত কেইবাটাও ফাইটোকেমিকেল আৰু উপাদান থাকে যি কিছুমানৰ ক্ষেত্ৰত এলাৰ্জিক সঁহাৰি প্ৰাপ্ত কৰিব পাৰে। এইটো ওকালি অহা, বমি, পেটৰ বিকাৰ বা উশাহ চুটি হোৱা বা ছালৰ চোকোৰা আদিৰ দৰে অধিক গুৰুতৰ লক্ষণ দেখা দিব পাৰে। সেয়েহে, যিকোনো প্ৰকাৰে ফল খোৱাৰ আগতে, এলাৰ্জিৰ স্থিতি মন কৰিব লাগে।
- গৰ্ভধাৰণ আৰু স্তন্যপান (Pregnancy and breastfeeding): গৰ্ভাৱতী আৰু স্তন্যপান কৰাই থকা মাতৃসকলৰ ওপৰত অধ্যয়নৰ অভাৱৰ বাবে, যিকোনো পাৰ্শ্বক্ৰিয়া প্ৰতিহত কৰিবলৈ সেইবোৰত বেল ফলৰ অত্যাধিক ব্যৱহাৰ পৰিহাৰ কৰিব লাগিব।
সেয়হে বেলৰ উপকাৰিতা Health Benefits of Bael আৰু অপকাৰীতা সমূহলৈ লক্ষ্য ৰাখি ইয়াক নিয়মীয়াকৈ সঠিক পৰিমাণত ব্যৱহাৰ কৰা উচিত কিয়নো যিকোনো সামগ্ৰীৰে অত্যাধিক ব্যৱহাৰে আমাৰ স্বাস্থ্যৰ ক্ষতি কৰিব পাৰে আৰু গৰ্ভৱতী মহিলা সকলে ইয়াৰ ব্যৱহাৰ পৰিহাৰ কৰা উচিত। ৰোগ নিৰাময়ৰ ক্ষেত্ৰত বেল ফল ব্যৱহাৰ কৰাৰ আগত চিকিৎসকৰ পৰামৰ্শ লোৱা উচিত।
সামৰণি | Conclusion
উক্ত প্ৰৱন্ধটিৰ দ্বাৰা আপোনালোকে নিশ্চয় বেলৰ উপকাৰিতাৰ Health Benefits of Bael সম্বন্ধে এক সাম্যক পৰিচয় পালে। বেলৰ উপকাৰিতাHealth Benefits of Bael, ব্যৱহাৰ, উপাদান, ভিন্ন ভাষিক নাম, অপকাৰীতা তথা অনান্য গুণাগুণৰ বিষয়ে জানিবলৈ পালে। আশা কৰোঁ উক্ত প্ৰৱন্ধটিত উল্লেখ থকা তথ্য সমূহে আপোনালোকক বিভিন্ন ধৰণৰ সমস্যাত ভিন্ন ধৰণে উপকৃত কৰিব। ধন্যবাদ।
FAQ
১. বেলত কি কি পুষ্টি উপাদান থাকে?
উঃ- বেল ফল হৈছে বিটা-কেৰোটিন, প্ৰ’টিন, ৰাইবোফ্লেভিন আৰু ভিটামিন চি আদিৰ দৰে বিভিন্ন পুষ্টিৰ এক ভৰাঁল। ইয়াত ভিটামিন বি১ আৰু বি২, থিয়ামাইন, ৰাইবোফ্লেভিন, নিয়াচিন, কেৰোটিন থাকে আৰু ইয়াত ভাল পৰিমাণৰ খনিজ যেনে- কেলচিয়াম, পটাছিয়াম, ফাইবাৰ আৰু ভাল চৰ্বি থাকে।
২. বেল ফলক কেনেকৈ সংৰক্ষণ কৰিব পৰা যায়?
উঃ- দীঘলীয়া সময়ৰ বাবে বেল ফলৰ মণ্ড সংৰক্ষণৰ বাবে ইয়াক শুকাই দিয়াটো হৈছে আটাইতকৈ কম খৰচীয়া পদ্ধতি। কিন্তু, চেনী সমৃদ্ধ খাদ্য যেনে- ফলৰ মণ্ড আৰু ৰস শুকোৱা কঠিন, কিয়নো সেইবোৰত কম আণৱিক ওজনৰ উপাদান যেনে- ফ্ৰুক্টোজ, গ্লুকোজ, চুক্ৰোজ, চাইট্ৰিক এচিড আদি থাকে।
৩. বেল ফল এচিডিক নে ক্ষাৰীয়?
উঃ- বেল হৈছে এক ক্ষাৰীয় খাদ্য আৰু ইয়াৰ দ্বাৰা পাচন নলী পৰিষ্কাৰ কৰা, শৰীৰবিষমুক্ত কৰা আৰু এচিডিটি হ্ৰাস কৰাত সহায় কৰে।
৪. বেলৰ ৰস খোৱাৰ উৎকৃষ্ট সময় কেতিয়া?
উঃ- যদি আপুনি নিয়মীয়াব্যায়াম কৰে, ব্যায়ামৰ পিছত বেলৰ ৰস ও ভাল। 250 মিলি গিলাচ বেল ৰসত 140-150 কেলৰি থাকে। যিহেতু ফলটো প্ৰাকৃতিকভাৱে মিঠা, ই ব্যায়ামৰ পিছত শৰীৰৰ খালী ঠাইত প্ৰয়োজনীয় পুষ্টি প্ৰদান কৰে।
৫. বেলৰ ইংৰাজী নাম কি?
উঃ- বেলৰ ইংৰাজী নাম হৈছে ‘Stone Apple.
Read also: Pear Fruit Health Benefits | নাশপতিৰ উপকাৰিতা
My self Mahezubin Saikia. Working in Dev Library as a Content Writer. A website that provides all SCERT, NCERT 3 to 12, and BA, B.com, B.Sc, and Computer Science with Post Graduate Notes & Suggestions, Novel, eBooks, Health, Finance, Biography, Quotes, Study Materials, and more.
