Environmental Economics Unit 5 পাৰিপাৰ্শ্বিক উন্নয়নৰ লাভালাভৰ পৰিমাপ, College and University Answer Bank for BA, B.com, B.sc, and Post Graduate Notes and Guide Available here, Environmental Economics Unit 5 পাৰিপাৰ্শ্বিক উন্নয়নৰ লাভালাভৰ পৰিমাপ Solutions to each Unit are provided in the list of UG-CBCS Central University & State University Syllabus so that you can easily browse through different College and University Guide and Notes here. Environmental Economics Unit 5 পাৰিপাৰ্শ্বিক উন্নয়নৰ লাভালাভৰ পৰিমাপ Question Answer can be of great value to excel in the examination.
Environmental Economics Unit 5 পাৰিপাৰ্শ্বিক উন্নয়নৰ লাভালাভৰ পৰিমাপ
Environmental Economics Unit 5 পাৰিপাৰ্শ্বিক উন্নয়নৰ লাভালাভৰ পৰিমাপ Notes cover all the exercise questions in UGC Syllabus. Environmental Economics Unit 5 পাৰিপাৰ্শ্বিক উন্নয়নৰ লাভালাভৰ পৰিমাপ The provided here ensures a smooth and easy understanding of all the concepts. Understand the concepts behind every Unit and score well in the board exams.
Measuring the Benefits of Environmental Improvements
ECONOMICS
ENVIRONMENTAL ECONOMICS
পাৰিপাৰ্শ্বিক অৰ্থনীতি
অতি চমু প্রশ্নোত্তৰ
(ক) শুদ্ধ উত্তৰটো বাছি উলিওৱাঃ
1. তলৰ কোনটো বিষয় মুঠ অর্থনৈতিক মূল্যৰ সংজ্ঞাত নাথাকে—
(i) অস্তিত্ব মূল্য।
(ii) ব্যৱহৃত মূল্য।
(iii) বাচনি মূল্য।
(iv) শুদ্ধতা মূল্য।
উত্তৰঃ (i) অস্তিত্ব মূল্য।
2. তলৰ কোনটো পৰিৱেশৰ মূল্যনির্ধাৰণ পদ্ধতিয়ে পৰিৱেশৰ পৰিৱৰ্তন আৰু উৎপাদন কলনৰ মাজত সংযোগ বাচনি কৰে?
(i) ভ্রমণ ব্যয় পদ্ধতি।
(ii) অনিশ্চয়তা মূল্যনির্ধাৰণ পদ্ধতি।
(iii) হেড’নিক দৰ।
(iv) উৎপাদন ফলন।
উত্তৰঃ (iv) উৎপাদন ফলন।
(গ) তলৰ কোনটো পৰিৱেশীয় সম্পত্তিৰ মূল্য নিৰ্ধাৰণৰ হেড ‘নিক দৰ (Helonic Price) ৰ লগত জড়িত?
(i) বাচনি মূল্য ব্যৱহাৰৰ জৰিয়তে পৰিবেশীয় সম্পত্তিৰ মূল্য নির্ধাৰণ।
(ii) ভ্ৰমণ ব্যয় ব্যৱহাৰৰ জৰিয়তে পৰিবেশীয় সম্পত্তিৰ মূল্য নিৰ্ধাৰণ।
(iii) গুহ দৰৰ বিভিন্নতা আৰু পৰিৱেশীয় সম্পত্তিৰ ভৌগলিক সমীপৰ মাজৰ সংযোগৰ ব্যৱহাৰ কৰি।
(iv) পৰিৱেশৰ সম্পদৰ মূল্য নিৰ্ধাৰণ কৰিবলৈ প্ৰদানৰ ইচ্ছাশক্তি ব্যৱহাৰ কৰি।
উত্তৰঃ (iii) গৃহ দৰৰ বিভিন্নতা আৰু পৰিৱেশীয় সম্পত্তিৰ ভৌগলিক সমীপৰ মাজৰ সংযোগৰ ব্যৱহাৰ কৰি।
(খ) খালী ঠাই পূৰণ কৰাঃ
1. মুঠ অর্থনৈতিক মূল্য (TEV)= ব্যৱহৃত মূল্য (UV) + ____।
উত্তৰঃ অব্যৱহৃত মূল্য (NUV)
2. অস্তিত্ব মূল্যক প্রায়ে জনা যায়।_____হিচাপে।
উত্তৰঃ অব্যবহৃত মূল্য।
3. মূল্যক বহুলভাৱে ভাগ কৰিব পাৰি ___নাইবা অন্তনিহিত।
উত্তৰঃআহিলাস্বৰূপ।
(গ) উত্তৰ লিখাঃ
1. অর্থনৈতিক মূল্য কি?
উত্তৰঃ অর্থনৈতিক মূল্যই ব্যক্তিক দ্ৰব্য আৰু সেৱাৰ জৰিয়তে কৰা সম্ভটিৰ মাত্ৰাক বুজায়।
2. প্রয়োগ বা ব্যৱহাৰ মূল্য বুলিলে কি বুজা?
উত্তৰঃ প্ৰয়োগ বা ব্যৱহাৰ মূল্য হৈছে উপভোক্তাই দ্রব্য বা সেবা উপভোগৰ জৰিয়তে লাভ কৰা প্রত্যক্ষ উপযোগিতা বা সন্তুষ্টি।
3. অ-প্রয়োগ বা অব্যৱহাৰ মূল্য কি?
উত্তৰঃ অ-প্রয়োগ বা অব্যৱহাৰ মূল্য হৈছে সেইটো মূল্য যি ব্যক্তিয়ে অর্থনৈতিক প্ৰৱাৰ ক্ষেত্ৰত ব্যৱহাৰ কৰে যদিও তেওঁলোকে ব্যৱহাৰ নকৰে।
4. বাচনি মূল্য (Option value) ৰ সংজ্ঞা দিয়া।
উত্তৰঃ বাচনি মূল্য হ’ল সম্ভাব্য ব্যৱহাৰকৰ্তাই ভৱিষ্যতে প্রাকৃতিক পৰিবেশৰ সম্ভাব্য ব্যৱহাৰৰ ক্ষেত্ৰত দিব বিচৰা মূল্য।
5. নান্দনিক মূল্য (aesthetic value) কি?
উত্তৰঃ নান্দনিক মূল্য হ’ল প্ৰাকৃতিক সৌন্দৰ্য্যৰ মূল্য যদিও এই মূল্য বন্দী কৰিবলৈ কোনো বজাৰ লেন-দেনৰ সৃষ্টি নহয়।
6. অস্তিত্ব মূল্য (Existence value) কি?
উত্তৰঃ অস্তিত্ব মূল্য বুলিলে সেইটো মূল্যক বুজায় য’ত ব্যক্তিয়ে প্রাকৃতিক সৌন্দৰ্য্যৰ বাবে মূল্য দিয়ে যদিও ব্যক্তিয়ে কোনো প্রত্যক্ষ লাভ নাপায়।
7. পৰিৱেশৰ আহিলাস্বৰূপ মূল্যৰ কিয় সৃষ্টি হয়?
উত্তৰঃ পৰিৱেশৰ আহিলাস্বৰূপ মূল্যৰ সৃষ্টি হয়, প্রকৃত চলিত ব্যৱহাৰ আৰু ভৱিষ্যত সম্ভাৱ্য ব্যৱহাৰৰ পৰা।
8. ভ্রমণ ব্যয় পদ্ধতি (Travel Cost Method) কি?
উত্তৰঃ ভ্ৰমণ ব্যয় পদ্ধতি হৈছে ব্যৱহৃত মূল্যসমূহ প্ৰধানকৈ পৰিৱেশৰ সম্পদৰ বিনোদন মূল্য নিৰ্ধাৰণ কৰা এক অর্থনৈতিক পদ্ধতি।
9. অনিশ্চয়তা মূল্য নির্ধাৰণ ব্যয় (Contingent Valuation Method) কি?
উত্তৰঃ এটা পদ্ধতি ব্যৱহাৰ হয় সমীক্ষা ভিত্তিক মূল্য নির্ধাৰণ পদ্ধতি যাক অনিশ্চয়তা মূল্য নিৰ্ধাৰণ ব্যয় বুলি জনা যায় যি দেখুৱায় যে এজন ব্যক্তিৰ উন্নত পৰিৱেশৰ দ্ৰব্য আৰু সেৱাৰ
পৰা লাভ কৰা সেৱাৰ বাবে প্ৰদান কৰিব বিচৰা মুদ্ৰা
10. এটা বাক্যত পাৰিপাৰ্শ্বিক সম্পদৰ সংজ্ঞা দিয়া।
উত্তৰঃ পাৰিপাৰ্শ্বিক সম্পদে সমাজলৈ প্ৰত্যক্ষ আৰু পৰোক্ষ সেৱাৰ প্ৰবাহ যোগান ধৰে।
11. পৰিৱেশ সেৱাৰ বাবে অৰ্থনৈতিক মূল্যৰ দুটা সাধাৰণ পদক্ষেপ উল্লেখ কৰা।
উত্তৰঃ এটা পৰিৱেশ সেৱাৰ বাবে অর্থনৈতিক মূল্যৰ দুটা সাধাৰণ পদক্ষেপ হৈছে WTP আৰু WTA
12. বজাৰবিহীন মূল্যৰ কিছুমান উদাহৰণ দিয়া।
উত্তৰঃ বজাৰবিহীন মূল্যৰ উদাহৰণ হৈছে সমুদ্ৰ তীৰৰ ভ্ৰমণ, বন্যপ্রাণী দর্শন।
13. পৰিৱেশৰ সম্পূৰ্ণ অর্থনৈতিক মূল্যৰ অৰ্থ কি?
উত্তৰঃ আমি সকলো পাৰিপাৰ্শ্বিক কার্য বিবেচনা কৰি সামগ্ৰীৰ সীমা বহল কৰিব লাগিব। এনেদৰে আমি মুঠ উদ্যোগ মান (TEV) প্রাপ্ত কৰিবলৈ ব্যৱহাৰ আৰু ব্যৱহাৰ নকৰা দুয়োটা মূল্য অন্তর্ভুক্ত কৰোঁ
14. আকস্মিক মূল্যাঙ্কন নিৰ্ধাৰণ কৰা।
উত্তৰঃ আকস্মিক মূল্যাঙ্কন হৈছে ব্যয়ত ব্যৱহৃত মূল্যাঙ্কন পদ্ধতি-লাভালাভ বিশ্লেষণ আৰু পাৰিপাৰ্শ্বিক হিচাপ এইটো কাল্পনিক বজাৰ নিৰ্মাণৰ ওপৰত চৰ্তসাপেক্ষ (আকস্মিক), সম্ভাব্য পাৰিপাৰ্শ্বিক লাভালাভৰ বাবে বা সেইবোৰৰ লোকচান পৰিহাৰ কৰাৰ বাবে পৰিশোধ কৰাৰ ইচ্ছাৰ অভিব্যক্তিত প্ৰতিফলিত হয়।
15. যুক্তিসঙ্গত পছন্দৰ ওপৰত আধাৰিত কৰি অৰ্থনৈতিক মূল্যৰ এটা তত্ত্ব আহৰণ কৰিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা তিনিটা যৌক্তিক নির্মাণ কি?
উত্তৰঃ স্থিৰ অগ্ৰাধিকাৰ, উপযোগিতা আৰু উপভোক্তা উদ্বৃত্ত হৈছে তিনিটা যৌক্তিক নির্মাণ যাক যুক্তিসঙ্গত পছন্দৰ ওপৰত আধাৰিত কৰি অৰ্থনৈতিক মূল্যৰ এটা তত্ত্ব আহৰণ কৰিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
16. অ-বজাৰ মূল্য নিৰ্ধাৰণ কৰা।
উত্তৰঃ অ-বজাৰ মূল্য হৈছে বেছিভাগ পাৰিপাৰ্শ্বিক সামগ্ৰী আৰু সেৱা, যেনে-পৰিষ্কাৰ বায়ু আৰু পানী আৰু স্বাস্থ্যকৰ মাছ আৰু বন্যপ্ৰাণীৰ জনসংখ্যা বজাৰত ব্যৱসায় কৰা নহয়, অর্থাৎ তেওঁলোকৰ অৰ্থনৈতিক মূলা বা মানুহে তেওঁলোকৰ বাবে কিমান পাৰিশোধ কৰিবলৈ ইচ্ছুক হ’ব, সেয়া বজাবৰ মূল্যত প্ৰকাশ কৰা নহয়।
17. অ-বজাৰ কাৰ্যকলাপে ৰাষ্ট্ৰীয় উপাৰ্জনত কেনেদৰে মূল্য যোগ কৰে?
উত্তৰঃ অ-বজাৰ কাৰ্যকলাপৰ ফলত স্ব-ব্যৱহাৰৰ বাবে উৎপাদন হয়। সেয়েহে, সামগ্ৰী আৰু সেৱা উৎপাদনৰ ফলত হোৱা অর্থনৈতিক কার্যকলাপে বাষ্ট্ৰীয় উপার্জন সৃষ্টিত অৰিহণা যোগাব স্ব-ব্যৱহাৰ বা সন্তুষ্টিৰ বাবে অ-অর্থনৈতিক কার্যকলাপ সম্পাদন কৰা হয়।
18. পৰিৱেশ কিয় মূল্যহীন?
উত্তৰঃ পৰিৱেশক মূল্যহীন কৰা হয় কিয়নো আমি কেৱল আনুষ্ঠানিক বজাৰত প্ৰৱেশ কৰা কার্যবোৰ বিবেচনা কৰোঁ; যিহেতু আমাৰ এটা হ্রস্বম্যাদী লক্ষ্য আছে আৰু যিহেতু আমি কেৱল ব্যক্তিগত ব্যয় প্রাপ্ত আৰু লাভালাভ বিবেচনা কৰোঁ।
19. প্রত্যক্ষ ব্যৱহৃত মূল্য আৰু পৰোক্ষ ব্যৱহৃত মূল্যৰ মাজত এটা পাৰ্থক্য উল্লেখ কৰা।
উত্তৰঃ প্ৰত্যক্ষ ব্যৱহৃত মূল্য আৰু পৰোক্ষ ব্যৱহৃত মূল্যৰ মাজত পাৰ্থক্য হ’ল— প্রত্যক্ষ ব্যৱহৃত মূল্য উপভোগ ব্যৱহাৰ যেনে— শস্য, পশুধন আৰু পুখুৰী আৰু অ-উপভোগী ব্যৱহাৰ যেনে— অৱসৰ বিনোদন আদিৰে পৰিৱেষ্টিত। আনহাতে পৰোক্ষ ব্যৱহৃত মূল্য হ’ল সেইবোৰ মূল্য ব্যক্তিয়ে প্ৰজাতি আৰু জৈৱবেচিত্ৰ্যই আগবঢ়োৱা সেৱাৰ বাবে প্ৰদান কৰে। উদাহৰণস্বৰূপে, অপকাৰী কীট নিয়ন্ত্রণ, পৰাগযোগ আদি।
20. উল্লেখিত পছন্দ পদ্ধতি আৰু প্ৰকাশিত পছন্দ পদ্ধতিৰ এটা পার্থক্য লিখা।
উত্তৰঃ উল্লেখিত পছন্দ পদ্ধতিয়ে সমীক্ষা পদ্ধতি ব্যৱহাৰ কৰি অ-বজাৰ ফল লাভ কৰিবলৈ কিমান পৰিমাণৰ টকা খৰচ কৰিব বিচাৰে সেয়া নিৰ্ধাৰণ কৰে।
আকৌ, প্রকাশিত পছন্দ পদ্ধতিয়ে ব্যক্তিৰ আচৰণ ব্যৱহাৰ কৰে টকা আৰু অ-বজাৰ প্ৰাৰ সংযোগ পৰীক্ষা কৰিবলৈ।
চমু আৰু ৰচনাধর্মী প্রশ্নোত্তৰঃ
1. পৰিৱেশৰ মূল্য নিৰ্ধাৰণ কৰা পদ্ধতি কেইটা কি কি?
উত্তৰঃ পৰিৱেশৰ মূল্য নিৰ্ধাৰণৰ পদ্ধতি দুটা হ’ল— (ক) প্রত্যক্ষ পদ্ধতি। (খ) পৰোক্ষ পদ্ধতি।
2. পৰিৱেশীয় দ্ৰব্যৰ মূল্যৰ প্ৰকাৰসমূহ কি কি?
উত্তৰঃ পৰিৱেশীয় দ্ৰব্যৰ মূল্য দুই প্ৰকাৰৰ। সেয়া হ’ল— (ক) প্রয়োগ বা ব্যবহাৰ মূল্য, (খ) অপ্ৰয়োগ বা অব্যৱহাৰ মূল্য।
3. পৰিবেণীয় প্ৰৱাৰ বৈশিষ্ট্য উল্লেখ কৰা।
উত্তৰঃ পৰিৱেশীয় দ্ৰব্যৰ বৈশিষ্ট্য হ’ল— (ক) অনিশ্চয়তা, (খ) অনন্যতা, (গ) অপ্রত্যাবর্তনীয়তা।
4. বাচনি মূল্যৰ উপাদানকেইটা কি কি?
উত্তৰঃ বাচনি মূল্যৰ তিনিটা উপাদান আছে—
(ক) ভৱিষ্যতৰ ব্যৱহাৰ কৰ্তাৰ মূল্য একেজন ব্যক্তিয়ে ভবিষ্যতে উপভোগ কৰিবলৈ বাচনি এৰি দিব।
(খ) ভৱিষ্যত প্ৰজন্মৰ উপভোগ, ইচ্ছাপত্ৰৰ যোগে লাভ কৰা সম্পত্তিৰ মূল্যৰ বাবে বাচনি মুক্ত কৰা।
(গ)অন্যৰ উপভোগ, অনুভৱ মূল্য বাচনি মুক্ত কৰা।
5. অনিশ্চয়তা মূল্য নিৰ্ধাৰণ পদ্ধতিৰ বিভিন্ন স্তৰসমূহ কি কি?
উত্তৰঃ অনিশ্চয়তা মূল্য নির্ধাৰণ পদ্ধতিৰ স্তৰ পাঁচটা। সেয়া হ’ল—
(ক) প্রকল্পিত বজাৰ স্থাপন কৰা।
(খ) নিলাম লাভ কৰা।
(গ) গড় WTP / WTA নিৰ্ধাৰণ কৰা।
(ঘ) নিলাম ৰেখা বা বক্র নিৰ্ধাৰণ কৰা।
(ঙ) সমাজৰ WTP/WTA নিৰ্ণয় কৰিবলৈ তথ্য যোগ কৰা।
6. নিলাম লাভৰ প্ৰকাৰ দুটা কি কি?
উত্তৰঃ নিলাম লাভৰ প্ৰকাৰ দুটা হ’ল—
(ক) এক বন্ধনযুক্ত গণভোট।
(খ) এক বন্ধনমুক্ত গণভোট।
7. অ-বজাৰ মূল্য (Non-Market Value ) নিৰ্ধাৰণৰ পদ্ধতিকেইটা কি কি?
উত্তৰঃ অ-বজাৰ মূল্য নিৰ্ধাৰণৰ প্ৰধান পদ্ধতিকেইটা হ’ল—
(ক) উল্লেখিত পছন্দ পদ্ধতি (Stated Preference Method)।
(খ) প্রকাশিত পছন্দ পদ্ধতি (Revealed Preference Method)।
8. প্রকাশিত পছন্দ পদ্ধতিৰ দুটা প্ৰণালী উল্লেখ কৰা।
উত্তৰঃ প্ৰকাশিত পছন্দ পদ্ধতিৰ দুটা প্ৰণালী হ’ল—
(ক) ভ্রমণ ব্যয় পদ্ধতি।
(খ) হেড’নিক দৰ পদ্ধতি।
9. ভ্ৰমণ ব্যয় পদ্ধতিৰ বৈশিষ্ট্য উল্লেখ কৰা।
উত্তৰঃ ভ্ৰমণ ব্যয় পদ্ধতিৰ বৈশিষ্ট্যসমূহ হ’ল—
(ক) মানুহে বহন কৰা ব্যয়ৰ লগত জড়িত তথ্য আৰু অভিধাৰণাসমূহ যেতিয়া ভ্রমণ স্পষ্টকৈ আৰম্ভ কৰা হয়। কি অনুপাতত এই ব্যয়সমূহ গুৰুত্বৰ স্থান বা সমীক্ষাৰ সহাঁৰিৰ ক্ষেত্ৰত দায়বদ্ধকৃত সেয়া নির্ণয় কৰাৰ বাবে চেষ্টা কৰা হয়।
(খ) পৰিসাংখ্যিকীয় আর্হিত এক প্রতিকল্প স্থানত গণনা কৰা হয়।
(গ) এই অধ্যয়নত এটা সমীক্ষা আহিলাৰ কপিও সংস্থাপন কৰা হয়।
10. পৰিৱেশৰ মূল্য নিৰ্ধাৰণৰ প্ৰয়োজনীয়তা আলোচনা কৰা।
উত্তৰঃ পৰিৱেশৰ মূল্য নিৰ্ধাৰণৰ প্ৰয়োজনীয়তা সম্পর্কে তলত চমুকৈ আলোচনা কৰা হ’ল—
(ক) পৰিৱেশীয় আইন ব্যবস্থা: অ-বজাৰ চাহিদা মূল্য নির্ধাৰণ ব্যৱস্থা পৰম্পৰাগত ভাবে চৰকাৰে ব্যৱহাৰ কৰে ক্ষতিৰ ক্ষতিপূৰণৰ মান নিৰ্ণয় কৰিবলৈ আৰু পৰিৱেশৰ নীতিৰ পুণৰ পৰিৱৰ্তনৰ প্ৰয়োজনৰ কাৰণে।
(খ) পৰিৱেশীয় বিবাদ সমাধান: পৰিৱেশীয় সংঘাত সঘনাই সৃষ্টি হয় গছ কটা কাৰ্য, নতুন পানীৰ সঁজুতকৰণ, নতুন খনন, শক্তি কেন্দ্ৰ আৰু ভ্ৰমণ কৰা ঠাইৰ উন্নয়ন আদি৷ পৰিৱেশৰ মূল্য নির্ণয়ে এই ক্ষেত্ৰত অধিক জ্ঞাত সিদ্ধান্ত লোৱাত সহায় কৰে।
(গ) পৰিৱেশৰ নীতি নিৰ্ধাৰণত পদ প্ৰদৰ্শন: নীতি নিৰ্ণয়কৰ্তাসকলে পৰিৱেশৰ নীতিসম্পর্কে সিদ্ধান্ত গ্ৰহণ কৰে। তেওঁলোকে অধিক জ্ঞাত হ’ব লাগে যদি পৰিৱেশৰ ক্ষতি ব্যয় বিবেচনা কৰে।
(ঘ) প্ৰস্তাৱিত পৰিৱেশৰ অনুষ্ঠানৰ মূল্যায়ণ: এক জনসাধাৰণৰ ব্যয় লাভ কাৰ্যপন্থা চৰকাৰী পদক্ষেপৰ কাম্যতা পৰিমাপ কৰাৰ ক্ষেত্ৰত উপযুক্ত উদাহৰণস্বৰূপে সেউজ গৃহ গেছ হ্রাসকৰণ কাৰ্যসূচী আৰু স্বাস্থ্য কাৰ্যসূচী।
11. অনিশ্চিয়তা মূল্যনির্ধাৰণ পদ্ধতিৰ বিভিন্ন স্তৰসমূহ আলোচনা কৰা ৷
উত্তৰঃ অনিশ্চিয়তা মূল্যনির্ধাৰণ পদ্ধতি (CVM) টো প্ৰথমে ব্যৱহাৰ কৰিছিল ডেভিচে ১৯৬৩ চনত। তেওঁৰ এই অগ্ৰণী অনুসন্ধাৰ পিছত এই পদ্ধতিটো বিস্তৃতৰূপত উন্নয়ন কৰা হৈছিল আৰু বহু অৰ্থনীতিবিদে ইয়াক ব্যৱহাৰ কৰিছিল।
এই পদ্ধতিটো ব্যৱহাৰৰ প্ৰধান স্তৰকেইটা তলত চমুকৈ বৰ্ণনা কৰা হ’ল—
(ক) প্রকল্পিত বজাৰ স্থাপন আৰু প্ৰশ্নাৱলী নিৰ্ণয়: পৰিৱেশীয় দ্ৰব্যৰ ক্ষেত্ৰত প্ৰকল্পিত বজাৰ স্থাপনৰ অৰ্থ হ’ল পৰিৱেশৰ সমস্যা বাচি উলিওৱা সাধাৰণতে পৰিৱেশীয় দ্ৰৱ্যসমূহ বজাৰত বিক্ৰী কৰা নহয় আৰু গতিকে এক অনুমানিক অৱস্থা উত্তৰদিওতাৰ আগত উপস্থাপন কৰা হয় য’ত তেওঁ এনে বজাৰৰ উপস্থিতি কল্পনা কৰে। কাল্পনিক বজাৰৰ বৰ্ণনাৰ ভিতৰত থাকে—
(i) নীতিৰ বৰ্ণনা যি দেখুৱায় যে পৰিৱেশৰ পৰিৱৰ্তন এক নিৰ্ধাৰিত সময়ত পাব পাৰি।
(ii) সেইসকল লোকক বাচি উলিওৱা যিয়ে নিৰ্ধাৰিত পৰিৱেশৰ পৰিৱৰ্তনৰ বাবে মূলধন দিব।
(iii) পৰিমাণ আৰু মূলধন বা নিলাম নিৰ্দিষ্ট কৰা।
(iv) এনে নীতি কাৰ্যকৰী নহ’লে আদালতৰ বা আইনী ব্যৱস্থা কৰা।
এই পদ্ধতিৰ ব্যৱহাৰৰ বাবে এখন ভাল প্রশ্নাৱলীৰ অতিকৈ প্ৰয়োজন এখন আদর্শ প্রশ্নাৱলীত বিস্তৃত কাল্পনিক অৱস্থা, WTP/WTA প্রশ্ন আৰু উত্তৰ দিওঁতাৰ অৰ্থ-সামাজিক অৱস্থাৰ প্ৰশ্ন অন্তভুক্ত কৰা হ’ব।
(খ) নিলাম লাভ কৰা: এইটো স্তৰত মুখ্য সমীক্ষা পাইলট সমীক্ষণৰ পিছতহে আগবঢ়োৱা হ’ব। উচ্চ প্রশিক্ষিত সাক্ষাতকাৰীৰ দ্বাৰা প্ৰত্যক্ষ সাক্ষাতকাৰ লোৱাটো তথ্য সংগ্ৰহৰ এক ফলপ্রসু পদ্ধতি। লোকসকলক তেওঁলোকৰ সৰ্বাধিক WTP প্রশ্ন কৰা হয় যাতে পৰিবৰ্তন কৰিব পাৰি। ইয়াৰ আন কৌশল দুটা হ’ল – (a) বন্ধনযুক্ত গণভোট, (b) বন্ধনমুক্ত গণভোট।
(গ) গড় WTP / WTA নির্ণয়: বন্ধনমুক্ত নিলামৰ ক্ষেত্ৰত যিহেতু সর্বোচ্চ WTP ৰ তথ্য থাকে, সেয়েহে গাণিতিক গড় বা মধ্যমা ব্যৱহাৰ কৰি গড় নির্ণয় কৰা হয়। বন্ধনযুক্ত নিলামত আংশিক নিৰীক্ষণে নির্ণয় প্রক্রিয়াত অধিক বাধাৰ সৃষ্টি কৰে।
(ঘ) নিলাম ৰেখা বা বক্ৰ নিৰ্ধাৰণ: নিলাম বেখাসমূহে মুঠ WTP ক দেখুৱায় যাক নির্ণয় কৰা হয়।
W₁ =δ₀⁺δ₁yᵢ+δ₂aᵢ+δ₃Sᵢ, i = 1, 2, …………….n
(ঙ) তথ্যৰ সমষ্টি: অন্তিম স্তৰত সমষ্টিৰ মুঠ WTP নিৰ্ণয় কৰা হয়।
12. অনিশ্চয়তা মূল্য নির্ধাৰণ পদ্ধতিৰ লগত জড়িত সমস্যাসমূহ উল্লেখ কৰা।
বা
অনিশ্চয়তা মূল্য নির্ধাৰণ পদ্ধতিৰ সমালোচনা উল্লেখ কৰা।
উত্তৰঃ অনিশ্চয়তা মূল্য নিৰ্ধাৰণ পদ্ধতিৰ লগত জড়িত সমস্যাসমূহ হ’ল–
(ক) অনিশ্চয়তা মূল্য নিৰ্ধাৰণ পদ্ধতিৰ মুখ্য সমস্যা হ’ল– এই পদ্ধতিত মূল্যসমূহ প্রকৃত আয় সিদ্ধান্তৰ দ্বাৰা উলিওৱা নহয়; এইবোৰ কাল্পনিকহে। পৰিকল্পিত সমীক্ষাত কোনো বাজেট বাধকতা নাথাকে আৰু বাজেট বাধকতাৰ অবিহনে বাচনি অর্থহীন। এই পক্ষপাতিত্বক কাল্পনিক পক্ষপাতিত্ব বুলি বিবেচনা কৰা হয়।
(খ) আন এক সমস্যা হ’ল প্ৰতিক্ৰিয়াত কৌশলগত পক্ষপাতিত্ব। যদি উত্তৰ দিওঁতাই পূর্বানুমান কৰি লয় যে ভবিষ্যতে তেওঁৰ পৰা প্ৰকৃত অৰ্থত টকা সংগ্ৰহ কৰিব, তেন্তে তেওঁ মুক্ত আৰোহণৰ আশাত তেওঁৰ বাচনিক গুরুত্ব কমাই দিব। আনহাতে, যদি তেওঁ বিশ্বাস কৰে যে তেওঁ প্ৰদানৰ ক্ষমতাৰ লগত প্রশ্নসমূহ জড়িত নহয়, তেন্তে অধিক নৈতিক সন্তুষ্টি লাভ কৰিবলৈ তেওঁ বাচনিক অতিৰঞ্জিত কৰিব।
(গ) এই পদ্ধতিৰ লগত জড়িত আন এক সমস্যা হৈছে আন্তঃ স্থাপন। সহাঁৰিসমূহ গুণগতমানৰ সৈ। তবে জড়িত, পৰিমানৰ লগত নহয়। গতিকে মানুহে এটা হুদ চাফা কৰা বা ১০ টা হ্ৰদ চাফা কৰাৰ ক্ষেত্ৰত সমান মূল্য বহুৱাব পাৰে।
13. প্রত্যক্ষ ব্যৱহাৰ মূল্য আৰু পৰিৱেশৰ পৰোক্ষ ব্যৱহাৰ মূল্যৰ মাজৰ পাৰ্থক্য এটা উদাহৰণৰ সৈতে বৰ্ণনা কৰা।
উত্তৰঃ ব্যৱহাৰ মূল্যত সম্পদৰ সৈতে কিছু মানৱীয় আদান-প্রদান অন্তর্ভুক্ত থাকে। প্রত্যক্ষ ব্যৱহাৰৰ মান প্ৰকৃতিৰ হয়, আনহাতে পৰোক্ষ ব্যৱহাৰ মূল্য অমূর্ত। পৰোক্ষ ব্যৱহাৰৰ মূল্য নিৰ্ধাৰণ কৰা কঠিন কিয়নো ই অমূর্ত। ধৰি লোৱা হ’ল এখন গাঁওৰ জল বিভাজিকাৰ জৰিয়তে পাৰ্থক্য বৰ্ণনা কৰা হয় । তাৰ পিছত প্ৰত্যক্ষ ব্যৱহাৰৰ মূল্যৰ উদাহৰণ হৈছে; ওচৰৰ ভূমিলৈ প্ৰব্ৰজন পানী যোগান, পৰিয়াল আৰু পশুক খোৱা পানী যোগান, মীন পালন ইত্যাদি। পৰোক্ষ ব্যৱহাৰ মূল্যৰ এটা উদাহৰণ হ’ল– মাইক্ৰ’ক্লাইমেটিক স্থিৰকৰণ।
14. পৰিৱেশক মূল্যাঙ্কন কৰাৰ আকস্মিক মূল্যাঙ্কন পদ্ধতি ব্যাখ্যা কৰা।
উত্তৰঃ আকস্মিক মূল্যাঙ্কন পদ্ধতিত আমি এক নির্দিষ্ট পাৰিপাৰ্শ্বিক কাৰ্যৰ বাবে এক কাল্পনিক বজাৰ নিৰ্মাণ কৰোঁ। এয়া হৈছে এক সাক্ষাৎকাৰ-আধাৰিত পদ্ধতি য’ত উত্তৰদাতাসকলক পৰিৱেশ কাৰ্য অব্যাহত ৰখাৰ বাবে তেওঁলোকৰ পৰিশোধৰ ইচ্ছা ‘আর্থিক ক্ষেত্রত’ সোধা হয়। বৈকল্পিকভাৱে কিছুমান অধ্যয়নে পাৰিপাৰ্শ্বিক কাৰ্যৰ পূৰ্বাৱৰ্তী হোৱাৰ বাবে গ্ৰহণ কৰাৰ ইচ্ছা জোখে। ইয়াত গ্ৰাহকসকলক পৰিৱেশ সেৱাৰ পৰিৱৰ্তনৰ বাবে ক্ষতিপূৰণ দিয়া হয়। এই পদ্ধতিৰ সৈতে কিছুমান ধাৰণামূলক সমস্যা জড়িত আছে। প্ৰথমতে, পৰিশোধ কৰাৰ ইচ্ছাক গ্ৰহণ কৰাৰ ইচ্ছা হিচাপে লোৱা উচিত নহয়; সাধাৰণতে পিছৰটো আগৰটোতকৈ বেছি হয়। তদুপৰি, এই দুয়োটা চৰ্তাৱলীৰ অৰ্থ একেই সম্পত্তিৰ অধিকাৰ নহয়। দ্বিতীয়তে, সাক্ষাৎকাৰ লোৱা ব্যক্তিসকল হৈছে কাল্পনিক উপভোক্তা।
তেওঁলোকে পাৰিপাৰ্শ্বিক কাৰ্যৰ লাভালাভৰ বিষয়ে অৱগত নহ’ব পাৰে। যদি তেওঁলোকক প্ৰকৃততে পৰিশোধ কৰিবলৈ কোৱা হয়, তেওঁলোকৰ আচৰণ বেলেগ হ’ব। এনেদৰে ই জৰীপ পৰিকল্পনা আৰু ৰূপায়ণত অসংখ্য পক্ষপাতিত্বৰ প্ৰতি সংবেদনশীল। শেহতীয়া বছৰবোৰত এই পদ্ধতিটো যথেষ্ট জনপ্ৰিয় হৈ পৰিছে। ভাৰতীয় পৰিস্থিতিত মুম্বাইৰ বৰিভলি ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যানৰ মনোৰঞ্জনমূলক আৰু শৈক্ষিক মূল্য জোখাৰ বাবে, জেমছৰ দ্বাৰা আৰু মূৰ্তিৰ দ্বাৰা (১৯৯৮) গংগা নদীৰ পানী প্ৰদূষণৰ ব্যয়ৰ বাবে, আৰু কোলাদেও ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যানত পৰিৱেশ পৰ্যটনৰ মূল্যাঙ্কনৰ বাবে মূৰ্তি আৰু মেনখাউছে (১৯৯৪) এই পদ্ধতি প্রয়োগ কৰিছে।
15. পৰিৱেশৰ মূল্যাঙ্কনৰ ব্যয়-আধাৰিত পদ্ধতিবোৰ বৰ্ণনা কৰা।
উত্তৰঃ পাঁচটা ব্যয়-আধাৰিত মূল্যাঙ্কন সঁজুলি আছে। এই সঁজুলিবোৰে পৰিৱেশ কাৰ্যৰ তত্ত্বাৱধানৰ ব্যয়ক ইয়াৰ মূল্য হিচাপে লয়।
(ক) পৰোক্ষ সুযোগ ব্যয়: প্রাকৃতিক সম্পদ সংগ্রহ বা সংগ্ৰহ কৰাত ব্যক্তিগত শ্রম জড়িত থাকলে এই পদ্ধতি ব্যৱহাৰ কৰা হয়। এটা মৌলিক ধাৰণা হ’ল এনে চাকৰিৰ বাবে মূলধৰ প্রয়োজনীয়তা ন্যূনতম। উদাহৰণস্বৰূপে, অৰণ্যত কাঠ সংগ্ৰহ কৰাৰ বাবে ব্যক্তিসকলে সময় অতিবাহিত কৰিব লাগিব আৰু তাত বেছি মূলধনৰ প্ৰয়োজন নাই। ব্যৱ কৰা এনে সৰ সুযোগ ব্যয়ক বিবেচনাধীন পৰিৱেশ সম্পদৰ মূল্য হিচাপে গণ্য কৰিব পাৰি। এই পদ্ধতিৰ ক্ষতিটো হ’ল যে প্রাপ্ত পৰিৱেশৰ মূল্য ইয়াৰ উৎপাদন ব্যয়ৰ সৈতে কোনো সম্পর্ক নাথাকে।
ইন্ধন কাঠৰ মূল্য, যদি কেৱল ইয়াৰ সংগ্ৰহ ব্যয় বুলি লোৱা হয়, তেনেহ’লে ই ধৰি লয় যে ইন্ধন কাঠ উৎপাদনৰ ব্যয় শূন্য। দ্বিতীয়তে, বহুক্ষেত্ৰত ইন্ধন কাঠ সংগ্ৰহ হৈছে এক সহায়ক কাৰ্যকলাপ; ঘৰলৈ উভতি অহাৰ পথত কৃষকসকলে কিছু ইন্ধন কাঠ সংগ্ৰহ কৰিব পাৰে। এনে ক্ষেত্ৰত ইয়াত যুটীয়া উৎপাদন (খেতিৰ উৎপাদন আৰু ইন্ধন কাঠ) অন্তর্ভুক্ত থাকে আৰু ইন্ধন কাঠৰ শ্রমিক ব্যয় পৃথক কৰাটো স্বেচ্ছাচাৰী।
(খ) পুনৰুদ্ধাৰ ব্যয়: পুনৰুদ্ধাৰ ব্যয় কৌশলে পৰিৱেশ তন্ত্ৰ পুনৰ সৃষ্টি কৰাৰ ব্যয় বিবেচনা কৰে । উদাহৰণস্বৰূপে, অৰণ্যৰ অৱক্ষয়ৰ ফলত বনজাত সামগ্ৰী আৰু অন্যান্য কার্যৰ প্রবাহ হ্রাস হয়। প্রবাহ পুনৰুদ্ধাৰ কৰাৰ বাবে চৰকাৰী হস্তক্ষেপ (নীতি ৰূপায়ণ আৰু বনায়নৰ ক্ষেত্ৰত) প্ৰয়োজন। পুনৰুদ্ধাৰ ব্যয় পদ্ধতি অনুসৰি, বনকাৰ্যৰ মূল্য হৈছে ইয়াৰ পুনৰুদ্ধাৰ বা মনোৰঞ্জন ব্যয়।
(গ) প্রতিষ্ঠাপন ব্যয়: এই পদ্ধতিটোৱে মানৱ-নির্মিত উৎপাদন প্ৰক্ৰিয়াৰ জৰিয়তে এই পাৰিপাৰ্শ্বিক কার্যবোৰৰ মনোৰঞ্জন ব্যয় হিচাপে পাৰিপাৰ্শ্বিক কার্যৰ মূল্য লয়। ই ধাৰণা কৰে যে এক অক্ষত পৰিস্থিতি তন্ত্ৰৰ দ্বাৰা প্ৰদান কৰা লাভালাভবোৰ জোখা যায় আৰু এনে লাভালাভ প্ৰদান কৰাৰ বাবে বিকল্প উপলব্ধ আছে।
(ঘ) স্থানান্তৰ ব্যয়: এই পদ্ধতিটো এনে পৰিস্থিতিত প্রযোজ্য য’ত এটা নিৰ্দিষ্ট এলেকাত প্রাকৃতিক পৰিবেশ কিছু বৈকল্পিক ব্যৱহাৰ কৰা হয়। উদাহৰণস্বৰূপে, এক নতুন সুৰক্ষিত বনাঞ্চল স্থাপনর ব্যয়। এই পদ্ধতিত, পুনৰুদ্ধাৰ ব্যৱ আৰু প্ৰতিষ্ঠাপন ব্যয় কৌশলৰ দৰে পাৰিপাৰ্শ্বিক কাৰ্যৰ প্ৰবাহ বজাই ৰখা হয়। অৱশ্যে পাৰ্থক্যটো হ’ল ওচৰ পাজৰৰ পাৰিপাৰ্শ্বিক কার্যবোৰ পুনৰ সৃষ্টি কৰাৰ পৰিৱৰ্তে বাসিন্দাসকলক এটা বেলেগ এলেকালৈ স্থানান্তৰিত কৰা হয়।
16. ভ্রমণ ব্যয় পদ্ধতি (TSM) কি?
উত্তৰঃ ভ্ৰমণ ব্যয় হৈছে সাধাৰণতে ক্ৰয় আৰু বিক্ৰী নকৰা বস্তুবোৰৰ মূল্য নিৰ্ধাৰণ কৰাৰ এক মাধ্যম আৰু সেয়েহে বজাৰৰ মূল্য নির্ধাৰণ প্ৰণালীৰ বাহিৰত পৰে। বজাৰবিহীন সম্পদ যিবোৰৰ বাবে ইয়াক প্ৰায়ে প্ৰয়োগ কৰা হয় সেইবোৰ হৈছে মনোৰঞ্জনমূলক সম্পদ যাৰ বাবে তেওঁলোকৰ উপভোগৰ বাবে গুৰুত্বপূৰ্ণ বায়ৰ প্ৰয়োজন। ইয়াৰ অর্থ হৈছে যে ভ্রমণ ব্যয় পদ্ধতি প্রায়ে উদ্যান, হ্রদ আৰু একে ধৰণৰ ৰাজহুৱা এলেকাৰ মূল্য মূল্যাঙ্কন কৰিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা হয় যিয়ে যথেষ্ট মনোৰঞ্জনমূলক কার্যকলাপ আয়োজন কৰে, আৰু যিবোৰ বহুলোকৰ পৰা যথেষ্ট দূৰত থাকে যাতে ব্যৱহাৰকাৰীসকলে গাড়ী চলাব বা সেই স্থানলৈ উৰা মাৰিব লাগিব।
ভ্রমণ ব্যয় পদ্ধতিৰ মূল আধাৰটো হ’ল, যদিও মনোৰঞ্জনমূলক অভিজ্ঞতাৰ প্ৰকৃত মূল্যৰ মূল্য নাই, স্থানলৈ ভ্ৰমণ কৰাৰ বাবে ব্যক্তিসকলে বহন কৰা ব্যয়বোৰ প্ৰতিনিধি মূল্য হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰি। স্থানলৈ ভ্ৰমণৰ বাবে প্ৰয়োজনীয় সামগ্ৰীৰ দুৰ্বল পৰিপূৰকতাই স্থানটোৰ বাবে চাহিদা বক্ৰৰ আকলন কৰাটো সম্ভৱ কৰি তোলে আৰু ইয়াৰ পৰা স্থানবোৰৰ উপভোক্তা উদ্বৃত্তৰ এক পৰিমাণ পোৱা যায়। মন কৰিবলগীয়া যে উপভোক্তা অতিৰিক্ত পৰিমাণ হৈছে কেৱল দিশৰ ব্যৱহাৰকাৰী মূল্যৰ এক পৰিমাপ আৰু ই দিশৰ পাৰিপার্শ্বিক বা অন্তর্নিহিত মূল্য জোখাটো প্রয়োজনীয় নহয়।
17. ভ্ৰমণ ব্যয় পদ্ধতিৰ মুখ্য সুবিধাবোৰ লিখা।
উত্তৰঃ প্ৰমণ ব্যয় পদ্ধতিৰ মুখ্য সুবিধাবোৰ হ’ল—
(ক) ভ্ৰমণ ব্যয় হৈছে এক স্বীকৃত আৰু প্ৰতিষ্ঠিত পদ্ধতি।
(খ) ই প্ৰকাশিত তথ্য আঁকিছে (যাক প্ৰায়ে সুবিধা হিচাপে কোৱা হয় কিয়নো উল্লেখিত অগ্ৰাধিকাৰ পদ্ধতি ব্যৱহাৰ কৰাৰ পৰা কাল্পনিক পক্ষপাতিত্ব পৰিহাৰ কৰা হয়)।
(গ) মনোৰঞ্জনমূলক কার্যকলাপৰ বাবে সেউজীয়া স্থান প্ৰদান কৰাৰ বাবে ৰাজহুৱা নীতিৰ যুক্তি প্ৰদান কৰিবলৈ এই পদ্ধতিটো ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰি।
(ঘ) ইয়াক মনোৰঞ্জনমূলক স্থানৰ মানদণ্ডৰ পৰিকল্পনা অধ্যয়ন কৰিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰি।
18. ভ্রমণ ব্যয় পদ্ধতিৰ বিষয়ে আলোচনা কৰা।
উত্তৰঃ কাঠ উৎপাদনৰ বাহিৰে আন সেৱাৰ বাবে বনাঞ্চলৰ মূল্য প্ৰদৰ্শন কৰিবলৈ টিচিএম ব্যাপকভাৱে ব্যৱহাৰ কৰা হৈছে। এইটো সজাগতা বৃদ্ধিৰ বাবে সম্ভাব্যভাৱে শক্তিশালী। বিদ্যমান অধ্যয়নবোৰত, ভ্রমণ ব্যয় পদ্ধতি সফলতাৰে ব্যৱহাৰ কৰি দেখুওৱা হৈছে যে প্রবন্ধন সেৱাবোৰ প্রায়ে প্রাকৃতিক বা অর্থ-প্রাকৃতিক এলেকাৰ সৈতে সম্পর্কিত সেৱাৰ এটা সৰু অংশহে হয়। সাধাৰণ অৰ্থত বনায়নৰ পদক্ষেপৰ বাবে অর্থনৈতিক ক্ষেত্ৰ তৈয়াৰ কৰিবলৈ মনোৰঞ্জনমূল্যও ব্যৱহাৰ কৰা হৈছে। অৱশ্যে, কংক্রিট প্রকল্প মূল্যাঙ্কনৰ সন্দৰ্ভত প্ৰকৃত সিদ্ধান্ত লোৱাত ভ্রমণ ব্যয় পদ্ধতিৰ কেইটামান প্রয়োগ আছে। ভ্রমণ ব্যয় পদ্ধতিয়ে সর্বশ্রেষ্ঠভাবে কাম কৰা স্থানিক স্কেলটো মূল্যবান হোৱা মনোৰঞ্জনমূলক কার্যকলাপৰ প্ৰকাৰৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে।
স্কেলটোত মানুহে প্ৰকৃতিৰ অভিজ্ঞতা ল’বলৈ ভ্ৰমণ কৰা দূৰত্বৰ পৰিসৰ অন্তৰ্ভুক্ত কৰিব লাগিব। যদি মনোৰঞ্জনমূলক কার্যকলাপত মনোৰঞ্জনকাৰীসকলে যথেষ্ট দূৰত্ব ভ্ৰমণ কৰা অনন্য স্থানবোৰলৈ ভ্রমণ অন্তর্ভুক্ত থাকে, অধ্যয়নটোৱে নগৰীয় প্ৰেক্ষাপটত উদ্যানৰ মনোৰঞ্জনৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়াতকৈ বিশ্লেষণৰ স্থানিক স্কেল ডাঙৰ হ’ব লাগিব। বেছিভাগ অধ্যয়নে এটা আঞ্চলিক স্কেল বা ৰাষ্ট্ৰীয় স্কেল বাছনি কৰে। ভ্ৰমণ ব্যয় পদ্ধতিয়ে পোনপটীয়াকৈ মনোৰঞ্জনমূলক সেৱা পৰিমাপ কৰে। এইটো তৰ্ক কৰিব পাৰি যে ভ্ৰমণ ব্যয় পদ্ধতিয়ে ৰক্ষণশীল আকলন প্রদান কৰে কিয়নো প্রাকৃতিক আৰু অৰ্ধ-প্রাকৃতিক বাসস্থানৰ মূল্য আন বজাৰত প্ৰতিফলিত হয়, যেনে— ঘৰৰ বজাৰ।
ভ্ৰমণ ব্যয় পদ্ধতি প্রয়োগ কৰোঁতে এক প্ৰত্যাহ্বান হৈছে সময়ৰ ব্যয়, কিয়নো গবেষকে অনুমান কৰিব লাগিব যে উত্তৰনাতাই মনোৰঞ্জনমূলক ভ্ৰমণৰ বাবে ব্যৱহাৰ নকৰিলে তেওঁলোকৰ সময় কেনেদৰে ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰিলেহেঁতেন। এনে ধৰণৰ ধাৰণাবোৰ প্রায়ে অভিজ্ঞতামূলক অধ্যয়নত প্ৰমাণিত কৰা কঠিন হয়। একেধৰণে, ছাইটত সময় কটোৱাটোৱে এই সত্যটোও প্রতিফলিত কৰে যে মানুহে কাৰ্যকলাপটো মূল্যৱান বুলি বিচাৰে যিহেতু তেওঁলোকে অন্যথা প্রতিযোগিতামূলক কার্যকলাপত তেওঁলোকৰ সময় অতিবাহিত কৰিব পাৰিলেহেঁতেন। প্রতি ঘণ্টাৰ মজুৰিৰ অংশ ব্যৱহাৰ কৰি ভ্ৰমণ বায়ত সময় অন্তৰ্ভুক্ত কৰাৰ প্ৰথা আছে, যি প্ৰতিফলিত কৰে যে মানুহে সাধাৰণতে সম্পূর্ণ নমনীয় সময়কাম কৰা নাই কেইবাটাও অধ্যয়নে মানুহৰ সময়ৰ বাবে বিকল্প বিকল্পৰ বিষয়ে ধাৰণাবোৰৰ সংবেদনশীলতা আৰু সেয়েহে মনোৰঞ্জনমূলক ভ্ৰমণত সময় অতিবাহিত কৰাৰ সৈতে সম্পর্কিত ব্যয় বিশ্লেষণ কৰিছে। অন-চাইটত ব্যয় কৰা সময়ক ব্যয় বুলি গণ্য কৰা নহয় আৰু ভ্ৰমণ ব্যয় অধ্যয়নত হিচাপ কৰা নহয়।
19. ভ্রমণ ব্যয় পদ্ধতি কেৱল ব্যৱহাৰৰ মূল্যৰ বাবে কিয় উপযুক্ত?
উত্তৰঃ পৰিৱেশগত সামগ্ৰীৰ অৰ্থনৈতিক মূল্য গণনা কৰাৰ বাবে ভ্ৰমণ-ব্যয় পদ্ধতি (TCM) ব্যৱহাৰ কৰা হয়। আকস্মিক মূল্যাঙ্কন পদ্ধতিৰ বিপৰীতে, TCM কেৱল পৰিৱেশগত ভাল বা সেৱাৰ ব্যৱহাৰমূল্য অনুমান কৰিব পাৰে। ইয়াক মুখ্যতঃ মনোৰঞ্জনৰ বাবে ব্যৱহৃত স্থানবোৰৰ অর্থনৈতিক মূল্য নিৰ্ধাৰণৰ বাবে প্ৰয়োগ কৰা হয়, যেনে ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান। উদাহৰণস্বৰূপে, টিটিএমে মনোৰঞ্জনমূলক কার্যকলাপৰ বাবে ব্যৱহাৰৰ পৰা উদ্ভৱ হোৱা প্ৰবাল প্রাচীৰ, সমুদ্র তীৰ বা আৰ্দ্ৰভূমিৰ অৰ্থনৈতিক লাভালাভৰ কিছু অংশ অনুমান কৰিব পাৰে। ই এটা প্ৰকৃতি উদ্যানে দৰ্শনাৰ্থীৰ সংখ্যা আৰু মাচুলৰ পৰা মুঠ উদ্যানৰ ৰাজহ কেনেদৰে প্ৰভাৱিত কৰিব তাৰ মূল্যাঙ্কনৰ বাবেও সেৱা আগবঢ়াব পাৰে। অৱশ্যে, ই স্থানীয় প্ৰজাতিৰ বাবে বাসস্থান প্ৰদান কৰাৰ লাভালাভ অনুমান কৰিব নোৱাৰে।
ভ্ৰমণ ব্যয় পদ্ধতি এই ধাৰণাটোৰ ওপৰত আধাৰিত যে ভ্রমণ ব্যয়ে এটা মনোৰঞ্জনমূলক স্থানত প্ৰৱেশৰ মূল্য প্রতিনিধিত্ব কৰে। এনেদৰে বিভিন্ন ভ্রমণ ব্যয়ত তেওঁলোকে কৰা ভ্ৰমণৰ সংখ্যাৰ ওপৰত ধাৰিত কৰি মানুহে স্থান এটা দৰ্শন কৰাৰ বাবে পৰিশোধ কৰিবলৈ ইচ্ছা কৰে। ইয়াক এক প্রকাশিত অগ্ৰাধিকাৰ কৌশল বুলি কোৱা হয়, কিয়নো ই দর্শনাৰ্থীসকলৰ ব্যৱহাৰৰ আচৰণৰ ওপৰত আধাৰিত কৰি পৰিশোধ কৰাৰ ইচ্ছা ‘প্রকাশ’ কৰে।
মূল্যৱান স্থান এটাৰ দৰ্শনাৰ্থীসকলৰ মাজত এটা জৰীপ চলাই তথ্যসংগ্রহ করা হয়। জৰীপটোত কিছু সময়ৰ ভিতৰত স্থানলৈ কৰা সাক্ষাতৰ সংখ্যাৰ ওপৰত প্ৰশ্ন অন্তৰ্ভুক্ত থাকিব লাগে (সাধাৰণতে যোৱা ১২ মাহত), দৰ্শনাৰ্থীৰ ঘৰৰ পৰা স্থানলৈ ভ্ৰমণ কৰা দূৰত্ব, ভ্ৰমণৰ পদ্ধতি গাড়ী, বিমান, বাছ, ৰেল ইত্যাদি স্থানলৈ ভ্ৰমণ কৰা সময়, উত্তৰদাতাৰ উপাৰ্জন আৰু অন্যান্য আর্থ-সামাজিক বৈশিষ্ট্য (লিংগ, বয়স, শিক্ষাৰ ডিগ্ৰী, ইত্যাদি)। গবেষকজনে ভ্রমণ ব্যয় গণনা কৰিবলৈ দূৰত্ব আৰু ভ্ৰমণৰ পদ্ধতিৰ তথ্য ব্যৱহাৰ কৰে। বৈকল্পিকভাবে, দর্শনার্থীসকলক তেওঁলোকৰ ভ্ৰমণ ব্যয় উল্লেখ কৰিবলৈ এক জৰীপত পোনপটীয়াকৈ ক’ব পাৰি, অৱশ্যে এই তথ্য কিছু কম নিৰ্ভৰযোগ্য হয়।
ভ্ৰমণত অতিবাহিত কৰা সময়ক ভ্রমণ ব্যয়ৰ অংশ হিচাপে গণ্য কৰা হয়, কিয়নো এইবাৰ সুযোগৰ ব্যয় আছে। ইয়াক আন কাম কৰাৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰিলেহেঁতেন (যেনে কাম কৰা, বন্ধুবৰ্গৰ সৈতে সময় কটোৱা বা এটা শখ উপভোগ কৰা)। সময়ৰ মূল্য প্ৰতিজন উত্তদাতাৰ উপাৰ্জনৰ ওপৰত আধাৰিত কৰি নিৰ্ধাৰণ কৰা হয়। স্থানটোত অতিবাহিত কৰা সময় একে কাৰণতে ভ্ৰমণ ব্যয়ৰ অংশ হিচাপেবিবেচনা কৰা হয়। উদাহৰণ স্বৰূপে, যদি উত্তৰদাতাই ১০ দিনত তিনিটা পৃথক দিশ দৰ্শন কৰে আৰু মূল্য নিৰ্ধাৰণ কৰা স্থানত মাত্ৰ ৰ দিন অতিবাহিত কৰে, তেনেহ’লে তেওঁলোকৰ ভ্ৰমণ ব্যয়ৰ কেৱল ভগ্নাংশহে এই দিশত আবণ্টন কৰিব লাগে। ব্যৱহৃত ভগ্নাংশৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি, চূড়ান্ত লাভালাভৰ আকলন যথেষ্ট পৃথক হ’ব পাৰে।
ভ্ৰমণ ব্যয় পদ্ধতিৰ দুটা পদ্ধতি পৃথক-ব্যক্তিগত আৰু আঞ্চলিক। ব্যক্তিগত ভ্রমণ ব্যয় পদ্ধতিয়ে প্ৰতিজন ব্যক্তিৰ বাবে পৃথকে ভ্ৰমণ ব্যয় গণনা কৰে আৰু দৰ্শনাৰ্থীসকলৰ অধিক বিতং জৰীপৰ প্রয়োজন। জোনেল ভ্রমণ ব্যয় পদ্ধতিত, স্থানটোৰ চাৰিওফালৰ এলেকাটো অঞ্চলত বিভক্ত কৰা হয়, যিহয় সমকেন্দ্রিক বৃত্ত বা প্রশাসনিক জিলা হ’ব পাৰে। এই ক্ষেত্ৰত প্ৰতিটো অঞ্চলৰ পৰা সাক্ষাতৰ সংখ্যা গণনা কৰা হয়। এই তথ্য কেতিয়াবা উপলব্ধ হয় (যেনে— দিশ ব্যৱস্থাপনাৰ পৰা)। যি দৰ্শনাৰ্থীৰ পৰা ডাটা সংগ্ৰহ সৰল আৰু কম ব্যয়বহুল কৰে।
ভ্ৰমণ ব্যয় আৰু ভ্ৰমণৰ সংখ্যাৰ মাজৰ সম্পর্ক ভ্রমণ ব্যয় যিমানে বেছি হয়, দর্শনার্থীসকলে সিমানে কম ভ্ৰমণ কৰিব। আমাক সেই স্থানলৈ গড় দৰ্শনাৰ্থীৰ বাবে চাহিদা কাৰ্য প্ৰদৰ্শন কৰে, যাৰ পৰা এজনে গড় দৰ্শনাৰ্থীৰ পৰিশোধ কৰাৰ ইচ্ছা প্ৰাপ্ত কৰিব পাৰে। মনোৰঞ্জনমূলক সম্পদৰ মুঠ অর্থনৈতিক মূল্য অনুমান কৰাৰ বাবে এই গড় মূল্যটো মুঠ প্রাসঙ্গিক জনসংখ্যাৰ দ্বাৰা পূৰণ কৰা হয়।
ভ্রমণ ব্যয় পদ্ধতি সেইসকল লোকৰ আচৰণৰ ওপৰত আধাৰিত যি প্ৰকৃততে পৰিৱেশগত সামগ্ৰী ব্যৱহাৰ কৰে আৰু সেয়েহে ব্যৱহাৰ নকৰা মূল্যবোৰ জোখা নাই। এই পদ্ধতিটো এনেদৰে এক অনন্য বৈশিষ্ট্য থকা দিশবোৰৰ বাবে অনুপযুক্ত যাৰ এক বৃহৎ অ-ব্যৱহাৰযোগ্য অর্থনৈতিক মূল্য উপাদান আছে (কিয়নো বহুলোকে ইয়াৰ সংৰক্ষণৰ বাবে পৰিশোধ কৰিবলৈ ইচ্ছুক হ’ব কেৱল জানিবলৈ যে ইয়াৰ অস্তিত্ব আছে, যদিও তেওঁলোকে ভৱিষ্যতে স্থানটো দৰ্শন কৰাৰ পৰিকল্পনা নকৰে)।
ভ্ৰমণ-বায় পদ্ধতিটো এন.পি-ৰ পাৰিপাৰ্শ্বিক মানদণ্ডৰ পৰিবৰ্তনৰ অৰ্থনৈতিক মূল্য হয়। বৃদ্ধি বা অবনতি অনুমান কৰাৰ বাবে আকস্মিক মূল্যাঙ্কনৰ সৈতে একত্ৰিত কৰিব পাৰি আৰু একেজন পর্যটকক এক নিৰ্দিষ্ট মানদণ্ড পৰিবৰ্তনৰ ক্ষেত্ৰত তেওঁলোকে কিমান ভ্ৰমণ কৰিব বুলি সুধিব পাৰে। এই তথ্যই পৰিবেশগত মানদণ্ড পৰিবৰ্তন সৃষ্টি কৰা এক নিৰ্দিষ্ট নীতিয়ে দৰ্শনাৰ্থীৰ সংখ্যা আৰু এনপিৰ অৰ্থনৈতিক ব্যৱহাৰৰ মূল্যৰ ওপৰত কি প্ৰভাৱ পেলাব সেয়া অনুমান কৰাত সহায় কৰিব পাৰে।
20. আকস্মিক মূল্যাঙ্কন পদ্ধতিৰ বিষয়ে আলোচনা কৰা।
উত্তৰঃ আকস্মিক মূল্যাঙ্কন পদ্ধতি হৈছে প্ৰদত্ত সম্পদ এটাৰ মূল্য প্রাপ্ত কৰাৰ আটাইতকৈ পোনপটীয়া আৰু আটাইতকৈ সচৰাচৰ প্ৰয়োগ কৰা পদ্ধতি। এই প্ৰক্ৰিয়াত, উত্তৰদাতাসকলে ভাল বা সেৱাৰ বাবে (সাধাৰণতে বজাৰত ব্যৱসায় নকৰা) পৰিশোধ কৰিবলৈ (WTP) ইচ্ছা বা সামগ্ৰী (WTA) এৰি দিয়াৰ বাবে ক্ষতিপূৰণ গ্ৰহণ কৰিবলৈ তেওঁলোকৰ ইচ্ছা প্রতিষ্ঠিত হয়। এই সঁহাৰিৰ পৰা মূল্য নিৰ্ধাৰণ কৰাৰ অৰ্থনীতিবিদৰ সামৰ্থ তেওঁলোকৰ কাল্পনিক বজাৰখন এনেদৰে নিৰ্ধাৰণ আৰু প্ৰতিষ্ঠা কৰাৰ সামৰ্থৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে যাতে উত্তৰদাতাই অর্থপূর্ণ বাছনি কৰিব পাৰে আৰু এনেদৰে এক বিশ্বাসযোগ্য সঁহাৰি প্ৰদান কৰিব পাৰে।
কৌশলৰ প্ৰয়োগঃ
সকলো C.V.M জৰীপৰ অত্যাৱশ্যকীয় বিশেষত্ববোৰৰ ভিতৰত আছে—
(ক) মূল্যৱান সামগ্ৰীৰ স্পষ্ট বিৱৰণ আৰু উত্তৰ্দাতাসকলক বিবেচনা কৰিবলৈ কোৱা পৰিস্থিতিবোৰ।
(খ) উত্তৰদাতাৰ WTP বা WTA প্ৰকাশ কৰা প্ৰশ্ন । আৰু
(গ) উত্তৰদাতাৰ বিশেষত্ব, মূল্যৱান ভালৰ বাবে তেওঁলোকৰ অগ্ৰাধিকাৰ, আৰু ভালৰ সৈতে তেওঁলোকৰ অভিজ্ঞতাৰ দৰে তথ্য প্ৰদান কৰা প্রশ্ন। মূল্যাঙ্কন প্রশ্ন পৰিকল্পনা কৰোঁতে, গৱেষকে কেইবাটাও বিকল্প ল’ব লাগিব, অর্থাৎ WTP বা WTA নিৰ্ধাৰণ কৰিব লাগে নে, প্রাক্তন পূর্ব বা প্রাক্তন পোষ্ট পৰিমাপ আটাইতকৈ প্ৰাসঙ্গিক নে নিৰ্ণয় কৰিব লাগে আৰু ভাল বাবে মুঠ মূল্য, ব্যৱহাৰ মূল্য বা অস্তিত্বৰ মূল্য নিৰ্ধাৰণ কৰিব লাগিব। গৱেষকসকলৰ সাধাৰণতে কাল্পনিক আকস্মিকতা ৰচনা কৰাত যথেষ্ট অনুমতি থাকে। উদাহৰণ স্বৰূপে, অনুসন্ধানকাৰীসকলে ব্যক্তিগত বজাৰৰ পৰিস্থিতি বা ৰাজহুৱা গণভোট অনুকৰণ কৰিব পাৰে।
বেছিভাগ ক্ষেত্ৰত, কৰা বিকল্পবোৰ উত্তৰদাতাৰ বাবে আটাইতকৈ বিশ্বাসযোগ্য আৰু আঁচনিৰ চয়নৰ সৈতে আটাইতকৈ প্রাসঙ্গিক পৰিস্থিতি সৃষ্টি কৰাৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে। পদ্ধতিবোৰ, লগতে, গৱেষকৰ দ্বাৰা নিৰ্ধাৰণ কৰিব লাগিব। কেইবাটাও সুপ্রতিষ্ঠিত বিকল্প আছে এক মুক্ত সমাপ্ত পৰিশোধ কাৰ্ড, চীলড বিড নিলাম, গাঁথনি মৌখিক নিলাম, আৰু দ্বৈত পছন্দৰ গাঁথনি অৱশেষত, গৱেষকে প্রশ্নত থকা ভালৰ বাবে উপযুক্ত কাল্পনিক পৰিস্থিতিৰ বাবে পৰিশোধ বাহন এটা নিৰ্দিষ্ট কৰিব লাগিব। সাধাৰণতে, তিনিটা পদ্ধতিৰ এটা ব্যৱহাৰ কৰি আকস্মিক মূল্যাঙ্কন পদ্ধতি জৰীপ কৰিব পাৰি ব্যক্তিগত সাক্ষাৎকাৰ, টেলিফোন জৰীপ, বা মেইল প্রশ্নাৱলী। বাছনিটো প্ৰায়ে জৰীপৰ জটিলতা আনুমানিক ব্যৱহাৰযোগ্য সঁহাৰি হাৰ, হেৰুওৱা তথ্যৰ হিচাপ দিয়াৰ সামৰ্থ্য আৰু সময়সীমা আৰু ব্যয়ৰ দৰে ব্যৱহাৰিক কাৰকৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে। যদি পুঁজিৰ অনুমতি দিয়া হয়, ব্যক্তিগত সাক্ষাৎকাৰটো প্ৰায়ে পছন্দৰ কৌশল কিয়নো অধিক জটিল ধাৰণা ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰি, উত্তৰ দাতাসকলে উত্তৰ দিয়াত অধিক বিবেকবান হ’ব পাৰে, আৰু এনেদৰে প্ৰাপ্ত তথ্য হেৰুওৱাৰ বাবে অধিক সহজে সংশোধন কৰিব পাৰি।
আনহাতে, যেতিয়া মূল্যাঙ্কন পোনপটীয়া হয় বৈকল্পিক সঁজুলিবোৰ কম ব্যয়ত বহল জনসংখ্যাত উপনীত হ’ব পাৰে। নমুনাৰ আকাৰ কেতিয়াবা এক গুৰুত্বপূৰ্ণ কাৰক হ’ব পাৰে কিয়নো নমুনা পৰিসংখ্যাৰ নিৰ্ভৰযোগ্যতা নমুনাৰ আকাৰৰ লগতে বাহিৰৰ লোকসকলৰ চিকিৎসাৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে (মিচেল আৰু কাৰ্চন ১৯৮১)। WTP আৰু WTA ৰ অনুমান জৰীপৰ পৰিকল্পনা বৈশিষ্ট্যৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে। যদি প্রশ্ন খোলা থাকে (যত উত্তৰৰ্দাতাসকলক তেওঁলোকৰ সর্বাধিক WTP বিচাৰে,) সঁহাৰিবোৰ সমগ্ৰ নমুনাটোত গড় হ’ব পাৰে। তাৰ পিছত প্ৰভাৱিত মুঠ জনসংখ্যাৰ সৈতে গড় (বা মধ্যমীয়া) WTP একত্ৰিত কৰিব পাৰি। কিছুমান ক্ষেত্ৰত, গৱেষকসকলে ব্যক্তিগত বিশেষত্বৰ ওপৰত আধাৰিত কৰি WTP প্ৰত্যাহাৰ কৰিব পাৰে, যেনে বয়স, উপার্জন, নিৰ্দিষ্ট ভালৰ প্ৰতি পক্ষপাতিত্ব, ভালৰ সৈতে অভিজ্ঞতা ইত্যাদি।
ই সঁহাৰিবোৰৰ নিৰ্ভৰযোগ্যতা আৰু ব্যক্তিগত পার্থক্যৰ প্ৰতি সেইবোৰৰ সম্ভাব্য সংবেদনশীলতাৰ মূল্যাঙ্কন সক্ষম কৰে (কেমেৰন আৰু জেমছ ১৯৮৭; কেলি, ডভিডিঅ আৰু ৰকেল ১৯৮৮)। কিয়নো দ্বৈততা বাছনি ফ্ৰেমৱৰ্ক ব্যৱহাৰ কৰি কৰা জীপবোৰে ব্যক্তিসকলক কেবল তেওঁলোকে ভালৰ বাবে এক নিৰ্দিষ্ট পৰিমাণ গ্ৰহণ কৰিবলৈ ইচ্ছুক নে নাই সূচিত কৰিবলৈ কয়, এই সঁহাৰিবোৰ ব্যৱহাৰ কৰি গড় WTA-ৰ গণনাৰ বাবে উপযোগিতা কাৰ্য (হানেমান ১৯৮৪) বা WTA ফাংচন (কেমেৰুন আৰু জেমছ ১৯৮৭) ৰ মাপকাঠি অনুমান কৰিবলৈ এক অভিজ্ঞতামূলক আৰ্হি প্ৰয়োগ কৰাৰ প্ৰয়োজন।
আৰ্হিটোৰ বিশেষত্ববোৰ গৱেষকৰ দ্বাৰা বাছনি কৰা প্ৰক্ৰিয়াৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে আৰু নিৰ্ধাৰিত পৰিমাণটো জৰীপৰ নমুনাত যাদৃচ্ছিকভাৱে বিতৰণ কৰা হয়। উদাহৰণস্বৰূপে, এনে এটা আৰ্হি গ্ৰহণযোগ্যতাৰ সম্ভাৱনা অনুমান কৰা হ’ব আৰু তাৰ পিছত হয় সর্বাধিক WTP (ব্যক্তিজনৰ উপযোগিতা ফাংচনৰ প্ৰত্যাশিত মূল্যৰ পৰা) বা যি বিন্দুত ব্যক্তিজনে প্রস্তাৱটো গ্ৰহণ বা অগ্রাহ্য কৰাৰ প্ৰতি উদাসীন হৈ পৰে সেইটো আহৰণ কৰা হ’ব। উত্তৰদাতা উদাসীন হোৱা বিন্দুটোক WTP বিতৰণৰ মধ্যমা হিচাপে ব্যাখ্যা কৰা হয়। সাধাৰণতে, এই পদক্ষেপবোৰ পৃথক হয়, কেৱল যেতিয়া উপযোগিতা কাৰ্যৰ ক্ষেত্ৰত অনুমানবোৰ অতি সীমাবন্ধ হয়; এই ক্ষেত্রত, অনুসন্ধানকাৰীয়ে কোনটো জোখ ব্যৱহাৰ কৰিব লাগে বাছনি কৰিব পাৰে। এক বৈকল্পিক প্ৰক্ৰিয়া বিকশিত কৰা হৈছে যিয়ে বিন্দুৰ আকলন প্রাপ্ত কৰিবলৈ নিৰ্ধাৰিত পৰিমাণৰ তাৰতম্য ব্যৱহাৰ কৰে আৰু ব্যক্তিজনৰ প্ৰকৃত WTP মাপকাঠীবোৰ প্ৰতিষ্ঠা কৰিবলৈ এই আকলনবোৰ ব্যৱহাৰ কৰে।
