শ্ৰীনিবাস ৰামানুজন আইয়াংগাৰ (Srinivasa Ramanujan Aiyangar) এজন বিশিষ্ট ভাৰতীয় গণিতজ্ঞ আছিল। গণিতৰ কোনো আনুষ্ঠানিক প্ৰশিক্ষণ নথকাতো, তেওঁ গাণিতিক বিশ্লেষণ, সংখ্যা তত্ত্ব, অসীম শৃংখলা, আৰু অবিৰত ভগ্নাংশৰ ক্ষেত্ৰত উল্লেখনীয় অৱদান আগবঢ়াইছিল। তেওঁৰ আবিষ্কাৰসমূহ তেতিয়া সমাধান কৰিব নোৱাৰা বুলি গণ্য কৰা বহুতো গাণিতিক সমস্যাৰ সমাধান হিচাপে পৰিগণিত হৈছিল।
প্ৰাথমিকভাৱে, ৰামানুজনে এককভাৱে গণিতীয় গৱেষণা অব্যাহত ৰাখিছিল। গণিতবিদ হান্স আইচেংকৰ মতে, “তেওঁ আগশাৰীৰ গণিতজ্ঞসকলৰ দৃষ্টি আকৰ্ষণ কৰিবলৈ চেষ্টা কৰিছিল, কিন্তু বহু ক্ষেত্ৰত বিফল হৈছিল। তেওঁৰ কাম অত্যন্ত নতুন, অচিনাকি, আৰু অস্বাভাৱিকভাৱে উপস্থাপন কৰা হৈছিল, যাৰ ফলত তেওঁলোকৰ বাবে সেয়া বুজি উঠাটো কঠিন হৈছিল।” ১৯১৩ চনত, তেওঁ কেম্ব্ৰিজ বিশ্ববিদ্যালয়ৰ গণিতজ্ঞ জি এইচ হাৰ্ডিৰ সৈতে চিঠিপত্ৰযোগে যোগাযোগ আৰম্ভ কৰে। হাৰ্ডিয়ে তেওঁৰ কামৰ অপূৰ্বত্ব উপলব্ধি কৰি ৰামানুজনৰ কেম্ব্ৰিজ গমন নিশ্চিত কৰে। তেওঁৰ টোকাবোৰৰ মূল্যায়ন কৰি হাৰ্ডিয়ে কৈছিল, “তেওঁৰ কিছুমান উপপাদ্য মোৰ বাবে সম্পূৰ্ণ অজ্ঞাত আছিল; মই আগতে কেতিয়াও এনে বস্তু দেখা নাছিলোঁ,” লগতে কিছুমান ইতিমধ্যে প্ৰমাণিত কিন্তু অত্যন্ত উন্নত গণিতীয় ফলাফল আছিল।
| নাম | শ্ৰীনিবাস ৰামানুজন (Srinivasa Ramanujan) |
| জন্ম | ২২ ডিচেম্বৰ, ১৮৮৭ চন |
| মৃত্যু | ২৬ এপ্ৰিল ১৯২০ চন |
শ্ৰীনিবাস ৰামানুজন (Srinivasa Ramanujan) ৰ জীৱনৰ আৰু শিক্ষা
জন্ম আৰু পৰিয়াল
শ্ৰীনিবাস ৰামানুজনৰ জন্ম ১৮৮৭ চনৰ ২২ ডিচেম্বৰত দক্ষিণ ভাৰতৰ তাঞ্জোৰ জিলাৰ আৰোপ চহৰত এজন দৰিদ্ৰ ব্ৰাহ্মণ পৰিয়ালত হৈছিল। তেওঁৰ দেউতাক আৰু ককাইদেউতাক কুম্ভকোনামত কাপোৰ ব্যৱসায়ী এজনৰ হিচাপ ৰক্ষক আছিল। মাকৰ ফালৰ আত্মীয়সকল ইৰোদৰ মুঞ্চিফ আদালতত সৰু চাকৰিত কৰ্মৰত আছিল। তেওঁৰ সম্পূৰ্ণ নাম শ্ৰী নিবাস ৰামানুজন আয়্যাংগাৰ আছিল।
শৈশৱ আৰু প্ৰাথমিক শিক্ষা
১৮৯২ চনত, পাঁচ বছৰ বয়সত, স্থানীয় প্ৰাইমাৰী বিদ্যালয়ত ভৰ্তি হৈ তেওঁ আনুষ্ঠানিক শিক্ষা আৰম্ভ কৰে। ১৮৯৪ চনত কুম্ভকোনামৰ টাউন হাইস্কুলত নামভৰ্তি কৰে। ১৮৯৭ চনত, প্ৰাইমাৰী বিদ্যালয়ৰ পৰীক্ষাত তাঞ্জোৰ জিলাত সৰ্বোচ্চ স্থান লাভ কৰি কৃতী ছাত্ৰ হিচাপে পৰিচিত হয়। তাৰ ফলত, বিদ্যালয় কৰ্তৃপক্ষই তেওঁৰ পাঠ্য মাচুল আংশিক ৰেহাই দিয়ে।
গণিতৰ প্ৰতি আগ্ৰহ
সৰুৰে পৰাই ৰামানুজন শান্ত স্বভাৱৰ আৰু গভীৰ চিন্তাশীল আছিল। গণিত আৰু সংস্কৃতৰ প্ৰতি তেওঁৰ বিশেষ আগ্ৰহ আছিল। অংকৰ প্ৰতি তেওঁৰ প্ৰৱণতা ক্ৰমাৎ বৃদ্ধি পাইছিল, যাৰ ফলত ওপৰৰ শ্ৰেণীৰ ছাত্ৰ-ছাত্ৰী আৰু শিক্ষক সকলক বিভিন্ন জটিল গণিতীয় সমস্যাৰ বিষয়ে প্ৰশ্ন কৰিছিল।
ৰামানুজন (Srinivasa Ramanujan) ৰ উচ্চমাধ্যমিক শিক্ষা আৰু জীৱনৰ সংগ্ৰাম
১৯০৩ চনত, ষোল্ল বছৰীয়া ৰামানুজন কুম্ভকোনাম চৰকাৰী কলেজত প্ৰৱেশ কৰে আৰু সুবাহ্মন্যম বৃত্তি লাভ কৰে। কিন্তু অঙ্কশাস্ত্ৰৰ প্ৰতি তেওঁৰ গভীৰ মোহ বাঢ়ি যায়, যাৰ ফলত তেওঁ গণিতৰ অধ্যয়নতেই মনোনিৱেশ কৰে। ইংৰাজী আৰু বুৰঞ্জীৰ শ্ৰেণীত শিক্ষকৰ পঢ়োৱা কথা অৱহেলা কৰি, তেওঁ নিজৰ চিন্তাত নিমগ্ন হৈ থাকিছিল। এই কাৰণে, গণিতৰ বাহিৰে বাকী সকলো বিষয়ত তেওঁৰ ফল আশানুৰূপ নহ’ল।
প্ৰথম বাৰ্ষিকৰ পৰীক্ষাত অধিকাংশ বিষয়তে অকৃতকাৰ্য হোৱাৰ বাবে তেওঁ দ্বিতীয় বছৰত উঠিব নোৱাৰিলে, ফলত জলপানি হেৰুৱাব লগা হ’ল। অৰ্থৰ অভাৱত তেওঁ কলেজীয়া শিক্ষা পৰিত্যাগ কৰিবলৈ বাধ্য হ’ল। তাৰ পিছত, চাকৰি বিচাৰি ভিজিগাপট্টম আৰু মাদ্ৰাজ আদি ঠাই ফুৰি, ১৯০৬ চনত পুনৰ কুম্ভকোনামলৈ উভতি আহিল।
১৯০৭ চনত, কলেজত নামভৰ্তি নোহোৱাকৈ এফ এ পৰীক্ষাত বহি অকৃতকাৰ্য হোৱাৰ পিছত, তেওঁ আন নিয়মীয়া শিক্ষাৰ আশা এৰি দিলে। তথাপি, গণিতৰ প্ৰতি তেওঁৰ অনুৰাগ অলপো হ্ৰাস নহ’ল। তেওঁ নিজৰ জেপত থকা নোটবহীত নানান গণিতীয় সূত্ৰ টুকি ৰাখি, চাকৰি বিচাৰি ঠাই-ঠাই ঘূৰি ফুৰিছিল।
অর্থনৈতিক সংকটত পৰি, বহু নিশালৈ উপাসী অৱস্থাতে জেগ্ৰাই থকা সময়তো, তেওঁৰ মন সদায় নতুন গণিতীয় সমাধান বিচাৰি ফুৰিছিল। সকলো বাধা-প্ৰতিকূলতাৰ মাজতো, তেওঁ নিজৰ অধ্যয়ন অব্যাহত ৰাখি, গণিতৰ জগতে নিজৰ অনন্য স্থান গঢ়ি তুলিবলৈ আগবাঢ়ি গৈছিল।
ৰামানুজন (Srinivasa Ramanujan) ৰ বিবাহ আৰু চাকৰি সন্ধান
১৯০৯ চনৰ জুলাই মাহত ৰামানুজনে জানকী অম্মলক বিয়া কৰে আৰু পুনৰাই চাকৰিৰ সন্ধান আৰম্ভ কৰে। সেই সময়ত তেওঁ ভাৰতীয় গণিত সমাজৰ প্ৰতিষ্ঠাতা ভি.ৰামস্বামী আয়াৰৰ সংস্পৰ্শলৈ আহে। ৰামানুজনে নিজৰ আশা-আকাঙ্ক্ষা ব্যাখ্যা কৰি এটা কেৰাণীৰ পদৰ বাবে আবেদন কৰে। আয়াৰে তেওঁৰ কথোপকথন আৰু টোকাবহী চাই গণিতক্ষেত্ৰত তেওঁৰ অসাধাৰণ প্ৰতিভাৰ আভাস পায়। সেইবাবে তেওঁ ৰামানুজনক কুম্ভকোনম গৰ্ভমেণ্ট কলেজৰ প্ৰিন্সিপাল পি.ভি. চেণ্ড আয়াৰ আৰু নেলোৰৰ জিলা প্ৰশাসক দেৱান বাহাদুৰ ৰামচন্দ্ৰ ৰাওৰ ওচৰত পঠিয়াই দিয়ে। এই দুজন ব্যক্তিয়ে লগ লাগি ৰামানুজনক মাদ্ৰাজত উচ্চশিক্ষাৰ সুযোগ দিবলৈ চেষ্টা কৰে আৰু বৃত্তিৰ ব্যৱস্থা কৰিবলৈ লয়। কিন্তু বৃত্তি লাভ নকৰালৈকে, দেৱান বাহাদুৰে তেওঁৰ থাকা-খোৱাৰ খৰচ বহন কৰে।
চাকৰি লাভ আৰু গণিত আলোচনীৰ প্ৰবন্ধ
কিন্তু বৃত্তি নিশ্চিত নহওঁৱাতে, ৰামানুজনে বাহাদুৰৰ ওপৰত অধিক নিৰ্ভৰ নকৰিবলৈ সিদ্ধান্ত লৈ, নিজৰ উপায়েৰে চাকৰি বিচাৰিবলৈ ধৰে। অবশেষত, ১৯১২ চনৰ ৯ ফেব্ৰুৱাৰীত, তেওঁ মাদ্ৰাছ পৰ্ট ট্ৰাষ্টৰ কাৰ্যালয়ত মাহে ত্ৰিশ টকা দৰমহাৰ এটা চাকৰি লাভ কৰে। সেই বছৰৰ ভিতৰতে গণিত বিষয়ক আলোচনীত ৰামানুজনৰ আৰু দুটা উল্লেখযোগ্য প্ৰবন্ধ প্ৰকাশ পায়, যিয়ে তেওঁৰ গণিত প্ৰতিভাক অধিক বিশ্বজনীন কৰে।
ৰামানুজন (Srinivasa Ramanujan) আৰু জি.এইচ. হাৰ্ডিৰ যোগাযোগ
১৯১৩ চনৰ জানুৱাৰী মাহত, গণিতজ্ঞ শ্ৰীনিবাস ৰামানুজনে চেণ্ড আয়াৰ দেৱ আৰু অইন কেইজনমানৰ সহায়ত কেমব্ৰিজ বিশ্ববিদ্যালয়ৰ গণিতৰ প্ৰফেচৰ জি.এইচ. হাৰ্ডিৰ সৈতে চিঠি-পত্ৰৰ আদান-প্ৰদান আৰম্ভ কৰে। প্ৰথম চিঠিখনত, তেওঁ এশটাতকৈও অধিক নিজে উদ্ভাৱন কৰা গণিতৰ সূত্ৰৰ আভাস দিয়ে আৰু ভৱিষ্যতে উচ্চ শিক্ষাৰ সুযোগ পাবলৈ আৰ্থিক সহায়ৰ প্ৰয়োজনীয়তা ব্যক্ত কৰে। তেওঁ ব্ৰিটিছ চৰকাৰ বা মাদ্ৰাছ বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পৰা বৃত্তি লাভৰ বাবে আবেদন জনায়। হাৰ্ডিয়ে ৰামানুজনৰ অপূৰ্ব প্ৰতিভা অনুভৱ কৰি তেওঁক কেমব্ৰিজলৈ আহিবলৈ পৰামৰ্শ দিয়ে। কিন্তু ৰামানুজনে শাস্ত্ৰবিৰুদ্ধ বুলি সমুদ্ৰযাত্ৰা কৰিবলৈ প্ৰথমে অমান্তি হয়। তেখেতৰ এই সিদ্ধান্ত সলনি কৰিবলৈ হাৰ্ডিয়ে প্ৰচেষ্টা চালাই গৈছিল।
ৰামানুজনৰ কেমব্ৰিজ যাত্ৰাৰ পথ
ৰামানুজনৰ প্ৰতিভাক আগবঢ়াই নিবলৈ, ভাৰতীয় বতৰ বিজ্ঞান সংস্থাৰ মুৰব্বী ডা. জি.টি. ওৱালকাৰ আৰু মাদ্ৰাছ পৰ্ট ট্ৰাষ্টৰ চেয়াৰমেন ফ্ৰেন্সিচ স্পিঙ্ৰ সহায়ত, মাদ্ৰাছ বিশ্ববিদ্যালয়ে মাহে ৭৫ টকা বৃত্তি প্ৰদান কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে। ১৯১৩ চনৰ ১ মাৰ্চত, তেওঁ কেৰাণী চাকৰি এৰি মাদ্ৰাছ বিশ্ববিদ্যালয়ত গৱেষণা আৰম্ভ কৰে। পিছত, কেমব্ৰিজৰ অধ্যাপক মিঃ নেভিল মাদ্ৰাছলৈ আহিব বুলি জানি, প্ৰফেচৰ হাৰ্ডিয়ে তেওঁৰ সহায়ত ৰামানুজনক কেমব্ৰিজলৈ যোৱাৰ বাবে উৎসাহিত কৰে। মাদ্ৰাছ বিশ্ববিদ্যালয়ে বছৰি ২৫০ পাউণ্ড বৃত্তি আগবঢ়ায় আৰু তেওঁৰ বিলাত যাত্ৰাৰ সকলো খৰচও বহন কৰে। ১৯১৪ চনৰ আৰম্ভণিত, ৰামানুজন কেমব্ৰিজলৈ যাত্ৰা কৰে আৰু গণিতৰ জগতে এক নতুন অধ্যায়ত পদাৰ্পণ কৰে।
ৰামানুজন (Srinivasa Ramanujan) ৰ বিলাত যাত্ৰা আৰু গৱেষণা
১৯১৪ চনৰ মাৰ্চ মাহত শ্ৰীনিবাস ৰামানুজনে বিলাত অভিমুখে যাত্ৰা কৰে আৰু কেমব্ৰিজ বিশ্ববিদ্যালয়ৰ ত্ৰিনিটি কলেজত ভৰ্তি হয়। তেওঁ তাত প্ৰফেচৰ হাৰ্ডি আৰু প্ৰফেচৰ লিটলউদৰ সহায়ত গৱেষণাত সম্পূৰ্ণ মনোনিৱেশ কৰে। তেওঁৰ গৱেষণাসমূহ ইংৰাজী আলোচনীৰ যোগেদি প্ৰকাশ হোৱাত ৰামানুজনে গাণিতিক সমাজত যথেষ্ট সুনাম লাভ কৰে। কিন্তু অতিশ্ৰমৰ ফলত ১৯১৭ চনত তেওঁৰ স্বাস্থ্যৰ অৱনতি ঘটে আৰু কিছুদিন কেমব্ৰিজৰ নাৰ্ছিংহোমত থাকিব লগীয়া হয়। ১৯১৮ চনৰ শেষৰফালে তেওঁৰ স্বাস্থ্য উন্নত হয় আৰু তেওঁ পুনৰ গৱেষণাৰ কামত মনোনিৱেশ কৰে।
ভাৰতলৈ উভতি অহা আৰু জীৱনৰ অন্তিম দিন
১৯১৯ চনৰ ২৭ ফেব্ৰুৱাৰীত ৰামানুজন ভাৰত অভিমুখে ৰাওনা হয় আৰু এপ্ৰিলৰ ২ তাৰিখে মাদ্ৰাছত উপস্থিত হয়। সমুদ্ৰ যাত্ৰা আৰু ভাৰতৰ জলবায়ু তেওঁৰ স্বাস্থ্যৰ উন্নতি সাধন কৰিব বুলি আশা কৰা হৈছিল, কিন্তু পৰিস্থিতি বিপৰীত হ’ল। তেওঁৰ স্বাস্থ্য দিনক দিনে অৱনতি ঘটিল, আৰু অৱশেষত ১৯২০ চনৰ এপ্ৰিল মাহত তেওঁলোকৰ মৃত্যু হয়।
সন্মান
৩১ বছৰ বয়সত, ১৯১৮ চনৰ ফেব্ৰুৱাৰীত, ৰামানুজনক ৰয়েল চছাইটিৰ ফেলোশ্বিপ (Fellow of Royal Society, F.R.S) প্ৰদান কৰা হয়। এই সন্মানেৰে সন্মানিত হোৱা ৰামানুজন প্ৰথম ভাৰতীয় গণিতজ্ঞ। সেই একে বছৰত গণিত শাস্ত্ৰত তেওঁৰ অপূৰ্ব অৱদানৰ বাবে কেমব্ৰিজ বিশ্ববিদ্যালয়ৰ ত্ৰিনিটি কলেজেও তেওঁক ফেলো হিচাপে সন্মানিত কৰে।
মৃত্যু
ভাৰতলৈ উভতি অহাৰ পিছত, ৰামানুজনৰ স্বাস্থ্য ধীৰে ধীৰে অৱনতি ঘটিছিল। বহু চিকিৎসাৰ পাছতো, ১৯২০ চনৰ ২৬ এপ্ৰিল তাৰিখে, মাদ্ৰাছৰ ওচৰৰ ছেঠপুৰত তেওঁ শেষ নিশ্বাস ত্যাগ কৰে। মৃত্যুৰ সময়ত তেওঁৰ বয়স আছিল কেৱল ৩৩ বছৰ।
উপসংহাৰ | Conclusion
শ্ৰীনিবাস ৰামানুজন গণিতৰ এটা অমূল্য ৰত্ন আছিল। তেখেতৰ অপূৰ্ব গণিতীয় চিন্তাধাৰা আৰু অৱদানসমূহে গণিত বিজ্ঞানক নতুন দিশত উন্নীত কৰিবলৈ সহায় কৰিছে। সমীকৰণ আৰু সংখ্যাতত্বত তেখেতৰ অনবদ্য অৱদান আজি বিশ্বজুৰি অধ্যয়ন কৰা হয়। সীমিত সম্পদ আৰু কঠিন পৰিস্থিতিৰ মাজতো তেখেতে গণিতৰ প্ৰতি থকা গভীৰ প্ৰেম আৰু অধ্যৱসায়ৰ জৰিয়তে অগণন সূত্র উদ্ভাৱন কৰিছিল। তেখেতৰ জীৱন কাহিনীয়ে প্ৰতিভা আৰু পৰিশ্ৰমে কেনেদৰে বাধাবিপত্তি অতিক্ৰম কৰি সফলতা লাভ কৰিব পাৰে, সেই বিষয়ে অনুপ্ৰেৰণা যোগায়। শ্ৰীনিবাস ৰামানুজনৰ অমূল্য কৃতিত্ব চিৰদিন গণিত জগতত উজলি থাকিব।
FAQ
1. শ্ৰীনিবাস ৰামানুজন কোন আছিল?
A: শ্ৰীনিবাস ৰামানুজন এজন বিশিষ্ট ভাৰতীয় গণিতজ্ঞ আছিল, যিয়ে গণিতৰ বহু গুৰুত্বপূৰ্ণ সূত্ৰ আৱিষ্কাৰ কৰিছিল।
2. ৰামানুজন কেতিয়া জন্মগ্ৰহণ কৰিছিল?
A: তেওঁ ২২ ডিচেম্বৰ ১৮৮৭ চনত ভাৰতৰ তামিলনাডু ৰাজ্যৰ ইৰোড নগৰত জন্ম গ্ৰহণ কৰিছিল।
3. ৰামানুজনৰ সৰ্ববৃহৎ অৱদান কি?
A: তেওঁ সংখ্যা তত্ত্ব, অনুক্ৰম, অনুকলন, আৰু অবিশিষ্ট সংযোজন সম্পৰ্কীয় বহু গুৰুত্বপূৰ্ণ সূত্ৰ আৰু কৌশল উদ্ভাৱন কৰিছিল।
4. ৰামানুজনৰ জীৱনৰ অন্তিম সময় কেনেকুৱা আছিল?
A: তেওঁ স্বাস্থ্যজনিত সমস্যাৰ বাবে ১৯১৯ চনত ভাৰতলৈ উভতি আহিছিল আৰু ২৬ এপ্ৰিল ১৯২০ চনত কেৱল ৩২ বছৰ বয়সতে মৃত্যুপ্ৰাপ্ত হৈছিল।
5. ভাৰতত ৰামানুজনৰ সন্মানত কি উদযাপন কৰা হয়?
A: তেওঁৰ জন্মদিন ২২ ডিচেম্বৰৰ দিনটো “ৰাষ্ট্ৰীয় গণিত দিৱস” ৰূপে উদযাপন কৰা হয়।
Read also: Panini Biography | পাণিনিৰ জীৱনী
My self Mahezubin Saikia. Working in Dev Library as a Content Writer. A website that provides all SCERT, NCERT 3 to 12, and BA, B.com, B.Sc, and Computer Science with Post Graduate Notes & Suggestions, Novel, eBooks, Health, Finance, Biography, Quotes, Study Materials, and more.
