অতীজৰে পৰা বিভিন্ন ৰোগৰ প্ৰতিকাৰৰ অৰ্থে ভিন্ন ধৰণৰ বনৌষধি ভেষজ উদ্ভিদ পৰম্পৰাগত ভাৱে ব্যৱহাৰ হৈ আহিছে। এই ঔষধি গুণেৰে সমৃদ্ধ উদ্ভিদ সমূহ আয়ুৰ্বেদিক চিকিৎসাতো বিশেষভাৱে ব্যৱহাৰ কৰা হয়। এনে এবিধ উৎকৃষ্ট বনৌষধি গুণেৰে ভৰপূৰ ভেষজ উদ্ভিদ হৈছে টেঙামৰা (Roselle) । এই ভেষজ বিধ বিভিন্ন ধৰণৰ ৰোগৰ প্ৰতিষেধক হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰি অহা হৈছে। এই প্ৰৱন্ধটিত টেঙামৰাৰ স্বাস্থ্য সম্পৰ্কীয় উপকাৰিতাৰ Health Benefits of Roselle বিষয়ে সাম্যক তথ্য বৰ্ণনা কৰা হৈছে।
Read Also: Health Benefits of Water spinach | কলমৌ শাকৰ উপকাৰিতা
টেঙামৰা কি? | What is Roselle?
টেঙামৰা হৈছে এবিধ ঔষধি গুণেৰে পৰিপুষ্ট বাৰ্ষিক ভেষজ। টেঙামৰা হৈছে Malvaceae পৰিয়ালৰ এক জোপোহা উদ্ভিদ। টেঙামৰা উদ্ভিদক ইংৰাজীত আৰু হিন্দীত Lal Ambar বুলি কোৱা হয়। এইবিধ উদ্ভিদ মূলতঃ আফ্ৰিকা (Africa), ৱেষ্টইণ্ডিজ (West Indies), ত্ৰিনিদাদ (Trinidad) আৰু টোবাগোৰ দৰে Korean দেশৰ পৰা উৎপত্তি হৈ ই এতিয়া সাধাৰণতে বিশ্বৰ প্ৰায়ভাগ ক্ৰান্তীয় আৰু উপক্ৰান্তীয় অঞ্চলত বিশেষকৈ ভাৰত আৰু দক্ষিণ পূব এছিয়াত খেতি কৰা হয়।
ঔষধীয় গুণাগুণ | Medicinal Properties
টেঙামৰা উদ্ভিদক বহু শতাব্দি ধৰি থেৰাপিউটিক উদ্ভিদ হিচাপে ব্যৱহাৰ হৈ আহিছে। পৰম্পৰাগত ভাৱে ই দাঁতৰ বিষ, মূত্ৰ নলীৰ সংক্ৰমণ, চৰ্দি আৰু Hangover চিকিৎসা কৰে। ছেনেগালত টেঙামৰা পাতৰ ৰস কঞ্জাষ্টিভাইটিছৰ চিকিৎসাৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰা আৰু চূণ–বিচুৰ্ণ হ’লে ঘা আৰু আলচাৰ প্ৰশমিত কৰে। টেঙামৰা শিপাৰ মিশ্ৰণবোৰে এক শক্তিশালী ৰেচক হিচাপে কাম কৰে। বিভিন্ন দেশৰ স্থানীয় লোকে ৰক্তচাপ স্তিৰ কৰিবলৈ আৰু কলেষ্টেৰল হ্ৰাস কৰিবলৈ টেঙামৰা উদ্ভিদৰ চাহ খায়।
ইতিহাস | History
টেঙামৰা (Roselle) সম্ভৱতঃ আফ্ৰিকাৰ স্থানীয় আৰু এতিয়া পৃথিৱীৰ ক্ৰান্তীয় আৰু উপক্ৰান্তীয় অঞ্চল বিশেষকৈ ভাৰত আৰু দক্ষিণ পূব এছিয়াত ব্যাপকভাৱে প্ৰাকৃতিক। ইয়াক আফ্ৰিকা, এছিয়া, পাপুৱা নিউগিনি আৰু প্ৰশান্ত মহাসাগৰত ব্যাপকভাৱে খেতি কৰা হয়। চীন আৰু থাইলেণ্ড হৈছে ইয়াৰ আগশাৰীৰ উৎপাদক আৰু বিশ্বৰ যোগানৰ বেছিভাগ আধিপত্য বিস্তাৰ কৰে। মেক্সিকো, ইজিপ্ত, ছেনেগাল, তাঞ্জানিয়, মালি আৰু জামাইকাও গুৰুত্বপূৰ্ণ যোগানকৰ্তা, কিন্তু উৎপাদন বেছিভাগ ঘৰুৱাভাৱে ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
অবয়ব | Appearance
টেঙামৰা হৈছে ২-২.৫ মিটাৰ ওখ এক বহল, চুটি, থিয় আৰু শাখাযুক্ত বাৰ্ষিক ভেষজ। এইবিধ উদ্ভিদ বাল্বযুক্ত, মসৃণ, নলাকাৰ, সাধাৰণতে ঘূৰণীয়া চুলিৰ সৈতে এক গভীৰ প্ৰৱেশকাৰি শিপা থাকে। পাতবোৰ সাধাৰণতে ৩-৫ ইঞ্চিত (৭.৫-১২.৫ ছেণ্টিমিটাৰ) দীঘল, সেউজীয়া ৰঙা শিৰা আৰু দীঘল চুটি পেটিঅ’ল থাকে। কুমলীয়া পুলিৰ পাত আৰু পুৰণি উদ্ভিদৰ ওপৰৰ পাত সৰল, তলৰ পাতবোৰ গভীৰভাৱে ৩-৫-৭ লবযুক্ত, মাৰ্জিনবোৰ দাঁতযুক্ত। ফুলবোৰ স্বতঃ সিদ্ধ, মূখ্যত হালধীয়া আৰু ৰঙা বৰণৰ, নিয়মীয়া পেডিচেলেট প্ৰায় ১২ টা ৰঙা বেক্টৰ এপিকেলাইক্স, আধাৰত সহজাত ১০-১২ মিলিমিটাৰ দীঘল, কেলিক্স ১৫-৩০ মিলিমিটাৰ দীঘল, ৫টা ৰঙা ডাঙৰ এক্ৰিচেণ্ট মাংসল চেপাল, সকলো বোৰত চেপাল আধাৰত সংযোজিত হয়। ফলবোৰ সাধাৰণতে ডিহিচেণ্ট, ৫ ভাল্বযুক্ত, মাংসল নোহোৱা উজ্বল ৰঙা বহল কেপচুল, ১৮-২০ মিলিমিটাৰ দীঘল আৰু ১৫-১৮ মিলিমিটাৰ বহল। ফলবোৰ সৰু অৱস্থাত সেউজীয়া ৰঙৰ হয় আৰু পৰিপক্ক হোৱাৰ লগে লগে ৰঙা ৰঙলৈ পৰিৱৰ্তিত হয় আৰু প্ৰতিটো ভাল্বত ৩-৪ তা বীজ থাকে। পিছলৈ কেপচুলটো মুগা হয় যায় আৰু সম্পূৰ্ণৰূপে পৰিপক্ক আৰু শুকান হʼলে খোল খাই যায়, বীজবোৰ সাধাৰণতে বুক্কৰ আকৃতিৰ, পাতল মুগা, ৩-৫ মিলিমিটাৰ দীঘল।
খেতি | Cultivation
এইবিধ উদ্ভিদ সাধাৰণতে এক উষ্ণ আৰু আদ্ৰ ক্ৰান্তীয় জলবায়ুত বৃদ্ধি হয়। এইবিধ উদ্ভিদে সম্পূৰ্ণ সূৰ্য্যৰ তাপ পছন্দ কৰে কিয়নো ই ছাঁ সহনশীল নহয়। এইবিধ উদ্ভিদে হিউমাছ সমৃদ্ধ ভাল দৰে নিস্কাশিত, শুকান বালিময় মাটিত সৰ্বশ্ৰেষ্ঠ গজে কিন্তু বহুতো মাটিৰ প্ৰকাৰৰ লগত ই খাপ খাব পাৰে বালিৰ পৰা ৰঙা মাটিলৈ।
টেঙামৰা উদ্ভিদত নিহিত থকা ৰাসায়নিক পদাৰ্থ সমূহ হৈছে | Chemical substance of Roselle
- Polyphenolic Compound
- Neochlorogenic acid
- Chlorogenic acid
- Cryptochlorogenic acid
- Flavonoids
- Quercetin
- Kaempferol
- Anthocyanins
- Protocatechuic acid
- Flavonoids gossypetin
- Hibiscus Cetine
- Sabdaretine
- Hibiscin
- Delphinidin
- Myrtillin
- Chrysanthemin
- Delphinine
- Anti-oxidant
- Gamma- Tocopherol
টেঙামৰা উদ্ভিদৰ বিভিন্ন ভাষিক নাম | Different Linguistic name of Roselle
- ইংৰাজী ভাষাত :Roselle, Hibiscus, Jamica sorrel, Red sorrel
- হিন্দী ভাষাত :Lal Ambar, Patwa
- সংস্কৃত ভাষাত :Ambasthaki
- মাৰাঠী ভাষাত :Laal ambari
- তামিল ভাষাত :Simaikkasuru, Sivappukkasuru
- মালায়ালম ভাষাত :Polechi, puli-cheera
- তেলেগু ভাষাত :Erragomguru, Erraagonkaya
- কান্নাড়া ভাষাত :kempupundrike, pulichakire
- অসমীয়া ভাষাত :Tenga mora
- বাংলা ভাষাত :Chukar
টেঙামৰা উদ্ভিদৰ জীৱবৈজ্ঞানিক শ্ৰেণীবিভাজন | Scientific classification of Roselle
- Kingdom : Plantae
- Clade : Tracheophytes
- Clade : Angiosperms
- Clade : Eudicots
- Clade : Rosids
- Order : Malvales
- Family : Malvaceae
- Sub family : Malvoideae
- Tribe : Hibisceae
- Genus : Hibiscus
- Species : H. Sabdariff
- Scientific name : Hibiscus sabdarifta
টেঙামৰা উদ্ভিদৰ উপকাৰিতা আৰু ব্যৱহাৰ | Benefits and uses Roselle
১. ঋতুস্ৰাৱৰ বিষৰ বাবে (For menstrual pain)
টেঙামৰাৰ উপকাৰিতা ঋতুস্ৰাৱৰ সময়ত হোৱা বিষৰ ক্ষেত্ৰতো দেখা যায়। টেঙামৰা এ cramp আৰু ঋতুস্ৰাৱৰ বিষৰ পৰা সকাহ দিয়ে। হৰমনৰ পুনৰুদ্ধাৰ কৰাত সহায় কৰে (যি ঋতুস্ৰাৱৰ অনান্য লক্ষণ যেনে Mood swings, হতাশা (Depression) আৰু অত্যাধিক খোৱা (Abnormal Appetite) হ্ৰাস কৰিব পাৰে)।
২. প্ৰদাহ আৰু বেক্টেৰিয়া প্ৰতিৰোধী (Anti-inflammatory and Anti bacterial)
টেঙামৰা (Roselle) ভেষজৰ চাহত Ascorbic acid থাকে যাক ভিটামিন C বুলিও কোৱা হয়। ভিটামিন হৈছে ৰোগ প্ৰতিৰোধ প্ৰণালী কাৰ্যকলাপ বৃদ্ধি আৰু উদ্দীপিত কৰাৰ বাবে আমাৰ শৰীৰৰ বাবে প্ৰয়োজনীয় অতি আৱশ্যকীয় পুষ্টি। টেঙামৰাৰ সতেজ বা শুকান ফুলত ভিটামিন C থাকে। এই ভেষজে ৰোগ প্ৰতিৰোধ প্ৰণালী বৃদ্ধি কৰে চৰ্দি (Cold) আৰু ফ্লু (fever) প্ৰতিৰোধ কৰে। প্ৰদাহ–প্ৰতিৰোধ আৰু বেক্টেৰিয়া ৰোধী গুণাগুণে জ্বৰৰ ফলত হোৱা শাৰীৰিক সমস্যাৰ চিকিৎসা কৰাত সহায় কৰে।
৩. হজমত সহায় কৰে (Aids Digestion)
টেঙামৰাৰ ফুলৰ বীজ মূত্ৰনলি আৰু টনিক (Tonic) গুণাগুণৰ বাবে জনাজাত। প্রস্বাৱ আৰু অন্ত্ৰৰ চলাচল দুয়োটা বৃদ্ধি কৰে। কোষ্ঠ কাঠিন্যৰ চিকিৎসা কৰে। Colorectal কৰ্কট ৰোগ প্ৰতিৰোধ কৰে।
৪. ওজন হ্ৰাস (Weight loss)
টেঙামৰাৰ ভেষজৰ চাহে ওজন হ্ৰাস কৰাৰ বাবে উপকাৰি। যদি আপুনি কাৰ্বোহাইড্ৰেট সমৃদ্ধ খাদ্য গ্ৰহণ কৰে, ইয়াৰ অৰ্থ হৈছে ইয়াত চেনি আৰু শ্বেতসাৰ থাকে, সেয়হে আপোনাৰ ওজন বৃদ্ধি হোৱাৰ সম্ভাৱনা থাকে। অৱশ্য গৱেষণা অধ্যয়ন বোৰে পৰামৰ্শ দিছে যে টেঙামৰা ভেষজৰ নিষ্কাশনে দেহত শ্বেতসাৰ আৰু গ্লোকজৰ শোষণ হ্ৰাস কৰে আৰু ওজন হ্ৰাস কৰাত সহায় কৰিব পাৰে। টেঙামৰা ভেষজে এমাইলেজ উৎপাদন প্ৰতিহত কৰে সেয়হে টেঙামৰা চাহ খুৱাটোৱে সেই শোষণ হোৱা প্ৰতিহত কৰে। সেয়হে ওজন হ্ৰাস কৰা বহুতো উপাদান টেঙামৰা (Roselle) ভেষজৰ চাহত পোৱা যায়।
৫. এণ্টিডিপ্ৰেচেণ্ট গুণাগুণ (Antidepressant properties):
টেঙামৰা ভেষজত Flavonoids ৰ দৰে এণ্টিডিপ্ৰেচেণ্ট গুণ থাকে। যিয়ে স্নায়ুতন্ত্ৰ শান্ত কৰাত সহায় কৰে। শৰীৰ আৰু মনত এক আৰামদায়ক সংবেদন সৃষ্টি কৰি উদ্বেগ আৰু হতাশা হ্ৰাস কৰাত সহায় কৰে।
৬. কৰ্কট ৰোধী গুণাগুণ (Anti-Cancer properties):
টেঙামৰা (Roselle) ভেষজৰ চাহত Hibiscus Protocatechuic acid থাকে যাৰ টিউমাৰ প্ৰতিৰোধী আৰু Anti-oxidant গুণ থাকে। টাইচুঙৰ ‘চুংশান’ চিকিৎসা আৰু দন্ত মহাবিদ্যালয়ৰ জৈৱ ৰাসায়নিক বিভাগ আৰু প্ৰতিষ্ঠানৰ দ্বাৰা কৰা অধ্যয়নত পৰামৰ্শ দিয়া হৈছে যে টেঙামৰা ভেষজ প্ৰেৰিত কৰি কৰ্কট কোষৰ বিকাশ হ্ৰাস কৰিব পৰা যায়, যাক সাধাৰণতে programmed কোষ মৃত্যু বুলি কোৱা হয়।
৭. কাঁহ, চর্দি আৰু জ্বৰৰ ব্যৱস্থাপনা (Cough, cold and fever management)
“Healing herbal Teas” নামৰ কিতাপ খনৰ মতে সতেজ টেঙামৰা ফুলত প্ৰায় ৬.৭ মিলিগ্ৰাম এস্কাৰ্বিক এচিড (এক প্ৰকাৰৰ ভিটামিন C) থাকে, যি হৈছে শৰীৰৰ বাবে অধিক প্ৰয়োজনীয় পুষ্টিবোৰৰ ভিতৰত এক। এই গুৰুত্বপূৰ্ণ ভাৱে উপকাৰী পদাৰ্থৰ সৈতে টেঙামৰাৰ প্ৰদাহ–প্ৰতিৰোধী আৰু মৃদু বেক্টেৰিয়া প্ৰতিৰোধী গুণাগুণ আছে বুলি জনা যায়। এনেদৰে কাঁহ আৰু চৰ্দিৰ চিকিৎসাত টেঙামৰাৰ উপকাৰিতা আৰ্জিবলৈ ইয়াৰ দ্বাৰা তৈয়াৰি চাহ প্ৰায়ে পৰিপূৰক হিচাপে গ্ৰহন কৰা হয়। ইয়াৰ শীতল প্ৰভাৱৰ বাবে ই এনে ৰোগৰ সৈতে থাকিব পৰা জ্বৰৰ অসুবিধা হ্ৰাস কৰাত বিশেষভাৱে কাৰ্যকৰী হয়।
৮. যকৃত সুৰক্ষিত কৰে (Protects Liver)
টেঙামৰাৰ Anti-oxidant গুণাগুণে যকৃতৰ ৰোগৰ চিকিৎসাত সহায় কৰে। Anti-oxidant এ আপোনাৰ শৰীৰক ৰোগৰ পৰা সুৰক্ষিত কৰাত সহায় কৰে কিয়নো ই শৰীৰৰ কোষকলা আৰু কোষত থকা মুক্ত ৰেডিকেল (Free Radicals) নিষ্ক্ৰিয় কৰে।
৯. ৰক্তচাপৰ ব্যৱস্থাপনা (Blood Pressure Management)
২০০৪ চনৰ নৱেম্বৰত প্ৰকাশিত ‘A.H.A (American Heart Association)’ ৰ এক প্ৰতিবেদনত কোৱা হৈছে যে টেঙামৰা চাহ সেৱনে প্ৰাক উচ্চ ৰক্তচাপ আৰু মৃদু উচ্চ ৰক্তচাপযুক্ত প্ৰাপ্ত বয়স্ক সকলৰ দেহত ৰক্তচাপৰ সমস্যা হ্ৰাস কৰে। ৰক্তচাপজনিত সমস্যাত ভুগি থকা লোক আৰু Cardiovascular ৰোগৰ উচ্চ বিপদাশংকা থকা লোকসকলৰ ক্ষেত্ৰত টেঙামৰাৰ উপকাৰিতা দেখা যায়, কিয়নো এই ভেষজে উচ্চ ৰক্তচাপ (hypertensive) প্ৰতিৰোধী আৰু কাৰ্ডিঅ সুৰক্ষামূলক গুণাগুণ বহন কৰে।
১০. দাঁত আৰু দাঁতৰ আলুৰ স্বাস্থ্য বজাই ৰাখে (Maintains healthy teeth and gums)
দাঁত আৰু দাঁতৰ আলুৰ স্বাস্থ্য বজাই ৰাখত টেঙামৰাৰ উপকাৰিতা দেখা যায়। ইয়াৰ কাৰণ হৈছে টেঙামৰা ভেষজত থকা কেলচিয়ামৰ পৰিমাণ।
১১. স্বাস্থ্যকৰ গৰ্ভধাৰণ (Healthy Pregnancy)
গৰ্ভৱতী মহিলা সকলে আন যিকোনো লোকতকৈ অধিক লো (Iron) সমৃদ্ধ খাদ্য গ্ৰহণ কৰা উচিত সেয়হে টেঙামৰাৰ দৰে লো সমৃদ্ধ খাদ্য দৈনন্দিন আহাৰত অন্তৰ্ভুক্ত কৰাতো গৰ্ভৱতী মহিলাৰ বাবে উপকাৰী।
ব্যৱহাৰ | Uses
টেঙামৰা উদ্ভিদৰ পাত, ফুল, ফল, বীজ সকলোবোৰ ৰোগ নিৰাময়ৰ ক্ষেত্ৰত ব্যৱহাৰ কৰা হয়। টেঙামৰা উদ্ভিদৰ পাতৰ ৰস, ফুলৰ ৰস, টেঙামৰা ভেষজৰ চাহ, নিষ্কাশন, infusion, হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা হয়। বিভিন্ন ধৰণৰ ব্যঞ্জনতো টেঙামৰা যোগ দিব পাৰি। এই ভেষজ চালাদতো ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰি। টেঙামৰাৰ খোৱা পাত আৰু মাংসল ৰঙা ফলৰ কেলিচৰ জেলি, জাম, আইচক্ৰীম আৰু ৰন্ধাৰ বাবে মছলা তৈয়াৰ কৰিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা হয়। এই ভেষজ বিধৰ বিভিন্ন অংশ ভিন্ন ধৰণেৰে ৰোগ নিৰাময়ৰ ক্ষেত্ৰত ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
টেঙামৰাৰ পাৰ্শ্বক্ৰিয়া | Side effects
যেতিয়া টেঙামৰা মুখেৰে গ্ৰহণ কৰা হয়, খাদ্যৰ পৰিমাণে গ্ৰহণ কৰিলে বেছিভাগ লোকৰ বাবে সুৰক্ষিত। ঔষধি পৰিমাণৰ সঠিকভাৱে মুখেৰে গ্ৰহণ কৰিলে ই সম্ভৱতঃ অসুৰক্ষিত। টেঙামৰাৰ পাৰ্শ্বক্ৰিয়া অস্বাভাৱিক কিন্তু ইয়াত অন্তৰ্ভূক্ত থাকিব পাৰে অস্থায়ী পেটৰ বিকাৰ বা বিষ, গেছ, কোষ্ঠকাঠিন্য, ওকালি অহা, প্ৰস্ৰাৱৰ সময়ত বিষ হোৱা, মূৰৰ বিষ, কাণ বজা (ringing in the ears) আৰু শিথিলতা।
সতৰ্কবাণী | Precaution
গৰ্ভৱতী মহিলা আৰু স্তন্য পান কৰোৱা মাতৃ সকলৰ বাবে ঔষধ হিচাপে বৃহৎ পৰিমাণে মুখেৰে গ্ৰহণ কৰিলে টেঙামৰা অসুৰক্ষিত।
যিকোনো ভেষজৰ অত্যাধিক ব্যৱহাৰে স্বাস্থ্যৰ অৱনতি ঘটাব পাৰে। সেয়হে এই টেঙামৰাৰ উপকাৰিতা আৰু পাৰ্শ্বক্ৰিয়ালৈ লক্ষ্য কৰি নিয়মীয়াকৈ সঠিক পৰিমাণত ব্যৱহাৰ কৰা উচিত। ঔষধ হিচাপে ৰোগ নিৰাময়ৰ ক্ষেত্ৰত ব্যৱহাৰ কৰাৰ আগতে চিকিৎসকৰ পৰামৰ্শ লোৱা উচিত।
সামৰণি | Conclusion
উক্ত প্ৰৱন্ধটিৰ দ্বাৰা আপোনালোকে নিশ্চয় টেঙামৰা ভেষজৰ সম্যক পৰিচয় পালে। টেঙামৰাৰ উপকাৰিতা Health Benefits of Roselle, অপকাৰীতা, ব্যৱহাৰ, ৰাসায়নিক পদাৰ্থ, ভিন্ন ভাষিক নাম আৰু অন্যান্য গুণাগুণৰ বিষয়ে জানিবলৈ পালে। আশা কৰোঁ উক্ত প্ৰৱন্ধটিত উল্লেখ থকা তথ্য সমূহে আপোনালোকক বিভিন্ন ধৰণেৰে ভিন্ন সমস্যাত উপকৃত কৰিব। ধন্যবাদ !
Read Also: Health Benefits of Spiny amaranth | কাটা খুতৰা শাকৰ উপকাৰিতা
My self Mahezubin Saikia. Working in Dev Library as a Content Writer. A website that provides all SCERT, NCERT 3 to 12, and BA, B.com, B.Sc, and Computer Science with Post Graduate Notes & Suggestions, Novel, eBooks, Health, Finance, Biography, Quotes, Study Materials, and more.
