Class 9 Geography Elective Chapter 3 জনসংখ্যা বৃদ্ধি আৰু বিতৰণ, Elective Geography Class 9 SEBA Notes and Question Answer In Assamese Medium The answer to each chapter is provided in the list so that you can easily browse throughout different chapters SEBA Class 9 Geography Elective Chapter 3 জনসংখ্যা বৃদ্ধি আৰু বিতৰণ and select need one.
Class 9 Geography Elective Chapter 3 জনসংখ্যা বৃদ্ধি আৰু বিতৰণ
Also, you can read the SCERT book online in these sections Solutions by Expert Teachers as per SCERT (CBSE) Book guidelines. These solutions are part of SCERT All Subject Solutions. Here we have given Assam Board Class 9 Geography Elective Chapter 3 জনসংখ্যা বৃদ্ধি আৰু বিতৰণ Solutions for All Subject, You can practice these here.
জনসংখ্যা বৃদ্ধি আৰু বিতৰণ
অধ্যায় – ৩
প্রশ্নাৱলী
১। পৃথিৱীত জনসংখ্যা বৃদ্ধিৰ ধাৰা সম্পর্কে লিখা। কিয় আৰু কোন সময়ছোৱাত জনসংখ্যা বৃদ্ধিৰ হাৰ যথেষ্ট বেছি আছিল?
উত্তৰঃ খৃষ্টপূৰ্ব ৮০০০ ত যেতিয়া স্থায়ী কৃষিকাৰ্য আৰম্ভ হৈছিল তেতিয়া পৃথিৱীৰ মুঠ আনুমানিক জনসংখ্যা আছিল কেৱল ৮ নিযুত। কৃষিকার্যৰ স্থায়ীকৰণৰ পিছত যেতিয়া খাদ্য যোগান কিছু সুচল হয় তেতিয়াৰ পৰাই পৃথিৱীৰ জনসংখ্যা লাহে লাহে বৃদ্ধি পাবলৈ ধৰিছিল। এনেদৰে বৃদ্ধি পাই পৃথিৱীৰ জনসংখ্যা খ্ৰীষ্টাব্দৰ আৰম্ভণিতে ২০০ নিযুত হৈছিল। ১৯ শতিকাৰ প্রথম দশকত (আনুমানিকভাবে ১৮০৮ চনত) পৃথিৱীৰ জনসংখ্যাই ১ মহানিযুত, অর্থাৎ ১০০০ নিযুত অতিক্রম কৰিছিল। পৰৱৰ্তী দুশ বছৰত পৃথিৱীৰ জনসংখ্যা ৭ গুণ বৃদ্ধি পাই প্রায় ৭০০০ নিযুত, অর্থাৎ ৭ মহা নিযুত হৈছিল। কুৰি শতিকাৰ মাজভাগৰ পৰাহে পৃথিৱীৰ জনসংখ্যা দ্রুতগতিত বৃদ্ধি পাইছে। ১৯৫০-২০০০ বৰ্ষৰ সময়ছোৱাত কেৱল পঞ্চাছ বছৰতে পৃথিৱীৰ জনসংখ্যা ২৫০ কোটিৰ পৰা বৃদ্ধি পাই ৬০০ কোটি হৈছিলগৈ। অর্থাৎ ১৮০০-১৯৫০ চনৰ সময়ছোৱাত ১৫০ বছৰত হোৱা ১৫০ কোটি জনসংখ্যা বৃদ্ধিৰ তুলনাত ১৯৫০-২০০০ চনৰ সময়ছোৱাত কেৱল ৫০ বছৰতে জনসংখ্যা বৃদ্ধি পাইছিল ৩৫০ কোটি। ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ ঘোষণা অনুসৰি ২০১১ বৰ্ষৰ ৩১ অক্টোবৰ তাৰিখে পৃথিৱীৰ জনসংখ্যাই ৭০০ কোটি সম্পূর্ণ কৰিছে।
কুৰি শতিকাৰ মাজ ভাগত পৃথিৱীত জনসংখ্যা বৃদ্ধিৰ হাৰ যথেষ্ট বেছি আছিল। ১৯৫০ চনৰ পৰা ২০০০ চনৰ ভিতৰত পৃথিৱীৰ জনসংখ্যা ৩৫০ কোটি বৃদ্ধি হৈছিল। এই সময়ছোৱাত জনসংখ্যা বৃদ্ধিৰ প্ৰধান কাৰণ আছিল খাদ্য যোগানৰ নিশ্চয়তা আৰু খাদ্যসামগ্ৰীৰ প্ৰাচুৰ্যতা, জীৱন ধাৰণৰ মানৰ উন্নয়ন আৰু চিকিৎসা বিজ্ঞানৰ উন্নয়ন। চিকিৎসা বিজ্ঞানৰ উন্নয়নৰ ফলস্বৰূপে মৃত্যুৰ হাব নিম্নগামী হৈছিল কিন্তু নিৰক্ষৰতা তথা অন্ধবিশ্বাসৰ বাবে জন্মৰ হ’ব কমা নাছিল, ফলত জনসংখ্যা বৃদ্ধিৰ হাৰ অধিক হৈছিল।
২। পৃথিৱীৰ বৰ্তমান আনুমানিক জনসংখ্যা কিমান? জনসংখ্যা বৃদ্ধিৰ স্থানিক তাৰতম্যৰ প্ৰধান কাৰণবোৰ উল্লেখ কৰা।
উত্তৰঃ পৃথিৱীৰ বৰ্তমান আনুমানিক জনসংখ্যা ৭০০ কোটিৰো অধিক।
জনসংখ্যা বৃদ্ধিৰ স্থানিক তাৰতম্যৰ প্ৰধান কাৰণসমূহ হৈছে জলবায়ু, পৰিৱৰ্তিত আৰ্থ-সামাজিক উন্নয়নৰ পাৰ্থক্য, উচ্চ জন্মৰ হাৰ, নিম্ন মৃত্যুৰ হাৰ, প্ৰব্ৰজন আদি। উষ্ণ আৰু সেমেকা জলবায়ু থকা দেশবোৰত জনসংখ্যাৰ স্বাভাৱিক বৃদ্ধিৰ হাৰ বেছি হয়। অতিমাত্রা গৰম আৰু অতিমাত্রা সেমেকা, বৰষুণ বেছি হোৱা অঞ্চলৰ দেশবোৰত জনসংখ্যা বৃদ্ধিৰ হাৰ কম হয়। শুকান আৰু অতি শীতল মেৰু অঞ্চলত জনসংখ্যা বৃদ্ধিৰ স্বাভাৱিক হাৰ কম হয়। অনুন্নত বা উন্নয়নশীল দেশসমূহৰ পৰা উন্নত দেশলৈ জনসংখ্যাৰ প্ৰব্ৰজনে জনসংখ্যাৰ স্বাভাৱিক হাৰ বৃদ্ধি কৰে। উন্নত দেশৰ তুলনাত উন্নয়নশীল দেশসমূহৰ জনসাধাৰণৰ শিক্ষা-দীক্ষা কম হোৱাৰ বাবে জন্ম নিয়ন্ত্ৰণ আৰু জনসংখ্যা সীমিতকৰণৰ ওপৰত গুৰুত্ব নিদিয়াৰ ফলতেই জনসংখ্যা বৃদ্ধিৰ হাৰ বেছি হয়। এইবিলাকৰ উপৰিও ধর্ম, সমাজ ব্যৱস্থা আদিয়েও জনসংখ্যাৰ স্থানিক তাৰতম্যত প্রভাৱ পেলায়।
৩। পৃথিৱীৰ বৰ্তমান জনসংখ্যা বৃদ্ধিৰ আঞ্চলিক তাৰতম্যৰ এটি ছবি দাঙি ধৰা।
উত্তৰঃ পৃথিৱীৰ বৰ্তমান জনসংখ্যা বৃদ্ধিৰ আঞ্চলিক তাৰতম্য হৈছে— পৰিৱৰ্তিত আৰ্থ-সামাজিক উন্নয়নৰ পাৰ্থক্যৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি পৃথিৱীৰ উন্নত আৰু উন্নয়নশীল দেশসমূহৰ মাজত জনসংখ্যা বৃদ্ধি হাৰৰ যথেষ্ট পার্থক্য দেখা গৈছিল। ১৭৫০-১৯৫০ বর্ষৰ সময়ছোৱাত উন্নত দেশসমূহৰ জনসংখ্যাৰ বার্ষিক গড় বৃদ্ধিৰ হাৰ উন্নয়নশীল দেশসমূহতকৈ যথেষ্ট বেছি আছিল। কিন্তু অতি বিস্ময়জনকভাৱে ১৯৫০-১৯৭০ চনৰ সময়ছোৱাত এই জনসংখ্যা বৃদ্ধিৰ হাৰ উন্নত আৰু উন্নয়নশীল দেশসমূহৰ মাজত সম্পূর্ণ ওলোটা হৈ পৰে। এই সময়ছোৱাত জনসংখ্যাৰ বৃদ্ধিৰ হাৰ উন্নত দেশসমূহত ১.১ শতাংশ আৰু উন্নয়নশীল দেশসমূহত ২.২ শতাংশ হৈছিল। জনসংখ্যা বৃদ্ধিৰ হাৰৰ এনে পার্থক্য মহাদেশ পৰ্যায়তো পৰিলক্ষিত হৈছিল। উদাহৰণস্বৰূপে, ১৭৫০-১৮৫০ বৰ্ষৰ সময়ছোৱাত আফ্রিকা মহাদেশৰ বাৰ্ষিক বৃদ্ধিৰ হাৰ ইউৰোপ মহাদেশতকৈ যথেষ্ট কম আছিল বা একেবাৰে নাছিলেই। কিন্তু এই বৃদ্ধিৰ হাৰ ১৯৫০-২০০০ বৰ্ষৰ সময়ছোৱাত যথেষ্ট পৰিৱৰ্তিত হৈ আফ্রিকা মহাদেশত ২.৫৫ শতাংশ আৰু ইউৰোপ মহাদেশত ০.৬ শতাংশ হৈছিলহি। অৱশ্যে এই সময়ছোৱাত মহাদেশসমূহৰ ভিতৰত মধ্য আৰু দক্ষিণ আমেৰিকাতেই জনসংখ্যা বৃদ্ধিৰ হাৰ সৰ্বাধিক আছিল। পৃথিৱীৰ আটাইতকৈ জনবহুল মহাদেশ এছিয়াৰ বৃদ্ধি আটাইতকৈ বেছি। কাৰণ ১৭৫০-২০০০ বৰ্ষৰ কালছোৱাত এছিয়া মহাদেশৰ জনসংখ্যা ৫০২ নিযুতৰ পৰা বৃদ্ধি পাই ৩,৬৮০ নিযুত হৈছিলগৈ। আনহাতে, উত্তৰ আমেৰিকাৰ ক্ষেত্ৰত এই বৃদ্ধি ২ নিযুতৰ পৰা ৩১৬ নিযুত পর্যন্ত হৈছিল। এছিয়া আৰু উত্তৰ আমেৰিকাৰ মাজত দেখা পোৱা জনসংখ্যা বৃদ্ধিৰ এনে পাৰ্থক্যৰ কাৰণো বেলেগ বেলেগ। এছিয়া মহাদেশৰ ক্ষেত্ৰত মূল কাৰণটো হ’ল উচ্চ জন্মহাৰ। কিন্তু উত্তৰ আমেৰিকাৰ ক্ষেত্ৰত কাৰণটো হ’ল ইউৰোপ আৰু অন্যান্য অঞ্চলৰ পৰা হোৱা জন-প্ৰব্ৰজন। আনফালে ইউৰোপ মহাদেশৰ স্থিৰ তথা একেবাৰে নিম্ন হাৰৰ জনসংখ্যা বৃদ্ধিৰ কাৰণ হ’ল অতি নিম্ন জন্মহাৰ আৰু আমেৰিকা আৰু ওচেনিয়ালৈ ঘটা উচ্চ পৰিমাণৰ বহিঃ প্ৰব্ৰজন। বর্তমানেও জন্মহাৰ যথেষ্ট বেছি হোৱাৰ বাবে আফ্ৰিকা মহাদেশৰ প্ৰায় আটাইতকৈ দেশতে আৰু এছিয়া মহাদেশৰ কেইখনমান মুছলমান প্ৰধান দেশত জনসংখ্যা বৃদ্ধিৰ হাৰ যথেষ্ট বেছি হৈ আছে।
৪। পৃথিৱীৰ জনসংখ্যা বিতৰণ সম্পর্কে লিখা আৰু অসম বিতৰণৰ প্ৰধান কাৰকবোৰ উল্লেখ কৰা।
উত্তৰঃ পৃথিৱীৰ সকলো ঠাই মানুহৰ বসবাস উপযোগী নহয়। কিছুমান ঠাইৰ জলবায়ু অতি গৰম আৰু কিছুমান ঠাইৰ জলবায়ু অতিকৈ শীতল।আকৌ কিছুমান ঠাই পর্বত-পাহাৰৰ দ্বাৰা আবৃত আৰু কিছুমান ঠাই বিস্তীর্ণ বনভূমি। এনেবোৰ ঠাইত জীৱন নির্বাহ অতি কষ্টকৰ হয়। পার্বত্য অঞ্চলসমূহত খেতি-বাতি কৰাৰ অসুবিধা আৰু মৰুভূমি অঞ্চলবোৰত পানীৰ নাটনিৰ বাবে মানুহে বসবাস কৰিবলৈ টান পায়। অধিক ভূমিৰ উপৰি উত্তৰ গোলার্ধৰ এক বিস্তীর্ণ ভাগত বিৰাজ কৰা অনুকূল প্রাকৃতিক আৰু আর্থ-সামাজিক অৱস্থাৰ বাবে পৃথিৱীৰ মুঠ জনসংখ্যাৰ প্রায় ৯০ শতাংশ লোক এই অঞ্চলত থূপ খাই আছে। পৃথিৱীৰ মহদেশসমূহৰ ভিতৰত এছিয়াৰ জনসংখ্যাৰ ঘনত্ব আটাইতকৈ বেছি আৰু ওচেনিয়া দেশৰ জনসংখ্যাৰ ঘনত্ব সবাতোকৈ কম। জনসংখ্যা বিতৰণত বহু ভৌগোলিক কাৰকে প্ৰভাৱান্বিত কৰে।
জনসংখ্যাৰ অসম বিতৰণৰ প্ৰধান কাৰকবোৰ হৈছে— জলবায়ু, ভূ-অবয়ব, মৃত্তিকা, শক্তি আৰু খনিজ সম্পদ, যাতায়ত ব্যৱস্থা, আর্থ-সামাজিক ব্যৱস্থা আদি।
৫। জনসংখ্যা বিতৰণত ভূ-অবয়ৱ আৰু জলবায়ুৰ ভূমিকা সম্পর্কে উদাহৰণসহ অলোচনা কৰা।
উত্তৰঃ জনসংখ্যা বিতৰণৰ ক্ষেত্ৰত প্রাকৃতিক কাৰকবোৰৰ ভিতৰত জলবায়ুৰ প্রভাৱ অতি গুৰুত্বপূর্ণ। এখন ঠাইৰ উষ্ণতাৰ অৱস্থা, বৰষুণৰ পৰিমাণ আৰু বছৰটোত কৃষিকাৰ্যৰ সময়সীমাই ঠাইখনৰ জলবায়ুৰ বৈশিষ্ট্য নির্ধাৰণ কৰে। যিদৰে উষ্ণতা আৰু বৰষুণৰ ক্ষেত্ৰত চৰমভাৱাপন্ন, অৰ্থাৎ, অতিপাত ঠাণ্ডা বা গৰম আৰু অতিবৃষ্টি বা শুকান অঞ্চলবোৰ কৃষিকার্যৰ বাবে উপযোগী নহয়, ঠিক একেদৰে সেই ঠাইবোৰ মানুহৰ বসবাসৰ বাবেও সূচল নহয়। এইবাবেই চাহাৰাৰ দৰে অতি শুকান আৰু উষ্ণ মৰুভূমি আৰু তুদ্ৰাৰ দৰে অতি শীতল বৰফাবৃত মৰুভূমি অঞ্চলবোৰত জনসংখ্যাৰ ঘনত্ব তেনেই কম। আনহাতে, ক্রান্তীয় মৌচুমী অঞ্চলত অৱস্থিত দক্ষিণ আৰু পূব এছিয়াত বিৰাজ কৰা উপযুক্ত উষ্ণতা আৰু অপর্যাপ্ত বৰষুণৰ বাবে কৃষিকার্য উন্নতমানৰ আৰু সেয়ে জনসংখ্যাৰ ঘনত্বও অধিক।
আকৌ কোনো এখন ঠাইৰ ভূ-অবয়ৱৰ প্ৰকৃতিয়েও জনসংখ্যা বিতৰণত যথেষ্ট প্রভাৱ বিস্তাৰ কৰে। এইক্ষেত্ৰত ঠাইখনৰ উচ্চতা আৰু পৃষ্ঠভাগৰ প্রকৃতিৰ প্রভাৱ অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ। উদাহৰণস্বৰূপে, পার্বত্য অঞ্চল আৰু সমভূমি অঞ্চলৰ মাজত থকা ভূ-প্রকৃতিৰ পাৰ্থক্য আৰু ইয়াৰ ফলত সৃষ্টি হোৱা জনসংখ্যা বিতৰণৰ পাৰ্থক্য। ইয়াৰোপৰি একো একোটা ক্ষুদ্র অঞ্চলতো উচ্চতা, ঢাল, নদ-নদী, ভূ-গৰ্ভৰ জলপৃষ্ঠ আদিৰ পাৰ্থক্যৰ বাবে জনসংখ্যাৰ বিতৰণ বেলেগ বেলেগ হয়। নদী গঠিত সমভূমি আৰু উপকূলৱতী নিম্নভূমি অঞ্চলবোৰ কৃষিকার্য তথা যাতায়াত ব্যৱস্থাত উপযোগী বাবে এনে ঠাইত জনসংখ্যাৰ ঘনত্ব অতি বেছি। আনহাতে, পর্বত-পাহাৰে আৱৰা উচ্চ ওখোৰা-মোখোৰা ঠাইবোৰ কৃষি আৰু যাতায়াতত সূচল নহয় বাবে সেই ঠাইবোৰত জনসংখ্যা অতি সেৰেঙা। সেয়ে হিমালয় পার্বত্য অঞ্চলৰ অন্তৰ্গত অৰুণাচল প্রদেশ, জম্মু আৰু কাশ্মীৰ, হিমাচল আদিত জনসংখ্যা ঘনত্ব তেনেই কম। কিন্তু গংগা-ব্ৰহ্মপুত্ৰ সমভূমি অঞ্চলৰ অন্তৰ্গত উত্তৰ-প্ৰদেশ, বিহাৰ, পশ্চিমবংগ, অসম আৰু উপকূলৱৰ্তী কেৰেলা আদিত জনবসতি অতি ঘন।
৬। পৃথিৱীৰ প্ৰধান ঘন বসতিপূর্ণ অঞ্চলসমূহ উল্লেখ কৰি সেইবোৰৰ ভৌগোলিক বৈশিষ্ট্যসমূহ চমুকৈ বৰ্ণনা কৰা।
উত্তৰঃ পৃথিৱীৰ প্ৰধান ঘন বসতিপূৰ্ণ অঞ্চলসমূহ হৈছে— পূব এছিয়া, দক্ষিণ এছিয়া, পশ্চিম ইউৰোপ আৰু আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ উত্তৰ-পূব উপকূলীয় সমভূমি হ’ল পৃথিৱীৰ প্ৰধান ঘন লোক বসতি অঞ্চল। এই চাৰিটা অঞ্চলত মুঠতে পৃথিৱীৰ প্ৰায় তিনি-চতুৰ্থাংশ মানুহ বাস কৰে। এই অঞ্চলবোৰ ঘন বসতিপূৰ্ণ হোৱাৰ কাৰণবোৰৰ ভিতৰত উপযুক্ত ভৌগোলিক অৱস্থান, নদী তথা উপকূলীয় সমভূমিৰ প্ৰাচুৰ্য্য, অনুকূল জলবায়ু, খনিজ সম্পদৰ প্ৰাচুৰ্য্য, যাতায়তৰ সুবিধা, উদ্যোগ-বাণিজ্যৰ বিকাশ আদিয়েই অন্যতম।
সাধাৰণতে সমভূমি অঞ্চলত জনবসতি অধিক হয়। ইয়াৰ প্ৰধান কাৰণ হৈছে— সমভূমি অঞ্চলত খেতি-বাতি কৰা, পানী যোগান ধৰা, সহজ যাতায়ত আৰু যোগাযোগ ব্যৱস্থা থকা বাবে শিল্প উদ্যোগ গঢ়ি উঠাৰ যথেষ্ঠ সুবিধা থাকে। যিবোৰ অঞ্চলৰ মাটি সাৰুৱা আৰু পলসুৱা মাটি অধিক পৰিমাণে থাকে, তেনেবোৰ অঞ্চলত জনবসতি ঘন হয়। দক্ষিণ-পূৱ এছিয়াৰ নদী উপত্যকাৰ মাটি সাৰুৱা হোৱা বাবে তাত জনবসতি অধিক হয়। আকৌ নাতিশীতোষ্ণ জলবায়ু অঞ্চলত জনবসতি ঘন হয়। অধিক পৰিমাণে বৃষ্টিপাত হোৱা অঞ্চলসমূহত জনবসতি ঘন হয়। অর্থাৎ পানীৰ প্রাচুর্য থকা অঞ্চলত জনবসতি ঘন হয় কাৰণ জীয়াই থাকিবলৈ তথা কৃষিকাৰ্য কৰিবলৈ আদি বিভিন্ন কামত পানীৰ প্ৰয়োজন হয়।
৭। পৃথিৱীৰ প্রধান অতি পাতল জনবসতিপূর্ণ অঞ্চলসমূহ কি কি? সেইবোৰ ঠাইত জনবসতি অতি সেৰেঙা হোৱাৰ প্ৰধান কাৰণবোৰ কি কি?
উত্তৰঃ পৃথিৱীৰ প্ৰধান অতি পাতল জনবসতিপূৰ্ণ অঞ্চলসমূহ হৈছে— উত্তৰ আমেৰিকা আৰু ইউৰোপৰ তুন্দ্ৰা অঞ্চল; চাহাৰা, কালাহাৰি, গোবি, থৰ আদি উষ্ণ মৰুভূমি অঞ্চল; অতিপাত বৃষ্টিৰ নিৰক্ষীয় অৰণ্য অঞ্চল; হিমালয়, ৰকি, এণ্ডিজ আদি উচ্চ পাৰ্বত্য অঞ্চলবোৰৰ জনবসতি অতি পাতল।
এইবোৰ ঠাইত জনবসতি অতি সেৰেঙা হোৱাৰ প্ৰধান কাৰণবোৰ হৈছে— অসাৰুৱা ভূমি, অত্যাধিক গৰম বা অত্যাধিক শীতল জলবায়ু, অতি কম বা অতিপাত বৃষ্টিপাত, পাহাৰীয়া ভূখণ্ড, নিম্নস্তৰৰ আৰ্থিক বিকাশ, ঘন অৰণ্যৰ উপস্থিতি।
৮। ‘জন-প্রব্রজন’ বুলিলে কি বুজা? ই প্রধানকৈ কেই প্রকাৰৰ আৰু কি কি?
উত্তৰঃ কোনো লোক বা জনগোষ্ঠীয়ে তেওঁলোকৰ বাসস্থান ত্যাগ কৰি অন্য ঠাইলৈ গৈ কিছু দীৰ্ঘকালৰ বাবে বসবাস কৰিবলৈ লোৱা কাৰ্যকে জন-প্ৰব্ৰজন বোলা হয়।
জনপ্ৰব্ৰজন প্ৰধানকৈ দুই প্ৰকাৰৰ— আন্তঃদেশীয় প্ৰব্ৰজন আৰু আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় প্ৰব্ৰজন।
৯। ‘জন প্রব্রজন’ কিয় হয় চমুকৈ লিখা।
উত্তৰঃ জন-প্ৰব্ৰজন এটা অতি জটিল প্ৰক্ৰিয়া আৰু ই বিভিন্ন কাৰকৰ দ্বাৰা বিভিন্ন প্ৰকাৰে সংঘটিত হয়। মানুহে সদায় নিজৰ আথিৰ্ক তথা সামাজিক উন্নয়নৰ বাবে সুবিধাজনক ঠাইৰ সন্ধান উলিয়াই নানা ঠাইলৈ প্ৰব্ৰজন-কৰে এনে প্ৰব্ৰজন এখন দেশৰ ভিতৰত বা এখন দেশৰ পৰা আন এখন দেশলৈ হয়। সামাজিক কাৰকৰ অন্তগৰ্ত বৈবাহিক কাৰণতো যথেষ্ট পৰিমাণে প্ৰব্ৰজন হয়। এনে প্ৰব্ৰজনত মহিলাৰ অনুপাত যথেষ্ট বেছি। ইয়াৰোপৰি নগৰীয়া অঞ্চলত থকা শিক্ষা , চিকিৎসা আদিৰ সা-সুবিধাৰ বাবেও গাওঁ অঞ্চলৰ পৰা অধিক মাত্ৰাত জনপ্ৰব্ৰজন হয়।
১০। জন-প্ৰব্ৰজনৰ আকর্ষী আৰু বিকর্ষী কাৰকসমূহ উল্লেখ কৰা।
উত্তৰঃ জন-প্ৰব্ৰজনৰ আকর্ষী আৰু বিকর্ষী কাৰকসমূহ হৈছে—
| বিকৰ্ষী কাৰক | আকৰ্ষী কাৰক |
| ১। কর্মসংস্থাপনৰ অভাৱ, প্রতিকূল অর্থনৈতিক অৱস্থা। | কর্ম সংস্থাপনৰ প্রাচুর্য্য, অনুকূল অর্থনৈতিক অৱস্থা, বেছি উন্নত আর্থিক অৱস্থাৰ সম্ভাৱনা, বর্ধিত বনুৱাৰ চাহিদা, নগৰ তথা ঔদ্যোগিক উন্নয়ন। |
| ২। নিম্নহাৰৰ দৰমহা, নিম্ন জীৱন ধাৰণৰ মান। | উচ্চ হাৰৰ দৰমহা, উন্নত জীৱন ধাৰণৰ মান। |
| ৩। সম্পদৰ তুলনাত বর্ধিত জনসংখ্যাৰ হেঁচা, অনুন্নত কৃষি উৎপাদন। | নিম্ন জনসংখ্যাৰ ঘনত্ব আৰু বসবাস, চিকিৎসা ব্যৱস্থা, কৃষি আদিৰ উন্নত অৱস্থা। |
| ৪। ৰাজনৈতিক অস্থিৰতা, জীৱন-সম্পত্তিৰ নিৰাপত্তাৰ অভাৱ। | অনুকূল ৰাজনৈতিক পৰিৱেশ আৰু সুৰক্ষা ব্যৱস্থা। |
| ৫। প্রতিকূল সামাজিক পৰিৱেশ, সামাজিক বৈষম্য। | অনুকূল সামাজিক অৱস্থা, বৌদ্ধিক চিন্তাৰ স্বাধীনতা, উন্নত শৈক্ষিক পৰিৱেশ। |
| ৬। প্রতিকূল প্রাকৃতিক অৱস্থা, প্রাকৃতিক দুর্য্যোগ। | অনুকূল প্রাকৃতিক পৰিৱেশ, সাৰুৱা ভূমিৰ প্রাচুর্য। |
১১। আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় প্রব্রজন বুলিলে কি বুজা? উদাহৰণসহ দুটা আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় প্ৰব্ৰজনৰ কাৰণ আৰু ফলাফল চমুকৈ লিখা।
উত্তৰঃ যেতিয়া শিক্ষা, কৰ্মক্ষেত্ৰ, বসতি আদিৰ উদ্দেশ্য এখন দেশৰ পৰা আন এখন দেশলৈ প্ৰব্ৰজন হয়, তেতিয়া তাক আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় প্ৰব্ৰজন বোলে।
উদাহৰণস্বৰূপেঃ বাংলাদেশ, নেপাল আদি দেশৰপৰা উত্তৰ-পূৱ ভাৰতলৈ অহা লোকসকলৰ প্ৰব্ৰজনক আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় প্ৰব্ৰজন বুলিব পাৰি।
আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় প্ৰব্ৰজনৰ কাৰণসমূহ হৈছে মূলতঃ ৰাজনৈতিক আৰু অর্থনৈতিক বিশ্বযুদ্ধ, ইউৰোপীয় উপনিৱেশৰ স্বাধীনতা, কিছুমান শক্তিশালী দেশৰ আগ্ৰাসন, ৰোপণ কৃষি আদিৰ বাবে প্ৰধানকৈ আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় প্ৰব্ৰজন সংঘটিত হৈছিল। দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধৰ সময়ত বিশ্বযুদ্ধৰ বাবে কেইবা নিযুত মধ্য আৰু পূব ইউৰোপৰ লোক পৃথিৱীৰ বিভিন্ন দেশলৈ প্ৰব্ৰজন ঘটিছিল।
১৯৪৭ চনত স্বাধীনতাৰ সময়ত হোৱা ভাৰত বিভাজনৰ বাবেও প্রায় ১৫-২০ নিযুত মানুহে অবিভাজিত ভাৰতবৰ্ষৰ এটা অংশৰ পৰা আন এটা অংশলৈ ভগনীয়া হিচাবে প্ৰব্ৰজন কৰিছিল। ১৯৪৮ চনত ইজৰাইলৰ জন্মৰ পিছতো প্রায় ২ নিযুত পেলেষ্টাইন লোক ভগনীয়া হিচাবে আৰব দেশবোৰলৈ প্রব্রজিত হৈছিল। কুৰি শতিকাৰ মাজভাগত চীনদেশে তিব্বতত কৰা আগ্রাসনৰ ফলত কেবা লাখ তিব্বতীয় ভগনীয়া ভাৰতবৰ্ষত প্ৰৱেশ কৰি শৰণাৰ্থী হৈছিল। এইদৰে উন্নয়নশীল দেশসমূহৰ পৰা বিভিন্ন ৰাজনৈতিক তথা সামাজিক কাৰণত হোৱা প্ৰব্ৰজনে সমগ্র পৃথিৱীত কেবা নিযুত শৰণাৰ্থীৰ সৃষ্টি কৰিছে। সমগ্ৰ পৃথিৱীজুৰি হোৱা এনে প্ৰব্ৰজনৰ ফলত জনসংখ্যাৰ গাঁথনিৰ যথেষ্ট পৰিৱৰ্তন ঘটিছে আৰু বিভিন্ন ঠাইত নানান আৰ্থ-সামাজিক সমস্যাৰো সৃষ্টি হৈছে।
১২। চমুটোকা লিখা:
(ক) জন বিস্ফোৰণ।
উত্তৰঃ দ্রুতগতিত হোৱা জনসংখ্যাৰ বৃদ্ধিকেই জন বিস্ফোৰণ বুলি কোৱা হয়। উন্নয়নশীল দেশ বা তৃতীয় বিশ্বৰ দেশসমূহত জনসংখ্যা বৃদ্ধিৰ হাৰ অতি বেছি। দ্রুতগতিত হোৱা জনসংখ্যাৰ বৃদ্ধিৰ বাবে দেশৰ ঠাই বিশেষে জনসংখ্যাৰ আকাৰ বৃদ্ধি পাইছে। উন্নয়নশীল দেশসমূহত হোৱা জনসংখ্যাৰ দ্রুত বৃদ্ধিৰ বাবে পৃথিৱীত জনসংখ্যাৰ বিস্ফোৰণ হোৱা বুলি কোৱা হয়। ১৮০০–১৯৫০ চনৰ ভিতৰত পৃথিৱীৰ জনসংখ্যা ১৫০ কোটি বৃদ্ধি পাইছিল। কিন্তু ১৯৫০ – ২০০০ চনৰ ভিতৰত কেৱল পঞ্চাশ বছৰতে পৃথিৱীৰ জনসংখ্যা ৩৫০ কোটি বৃদ্ধি পায়, যাক জন বিস্ফোৰণ বোলা হয়।
(খ) জনসংখ্যাৰ ঘনত্ব।
উত্তৰঃ জনসংখ্যাৰ ঘনত্ব মানে হৈছে এটা অঞ্চলত বসবাস কৰা মুঠ জনসংখ্যাক অঞ্চলটোৰ মুঠ মাটিকালিৰে হৰণ কৰিলে যি ফলাফল পোৱা যায় তাকে জনসংখ্যাৰ ঘনত্ব বোলে। পৃথিৱীৰ নাতিশীতোষ্ণ জলবায়ু অঞ্চল আৰু নদী উপত্যকাৰ সাৰুৱা ভূমি থকা অঞ্চলত জনসংখ্যাৰ ঘনত্ব অধিক। আনহাতে পৰ্বত-পাহাৰ তথা মালভূমি আৰু উষ্ণ জলবায়ু অঞ্চলত জনসংখ্যাৰ ঘনত্ব কম হয়।
(গ) অন্তর্দেশীয় প্রব্রজন।
উত্তৰঃ যেতিয়া দেশ এখনৰ ভিতৰত সংঘটিত হয় তেতিয়া ইয়াক অন্তর্দেশীয় প্রব্রজন বোলে। অন্তর্দেশীয় প্রব্রজন এখন ৰাজ্যৰ পৰা আন এখন ৰাজ্যলৈ বা এখন জিলাৰ পৰা আন এখন জিলালৈ বা এখন জিলাৰ ভিতৰত এখন ঠাইৰ পৰা আন এখনলৈ হয়। এনে প্রব্রজন মুঠতে চাৰিটা দিশত হ’ব পাৰে- গাঁৱৰ পৰা নগৰলৈ, নগৰৰ পৰা গাঁৱলৈ, নগৰৰ পৰা নগৰলৈ আৰু গাঁৱৰ পৰা গাঁৱলৈ।
(ঘ) আন্তঃদেশীয় প্রব্রজন।
উত্তৰঃ যেতিয়া শিক্ষা, কৰ্মক্ষেত্ৰ, বসতি আদিৰ উদ্দেশ্য এখন দেশৰ পৰা আন এখন দেশলৈ প্ৰব্ৰজন হয়, তেতিয়া তাক আন্তঃদেশীয় প্ৰব্ৰজন বোলে।
(ঙ) জন প্ৰব্ৰজনৰ আকৰ্ষী কাৰক।
উত্তৰঃ জন-প্ৰব্ৰজন আকৰ্ষী কাৰকসমূহ হৈছে—
(i) কর্ম সংস্থাপনৰ প্রাচুর্য্য।
(ii) অনুকূল অর্থনৈতিক অৱস্থা।
(iv) বেছি উন্নত আর্থিক অৱস্থাৰ সম্ভাৱনা।
(v) বর্ধিত বনুৱাৰ চাহিদা।
(vi) নগৰ তথা ঔদ্যোগিক উন্নয়ন।
(vii) উচ্চ হাৰৰ দৰমহা।
(viii) উন্নত জীৱন ধাৰণৰ মান।
(ix) নিম্ন জনসংখ্যাৰ ঘনত্ব আৰু বসবাস।
(x) চিকিৎসা ব্যৱস্থা।
(চ) জন-প্ৰব্ৰজনৰ বিকর্ষী কাৰক।
উত্তৰঃ জন-প্ৰব্ৰজন বিকৰ্ষী কাৰকসমূহ হৈছে—
(i) কর্মসংস্থাপনৰ অভাৱ।
(ii) প্রতিকূল অর্থনৈতিক অৱস্থা।
(iii) নিম্নহাৰৰ দৰমহা।
(iv) নিম্ন জীৱন ধাৰণৰ মান।
(v) সম্পদৰ তুলনাত বর্ধিত জনসংখ্যাৰ হেঁচা।
(vi) অনুন্নত কৃষি উৎপাদন।
(vii) ৰাজনৈতিক অস্থিৰতা।
(viii) জীৱন-সম্পত্তিৰ নিৰাপত্তাৰ অভাৱ।
(ix) প্রতিকূল সামাজিক পৰিৱেশ।
(x) সামাজিক বৈষম্য।
(ছ) বাংলাদেশ-ভাৰত জন প্ৰব্ৰজন।
উত্তৰঃ বাংলাদেশ-ভাৰত জন-প্ৰব্ৰজন হৈছে এক আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় জন-প্ৰব্ৰজন। ১৯৪৭ চনত ভাৰতবৰ্ষ স্বাধীন হোৱাৰ লগে লগে ভাৰত বিভাজন হৈ হিন্দুস্থান আৰু পাকিস্থান দুখন দেশত ভাগ হয়। পূৰ্ববংগৰ মুছলমান প্রধান অঞ্চলটো বাংলাদেশ হিচাপে চিহ্নিত হ’ল।
বাংলাদেশত মুছলমান লোকৰ সংখ্যা অধিক হোৱা বাবে সেই সময়ত বাংলাদেশৰ পৰা অধিক সংখ্যক হিন্দু মানুহক ভাৰতলৈ পঠিয়াই দিয়ে। এনেদৰে ভাৰতবৰ্ষলৈ বাংলাদেশী মানুহৰ সোঁত ববলৈ লয়। বাংলাদেশখন অসমৰ সীমাৱতী হোৱা বাবে অসমত বাংলাদেশী প্ৰব্ৰজনকাৰী লোকৰ সংখ্যা অধিক। বাংলাদেশৰ পৰা ভাৰতলৈ হোৱা এই অবিৰত অনুপ্ৰৱেশে ভাৰতবৰ্ষৰ জনগাঁথনিত বিশেষকৈ অসমৰ জনসংখ্যা যথেষ্ট পৰিমাণে বৃদ্ধি কৰিছে
১৩। তোমাৰ অঞ্চলটোত জনসংখ্যাৰ ঘনত্ব কম-বেছি হোৱাৰ কাৰণ উল্লেখ কৰা।
উত্তৰঃ কোনো এটা অঞ্চলৰ জনসংখ্যাৰ ঘনত্ব বেছি হোৱাৰ মূল কাৰণসমূহ হৈছে— উপযুক্ত ভৌগোলিক অৱস্থান, নদী তথা উপকূলীয় সমভূমিৰ প্রাচুর্য, অনুকূল জলবায়ু, খনিজ সম্পদৰ প্রাচুর্য, যাতায়ত-পৰিবহণৰ সুবিধা, উদ্যোগ-বাণিজ্যৰ বিকাশ, কৃষিকার্যত অধিক উৎপাদন আদি।
আকৌ কোনো অঞ্চলৰ জনসংখ্যাৰ ঘনত্ব কম হোৱাৰ প্ৰধান কাৰণসমূহ হৈছে— পর্বত-পাহাৰে আবৰা ভৌগোলিক অৱস্থান, কৃষিকার্যৰ অসুবিধা আৰু নিম্ন উৎপাদনশীলতা, গৰম তথা শুকান জলবায়ু, যাতায়ত-পৰিৱহণৰ অসুবিধা, পানীৰ নাটনি, উদ্যোগ-শিল্পৰ সুবিধা নথকা, শিক্ষা তথা স্বাস্থ্যসেৱাৰ অপ্রাচুর্যতা আদি। অর্থাৎ যিবোৰ ঠাই পর্বত-পাহাৰ আৰু মালভূমিৰ দ্বাৰা গঠিত, য’ত সমতল ভূমি নাই, আহল-বহল নদীৰ অভাৱ, ব্যৱসায়-বাণিজ্যৰ সুবিধা নাই, তেনে ঠাইবোৰত জনসংখ্যাৰ ঘনত্ব কম হয়।
১৪। শুদ্ধ উত্তৰটো বাছি উলিওৱা:
(ক) কোন বছৰ পৃথিৱীৰ জনসংখ্যা প্রায় ১ মহানিযুত আছিল?
(১) ১৯৫০ চনত।
(২) ১৮০৮ চনত।
(৩) ১৯০৮ চনত।
(৪) ১০০৮ চনত।
উত্তৰঃ (২) ১৮০৮ চনত।
(খ) পৃথিৱীত জনসংখ্যা বৃদ্ধিৰ প্ৰধান কাৰণটো কি?
(১) জন্মহাৰ বৃদ্ধি।
(২) মৃত্যুহাৰ হ্রাস।
(৩) জন্মহাৰৰ তুলনাত মৃত্যুহাৰ হ্রাস।
(৪) প্রব্রজন।
উত্তৰঃ (৩) জন্মহাৰৰ তুলনাত মৃত্যুহাৰ হ্রাস।
(গ) পৃথিৱীৰ আটাইতকৈ কম জনসংখ্যাৰ মহাদেশ কোনপনা।
(১) আফ্রিকা।
(২) ওচেনিয়া।
(৩) ইউৰোপ।
(৪) দক্ষিণ আমেৰিকা।
উত্তৰঃ (২) ওচেনিয়া।
(ঘ) তলৰ দেশসমূহৰ কোনখনত জনসংখ্যা ঘনত্ব আটাইতকৈ বেছি?
(১) জাপান।
(২) ভাৰতবৰ্ষ।
(৩) বাংলাদেশ।
(৪) ইন্দোনেছীয়া।
উত্তৰঃ (৩) বাংলাদেশ।
১৫। শিক্ষকৰ তত্ত্বাৱধানত তোমাৰ গাঁও বা চুবুৰীৰ কমেও ৩০ টা ঘৰৰ এটা বছৰৰ জন্ম আৰু মৃত্যুৰ সংখ্যাৰ তথ্য সংগ্ৰহ কৰা আৰু এখন তালিকা প্রস্তুত কৰা। জনসংখ্যা বিতৰণৰ প্ৰধান কাৰকবোৰ বাছি উলিওৱা। তোমালোকৰ অঞ্চলটোত জনবসতি কম বা বেছি হোৱাৰ কাৰণসমূহ উল্লেখ কৰা।
উত্তৰঃ শিক্ষকৰ সহায়ত তোমালোকে কৰিবলৈ চেষ্টা কৰা।
Hi, I’m Dev Kirtonia, Founder & CEO of Dev Library. A website that provides all SCERT, NCERT 3 to 12, and BA, B.com, B.Sc, and Computer Science with Post Graduate Notes & Suggestions, Novel, eBooks, Biography, Quotes, Study Materials, and more.
Thanks sir