পৰম্পৰাগতভাৱে ৰোগ নিৰাময়ৰ ক্ষেত্ৰত অতীজৰে পৰা ভিন্ন ধৰণৰ ঔষধি গুণেৰে সমৃদ্ধ বনস্পতি আৰু ভেষজ উদ্ভিদ সমূহ ব্যৱহাৰ হৈ আহিছে। এই ঔষধি গুণেৰে পৰিপুষ্ট বনস্পতি আৰু ভেষজ উদ্ভিদ সমূহে নিজৰ ঔষধি মূল্যৰ বাবে আয়ুৰ্বেদিক চিকিৎসাত বহুলভাৱে ব্যৱহৃত হৈ আহিছে। এনে এবিধ উৎকৃষ্ট ভেষজ হৈছে শতমূল। এই প্ৰৱন্ধটিত শতমূল উদ্ভিদৰ স্বাস্থ্য সম্পৰ্কীয় উপকাৰিতাৰ Health Benefits of Shatavari বিষয়ে সাম্যক তথ্য বৰ্ণনা কৰা হৈছে।
Read Also: Health Benefits of Silk Cotton tree | শিমলুৰ উপকাৰিতা
শতমূল কি? What is Shatavari?
শতমূল হৈছে Asparagus উদ্ভিদৰ এটা প্ৰজাতি যাক ভাৰতীয় আয়ুৰ্বেদিক ঔষধত বহু শতাব্দী ধৰি ব্যৱহাৰ কৰা হয়। শতমূল উদ্ভিদবিধ অষ্ট্ৰেলিয়া, আফ্ৰিকা, চীন, ভাৰত আৰু আচিৰ কিছু অংশৰ স্থানীয়। উদ্ভিদবিধ উপকূলৰ পৰা আৱৰণ, অৰণ্য, সেমেকা ঠাই, ছায়াময় স্থান, স্ক্ৰাবি জংঘল, বন সীমা, পাহাৰীয়া ঢাল, পৰিত্যক্ত ভূমি আৰু সমভূমিত বিকশিত হোৱা দেখা যায়।শতমূল Adaptogenic ভেষজ।Adaptogenic বনৌষধিবোৰে আপোনাৰ শৰীৰক শাৰীৰিক আৰু আৱেগিক চাপৰ সৈতে মোকাবিলা কৰাত সহায় কৰে বুলি কোৱা হয়।জীৱনীশক্তি উন্নত কৰাৰ বাবে শতমূলক এক সাধাৰণ স্বাস্থ্য টনিক বুলি গণ্য কৰা হয়, যাৰ ফলত ইয়াক আয়ুৰ্বেদিক ঔষধৰ মুখ্য বিষয় কৰি তোলে। শতমূল ভেষজে বিভিন্ন লাভালাভ বহন কৰে, বিশেষকৈ মহিলা প্ৰজনন প্ৰণালীৰ বাবে, আৰু লগতে উৰ্বৰতা বৃদ্ধি কৰে বুলি কোৱা হয়। Adaptogenic ভেষজ হোৱাৰ বাবে ই আৱেগিক আৰু শাৰীৰিক চাপ উপশম কৰাত সহায় কৰে। ই আপোনাক উচ্চ কলেষ্টেৰল প্ৰতিৰোধ কৰাত সহায় কৰে, আৰু বেক্টেৰিয়া আৰু ভেঁকুৰৰ সংক্ৰমণৰ চিকিৎসাত সহায়ক হয়।
উদ্ভিদ বিৱৰণ | Plant Description
শতমূল হৈছে চিৰস্থায়ী, সাধাৰণতে বগাই থকা, উদ্ভিদ যাৰ কাণ্ড 4 মিটাৰ লৈকে দীঘল। ইয়াৰ শিপা দুয়োটা তন্তুযুক্ত টিউব্ৰাছ আৰু সৰু পাইন-বেজীসদৃশ ফাইলোক্লেড (সালোক সংশ্লেষিত শাখা) আছে যি বোৰ চকচকীয়া সেউজীয়া।ফুলবোৰ বগা আৰু সৰু স্পাইক থাকে আৰু ই ফল প্ৰস্তুত কৰে, যাৰ ফলত ক’লা-বেঙুনীয়া, গোলকীয় বেৰী উৎপন্ন হয়। ইয়াত টিউব্ৰাছ শিপাৰ সৈতে এক আগতীয়া শিপা প্ৰণালী থাকে যি প্ৰায় এক মিটাৰ দৈৰ্ঘ্যৰ, দুয়োটা মুৰত সৰু হয়।
ৰসায়নিক উপাদান | Chemical constituents
- Polycyclic alkaloid
- analogs
- Steroidal saponins
- shatavaroside A
- shatavaroside B
- filiasparoside B
- Shatavarins
- immunoside
শতমূলৰ ভিন্ন ভাষিক নাম | Different linguistics name of Shatavari
- ইংৰাজী ভাষাত: Satawari, buttermilk root, climbing asparagus, water root, wild asparagus, wild carrot
- অসমীয়া ভাষাত: Satomul
- বাংলা ভাষাত: Satamuli
- গুজৰাটী ভাষাত: Shatavari
- হিন্দী ভাষাত: Shatamuli, shatavari
- কন্নাড়া ভাষাত: Halavu makkala taayi beru, shatavari
- মালায়ালম ভাষাত: Sathavari
- মাৰাঠী ভাষাত: Shatamuli, shatavari
- উৰিয়া ভাষাত: vari
- তামিল ভাষাত : Tannir-vittan
- তেলুগু ভাষাত: Abiruvu, cella, pilla-pitsara
শতমূলৰ জীৱবৈজ্ঞানিক শ্ৰেণীবিভাজন | Scientific classification of Shatavari
- Kingdom: Plantae
- Clade: Tracheophytes
- Clade: Angiosperms
- Clade: Monocots
- Order: Asparagales
- Family: Asparagaceae
- Subfamily: Asparagoideae
- Genus: Asparagus
- Species: A. Racemosus
- Scientific name: Asparagus racemosus
শতমূলৰ উপকাৰিতা | Health benefits and uses of Shatavari
১. মহিলাৰ প্ৰজনন স্বাস্থ্য (Female reproductive health)
শতমূলে মহিলাসকলক তেওঁলোকৰ জীৱনৰ প্ৰতিটো স্তৰত সমৰ্থন কৰে। শতমূলৰ মূখ্য উপাদানবোৰ হৈছে ষ্টেৰইডেল চেপোনিন যি Estrogen নিয়ন্ত্ৰক হিচাপে ইয়াৰ ব্যৱহাৰৰ পৰামৰ্শ দিয়ে। এই Modulation য়ে ঋতুস্ৰাৱ নিয়ন্ত্ৰণ কৰা, PMSলক্ষণবোৰ নিয়ন্ত্ৰণ কৰা, ঋতুস্ৰাৱৰ ক্ৰেম্প হ্ৰাস কৰা, আৰু হেৰুওৱা তেজৰ পৰিমাণ নিয়ন্ত্ৰণ কৰাত সহায় কৰে। ই তৰল ধাৰণ আৰু অস্বস্তিকৰ ফুলাত সহায় কৰিব পাৰে যি প্ৰায়ে এটা ঋতুস্ৰাৱৰ আগতে হয়।
২. এণ্টিঅক্সিডেণ্ট গুণ (Antioxidant properties)
এণ্টিঅক্সিডেণ্টে মুক্ত-ৰেডিকেল কোষৰ ক্ষতি প্ৰতিহত কৰাত সহায় কৰে। এইবোৰে অক্সিডেটিভ চাপৰ সৈতেও যুঁজ দিয়ে, যাৰ ফলত ৰোগ হয়। শতামূলত চেপোনিনৰ পৰিমাণ বেছি। চেপোনিন হৈছে এণ্টিঅক্সিডেণ্ট ক্ষমতাথকা যৌগ।
৩. মাতৃদুগ্ধ উৎপাদনত সহায় কৰে (Helps with Breast milk production)
কম বয়সীয়া মাতৃসকলে সাধাৰণতে খুব কম গাখীৰ উৎপাদনৰ বাবে তেওঁলোকৰ নৱজাতকক স্তন্যপান কৰাবলৈ অসুবিধা পায়। এনে বিভিন্ন কাৰণ যেনে ৰক্তহীনতা, নিম্ন ৰক্তচাপ, বা কেৱল চাপৰ বাবে হ’ব পাৰে। শতমূল প্ৰতিদিনে গ্ৰহণ কৰিলে গাখীৰ উৎপাদনসহজ আৰু নিয়ন্ত্ৰণ কৰাত সহায় কৰে। এই পদ্ধতিটো সৰু শিশুৰ পুষ্টিৰ বাবে আদৰ্শ যাতে সিহঁতৰ ৰোগ প্ৰতিৰোধ প্ৰণালী শক্তিশালী হয়।শতমূল এবিধ প্ৰাকৃতিক ভেষজ সেয়েহে ই শিশুটোৰ কোনো ক্ষতি নকৰে।
৪. মেজাজসলনি হ্ৰাস কৰে (Reduce moods swing)
পুৰুষৰ তুলনাত মহিলাৰ ক্ষেত্ৰত মেজাজৰ পৰিৱৰ্তন বেছি সচৰাচৰ হয়। ঋতুস্ৰাৱ, গৰ্ভধাৰণ বা হৰমনৰ সমস্যাৰ বাবে এনে হ’ব পাৰে। মেজাজৰ পৰিৱৰ্তনে কেৱল আমাৰ মনোভাৱ নষ্ট নকৰে কৰাৰ লগতে আমাৰ বাবে মানুহৰ সৈতে বাৰ্তালাপ কৰাটো কঠিন কৰি তুলিব পাৰে। শতমূল নিয়মীয়াকৈ গ্ৰহণ কৰিলে মনোভাৱৰ পৰিৱৰ্তনৰ সৈতে সহজে যুঁজ দিয়াত সহায় কৰিব পাৰে।
৫. উৰ্বৰতাৰ সমস্যাত সহায় কৰিব পাৰে (Assist in fertility issues)
পিতৃ-মাতৃ হোৱাটো কাৰোবাৰ জীৱনৰ আটাইতকৈ আনন্দদায়ক অভিজ্ঞতা, কিন্তু দুখৰ বিষয় যে কিছুমান লোকৰ বাবে উৰ্বৰতাৰ সমস্যাই তেওঁলোকক সুখী জীৱন যাপন কৰাত বাধা দিয়ে। শতমূলত উপকাৰী উপাদান থাকে, সেয়েহে ইয়াক সেৱন কৰি উৰ্বৰতাৰ সমস্যাবোৰ দূৰত ৰাখিব পাৰি আৰু গৰ্ভধাৰণৰ সম্ভাৱনা অধিক হয় কিয়নো ই এক শক্তিশালী ভেষজ।
৬. গেষ্ট্ৰিক সমস্যাবোৰ আৰোগ্য কৰিব পাৰে (Gastric problem can be cured)
শতমূলে গেষ্ট্ৰিক সমস্যাৰ চিকিৎসা কৰে বুলি জনা যায়। শতমূলৰ শুকান শিপাবোৰ গুৰিলৈ পৰিৱৰ্তন কৰা হয় আৰু ইয়াক ৰস তৈয়াৰ কৰিব পাৰি। গেষ্ট্ৰোইনটেষ্টিনেল ট্ৰেক্টত হোৱা আলচাৰ আৰু অন্যান্য ৰোগ নিৰাময় কৰিবলৈ এই ৰস খোৱাটো আদৰ্শ। যদি এই উদ্ভিদটো নিয়মীয়াকৈ খোৱা হয়, ই গেষ্ট্ৰোপেৰেচিছ ৰোগো আৰোগ্য কৰিব পাৰে।
৭. মূত্ৰণাশক হিচাপে কাম কৰে (Act as a diuretic)
শতমূলে মূত্ৰণলীৰ সমস্যা আৰু সংক্ৰমণৰ বিৰুদ্ধে যুঁজিবলৈ সহায় কৰে। ই মূত্ৰাশয়ৰ স্বাস্থ্যও বজাই ৰাখে। ইয়াৰ বাহিৰেও, শতমূলৰ নিয়মীয়া ব্যৱহাৰে বৃক্কৰ পাথৰৰ আকাৰ হ্ৰাস কৰাত আৰু কেতিয়াবা ইয়াক সম্পূৰ্ণৰূপে আৰোগ্য কৰাত সহায় কৰিব পাৰে।
৮. ৰোগ প্ৰতিৰোধ প্ৰণালী সমৰ্থন (Support immune System)
গৱেষণাই দেখুৱাইছে যে শতমূলে ৰোগ প্ৰতিৰোধ কোষবোৰ কঢ়িয়াই অনাত এক অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে। ইয়াৰ শিপাৰ ভিতৰত থকা ষ্টেৰইডেল উদ্ভিদৰ যৌগৰ বাবে বুলি ধাৰণা কৰা হয়, যি হৈছে এক শক্তিশালী ৰোগ প্ৰতিৰোধ উদ্দীপক। ই স্বাভাৱিক আৰু ৰোগ প্ৰতিৰোধ-দমন কৰা স্থিতিৰ সময়ত শৰীৰৰ প্ৰতিৰোধ বৃদ্ধি কৰে, ৰোগ প্ৰতিৰোধ-দমন কৰা স্থিতিৰ সময়ত ৰোগ প্ৰতিৰোধ ক্ষমতা বৃদ্ধি কৰাত সহায় কৰে আৰু ৰোগ প্ৰতিৰোধ প্ৰণালীপুনৰুদ্ধাৰত সহায় কৰে। চেপোজেনিনে সংক্ৰমণৰ বিৰুদ্ধে যুঁজ দিয়া কোষবোৰকো উদ্দীপিত কৰিব, যাৰ ফলত সংক্ৰমণ সৃষ্টিকাৰী কোষবোৰৰ সামগ্ৰিক জনসংখ্যা হ্ৰাস হ’ব।
৯. শ্বাসনলীৰ বাবে ভাল (good for the respiratory tract)
যদি সময়মতে চিকিৎসা কৰা নহয় তেন্তে শ্বাস-প্ৰশ্বাসৰ সমস্যা অতি মাৰাত্মক হ’ব পাৰে। ইয়াৰ ফলত উশাহ-নিশাহৰ সমস্যা আৰু ব্ৰংকাইটিছ হয়।শতমূলে নিয়মীয়াকৈ সেৱনে শ্বাসনলীৰ ৰোগ হ্ৰাস কৰাত সহায় কৰিব পাৰে আৰু হাপানীৰ ৰোগীৰ ক্ষেত্ৰতো সহায়ক হয়।
১০. প্ৰাকৃতিক এণ্টিবায়টিক হিচাপে কাম কৰে (Act as natural Antibiotics)
প্ৰায়ে আমি কিছুমান সংক্ৰমণৰ ফলত হোৱা ৰোগ অনুভৱ কৰোঁ,শতমূল ভেষজে ষ্টেফিওলোক্কাছ, ই.কোলাই, ডিচেণ্টেৰিয়া আৰু কলেৰাৰ দৰে ৰোগ নিৰাময় কৰিবলৈ প্ৰাকৃতিক জৈৱ-প্ৰতিৰোধী হিচাপে কাম কৰে। শতমূল পাউডাৰে ৰোগ প্ৰতিৰোধ প্ৰণালীঅধিক শক্তিশালী কৰাত সহায় কৰে যাতে ই জীৱনৰ প্ৰতি ভাবুকিপূৰ্ণ ৰোগ হোৱাপ্ৰতিহত কৰিব পাৰে।
ব্যৱহাৰ | Uses
শতমূল ভেষজৰ ৰস, পেষ্ট আৰু শতমূল ভেষজৰ পৰা ভিন্ন ধৰণৰ আয়ুৰ্বেদিক কেপচুল, চূৰ্ণা, টনিক, পাউডাৰ আদি ভিন্ন ধৰণৰ ৰোগ নিৰাময়ৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
শতমূলৰ বাবে অনুমোদিত পালি | Recommended dosage for Shatavari
| Forms/ Products | Preparation | Dosages/ Day |
| Churna/ Powder | The Churna can be taken with honey or milk or lukewarm water. | ¼-½ teaspoon twice |
| Syrup/ Arishta | It is in decoction form of Churna with some additives. | 1-2 teaspoon |
| Tablet/ Capsule/ Vati | It can be taken with milk or water after meal. | 1-2 Vati twice |
| Juice/ Kashayam | It is taken by adding the same quantity of water and take it up with an empty stomach. | 2-3 teaspoons |
| Paste/ Avaleha | It can be taken with water. | ¼-½ teaspoon |
পাৰ্শ্বক্ৰিয়া | Side effects
শতমূলৰ কিছুমান পাৰ্শ্বক্ৰিয়া থাকিব পাৰে যাৰ ভিতৰত আছে স্তন কোমলতা। এইটো সাধাৰণতে হয় কিয়নো ইয়াত Estrogen ৰ দৰে একে গুণ থাকে, সেয়েহে উচ্চ Estrogen স্তৰ থকা কোনোবাই স্তনৰ বিষ আৰু কোমলতাৰ সন্মুখীন হ’ব পাৰে। ইয়াৰ ফলত এগৰাকী মহিলাৰ স্তনৰ আকাৰৰ তাৰতম্য হ’ব পাৰে যি তেওঁলোকৰ বাবে আৰামদায়ক নহ’ব পাৰে। শতমূলক বৃক্ক বা হৃদযন্ত্ৰৰ বিকাৰ থকা লোকসকলে পৰিহাৰ কৰিব লাগে কিয়নো ইয়াক সেৱন কৰাটো মাৰাত্মক প্ৰমাণিত হ’ব পাৰে। কিছুমান লোকৰ ওজন বৃদ্ধিও হ’ব পাৰে। অৱশ্যে যিকোনো সমস্যা পৰিহাৰ কৰিবলৈ এটা প্ৰমাণিত আৰু প্ৰামাণিক উৎসৰ পৰা শতমূল ক্ৰয় কৰাটো গুৰুত্বপূৰ্ণ। Asparagus উদ্ভিদ পৰিয়ালৰ প্ৰতি এলাৰ্জিক প্ৰতিক্ৰিয়া থকা লোকসকলে শতমূলৰ ফৰ্মুলেচন সেৱন কৰা পৰিহাৰ কৰিব লাগে। ইয়াৰ পৰা হোৱা এলাৰ্জিক প্ৰতিক্ৰিয়াবোৰ দাগ, খজুৱতি চকু আৰু ছাল, মূৰ ঘূৰোৱা, দ্ৰুত হৃদস্পন্দনৰ হাৰ বা হাপানীৰ লক্ষণৰ অৱনতিৰ ৰূপত হ’ব পাৰে।
টোকা | Note
সেয়হে শতমূলৰ উপকাৰিতা Health Benefits of Shatavari আৰু অপকাৰীতা সমূহলৈ লক্ষ্য ৰাখি ইয়াক সঠিক পৰিমাণত ব্যৱহাৰ কৰা উচিত কিয়নো যিকোনো সামগ্ৰীৰে অত্যাধিক ব্যৱহাৰে আমাৰ স্বাস্থ্যৰ ক্ষতি কৰিব পাৰে। ওপৰত উল্লেখ কৰা সমূহ কেৱল তথ্যৰ আধাৰত সাধাৰণ জ্ঞানাৰ্থে যোগান ধৰা তথ্য। ৰোগ নিৰাময়ত ঔষধী ক্ষেত্ৰত শতমূলৰ ব্যৱহাৰ কৰাৰ আগত চিকিৎসকৰ পৰামৰ্শ লোৱাটো বাঞ্ছনীয়।
সামৰণি | Conclusion
এই প্ৰৱন্টিৰ দ্বাৰা আপোনালোকে নিশ্চয় শতমূলৰ উপকাৰিতা Health Benefits of Shatavari সম্বন্ধে এক সাম্যক পৰিচয় পালে।শতমূলৰ উপকাৰিতা Health Benefits of Shatavari, ব্যৱহাৰ, উপাদান, ভিন্ন ভাষিক নাম, অপকাৰীতা তথা অনান্য গুণাগুণৰ বিষয়ে জানিবলৈ পালে। আশা কৰোঁ উক্ত প্ৰৱন্ধটিত উল্লেখ থকা তথ্য সমূহে আপোনালোকক বিভিন্ন ধৰণৰ সমস্যাত ভিন্ন ধৰণে উপকৃত কৰিব। ধন্যবাদ।
FAQ
প্ৰশ্ন: শতমূল উদ্ভিদ কোন ঠাইৰ স্থানীয়?
উত্তৰ: শতমূল উদ্ভিদ অষ্ট্ৰেলিয়া, আফ্ৰিকা, চীন, ভাৰত আৰু আচিৰ কিছু অংশৰ স্থানীয়।
প্ৰশ্ন: শতমূল উদ্ভিদ কোনবোৰ ঠাইত বিকশিত হোৱা দেখা যায়?
উত্তৰ: শতমূল উদ্ভিদ উপকূলৰ পৰা আৱৰণ, অৰণ্য, সেমেকা ঠাই, ছায়াময় স্থান, স্ক্ৰাবি জংঘল, বন সীমা, পাহাৰীয়া ঢাল, পৰিত্যক্ত ভূমি আৰু সমভূমিত বিকশিত হোৱা দেখা যায়।
প্ৰশ্ন: শতমূলে কেনেদৰে কাম কৰে?
উত্তৰ: শতমূলৰ পাউদাৰে গেষ্ট্ৰিক আলচাৰৰ চিকিৎসা কৰে আৰু ভৱিষ্যতৰ আলচাৰ সৃষ্টি হোৱাপ্ৰতিহত কৰিব পাৰে। স্তন্যপান কৰোৱা সমৰ্থন কৰে। স্তন্যপান কৰাই থকা মাতৃসকলে তেওঁলোকৰ গাখীৰ উৎপাদন বৃদ্ধি কৰিবলৈ শতমূল পাউডাৰ ব্যৱহাৰ কৰে। শতমূলে স্তন্যপান কৰোৱাৰ বাবে গুৰুত্বপূৰ্ণ এক হৰমন প্ৰলেক্টিনৰ উৎপাদন বৃদ্ধি কৰে।
প্ৰশ্ন: শতমূল কোন পৰিয়ালৰ অন্তৰ্ভুক্ত উদ্ভিদ?
উত্তৰ: শতমূল Asparagaceae পৰিয়ালৰ অন্তৰ্ভুক্ত উদ্ভিদ।
প্ৰশ্ন: শতমূলৰ বৈজ্ঞানিক নাম কি?
উত্তৰ: শতমূলৰ বৈজ্ঞানিক নাম হৈছে Asparagus racemosus
Read Also: Health Benefits of Clove Oil | লং তেলৰ উপকাৰিতা
My self Mahezubin Saikia. Working in Dev Library as a Content Writer. A website that provides all SCERT, NCERT 3 to 12, and BA, B.com, B.Sc, and Computer Science with Post Graduate Notes & Suggestions, Novel, eBooks, Health, Finance, Biography, Quotes, Study Materials, and more.
