Understanding South Asia Unit 1 দক্ষিণ এছিয়াক এটা অঞ্চল হিচাপে বোধগম্য কৰা, College and University Answer Bank for BA, B.com, B.sc, and Post Graduate Notes and Guide Available here, Understanding South Asia Unit 1 দক্ষিণ এছিয়াক এটা অঞ্চল হিচাপে বোধগম্য কৰা Solutions to each Unit are provided in the list of UG-CBCS Central University & State University Syllabus so that you can easily browse through different College and University Guide and Notes here. Understanding South Asia Unit 1 দক্ষিণ এছিয়াক এটা অঞ্চল হিচাপে বোধগম্য কৰা Question Answer can be of great value to excel in the examination.
Understanding South Asia Unit 1 দক্ষিণ এছিয়াক এটা অঞ্চল হিচাপে বোধগম্য কৰা
Understanding South Asia Unit 1 দক্ষিণ এছিয়াক এটা অঞ্চল হিচাপে বোধগম্য কৰা Notes cover all the exercise questions in UGC Syllabus. The Understanding South Asia Unit 1 দক্ষিণ এছিয়াক এটা অঞ্চল হিচাপে বোধগম্য কৰা in India provided here ensures a smooth and easy understanding of all the concepts. Understand the concepts behind every Unit and score well in the board exams.
২২। হিমালয় পর্বতমালাৰ উচ্চতা কিয় বৃদ্ধি হৈ আছে? দক্ষিণ এছিয়াৰ কোনখন দেশ হিমালয়ৰ সীমাত আছে?
উত্তৰঃ ইউৰেচিয়ান ফলকৰ সৈতে সংঘৰ্ষ হোৱা ভাৰতীয় ফলকৰ দ্বাৰা দক্ষিণ এছিয়াৰ ভূমিখণ্ড গঠন কৰা হৈছিল। এই কাৰ্য প্ৰায় সত্তৰ নিযুত বছৰ আগতে আৰম্ভ হৈছিল আৰু পৃথিৱীৰ সর্বোচ্চ পর্বতশৃংখলাৰ জন্ম দিছিল। দক্ষিণ এছিয়াৰ বেছিভাগ ভূমি মূল ভাৰতীয় ফলকৰ ভূমিৰ পৰা গঠন কৰা হয়। ফলকবোৰৰ বিৰুদ্ধে টেকটনিক কাৰ্যৰ চাপৰ ফলত হিমালয়ৰ উচ্চতা প্ৰতি বছৰে একৰ পৰা পাঁচ মিলিমিটাৰলৈ বৃদ্ধি হয়। হিমালয়ৰ বৃহৎ আকাৰে ৰাজ্যখনৰ লোকসকলৰ বিশ্বাস আৰু পৰম্পৰাক তীব্ৰভাৱে প্ৰভাৱিত কৰিছে৷ কিছুমান পর্বত ইয়াত থকা কিছুমান ধৰ্মৰ বাবে পবিত্ৰ বুলি গণ্য কৰা হয়।
পাকিস্তান আৰু আফগানিস্তানৰ মাজৰ সীমান্তৰ পৰ্বতবোৰ কাশ্মীৰৰ মাজেৰে বিস্তীৰ্ণ আৰু তাৰ পিছত হিমালয়ৰ উচ্চপৰিসৰৰ সৈতে মিলিত হয়। হিমালয়ে ভাৰত আৰু চীনৰ মাজত এক প্ৰাকৃতিক বাধাৰ সৃষ্টি কৰে, নেপাল আৰু ভূটান ৰাজ্যই তিব্বতৰ সৈতে বাফাৰ ৰাজ্য হিচাপে কাম কৰে।
২৩। বাৰিষা সাধাৰণতে মে’ মাহৰ শেষৰ ফালে বা জুনৰ আৰম্ভণিতে কিয় আহে? বাৰিষাৰ সৈতে থকা মুখ্য বৰষুণৰ আৰ্হি কি? দক্ষিণ এছিয়াৰ বৃহৎ জনসংখ্যাৰ বাবে বাৰিষা কিয় সমৰ্থনৰ এক মুখ্য উৎস?
উত্তৰঃ বাৰিষা হৈছে বতাহৰ এক ঋতুগত পৰিৱৰ্তন যি ধাৰাসাৰ বৰষুণৰ সৈতে সম্পর্কিত। গ্ৰীষ্মকালৰ বাৰিষাৰ বৰষুণ – সাধাৰণতে জুন আৰু ছেপ্টেম্বৰৰ মাজত পৰে-দক্ষিণ এছিয়াৰ নদীবোৰৰ বাবে খাদ্যৰ যোগান ধৰে আৰু কৃষি উৎপাদনৰ বাবে প্ৰয়োজনীয় পানী প্রদান কৰে। গ্রীষ্মকালত, মহাদেশটো গৰম হয়, থাৰ মৰুভুমিয়ে প্ৰণালীটোক ইন্ধন যোগায়। বাঢ়ি অহা গৰম বতাহে এক শূন্যতাৰ সৃষ্টি কৰে যি বংগোপসাগৰ আৰু ভাৰত মহাসাগৰৰ পৰা গৰম সেমেকা বতাহত টানি আনে। এই কাৰ্যই ভূমিৰ ওপৰত আৰ্দ্ৰতা-ভৰ্তি ডাৱৰ সলনি কৰে, য’ত বৰষুণৰ ৰূপত পানী ওলাই যায়। মৌচুমী বৰষুণে দক্ষিণ এছিয়ালৈ হিমালয়লৈকে আর্দ্রতা আনি দিয়ে । পৰ্বতবোৰত আৰ্দ্ৰতা ভৰ্তি ডাৱৰৰ উচ্চতা বৃদ্ধি হোৱাৰ লগে লগে, জলীয় বাষ্প বৰষুণ বা বৰফৰ ৰূপত ঘনীভূত হয় আৰু ব্ৰহ্মপুত্ৰ, গঙ্গা আৰু সিন্ধুৰ দৰে মুখ্য নদীবোৰলৈ প্ৰবাহিত হোৱা সোঁত আৰু অৱবাহিকাবোৰ কঢ়িয়াই আনে। পশ্চিম ঘাটবোবে ভাৰতৰ পশ্চিম উপকূলৰ দক্ষিণত একে ধৰণৰ প্ৰণালী সৃষ্টি কৰে। বাংলাদেশ আৰু পূৱ ভাৰতৰ কিছু অংশত বাৰিষা ঋতুত বৰষুণ হয় আৰু কিছুমান অঞ্চলত তীব্ৰ বানপানী হয়।
আটাইতকৈ বেছি ক্ষতিগ্রস্ত ঠাইবোৰ বংগোপসাগৰৰ উপকূলত আছে, যেনে — বাংলাদেশ। পশ্চিম ভাৰত আৰু পাকিস্তানত বানপানীৰ আশংকা কম, কিয়নো বৰষুণৰ ডাৱৰ ভাৰতজুৰি যোৱাৰ সময়ত সেই দেশবোৰে আৰ্দ্ৰতা হেৰুৱাইছে। পশ্চিমত, থাৰ মৰুভূমিত পাকিস্তান সীমান্তৰ ওচৰত মৰুভূমিৰ পৰিস্থিতি স্পষ্ট। গড় হিচাপত, এই বিশাল মৰুভূমিত প্ৰতি বছৰে দহ ইঞ্চিতকৈ কম বৰষুণ হয়। অঞ্চলটোৰ উত্তৰ প্ৰান্তত, হিমালয়ৰ উচ্চতাই গৰম সেমেকা মৌচুমী বায়ুক পর্বতমালা পাৰ হৈ যোৱাত বাধা দিয়ে ৷ হিমালয়ে বৰষুণৰ বাধা হিচাপে কাম কৰে আৰু তিব্বত আৰু পশ্চিম চীনৰ বাবে এক শক্তিশালী বৰষুণৰ ছাঁৰ প্ৰভাৱ সৃষ্টি কৰে৷ বাৰিষাকাল এছিয়াৰ বেছিভাগ বৰষুণৰ বাবে দায়বদ্ধ, অক্টোবৰৰ মাজতে প্ৰণালীটোৱে ইয়াৰ গতিপথ চলাইছে আৰু বাৰিষাঋতু সাধাৰণতে শেষ হৈছে।
শীতকালীন বাৰিষাৰ বিশেষত্ব হৈছে উত্তৰৰ পৰা অহা শীতল, শুকান বতাহ। দক্ষিণ এছিয়াৰ জনসাধাৰণে শীতৰ মাহবোৰত শুকান বতৰ অনুভৱ কৰে। বৰষুণৰ গ্ৰীষ্মকাল আৰু শুকান শীতকালৰ একে ধৰণৰ আৰ্হি পৃথিৱীৰ আন প্ৰান্ত, যেনে দক্ষিণ চীন আৰু দক্ষিণপূব এছিয়াৰ কিছুমান অঞ্চলত পোৱা যায়। দক্ষিণ এছিয়াৰ সৰু অংশ, যেনে শ্রীলংকা আৰু দক্ষিণ-পূব ভাৰতৰ জনসাধাৰণসকলে বৰষুণৰ শীতৰ বাৰিষা আৰু লগতে বৰষুণৰ গ্ৰীষ্মৰ বাৰিষা অনুভৱ কৰে ৷ সেইবোৰৰ ক্ষেত্ৰত, উত্তৰৰ পৰা নামি অহা শীতকালীন মৌচুমী বতাহে তেওঁলোকৰ উপকূলত জমা কৰাৰ আগতে বংগোপসাগৰৰ পৰা আৰ্দ্ৰতা সংগ্ৰহ কৰাৰ সুযোগ লাভ কৰে।
২৪। ব্ৰিটিছ উপনিবেশবাদে দক্ষিণ এছিয়ালৈ কি পৰিৱৰ্তন আনিছিল? ব্রিটিছে দক্ষিণ এছিয়াক কেতিয়া নিয়ন্ত্ৰণ কৰিছিল?
উত্তৰঃ দক্ষিণ এছিয়াকে ধৰি সমগ্ৰ বিশ্বতে ঔপনিৱেশিকতাৰ শক্তি অনুভৱ কৰা হৈছিল। দক্ষিণ এছিয়াই বিশ্বৰ বৰ্তমানৰ বেছিভাগ ৰাজনৈতিক সীমা স্থাপনত ঔপনিৱেশিকতাৰ ভূমিকাৰ এক উৎকৃষ্ট উদাহৰণ। ষোড়শ শতিকাৰ পৰা ঔপনিৱেশিক ইউৰোপৰ জাহাজসমূহ দক্ষিণ এছিয়াত বাণিজ্য পৰিচালনা কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে। ব্ৰিটিছ ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানীক ১৬০০ চনত এছিয়া আৰু ভাৰতত বাণিজ্য কৰিবলৈ প্ৰতিষ্ঠা কৰা হৈছিল। তেওঁলোকে মচলা, ৰেচম, কপাহ আৰু অন্যান্য সামগ্ৰীৰ ব্যৱসায় কৰিছিল। পিছলৈ, ৰাজ্যসমূহৰ মাজত সংঘৰ্ষ আৰু তিক্ত প্রতিদ্বন্দিতাৰ সুযোগ লবলৈ, ইউৰোপীয় শক্তিবোৰে উপনিৱেশ স্থাপন কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে। ব্ৰিটেইনে ১৮৫৭ চনৰ পৰা ১৯৪৭ চনলৈ দক্ষিণ এছিয়া নিয়ন্ত্রণ কৰিছিল।
গোৱা (Goa) হৈছে আধুনিক ভাৰতৰ আটাইতকৈ সৰু ৰাজ্য। ষোড়শ শতিকাত, প্রথমে পর্তুগীজ ব্যৱসায়ীসকলে ইয়াৰ সন্মুখীন হৈছিল, যিয়ে আহি পোৱাৰ অলপ পিছতে ইয়াক সংযুক্ত কৰিছিল। গোৱা পৰৱৰ্তী ৪৫০ বছৰৰ বাবে পর্তুগালৰ এটা উপনিৱেশ আছিল। ১৮০০ দশকৰ মাজভাগলৈ, ক্ষুদ্র অঞ্চলটোৰ বেছিভাগ লোকক বলপূর্বক খ্রীষ্টান ধৰ্মলৈ ৰূপান্তৰিত কৰা হৈছিল। অৱশ্যে, বহুতো হিন্দু পৰম্পৰা অঞ্চলটোত বৰ্তি আছিল। ভাৰতৰ প্ৰবাসী সম্প্ৰদায়ৰ মাজত হিন্দু বন্ধ পালন কৰা হয়। খ্ৰীষ্টান বন্ধবোৰো উদযাপন কৰা হয়, বিশেষকৈ খ্ৰীষ্টমাছ আৰু ইষ্টাৰৰ সময়ত। গোৱাৰ বহুতো ঐতিহাসিক অট্টালিকাৰ প্ৰধান গির্জা আৰু ধৰ্মনিৰপেক্ষ স্থাপত্যশৈলী ইউৰোপীয়, যি ইয়াৰ পৰ্তুগীজ উৎপত্তি প্রতিফলিত কৰে। এই স্থাপত্যক স্থানীয়ভাৱে ইণ্ডো-পর্তুগীজ বুলি কোৱা হয়। গোৱা আছিল পৃথিৱীৰ আটাইতকৈ দীঘলীয়া সময়ৰ ঔপনিৱেশিক সম্পত্তিবোৰৰ ভিতৰত এটা। অৱশেষত ১৯৬১ চনত ইয়াক ভাৰতৰ লগত সংযুক্ত কৰা হৈছিল।
১৯৪৭ চনৰ পিছত ব্ৰিটিছে আৰু দক্ষিণ এছিয়া নিয়ন্ত্ৰণ কৰা নাছিল। স্থানীয় প্ৰতিৰোধ আৰু দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধৰ বিধ্বংসী প্ৰভাৱৰ অৰ্থ হৈছে ব্ৰিটিছ সাম্ৰাজ্যক এসময়ৰ দৰে নিয়ন্ত্ৰণ কৰিব নোৱাৰি। গ্রেট ব্রিটেইনে নিজৰ পুনর্বিকাশৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিবলৈ সাম্ৰাজ্য নিৰ্মাণৰ পৰা আঁতৰি আহিছিল। ভাৰতৰ পৰা ব্ৰিটিছ প্ৰত্যাহাৰৰ পিছত, ব্ৰিটেইনে মুছলমান আৰু হিন্দুসকলৰ মাজত অপৰিসীম সাংস্কৃতিক পার্থক্য উপলব্ধি কৰে আৰু সেই পাৰ্থক্যৰ ওপৰত আধাৰিত কৰি ৰাজনৈতিক সীমা সৃষ্টি কৰে। পশ্চিম পাকিস্তান পশ্চিম ভাৰতৰ পৰা পৃথক কৰা হৈছিল; পূব পাকিস্তান পূৱ ভাৰতৰ পৰা খোদিত কৰা হৈছিল। অৱশ্যে, হিন্দু আৰু মুছলমান সংখ্যাগৰিষ্ঠতাক পৃথক কৰা নতুন সীমাবোৰ জনসংখ্যা গোটৰ মাজেৰে গৈছিল আৰু কিছুমান জনসংখ্যাই এতিয়া নিজকে সীমান্তৰ ভুল ফালে থকা দেখা গৈছিল। পশ্চিম পাকিস্তান-ভাৰত বিভাজন এক কৰুণ গৃহযুদ্ধলৈ পৰিণত হৈছিল, কিয়নো হিন্দু আৰু মুছলমানসকলে তেওঁলোকৰ পছন্দৰ দেশলৈ প্ৰব্ৰজন কৰিবলৈ সংগ্ৰাম কৰিছিল। গৃহযুদ্ধত ১০ লাখতকৈও অধিক লোকৰ মৃত্যু হৈছিল, যি যুদ্ধৰ কথা এতিয়াও পাকিস্তান আৰু ভাৰতৰ মাজত আজিৰ ৰাজনৈতিক আলোচনাত উল্লেখ কৰা হৈছে। মাজভাগত পঞ্জাৱ অঞ্চলৰ থলুৱা শিখসকলেও যথেষ্ট ক্ষতিগ্রস্ত হৈছিল। কিছুমান লোকে প্ৰব্ৰজন নকৰাৰ সিদ্ধান্ত লৈছিল, যিয়ে বর্ণনা কৰে যে ভাৰতত কিয় যিকোনো অ-মুছলমান ৰাজ্যত সৰ্বাধিক মুছলমান জনসংখ্যা আছে।
১৯৭৩ চনত পশ্চিম পাকিস্তান আৰু পূব পাকিস্তানৰ মাজত আন এখন গৃহযুদ্ধ আৰম্ভ হয়। যেতিয়া ১৯৪৭ চনত প্ৰথমবাৰৰ বাবে ৰাজ্যসমূহ সৃষ্টি কৰা হৈছিল, তেতিয়া তেওঁলোকে একেখন চৰকাৰৰ অধীনত পৰিচালনা কৰিছিল যদিও কোনো উমৈহতীয়া সীমা নাছিল আৰু নশ মাইলতকৈ অধিক দূৰত্বত আছিল আৰু কোনো জাতিগত সাদৃশ্য নথকা লোকৰ দ্বাৰা জনবসতিপূর্ণ আছিল ৷ গৃহযুদ্ধ প্রায় তিনি মাহ ধৰি চলিছিল আৰু ইয়াৰ ফলস্বৰূপে পাকিস্তান আৰু বাংলাদেশৰ ‘পূৰ্বতে পূব পাকিস্তান’ সার্বভৌম দেশ সৃষ্টি হৈছিল। বাংলাদেশ নামটো তাত বাস কৰা বেছিভাগ লোকৰ বাংলা জাতিৰ ওপৰত আধাৰিত। পাকিস্তান আৰু বাংলাদেশ এই দুয়োখন দেশ বিশ্বৰ শীৰ্ষ দহখন সৰ্বাধিক জনবহুল দেশৰ ভিতৰত আছে।
ভাষা সম্ভৱতঃ ইউৰোপীয়সকলে দক্ষিণ এছিয়াক প্ৰভাৱিত কৰা এক অধিক বিস্তৃত উপায়। আধুনিক ভাৰত আৰু পাকিস্তানত, মাধ্যমিক শিক্ষাত (ইংৰাজী মাধ্যমৰ বিদ্যালয়) ইংৰাজী হৈছে পছন্দৰ ভাষা ৷ এইটো হৈছে চৰকাৰ আৰু সামৰিক বাহিনীৰ দ্বাৰা ব্যৱহৃত ভাষা। আন বহুতো এছিয়াৰ দেশৰ বিপৰীতে, পাকিস্তান আৰু ভাৰতত বেছিভাগ বিজ্ঞাপন ইংৰাজীত আছে, আনকি গ্ৰাম্য অঞ্চলতো। শিক্ষিত লোকসকলে তেওঁলোকৰ মাতৃভাষত কথোপকথনৰ সময়ত ইংৰাজী শব্দ বা সম্পূৰ্ণ ইংৰাজী বাক্য ব্যৱহাৰ কৰি পিছলৈ সলনি কৰে। কিছুমান পণ্ডিতে এই হিংলিছ বা উৰ্গলিছক উত্তৰ ভাৰত আৰু পাকিস্তানৰ আধাৰ ভাষা হিচাপে অভিহিত কৰিছে।
এই এছিয়া উপমহাদেশৰ ভিতৰত ব্ৰিটিছ ক্ৰিকেট হৈছে এক গুৰুত্বপূৰ্ণ সাংস্কৃতিক আৰু ৰাষ্ট্ৰীয় খেল। ভাৰত আৰু পাকিস্তানৰ মাজত নিৰন্তৰ সংঘৰ্ষ তেওঁলোকৰ ৰাষ্ট্ৰীয় ক্ৰিকেট দলৰ মাজত তীব্র প্ৰতিদ্বন্দিতাত প্ৰতিফলিত হয়। ক্ৰিকেট বিশ্বকাপ প্ৰতি চাৰি বছৰৰ মূৰত অনুষ্ঠিত হয় আৰু আন্তৰ্জাতিক ক্ৰিকেট পৰিষদে সেয়া প্ৰদান কৰে। দক্ষিণ এছিয়াৰ যিবোৰ দেশে চাৰিবাৰকৈ ক্ৰিকেট বিশ্বকাপ জিকিছে, সেইবোৰ দেশ হল – ভাৰত (১৯৮৩, ২০১১), পাকিস্তান (১৯৯২) আৰু শ্ৰীলংকা (১৯৯৬)।
২৫। পাকিস্তান আৰু ভাৰত দুয়োৰে বাবে পঞ্জাৱ অঞ্চল কিয় গুৰুত্ত্বপূৰ্ণ? পঞ্জাৱত বাস কৰা শিখ সকলৰ এটা ৰাজনৈতিক লক্ষ্য কি আছিল?
উত্তৰঃ পঞ্জাৱ হৈছে এক উৰ্বৰ কৃষি অঞ্চল যাৰ উচ্চ জনসংখ্যাৰ ঘনত্ব ভাৰত আৰু পাকিস্তানৰ সীমিত অৱস্থিত। পঞ্জাৱৰ এলেকাবোৰ ভাৰত আৰু পাকিস্তান দুয়োটা ঠাইতে আছে। যত পৰ্যাপ্ত সতেজ পানী আৰু যথেষ্ট খাদ্য উৎপাদন হয়, সাধাৰণতে জনসংখ্যাৰ ঘনত্ব অধিক হয়। পঞ্জাৱ হৈছে পাকিস্তানৰ আটাইতকৈ ঘন বসতিপূৰ্ণ অঞ্চল। ভাৰতৰ পঞ্জাৱ নামৰ এখন পৃথক ৰাজ্য আছে। ইয়াৰ নদী উপত্যকাবোৰ কৃষি উৎপাদনৰ বাবে উৎকৃষ্ট অঞ্চল আৰু দুয়োখন দেশৰ বিশাল জনসংখ্যাক খাদ্য যোগান ধৰাৰ বাবে প্ৰয়োজনীয় ব্যৱস্থাসমূহত যথেষ্ট অৰিহনা যোগায়।
পঞ্জাৱী লোকসকলে ভাৰতৰ পঞ্জাৱ ৰাজ্য আৰু পাকিস্তানৰ পঞ্জাৱ প্ৰদেশত পোৱা যায়। ভাৰতীয় স্বাধীনতা আৰু ইণ্ডো – ইউৰোপীয় ভাষাও কয়। এক বৃহত্তৰ পৰিপ্ৰেক্ষিতত, পাঞ্জাৱী পটভূমি থকা লোক সকলক পাঞ্জাৱী লোকসকল ভাৰতৰ পঞ্জাৱ ৰাজ্য আৰু পাকিস্তানৰ পঞ্জাৱ প্ৰদেশত পোৱা যায়। ভাৰতীয় স্বাধীনতা আৰু ১৯৪৭ চনত পাকিস্তান সৃষ্টিৰ সময়ত, বিভাজনৰ সময়ত এই বৃহৎ সাংস্কৃতিক ক্ষেত্র দুখন দেশত পৃথক কৰা হৈছিল। পঞ্জাৱৰ বেছিভাগ লোকে পাঞ্জাৱী ভাষা আৰু ইণ্ডো-ইউৰোপীয় ভাষাও কয়। এক বৃহত্তৰ পৰিপ্ৰেক্ষিতত, পাঞ্জাৱী পটভূমি থকা লোকসকলক দক্ষিণ এছিয়াৰ অন্যতম মুখ্য জাতিগত গোট হিচাপে গণ্য কৰা হয় ৷ পাকিস্তানৰ জনসংখ্যাৰ প্ৰায় ৪৫ শতাংশ হৈছে পাঞ্জাৱী।
পাকিস্তানত পাঞ্জাৱীসকলে গোষ্ঠী আৰু দলত বিভক্ত, যি পৰম্পৰাগত পেচাৰ সৈতে সম্পর্কিত। পৰম্পৰাগতভাৱে, পাঞ্জাৱীসকল কৃষক আৰু যোদ্ধা, আধুনিক সময়ত কৃষি বৃত্তি আৰু সামৰিক জীৱনৰ সৈতে সম্পর্কিত। পাকিস্তানৰ পাঞ্জাৱীসকল মুখ্যতঃ মুছলমান, যদিও তাতে খ্রীষ্টান সংখ্যালঘু বিদ্যমান। ভাৰতীয় পাঞ্জাৱীসকল পৰম্পৰাগত গোটৰ অন্তৰ্ভুক্ত, যাৰ ভিতৰত আছে পাকিস্তানৰ দৰে একে গোট। পঞ্জাৱৰ বেছিভাগ মুছলমান জনসংখ্যাই ১৯৪৭ চনত পাকিস্তানলৈ প্ৰব্ৰজন কৰিছিল আৰু সেয়েহে, ভাৰতীয় পাঞ্জাৱীসকলৰ বেছিভাগেই খ্ৰীষ্টান সংখ্যালঘু থক শিখ।
পাকিস্তান আৰু ভাৰত পাঞ্জাৱ অঞ্চল হৈছে শিখসকলৰ স্বদেশ, যিসকলে ইছলাম বা হিন্দু ধর্মতকৈ পৃথক ধৰ্ম অনুসৰণ কৰে। শিখ ধৰ্ম গুৰু নানক দেৱে (১৪৬৯ – ১৫৩৮) প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল। এই ধৰ্মত জাতি, ধর্ম, লিংগৰ সকলো পার্থক্য প্ৰত্যাখ্যান কৰা হয়। শিখ ধৰ্মত কোনো পুৰোহিত শ্ৰেণী নাই। প্রতিজন ব্যক্তিয়ে নৈতিক জীৱন যাপন কৰাৰ বাবে সমানে আৰু সম্পূৰ্ণৰূপে দায়বদ্ধ, যাৰ ফলত অৱশেষত সাৰ্বজনীন পৰিত্ৰাণ হয়। স্বৰ্গ আৰু নৰক ভৌতিক স্থান নহয় আৰু ঈশ্বৰ হৈছে মহাজাগতিক সার্বজনীন আত্মা। ঐতিহাসিকভাৱে, পৰম্পৰাগত শিখ পুৰুষসকলে মূৰত পাগুৰি পিন্ধে আৰু কেতিয়াও চুলি বা দাঢ়ি কাটিব নোৱাৰে। শিখ ধৰ্ম হৈছে এক সার্বজনীন ধর্ম। এক প্রসিদ্ধ শিখৰ সীমাৰেখা আৰু আধ্যাত্মিক কেন্দ্ৰ হৈছে তেওঁলোকৰ সোণালী মন্দিৰ, যি ভাৰতৰ ৰাজ্য পঞ্জাৱৰ অমৃতসৰ চহৰত অৱস্থিত। শিখ ধৰ্ম হৈছে ধর্মীয় দৰ্শন আৰু অভিব্যক্তিৰ এক প্ৰণালী, যাক গুৰমত বা গুৰুসকলৰ পৰামৰ্শ বা জীৱনশৈলী বুলি জনা যায়। শিখ ধৰ্ম হিন্দী আৰু পাঞ্জাৱী শব্দ শিখনাৰ পৰা আহিছে, যাৰ অৰ্থ হৈছে শিকিবলৈ ৷ শিখ ধৰ্মৰ মুখ্য বিশ্বাস হৈছে সাৰ্বজনীন ঈশ্বৰৰ ওপৰত বিশ্বাস। শিখ ধৰ্মই ঈশ্বৰৰ নাম আৰু বাৰ্তাৰ ওপৰত অনুশাসন আৰু ব্যক্তিগত ধ্যানৰ জৰিয়তে পৰিত্ৰাণৰ অন্বেষণক প্ৰচাৰ কৰে। অৱশ্যে, এইটো উল্লেখ কৰিব লাগিব যে শিখসকলৰ ঈশ্বৰৰ এক অনৃতাত্ত্বিক ধাৰণা আছে। অর্থাৎ, শিখসকলে ঈশ্বৰক মানুহৰ দৰে কোনো ৰূপ বা আকৃতি বা মন থকা বুলি কল্পনা নকৰে। শিখ ধৰ্ম পৃথিৱীৰ পঞ্চম সর্বাধিক ধৰ্ম হৈ উঠিছে।
দক্ষিণ এছিয়াত ব্ৰিটিছ ঔপনিৱেশিক দখলৰ সময়ত, মুছলমান আৰু হিন্দু জনগোষ্ঠীৰ ওপৰত ব্ৰিটিছ শাসনত সহায় কৰিবলৈ শিখসকলক ক্ষমতাৰ পদলৈ উন্নীত কৰা হৈছিল। শিখসকল প্ৰায়ে ৰাজ্যৰ বৃহৎ হিন্দু আৰু মুছলমান জনগোষ্ঠীৰ দ্বাৰা আচ্ছন্ন হৈ থাকে। বহুতো শিখে মুছলমান বা হিন্দু আধিপত্যৰ পৰা মুক্ত হৈ নিজৰ ৰাষ্ট্ৰ-ৰাজ্য বিচাৰে আৰু পঞ্জাৱ অঞ্চলক খালিস্তান নামৰ এই ৰাষ্ট্ৰ-ৰাজ্যৰ বাবে নতুন স্বদেশ হিচাপে পৰিগণিত হোৱাটো চাব বিচাৰে। তেওঁলোকে খালিস্তান সৃষ্টিৰ প্ৰচাৰৰ বাবে সমদল আৰু প্ৰদৰ্শন অনুষ্ঠিত কৰিছে। অৱশ্যে ভাৰত চৰকাৰে খালিস্তান ধাৰণাক সমৰ্থন কৰা উগ্ৰপন্থী আন্দোলনৰ বিৰুদ্ধে কঠোৰ পদক্ষেপ লৈছে। খালিস্তান আন্দোলন ১৯৭০ আৰু ১৯৮০ ৰ দশকত অধিক জনপ্রিয় আছিল আৰু শেহতীয়া দশকবোৰত হ্রাস পাইছিল। সমৰ্থকসকলে এতিয়াও যুৱ লোকসকলক আকৰ্ষিত কৰিবলৈ চেষ্টা কৰে আৰু বিদেশী অনুদানক আকৰ্ষিত কৰিবলৈ চেষ্টা কৰে। সেইবাবেই খালিস্তানৰ পাকিস্তানী আৰু ভাৰত চৰকাৰৰ সমৰ্থন নাই আৰু সোনকালেই বাস্তৱত পৰিণত হোৱাৰ সম্ভাৱনা নাই। খালিস্তান হৈছে একে ধৰণৰ আকাংক্ষা বা ঐতিহ্য থকা এক নির্দিষ্ট গোটৰ লোকৰ বাবে এটা ৰাষ্ট্ৰ ৰাজ্যৰ ৰাজনৈতিক গোটৰ বাবে বিৱৰ্তনৰ প্ৰচেষ্টাৰ এক উদাহৰণ।
২৭। কোন তিনিখন দেশে কাশ্মীৰ ৰাজ্যৰ কিছু অংশ নিয়ন্ত্ৰণ কৰিছিল? দক্ষিণ এছিয়াৰ সাৰ্থকতাৰ বাবে কাশ্মীৰ অঞ্চল কিয় গুৰুত্বপূর্ণ?
উত্তৰঃ উত্তৰৰ উচ্চ পর্বতমালাত অৱস্থিত পূৰ্বৰ কাশ্মীৰ ৰাজ্য, যি ব্ৰিটিছৰ সময়ত বিভক্ত দক্ষিণ এছিয়াৰ আগৰ এখন পৃথক ৰাজ্য আছিল। ১৯৪৭ চনত যেতিয়া ব্ৰিটিছে ভাৰত আৰু পাকিস্তানৰ মাজত সীমা আকৰ্ষণ কৰিছিল, তেতিয়া কাশ্মীৰৰ নেতা মহাৰাজাই কোনো দেশৰ অংশ নল’বলৈ কিন্তু স্বাধীন হৈ থাকিবলৈ সিদ্ধান্ত লৈছিল। কাশ্মীৰৰ জনসংখ্যাৰ প্ৰায় ৭৫ শতাংশ মুছলমান আছিল; মহাৰাজাকে ধৰি বাকীসকল মুখ্যতঃ হিন্দু আছিল। এই ব্যৱস্থাই এক সময়ৰ বাবে কাম কৰিছিল, যেতিয়ালৈকে মুছলমান সংখ্যাগৰিষ্ঠসকলক পাকিস্তানত তেওঁলোকৰ সহযোগী মুছলমানসকলে যোগদান কৰিবলৈ উৎসাহিত কৰা নাছিল। মুছলমান বিদ্ৰোহৰ পিছত, মহাৰাজাই ভাৰতীয় সামৰিক বাহিনীৰ পৰা সহায় বিচাৰিছিল । ভাৰতে বাধ্য হোৱাতকৈ অধিক আনন্দিত হৈছিল আৰু ইয়াক পাকিস্তানৰ বিৰোধিতা কৰাৰ সুযোগ হিচাপে আৰু এবাৰ দেখিছিল। আজি কাশ্মীৰ বিভক্ত হৈ পৰিছে, পাকিস্তানে উত্তৰ অঞ্চল নিয়ন্ত্ৰণ কৰিছে, ভাৰতে দক্ষিণ অঞ্চল নিয়ন্ত্ৰণ কৰিছে আৰু চীনে পূব অঞ্চলৰ এটা অংশ নিয়ন্ত্ৰণ কৰিছে। যুদ্ধবিৰতি কাৰ্যকৰী কৰা হৈছে, কিন্তু যুঁজৰ প্ৰাদুৰ্ভাৱ ঘটিছে। কাশ্মীৰৰ ভৱিষ্যত অস্পষ্ট। কোনো দেশেই বৃহৎ পৰিমাণৰ যুদ্ধ আৰম্ভ কৰিব নিবিচাৰে, কিয়নো তেওঁলোকৰ সকলোৰে ওচৰত পাৰমাণৱিক অস্ত্র আছে।
কাশ্মীৰত সংঘৰ্ষ হয় শ্ৰম আৰু সম্পদৰ সলনি কৌশলগত অৱস্থান আৰু পানীৰ নিয়ন্ত্ৰণকলৈ। কাশ্মীৰৰ পৰ্বতবোৰত খনন কৰিব লগা প্ৰচুৰ খনিজ পদার্থ আছে নে নাই সেয়া অজ্ঞাত, কিন্তু নিৰ্বিশেষে, খনিৰ কাৰ্যকলাপ কম চলি আছে, সংঘাত সৃষ্টি কৰিবলৈ পর্যাপ্ত নহয়। গুৰুত্বপূৰ্ণ ভৌতিক ভূগোলৰ এটা মুখ্য বৈশিষ্ট্য হৈছে পানী। ইন্দাছ নদী কাশ্মীৰৰ মাজেৰে তিব্বতৰ পৰা আৰু পাকিস্তানলৈ বৈ গৈছে। উত্তৰ পাকিস্তানত বাস কৰা লোকসকলৰ অস্তিত্বৰ বাবে এই নদী প্ৰণালীৰ নিয়ন্ত্ৰণ গুৰুত্বপূৰ্ণ। যদি ভাৰতে নদীৰ ওপৰত এটা বান্ধ স্থাপন কৰে আৰু পানী সীমান্তৰ কাষলৈ, দক্ষিণৰ শুকান অঞ্চললৈ সলনি কৰে, তেন্তে পাকিস্তানে দেশৰ উত্তৰ অংশত পানীৰ অভাৱৰ সন্মুখীন হ’ব পাৰে। কাশ্মীৰ সংঘৰ্ষৰ আন এটা দিশ পাকিস্তান আৰু ভাৰতৰ বিভাজনলৈ ঘূৰি যায়, যিয়ে মুছলমানসকলক সীমান্ত অঞ্চলত হিন্দুসকলৰ বিৰুদ্ধে থিয় কৰাইছিল। কাশ্মীৰৰ নিয়ন্ত্ৰণক লৈ সংঘৰ্ষত ধৰ্মীয় পাৰ্থক্য পুনৰ পৃষ্ঠলৈ আহিছে। মুছলমান জনসাধাৰণৰ দ্বাৰা কাশ্মীৰৰ ভিতৰত উগ্ৰপন্থী আন্দোলনই পাকিস্তানক সমৰ্থন কৰা আৰু হিন্দু অধ্যুষিত ভাৰতক সমৰ্থন কৰা সকলৰ মাজত বিভাজন বৃদ্ধি কৰিছে।
২৮। পর্যটকক অন্তর্ভুক্ত কৰাৰ ক্ষেত্ৰত ভূটান কিয় ইমান নির্বাচিত? উন্নয়ন সম্পর্কে ভূটানৰ পথপ্রদর্শক দর্শন ব্যাখ্যা কৰা।
উত্তৰঃ ভূটান এখন সৰু পাহাৰীয়া দেশ। ভূটানদেশখন চীন আৰু ভাৰতৰ মাজত উচ্চহিমালয়ৰ কাষত অৱস্থিত৷ পৰ্বতশৃংগবোৰ তিনি হাজাৰ ফুটতকৈও অধিক হয়। আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ কেনটাকি ৰাজ্যৰ ভৌতিক এলেকাত ভূটানৰ আকাৰ প্ৰায় আধা আৰু ইয়াত এক মিলিয়নতকৈও কম লোক আছে ৷ দক্ষিণৰ সমভূমিবোৰ উষ্ণ, উপ-ক্ৰান্তীয়, কিন্তু বৰফৰে আবৃত পর্বতবোৰৰ উচ্চ উচ্চতাত মেৰু প্ৰকাৰৰ জলবায়ু আছে। স্থানীয় লোকসকলে তেওঁলোকৰ দেশক ‘বজ্র ড্রাগনৰ দেশ’ বুলি কয় কিয়নো তেওঁলোকে কঠোৰ ধুমুহাৰ সন্মুখীন হয়। ভূটানত প্ৰাকৃতিক বাসস্থানৰ বাবে বৃহৎ এলেকা আছে যিবোৰ মানুহৰ কাৰ্যকলাপৰ দ্বাৰা বিচলিত হোৱা নাই। প্রাকৃতিক পৰিৱেশ আৰু জনসাধাৰণৰ অনন্য ঐতিহ্য আৰু সংস্কৃতিয়ে ভূটানক বিশ্ব ভ্ৰমণকাৰীসকলৰ বাবে এক আকর্ষণীয় গম্ভব্য স্থান কৰি তোলে।
ভূটান হৈছে এক সৰু দেশ য’ত বেছি উদ্যোগ বা উচ্চ-প্ৰযুক্তিৰ সমষ্টি জড়িত নহয় ৷ বন আৰু কৃষি হৈছে মুখ্য অর্থনৈতিক কার্যকলাপ, যি দেশৰ জনসংখ্যাৰ প্ৰায় ৬০ শতাংশ। পশুধন চৰণীয়া কৰা আৰু জীৱিকা কৃষি হৈছে কৃষিৰ প্ৰাথমিক প্ৰকাৰ। দেশৰ সামান্য আন্তঃগাঁথনি বৃদ্ধি কৰাটো ইয়াৰ উচ্চপৰ্বত আৰু দূৰৱৰ্তী অৱস্থানৰ দ্বাৰা বাধাগ্ৰস্ত হৈছে। ভাৰত ভূটানৰ মুখ্য বাণিজ্যিক অংশীদাৰ আৰু দেশৰ উন্নয়ন আৰু অৰ্থনৈতিক পৰিস্থিতিত এক গুৰুত্বপূর্ণ ভূমিকা পালন কৰিছে।
ভূটানত আধুনিক পৰিবহণ আৰু যোগাযোগ প্রযুক্তি প্ৰৱৰ্তন কৰা হৈছে আৰু দেশখন বিশ্ব অৰ্থনীতিৰ সৈতে কেনেদৰে সংযুক্ত হৈ আছে সেয়া সলনি কৰিছে। উপগ্ৰহ আৰু কেব’ল টেলিভিছন, ম’বাইল ফোন নেটৱৰ্ক, ইণ্টাৰনেট আৰু মুখ্য এয়াৰলাইন সেৱাই ভূটান আৰু বাকী বিশ্বৰ লোকসকলৰ মাজত সুযোগ আৰু বাৰ্তালাপৰ দুৱাৰ মুকলি কৰি দিছে। প্রযুক্তিগত সেৱাৰ প্ৰৱৰ্তনে ভূটান চৰকাৰক ইয়াৰ পৰিৱেশ আৰু অনন্য ঐতিহ্য সুৰক্ষিত কৰাৰ বাবে পদক্ষেপ ল’বলৈ প্ৰেৰিত কৰিছে। পর্যটন পৰিৱৰ্তনৰ এক মুখ্য কেন্দ্ৰবিন্দু হৈ পৰিছে। দেশখনে পৰ্যটনৰ বিকাশৰ বাবে প্ৰচেষ্টা বৃদ্ধি কৰিছে কিন্তু এক নিৰ্দিষ্ট প্ৰকাৰৰ ভ্ৰমণকাৰীক লক্ষ্য কৰি লৈছে। ভূটান ভ্ৰমণৰ বাবে এক ব্যয়বহুল স্থান, যি ভ্ৰমণকাৰীসকলৰ বাবে আটাইতকৈ ডাঙৰ প্ৰতিৰোধক৷ ভাৰত আৰু বাংলাদেশৰ বাহিৰে আন ঠাইৰ দৰ্শনার্থীসকলে ভূটানৰ পৰ্যটনৰ যোগানকৰ্তা সকলৰ দ্বাৰা নিৰ্ধাৰিত কঠোৰ প্ৰয়োজনীয়তাৰ সৈতে সন্মত হ’ব লাগিব, যাৰ ভিতৰত আছে দেশখনত থাকিব লগা বৃহৎ দৈনিক মাচুল। ভূটানত পৰ্যটন বৃদ্ধি পাইছে কিন্তু ইয়াৰ প্ৰয়োজনীয়তা আৰু নিয়মাৱলীত অত্যন্ত নির্বাচনী ৰৈ গৈছে। এই পদক্ষেপবোৰ হৈছে দেশৰ পৰিৱেশ স্বাস্থ্য অক্ষুণ্ণ থকাটো নিশ্চিত কৰা আৰু বাহিৰৰ লোকসকলৰ পৰা নিম্নতম সাংস্কৃতিক প্ৰভাৱ পৰাটো নিশ্চিত কৰা।
বৌদ্ধ ধৰ্ম হৈছে ভূটানৰ প্ৰধান ধর্ম প্রায় ৭৫ শতাংশ জনসংখ্যা ইয়াক অনুসৰণ কৰে। তাৰ বিপৰিতে হিন্দু ধৰ্ম হৈছে দ্বিতীয় সর্ববৃহৎ ধর্ম যাক ২৫ শতাংশ জনসংখ্যাই অনুসৰণ কৰে। উন্নয়ন মূলক প্রকল্পসমূহ নিয়ন্ত্ৰণ কৰাৰ ক্ষেত্ৰত চৰকাৰৰ এটা নীতি হৈছে স্থূল ৰাষ্ট্ৰায় সুখৰ ধাৰণা (GNH), যাক ভূটানৰ সংস্কৃতি আৰু জনসাধাৰণৰ ওপৰত এটা প্ৰকল্পৰ প্ৰভাৱ নিৰ্ধাৰণ কৰিবলৈ এক নিৰ্দেশনা হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা হয়। উন্নয়ন সম্পৰ্কীয় কঠোৰ পদক্ষেপে দেশখনক গুৰুতৰ পৰিৱেশৰ অৱক্ষয়ৰ পৰা সুৰক্ষিত কৰিছে আৰু ভূটানৰ লোকসকলৰ জীৱনশৈলী বজাই ৰখাত সহায় কৰিছে। কিছুমান পদক্ষেপ বাত্ৰিৰ লোকৰ বাবে কঠোৰ যেন লাগিব পাৰে, কিন্তু দেশখনে ইয়াৰ লোকসকলৰ স্বাস্থ্য আৰু কল্যাণৰ বাবে এই পদক্ষেপবোৰ ৰূপায়ণ কৰিছে। উদাহৰণস্বৰূপে, দেশত ধপাত সামগ্রী বিক্ৰী কৰাটো নিষিদ্ধ কৰা হৈছে। ৰাজতন্ত্ৰৰ দ্বাৰা শতিকা জুৰি শাসন কৰাৰ পিছত গণতান্ত্ৰিক নিৰ্বাচন মানক হৈ পৰিছে । পৰিৱৰ্তনৰ উদ্দেশ্য হৈছে জনসাধাৰণক তেওঁলোকৰ চৰকাৰ আৰু দেশৰ অধিক প্রত্যক্ষ নিয়ন্ত্ৰণ প্ৰদান কৰা।
ভূটানৰ সংস্কৃতিৰ বিষয়ে আকর্ষণীয় বিষয়বোৰৰ ভিতৰত আছে বিবাহৰ বিষয়। চহৰবোৰত প্ৰেমৰ ওপৰত আধাৰিত বিবাহ অধিক সচৰাচৰ হৈ আহিছে, আনহাতে বহুতো সৰু গাঁৱত সজ্জিত বিবাহ এক পৰম্পৰা হৈ আছে। বৰ্তমানৰ আইনী ব্যৱস্থাৰ অধীনত মহিলাসকলৰ উত্তৰাধিকাৰৰ অধিকাৰ আছে। ঘৰ আৰু ব্যক্তিগত সম্পত্তি এটা পৰিয়ালৰ মহিলা সন্তানৰ জৰিয়তে প্ৰেৰণ কৰা হয় । পৰম্পৰাগতভাৱে, পুৰুষ শিশুৱে উত্তৰাধিকাৰী নহয়৷ পুৰুষসকলে তেওঁলোকৰ নিজৰ জীৱিকা উপাৰ্জন কৰিব বুলি আশা কৰা হয় আৰু যদি তেওঁলোকৰ বিয়া হয় তেন্তে প্ৰায়ে পত্নীৰ ঘৰত থাকিব বুলি এয়াও আশা কৰা হয়।
২৯। নেপালে কিয় পৰিৱেশৰ অৱক্ষয় অনুভৱ কৰিছে?
উত্তৰঃ পৃথিৱীৰ আটাইতকৈ উচ্চ পৰ্বত শৃংখলা হিমালয়ৰ সীমাত স্থিত নেপাল দেশ যিকোনো সাগৰীয়া উপকূলৰ পৰা বিচ্ছিন্ন, ভাৰত আৰু চীনৰ দ্বাৰা বাহিৰৰ পৃথিৱীৰ পৰা সুৰক্ষিত। নেপালৰ আকাৰ বাংলাদেশৰ দৰে ভৌতিক এলেকাত প্ৰায় একে আৰু ইয়াত প্রায় ত্রিশ নিযুত লোক বসবাস কৰে। ইয়াৰ ৮০ শতাংশতকৈও অধিক লোকে তীব্র বনধ্বংস আৰু মাটি খহনীয়াত ভুগি থকা অঞ্চলত কাম কৰে। ঘৰ নিৰ্মাণ কৰিবলৈ, ৰান্ধিবলৈ গছবোৰ কাটি পেলোৱা হয়। খাদ্য উৎপাদন ক্ষমতা হেৰুওৱাৰ সৈতে দ্রুত গতিত বর্ধিত জনসংখ্যাৰ সংমিশ্ৰণৰ অৰ্থ হৈছে নেপালত এক ডাঙৰ সংকট সংঘটিত হোৱা। নেপালৰ সৰ্বশ্ৰেষ্ঠ কৃষিভূমি দক্ষিণ নেপালৰ তৰাই নিম্নভূমিত আছে, আনহাতে উত্তৰ নেপাল যথেষ্ট পাহাৰীয়া। হিমালয়ৰ উচ্চতাই উত্তৰত মানুহৰ বাসস্থান সীমিত কৰে। উচ্চজনসংখ্যা বৃদ্ধিয়েও শেহতীয়া বছৰবোৰত দেশৰ অৰ্থনৈতিক বিকাশৰ হাৰক অতিক্ৰম কৰিছে।
নেপালত পৰ্যটকৰ আকৰ্ষণৰ প্ৰাচুৰ্য আছে, পর্বত শৃঙ্গ ইয়াৰ সৰ্বাধিক জনাজাত। ইয়াৰ উপৰিও, শ শ প্রাচীন মন্দিৰ আৰু মঠ আছে। দ্রুত প্রবাহিত সোঁত আৰু উচ্চ পর্বত অঞ্চলই এক সাধাৰণ উদ্যোগ সমৰ্থন কৰে। নেপাললৈ অহা দর্শনার্থীসকলে এক সমৃদ্ধ সংস্কৃতিৰ আভাস পোৱাৰ সুযোগ পাইছে যিটো কেইজনমান বাহিৰৰ লোকে চাব পাৰে। নেতিবাচক দিশটো হ’ল পর্যটনে আঃগাঁথনি আৰু সেৱাত বিনিয়োগৰ দাবী কৰে৷ এনে বিনিয়োগে নেপালী লোকসকলৰ বাবে প্রয়োজনীয় বিদ্যালয়, চিকিৎসা ক্লিনিক আৰু ৰাজহুৱা সেৱাৰ পৰা পুঁজি প্রত্যক্ষ কৰে। পৰ্যটনৰ পৰা উপাৰ্জনৰ প্ৰয়োজন, কিন্তু বিনিয়োগৰ সৈতে বাণিজ্য বন্ধ কৰাটো এটা কঠিন বিকল্প। নেপালৰ পৰ্যটন ভূটানৰ দৰে সীমাবদ্ধ নহয়, অনন্য ভৌতিক আৰু সাংস্কৃতিক দৃশ্যই সমগ্ৰ বিশ্বৰ পৰা ভ্ৰমণকাৰীসকলক আকৰ্ষিত কৰে।
নেপালত হিন্দু ধর্ম হৈছে মুখ্য ধৰ্ম, কিন্তু উত্তৰত বৌদ্ধ ধৰ্মৰ মিশ্ৰণ অধিক প্রচলিত। নেপালৰ অভিভাৱক দেৱতা হৈছে শিৱ। পৃথিৱীৰ আটাইতকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ শিৱ উপাসনা স্থলী পশুপতিনাথ মন্দিৰ ৰাজধানী চহৰ কাঠমাণ্ডুত অৱস্থিত। এই শিৱ মন্দিৰটো কেৱল ইউনেস্কোৰ বিশ্ব ঐতিহ্যক্ষেত্র নহয়, বিশ্বজুৰি হিন্দু তীৰ্থযাত্ৰীসকলৰ বাবে এক মুখ্য গন্তব্যস্থান। বৌদ্ধ আৰু হিন্দু বিশ্বাস প্ৰায়ে নেপালত মিহলি হয়।
নেপালৰ এক পৃথক অংশত, ভাৰতৰ সীমান্তত থকা ভৈৰাহাৱা (সিদ্ধাৰ্থ নগৰ) চহৰৰ ওচৰত থকা লুম্বিনী হৈছে ইউনেস্কোৰ আন এক বিশ্ব ঐতিহ্যক্ষেত্ৰ, যিটো বৌদ্ধ ধৰ্মৰ প্ৰতিষ্ঠাপক সিদ্ধার্থ গৌতমৰ জন্মস্থানৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়ে। ৰাজকুমাৰ সিদ্ধার্থ গৌতমৰ জন্ম হৈছিল প্রায় ৫৬৩ খ্রীষ্টপূৰ্ব, লুম্বিনীৰ ওচৰত। চহৰখনে ৰাজকুমাৰক তেওঁৰ সন্মানত নির্মিত কেইবাটাও মঠ আৰু মন্দিৰৰ সৈতে স্বীকৃতি দিছে। এটা গোটেই উন্নয়ন ক্ষেত্ৰ মঠ আৰু মন্দিৰৰ বাহিৰে আন একোতে সীমাবদ্ধ নহয়। অঞ্চলটোত আন কোনো বাণিজ্যিক বা ৰাজহুৱা ভৱন-যেনে হোটেল, দোকান বা ব্যৱসায় নির্মাণ কৰিব নোৱাৰি। বৌদ্ধ ধৰ্মৰ বিভিন্ন শাখাৰ প্ৰত্যেকৰে অঞ্চলটোৰ নিজা নিৰ্দিষ্ট শাখা আছে। লুম্বিনী হৈছে সমগ্ৰ বিশ্বৰ বৌদ্ধ বিশ্বাসীসকলৰ বাবে এক মুখ্য তীর্থস্থান।
১৭০০ দশকৰ শেষৰ ফালে নেপালৰ স্থানীয় ৰাজ্যসমূহক এক ৰাজ্যত একত্ৰিত কৰা হয় আৰু ৰাজতন্ত্ৰৰ দ্বাৰা শাসন কৰা হয়। ১৯০০ দশকৰ মাজভাগলৈকে ৰাজপৰিয়ালে ৰাজ্যখন শাসন কৰিছিল। নেপাল ১৯৪৭ চনৰ পৰা ব্ৰিটিছ প্ৰভাৱৰ পৰা মুক্ত, কিন্তু এক স্থিৰ কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰ স্থাপন কৰাত সমস্যা হৈছে। ১৯৫১ চনত ৰাজ্যৰ দায়িত্বত থকা ৰাজপৰিয়ালটো সলনি কৰা হয় আৰু ১৯৯০ চনত অধিক গণতান্ত্রিক সংস্কাৰ কৰা হয়। চীনৰ কমিউনিষ্ট পক্ষপাতীসকলে বিদ্রোহী কার্যকলাপত সক্ৰিয় হৈ আছে। সঘনাই হোৱা প্ৰতিবাদ আৰু নাগৰিক অস্থিৰতাই ৰাজনৈতিক অস্থিৰতাৰ সৃষ্টি কৰিছে, যি পৰ্যটনক নিৰুৎসাহিত কৰিছে আৰু অৰ্থনীতিক আৰু অধিক হতাশাগ্ৰস্ত কৰিছে। মাওবাদী কমিউনিষ্ট আন্দোলন আৰু অন্যান্য বিৰোধী ৰাজনৈতিক দলসমূহে গণ প্রতিবাদ সাব্যস্ত কৰে, যাৰ ফলত শান্তি চুক্তি হয়। পৰৱৰ্তী নির্বাচনে এখন যুক্তৰাষ্ট্ৰীয় গণতান্ত্রিক গণৰাজ্য স্থাপনৰ সৃষ্টি কৰিছিল ৷ নেপালৰ প্ৰথম ৰাষ্ট্ৰপতিয়ে ২০০৮ চনত কাৰ্যালয়ত শপত গ্ৰহণ কৰিছিল। ৰাজপৰিয়ালৰ প্ৰতি অনুগত আৰু ৰাজপৰিয়ালটো ভংগ হোৱাটো বিচৰা সকলৰ মাজত দেশত এতিয়াও যথেষ্ট উত্তেজনা আছে। এক স্থিৰ চৰকাৰ অবিহনে, নেপালত অৰ্থনৈতিক আৰু ৰাজনৈতিক প্ৰগতি এক গুৰুতৰ প্ৰত্যাহ্বান হ’ব।
৩০। মালদ্বীপৰ পাৰিপাৰ্শ্বিক উদ্বেগ সমাধানৰ বাবে কি পৰিকল্পনা ঘোষণা কৰা হৈছিল?
উত্তৰঃ ভাৰত মহাসাগৰৰ বিষুৱৰেখাৰ ঠিক উত্তৰে ভাৰতৰ দক্ষিণ-পশ্চিমে মালদ্বীপ অৱস্থিত, নিম্ন দ্বীপৰ এটা গোট য’ত মাত্র ১১৫ বর্গ মাইল অঞ্চল আৱৰি থকা ছাব্বিশটা প্রবাল দ্বীপ আছে। প্রবাল দ্বীপৰ ভিতৰত প্ৰায় ১,২০০ টা সৰু দ্বীপ আছে। পর্তুগালে ১৫৫৮ চনৰ পৰা এছিয়ালৈ ঔপনিৱেশিক সম্প্ৰসাৰণৰ সময়ত মালদ্বীপ নিয়ন্ত্ৰণ কৰিছিল। ১৬৫৪ চনত হ’লৈণ্ডে পর্তুগীজসকলৰ পৰা দায়িত্ব গ্ৰহণ কৰিছিল ৷ মালদ্বীপ ১৮৮৭ চনত ব্ৰিটিছ ৰক্ষক হৈ পৰে, যি ১৯৬৫ চনলৈকে চলিছিল, যেতিয়া স্বাধীনতা অৰ্জন কৰা হৈছিল। তিনি বছৰৰ পিছত দেশখন এখন গণৰাজ্যত পৰিণত হয়। মালদ্বীপ বহুতো চৰম সীমাৰ সৈতে এখন দেশ। ই ভৌতিক ক্ষেত্ৰ আৰু জনসংখ্যা দুয়োটাতে এছিয়াৰ আটাইতকৈ সৰু ৰাষ্ট্ৰ। দ্বীপৰাষ্ট্ৰখনত সংখ্যাগৰিষ্ঠ মুছলমান জনসংখ্যা থকা যিকোনো দেশৰ আটাইতকৈ সৰু ভৌতিক এলেকা আছে। সমুদ্র পৃষ্ঠৰ পৰা চাৰি ফুট, এঘাৰ ইঞ্চি ওপৰৰ গড় উচ্চতা যিকোনো দেশৰ বাবে পৃথিৱীৰ ভিতৰত সর্বনিম্ন।
মাছ ধৰা আৰু পৰ্যটন হৈছে মালদ্বীপবাসীৰ জীৱিকা অৰ্জনৰ মুখ্য পদ্ধতি। শেহতীয়া বছৰবোৰত পর্যটন বৃদ্ধি পাইছে। বহুতো দ্বীপ আৰু প্ৰবাল দ্বীপ বিশ্ব ভ্ৰমণকাৰীসকলৰ বাবে আকর্ষণীয় গন্তব্যস্থান। প্রথম পর্যটক ৰিজৰ্ট (Resort)টো ১৯৭২ চনত মুকলি কৰা হৈছিল। সেই সময়ৰ পৰা, সমগ্ৰ দ্বীপপুঞ্জত ব্যৱসায়ৰ বাবে বিশ্বমানৰ ৰিজাৰ্ট সুবিধা মুকলি হৈছে। পর্যটন হৈছে দেশৰ সম্পদ অৰ্জনৰ এক উপায়। ক্রান্তীয় জলবায়ু আৰু মাইলৰ বালিময় সমুদ্রতীৰে এক আকর্ষণীয় পর্যটন কার্যসূচী প্ৰদান কৰে।
মালদ্বীপ হৈছে এক সমগ্ৰ দেশৰ উদাহৰণ যি জলবায়ু পৰিৱৰ্তনৰ বাবে বানপানীৰ আশংকাত থাকিব পাৰে যদি মেৰু বৰফ গলে আৰু সাগৰৰ স্তৰ বৃদ্ধি হয়। মালদ্বীপৰ প্ৰশাসনে সেউজগৃহ গেছ নিৰ্গমন বৃদ্ধি আৰু জলবায়ু পৰিৱৰ্তনৰ গোলকীয় উষ্ণতাৰ দিশৰ ফলত সাগৰৰ স্তৰ বৃদ্ধি হোৱাৰ সম্ভাৱনা ৰক্ষা কৰিবলৈ আন্তর্জাতিক সম্প্ৰদায়ক সমৰ্থন কৰিবলৈ কঠোৰ পৰিশ্ৰম কৰিছে।
৩১। দক্ষিণ এছিয়াৰ ঐতিহাসিক উত্তৰাধিকাৰবোৰ বৰ্ণনা কৰা।
উত্তৰঃ ভাৰতীয় উপমহাদেশ জনপ্ৰিয়ভাৱে ভাৰত, বাংলাদেশ, পাকিস্তান, শ্রীলংকা, নেপাল, মালদ্বীপ আৰু ভূটানবে গঠিত। এই ৰাষ্ট্ৰসমূহে ১৯৪৭ চনত ব্ৰিটিছ শাসনৰ সমাপ্তিলৈকে এক উমৈহতীয়া অতীত ভাগ বতৰা কৰিছিল। ইতিহাসক চাৰিটা সময়ত বিভক্ত কৰিব পাৰি— প্রাচীন কাল (২০০০ খ্রীষ্টপূর্ব- খ্রীষ্টাব্দ ১২০০), মধ্যযুগ (খ্রীষ্টাব্দ ১২০০-১৭৬৫), ব্ৰিটিছ যুগ (১৭৬৫-১৯৪৭) আৰু ব্ৰিটিছ-পৰৱৰ্তী (স্বাধীনতা সময় ১৯৪৭ চনৰ পৰা আজিলৈকে)। ৰাজহুৱা প্রশাসন দক্ষিণ এছিয়াৰ সমৃদ্ধ ইতিহাসৰ, এটা অংশ।
প্রাচীন আৰু মধ্যযুগীয় কাল : খ্রীষ্টপূর্ব চতুর্থ শতিকাত কৌটিল্যৰ অৰ্থশাস্ত্ৰ হৈছে ৰাজহুৱা প্রশাসন, অর্থনীতি, নৈতিক আচৰণ আৰু প্ৰতিৰক্ষা বিষয়ত প্রথম জ্ঞাত ভাৰতীয় গ্রন্থ। ইয়াৰ ১৫ খন কিতাপ হৈছে ৰাজ্যৰ বিষয়বোৰৰ এক বিস্তৃত ব্যৱহাৰ য’ত চাণক্যক লেখক হিচাপেও জনা যায়, মৌৰ্য ৰাজবংশৰ শাসক আৰু প্ৰতিষ্ঠাপক চন্দ্রগুপ্ত মৌর্যক উপদেশ দিয়ে। মৌর্য প্রশাসন ইয়াৰ প্ৰকৃত অৰ্থত প্রথম আমোলাতান্ত্রিক প্রশাসন আছিল কিয়নো ই পদানুক্রমিক, যোগ্যতা-আধাৰিত, বেতনভোগী, পূৰ্ণ-সময়ৰ কৰ্মচাৰীৰ দ্বাৰা পৰিচালিত (লিখিত নথিপত্ৰৰ আধাৰত) আৰু বিভাগত বিভক্ত আছিল। মহম্মদ খানে মৌর্য সাম্রাজ্যক ৰজাৰ প্ৰতি আনুগত্যৰ ওপৰত আধাৰিত কৰি এক ‘অভিজাত মেধাতন্ত্র’ বুলি বৰ্ণনা কৰে; পশ্চিমৰ ৰাজনৈতিক পৃষ্ঠপোষকতাৰ দৰে। ৰজা অশোকে (খ্ৰীষ্টপূর্ব ৩০৪-২৩২) প্রশাসনিক যন্ত্রপাতি শক্তিশালী কৰে আৰু আধুনিক সময়ৰ ৰাজহুৱা প্ৰশাসনৰ গাঁথনিগত ভেঁটি স্থাপন কৰে।
তেওঁ ন্যায়, স্থানীয় শাসন আৰু কল্যাণৰ সংস্কাৰ কৰিছিল। মিশ্ৰাই বৰ্ণনা কৰিছে যে অশোকে সাম্ৰাজ্যৰ পৰম্পৰাগত প্রশাসনিক বিভাজনক প্রদেশ বা জিলাত বিভক্ত কৰিছিল। “এই প্ৰদেশবোৰক উপবিভাগ আৰু জনপদত বিভক্ত কৰা হৈছিল, যিবোৰক পুনৰ গাঁওত বিভক্ত কৰা হৈছিল। প্ৰশাসনৰ বিভিন্ন কৰ্মকৰ্তাৰ বাবে কামৰ এক স্পষ্ট শ্রেণীবিভাজন আছিল যাক প্রশাসনিক কাম আৰু কল্যাণমূলক আঁচনি সম্পাদন কৰিবলৈ নিযুক্ত কৰা হৈছিল”। গুপ্তী প্ৰশাসনৰ (৩০০-৬০০ খ্রীষ্টাব্দ) সময়ত বিকেন্দ্ৰীকৰণৰ ধাৰণাটো আৰু গুৰুত্ব আৰোপ কৰিছিল, য’ত বৈদেশিক নীতি নিৰ্ধাৰণ আৰু যুদ্ধ ঘোষণাৰ বাহিৰে চৰকাৰৰ প্ৰায় সকলো কাম স্থানীয় সংস্থাৰ জৰিয়তে অব্যাহতি দিয়া হৈছিল।
মধ্য এছিয়াৰ পৰা অহা মোগলসকলৰ শাসনৰ এক অতি কেন্দ্ৰীভূত আৰু সামৰিক ৰূপ আছিল; ইয়াৰ সম্ৰাটসকল চেঙ্গিজ খানৰ (১১৬২-১২২৭ খ্রীষ্টাব্দ) প্রত্যক্ষ বংশধৰ। তেওঁলোকে পাৰ্চিয়াৰ পৰা আক্ৰমণ কৰিছিল আৰু অঞ্চলটোলৈ ইছলামিক আৰু পাৰ্চী পৰম্পৰা আনিছিল। আহমাদে কয় যে “বৰ্তমানৰ ভাৰত আৰু পাকিস্তানৰ বহুতো প্রশাসনিক প্ৰতিষ্ঠানৰ শিপা মোগল শাসনৰ পৰা পোৱা যাব পাৰে। মোগল প্রশাসন ৰাজতন্ত্ৰৰ ওপৰত কেন্দ্ৰিত আছিল, যাক মানসাব্দাৰী প্ৰণালীৰ (উচ্চ আমোলাতন্ত্ৰৰ ব্যক্তিগত প্ৰণালী) জৰিয়তে সকলো উন্নতি আৰু সন্মানৰ উৎস হিচাপে চোৱা হৈছিল। এই সময়ৰ প্ৰশাসনিক গাঁথনিটো মুখ্যতঃ সম্রাট আকবৰৰ দ্বাৰা একত্ৰিত কৰা হৈছিল, যিয়ে সামৰিক আৰু অসামৰিক সেৱাসমূহক ৬৬ টা মোগল প্রশাসনক এক আমোলতান্ত্রিক সংগঠন হিচাপে গঢ়ি তুলিছিল আৰু সকলো পদক এক শ্ৰেণীৰ সৈতে মানসাদাৰী প্ৰণালীত একত্ৰিত কৰিছিল।
খানে কয় যে মানসাব্দাৰী প্ৰণালীয়ে একত্রিত পদানুক্ৰমত সজ্জিত কৰি আৰু কৰ্মজীৱনৰ ব্যৱস্থাপনাত একতা প্রদান কৰিছিল। ইয়াৰ সৰ্বোচ্চ বিষয়া আছিল ৱাকিল বা দিৱান (মুখ্য বিত্তীয় বিষয়া), তাৰ পিছত আছিল বক্সী (আধুনিক মানৱ সম্পদৰ মুৰব্বী), কাজি-উল-কাজাত ‘মুখ্য ন্যায়াধীশ’ আৰু কোতৱাল আৰক্ষী প্রধান)। প্রদেশসমূহকে ধৰি প্ৰতিটো স্তৰৰ এনে সংগঠনে নিৰীক্ষণ আৰু ভাৰসাম্যৰ এক প্ৰণালী আৰু এক কঠোৰ পদানুক্ৰমৰ অনুমতি দিছিল “য’ত সকলো স্তৰত অন্তহীন কাগজৰ কাম আৰু দাখিল জড়িত আছিল”। প্রচলিত আমোলাতন্ত্ৰৰ পদানুক্ৰমিক গাঁথনিৰ শিপা অতীতত আছে। প্রাচীন কালৰ অন্যান্য গুৰুত্বপূৰ্ণ উত্তৰাধিকাৰসমূহৰ ভিতৰত আছে সমাজক চাৰিটা জাতিত বিভক্ত কৰা ব্ৰাহ্মণ, ক্ষত্রিয়, বৈশ্য, আৰু শূদ্ৰ। তুম্মালাই উল্লেখ কৰিছে যে যদিও আৰম্ভণিতে উল্লেখ কৰা স্তৰৰ গতিশীলতা প্ৰাপ্তিৰ ওপৰত আধাৰিত আছিল, সময়ৰ লগে লগে ই কঠোৰভাৱে বৰ্ণনামূলক হৈ পৰিছিল৷ মানুহবোৰক সেই জাতিত বন্দী কৰি ৰখা হৈছিল য’ত তেওঁলোকৰ জন্ম হৈছিল। জাতি প্ৰণালী হৈছে এক আধাৰ যাৰ ওপৰত আধাৰিত কৰি ভাৰতত চাকৰি আৰু শিক্ষাৰ বাবে কোটা নিৰ্ধাৰণ কৰা হয় আৰু লগতে কিছুমান সামাজিক সমস্যাৰ উৎস যাৰ বাবে নীতিগত সঁহাৰিৰ প্ৰয়োজন হয় (উদাহৰণস্বৰূপে, দলিতসকলৰ অচলতা (অস্পৃশ্য আৰু আন্তঃজাতি বিবাহ)। আন এটা উত্তৰাধিকাৰী হৈছে আজিৰ লোকাচাৰ, যাৰ শিপা হিন্দু ধৰ্মৰ প্ৰাচীন শাস্ত্ৰত পোৱা থলুৱা জ্ঞানৰ ওপৰত আছে।
৩২। সামগ্রিক ভাৰতীয় উপমহাদেশৰ ব্ৰিটিছ ঔপনিৱেশিক অভিজ্ঞতাৰ বিষয়ে আলোচনা কৰা।
উত্তৰঃ ১৬১২ চনত, ইংলিছ ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানীয়ে ভাৰত মহাসাগৰত পৰ্তুগীজসকলৰ বিৰুদ্ধে স্বালীৰ যুদ্ধত জয়ী হোৱাৰ পিছত মোগল সম্রাট জাহাংগীৰৰ সৈতে সম্পর্ক স্থাপন কৰে, যিয়ে কোম্পানীটোক ইউৰোপীয় ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ পৰা সামগ্ৰীৰ বিনিময়ত চুৰাট (বৰ্তমান গুজৰাট), মাদ্রাজ (বর্তমান চেন্নাই), বোম্বাই (বৰ্তমান মুম্বাই) আৰু কলিকতা (বৰ্তমান কলকাতা)ত বাণিজ্যিক পদ আৰু কাৰখানা স্থাপন কৰিবলৈ অনুমতি দিয়ে। ১৭৫৭ চনত ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানীয়ে প্লাছে আৰু ১৭৬৪ চনত বাক্সাৰত বৃহৎ সামৰিক যুদ্ধত জয়লাভ কৰাৰ পিছত ব্ৰিটিছ শাসন আৰম্ভ হয়, যাৰ ফলত তেওঁলোকে ১৭৬৫ চনত বংগ আৰু বিহাৰৰ আধুনিক ৰাজ্যসমূহত ৰাজহ সংগ্ৰহ অধিকাৰ লাভ কৰে। অৱশেষত ১৮১৩ চনত, কোম্পানীটোৰ ব্যৱসায়িক অধিকাৰ পৰিত্যাগ কৰে আৰু ১৮৫৮ চনত ভাৰতীয় মহাদেশৰ প্ৰশাসন গোৱা আৰু পণ্ডিচেৰীৰ বাহিৰে, যিবোৰ ক্ৰমান্বয়ে পর্তুগীজ আৰু ফৰাচী উপনিৱেশ আছিল, ব্ৰিটিছৰ অধীনলৈ আহে (১৮৫৮-১৯৪৭)। ভাৰত, পাকিস্তান আৰু বাংলাদেশৰ একেই অতীত আছে, আনহাতে শ্রীলংকা পর্তুগীজ (১৫৯৭-১৬৫৫), ডাচ্চ (১৬৫৬ -১৭৯৮) আৰু ব্ৰিটিছ (১৭৯৮১৯৪৮) ৰদ্বাৰা উপনিৱেশ স্থাপন কৰা হৈছিল।
বাণিজ্য আৰু প্ৰাকৃতিক সম্পদৰ বাবে সীমাহীন সুযোগবোৰ ব্ৰিটিছসকলৰ বাবে অতি আকর্ষণীয় আছিল, যি মোগল ৰজাসকলৰ মাজত হোৱা আভ্যন্তৰীণ কাজিয়াৰ সুযোগ লৈছিল আৰু অৱশেষত ১৮৫৮ চনত অঞ্চলটো দখল কৰিছিল। ভাৰতে ঔদ্যোগিককৰণ কৰি আছিল আৰু ভাৰতত উৎপাদিত বৃহৎ পৰিমাণৰ কপাহ উৎপাদনৰ বাবে ইংলেণ্ডৰ মিলবোৰলৈ প্ৰেৰণ কৰা হৈছিল। চিপাহী বিদ্ৰোহৰ (১৮৫৭) সময়ত ব্ৰিটিছ ক্ৰয় নীতিৰ ওপৰত অসামৰিক অসন্তুষ্টি বিয়পি পৰিছিল আৰু কেইবাখনো চহৰৰ (দিল্লীকে ধৰি) সৈতে জড়িত বিদ্ৰোহত পৰিছিল; ইয়াক ভাৰতৰ প্ৰথম স্বাধীনতা যুদ্ধ বুলি জনা যায়। ১৮৫৮ চনত ব্ৰিটিছে অঞ্চলটোৰ সম্পূৰ্ণ নিয়ন্ত্ৰণ লৈছিল৷ বাণিজ্য আৰু ভূমি কৰৰ জৰিয়তে সম্পদ সংগ্ৰহ কৰা হৈছিল, কিন্তু মৌলিক স্বাধীনতা সীমিত কৰা হৈছিল, ৰাজহুৱা সভা নিষিদ্ধ কৰা হৈছিল, কঠোৰ সংবাদ মাধ্যম নিয়ন্ত্ৰণ, চৰকাৰী অনুমতী অবিহনে গ্ৰেপ্তাৰ কৰা হৈছিল আৰু পৰীক্ষণ অবিহনে আটক ৰখাৰ ফলত অৱশেষত মোহনদাস কৰ্মচান্দ গান্ধীৰ ভাৰত ত্যাগ আন্দোলন হৈছিল, যি অহিংস উপায়েৰে ১৯৪৭ চনত দেশক স্বাধীনতালৈ লৈ গৈছিল।
ব্ৰিটিছ শাসনৰ সময়ত, মিশ্ৰাই লিখা অনুসৰি ব্ৰিটিছে বহুতো ৰাজকীয় ৰাজ্য অধিগ্ৰহণ কৰে, তেওঁলোকৰ নিজা আইন আৰু নীতি গঠন কৰে, কাৰ্যকৰীভাৱে সমগ্ৰ ভাৰতীয় উপমহাদেশক তেওঁলোকৰ শাসনৰ অধীনলৈ আনে। আটাইতকৈ ডাঙৰ ব্ৰিটিছ উত্তৰাধিকাৰবোৰৰ ভিতৰত এটা হৈছে অসামৰিক সেৱা প্ৰণালী, এটচিচন আয়োগে (১৮৬৬) পৰামৰ্শ দিছিল, যি ভাৰতৰ চুক্তিবদ্ধ অসামৰিক সেৱা হৈ পৰিছিল। যদি ভাইচৰয় বা তেওঁৰ নিযুক্ত ৰাজ্যপালসকলে প্রয়োজনীয়তা অনুভৱ কৰে তেন্তে এক অতি শক্তিশালী নাগৰিক আমোলাতন্ত্রই নির্বাচিত চৰকাৰৰ ৰাজনৈতিক ইচ্ছাক অগ্রাহ্য কৰিব পাৰে, আনহাতে আমোলাতান্ত্রিক অভিজাতে শক্তিশালী আমোলাসকলক এটা জাতি আৰু স্থিতি-আধাৰিত সমাজৰ সন্মান আৰু আনুগত্য অৰ্জন কৰাত সহায় কৰিছিল। কেডাৰ সেৱা ১৯২৩ চনত আৰম্ভ কৰা হৈছিল আৰু চুক্তিবদ্ধ অসামৰিক সেৱাক ব্ৰিটিছ ইণ্ডিয়ান চিভিল চাৰ্ভিচ (ICS) হিচাপে পুনৰ গঠন কৰা হৈছিল, যি হৈছে অভিজাত শীর্ষ সংবর্গ (Cadre)। শীর্ষ ১,০০০ বিষয়াসকলৰ বেছিভাগেই ব্ৰিটিছ আছিল, কিন্তু ১৯৪৫ চনলৈ, আধাতকৈ অধিক ভাৰতীয় আছিল। ইংলেণ্ডৰ প্ৰধানমন্ত্ৰী লয়ড জর্জে (১৯১৬-১৯২২) ভাৰতীয় অসামৰিক সেৱাক (ICS) ভাৰতৰ ষ্টীল পৰিকাঠামো বুলি অভিহিত কৰিছিল। তুম্মালাই আমাক সোঁৱৰাই দিছে যে ব্ৰিটিছ ষ্টীল পৰিকাঠামোয়ে বৰ্তমানৰ প্ৰশাসন আৰু কাৰ্যৰ ওপৰত অমলিন চিহ্ন ৰাখিছে, যদিও তেওঁ লগতে উল্লেখ কৰে যে ভাৰতীয় অসামৰিক সেৱা (ICS) ভাৰতৰ বাবে ভাৰতীয় বা অসামৰিক, যথেষ্ট কম সেৱা নাছিল।
১৯১৯ চনৰ চৰকাৰী আইনে চৰকাৰৰ সংসদীয় আৰ্হিৰ ওপৰত আধাৰিত কৰি দ্বিকক্ষীয় আইনী সংস্থা স্থাপন কৰি শাসনৰ গাঁথনি অধিক শক্তিশালী কৰে। আনহাতে ভাৰত চৰকাৰ আইন ১৯৩৫য়ে ব্ৰিটিছ ভাৰতৰ স্থানীয় ৰাজনীতিবিদসকলক অধিক আঞ্চলিক স্বায়ত্তশাসন প্ৰদান কৰে। ব্ৰিটিছে যুক্তৰাষ্ট্ৰীয় প্ৰকাৰৰ চৰ্কাৰ পৱৰ্তন কৰে, যি ভাত, বাংলাদেশ আৰু পাকিস্তানত কাৰ্যকৰী হৈ আছে আৰু মিশ্ৰাই উল্লেখ কৰে যে সচিবালয়, মন্ত্রালয়, বিভাগ, কার্যকাল প্রণালী আদি সকলোবোৰ ব্ৰিটিছ শাসনকালত প্রতিষ্ঠিত আৰু লালন-পালন কৰা হয়, যিটো আজিও অব্যাহত আছে। ইয়াৰ বাহিৰেও, অসংখ্য আন্তঃগাঁথনি বিনিয়োগ কৰা হৈছিল — ব্ৰিটিছে ৰেলপথ, টেলিগ্রাফ আৰু ডাক সেৱা প্ৰৱৰ্তন কৰিছিল, আৰু প্ৰথম ৰেলপথটো কলিকতাৰ হাওৰাৰ পৰা বিহাৰৰ ৰাণীগঞ্জলৈ নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল।
কিছুমান আটাইতকৈ ডাঙৰ উত্তৰাধিকাৰ হৈছে –
(ক) এক শক্তিশালী আমোলাতন্ত্র।
(খ) শাসনৰ গাঁথনি (চৰকাৰৰ সংসদীয় ব্যৱস্থা)।
(গ) আন্তঃগাঁথনি (পথ, টেলিগ্রাফ, ৰেলপথ আৰু ডাক প্ৰণালী)।
(ঘ) শিক্ষাৰ মাধ্যম হিচাপে ইংৰাজীৰ সৈতে শৈক্ষিক প্ৰণালী ।
(ঙ) মোগল যুগৰ পৰা পুনৰ্নিৰ্মাণ কৰা কৰ প্ৰণালী।
(চ) আইনী ব্যৱস্থাৰ প্ৰৱৰ্তন।
(ছ) অঞ্চলটোত জনপ্রিয় ক্রিকেট খেলৰ পৰিচয়।
ব্ৰিটিছ ভাৰতত জাতীয়তাবাদী আন্দোলনৰ উত্থান, ৰাষ্ট্ৰীয় আৰু আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় দুয়োধৰণৰ ৰাজনৈতিক চাপ, দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধৰ পিছত ব্ৰিটিছৰ ভয়ংকৰ অৰ্থনৈতিক পৰিস্থিতি, শাসনৰ বাবে অর্থনৈতিক প্ৰেৰণা হ্রাস আৰু ১৯৪২ চনত গান্ধীয়ে ভাৰত ত্যাগ আন্দোলন আৰম্ভ কৰা বহুতো কাৰকৰ ভিতৰত আছিল যাৰ ফলত ব্ৰিটিছসকলে ভাৰত ত্যাগ কৰিছিল। উপনিৱেশহীনতা আৰু ধৰ্মীয় বিভাজনৰ ফলত ১৯৪৭ চনত সার্বভৌম ভাৰত আৰু পাকিস্তান গঠন হয়। ভাৰত চৰকাৰ আইন, ১৯৩৫-ৰ অধীনত ব্ৰিটিছে প্ৰৱৰ্তন কৰা যুক্তৰাষ্ট্ৰীয় প্ৰকাৰৰ চৰকাৰৰ ৰূপটোৱে ভাৰত আৰু পাকিস্তানৰ সংবিধানৰ আধাৰ গঠন কৰিছিল। ১৯৪৭ চনত পাকিস্তানক পূব আৰু পশ্চিম পাকিস্তানত বিভক্ত কৰা হয়। পশ্চিম অংশটো বৰ্তমানৰ পাকিস্তান, আনহাতে পূব অৰ্ধাংশ হৈছে বৰ্তমানৰ বাংলাদেশ। পাকিস্তানৰ পৰা স্বাধীনতা লাভ কৰিবলৈ ১৯৭১ চনত বাংলাদেশী মুক্তি যুদ্ধ সংঘটিত হৈছিল।
বাংলাদেশ এখন সংসদীয় প্ৰকাৰৰ চৰকাৰ থকা একক ৰাজ্য। শ্রীলংকা হৈছে এক একক ৰাজ্য যি ১৯৪৮ চনত ব্ৰিটিছৰ পৰা স্বাধীনতা লাভ কৰিছিল। পাকিস্তান আৰু শ্ৰীলংকা দুয়োটাই প্রত্যক্ষভাৱে নিৰ্বাচিত ৰাষ্ট্ৰপতিসকলৰ সৈতে সংসদীয় প্ৰণালী সংশোধন কৰিছে।
৩৩। ভাৰতীয় উপমহাদেশে কি গঠন কৰে?
উত্তৰঃ ভৌগোলিক দৃষ্টিকোণৰ পৰা, এটা সাধাৰণ বুজাবুজি আছে যে ভাৰতীয় উপমহাদেশ বৰ্তমান ভাৰতৰ উপদ্বীপীয় অংশ হিমালয়ৰ দক্ষিণে, ভাৰতীয় টেকটনিক ফলক গঠিত যি এছিয়াৰ বাকী অংশৰ পৰা পৃথক। অৱশ্যে মন কৰিব লাগিব যে ভাৰতীয় ফলকত দক্ষিণ চীন আৰু পূব ইণ্ডোনেছিয়াৰ কিছুমান দিশ অন্তৰ্ভুক্ত আছে, যাক ভাৰতীয় উপমহাদেশৰ অংশ বুলি গণ্য কৰা নহয় ৷ সেয়েহে, ভাৰতীয় উপমহাদেশৰ ভৌগোলিক সংজ্ঞা কিছু পৰিমাণে স্বেচ্ছাচাৰী। কিন্তু অৱশ্যে, ভাৰতীয় উপমহাদেশক কেৱল ভৌগোলিক দৃষ্টিকোণৰ পৰা সংজ্ঞায়িত কৰা হোৱা নাই।
ৰাজনীতি, সংস্কৃতি আৰু ইতিহাসেও ভাৰতীয় উপমহাদেশ গঠন কৰাটো নিৰ্ধাৰণ কৰাত সহায় কৰে। উদাহৰণস্বৰূপে, ভাৰতীয় উপমহাদেশৰ বৰ্তমানৰ প্ৰায় সকলো দেশ পূর্বতে ব্ৰিটিছ সাম্ৰাজ্যৰ সম্পত্তি আছিল। ইয়াৰ ভিতৰত আছে ভাৰত, পাকিস্তান, বাংলাদেশ, শ্রীলংকা আৰু মালদ্বীপৰ বৰ্তমানৰ ৰাজ্যসমূহ। ম্যানমাৰ (বার্মা) ও ব্ৰিটিছৰ অধিকাৰ আছিল, কিন্তু যিহেতু ই জাতিগত, ভাষিক আৰু সাংস্কৃতিকভাৱে পূব এছিয়াৰ সৈতে অধিক বান্ধ খাই আছে, ইয়াক সাধাৰণতে ভাৰতীয় উপমহাদেশৰ অংশ বুলি গণ্য কৰা নহয়। ব্ৰিটিছ সাম্ৰাজ্যৰ অধিকাৰ নোহোৱা দুখন দেশ, অৱশ্যে, নেপাল আৰু ভূটান, উপমহাদেশৰ অংশ হিচাপে গণ্য কৰা হয়, বেছিভাগ সাংস্কৃতিক, ধৰ্মীয় আৰু ৰাজনৈতিক অঞ্চলৰ বাবে। উদাহৰণস্বৰূপে, নেপালে ভাৰত, হিন্দু ধৰ্মৰ সৈতে এক উমৈহতীয়া ধৰ্ম ভাগ বতৰা কৰে। হিন্দু ধৰ্ম হৈছে ভাৰত আৰু নেপাল দুয়োটা দেশতে বেছিভাগ মানুহে স্বীকাৰ কৰা ধৰ্ম। ঐতিহাসিক আৰু ৰাজনৈতিক কাৰণত নেপাল আৰু ভূটান দুয়োকে ভাৰতীয় উপমহাদেশৰ অংশ বুলি গণ্য কৰা হয়।
দুয়োখন দেশে ঐতিহাসিকভাৱে ভাৰতৰ সৈতে ঘনিষ্ঠ সম্পর্ক বজাই ৰাখিছিল যেতিয়া ই ব্ৰিটিছৰ নিয়ন্ত্ৰণত আছিল আৰু আজিও শক্তিশালী সম্পর্ক বজাই ৰাখিছে৷ ভাৰত, ভূটান আৰু শ্ৰীলংকাৰ মাজতো কিছু ধর্মীয় সম্পর্ক আছে। আজি, যদিও ভাৰতৰ বেছিভাগ জনসংখ্যা বৌদ্ধ নহয়, তথাপিও তাত যথেষ্ট বৌদ্ধ জনসংখ্যা আছে। ভূটান আৰু শ্ৰীলংকা দুয়োটা দেশতে বৌদ্ধ ধর্ম আটাইতকৈ প্রচলিত ধৰ্ম। তিব্বত ভাৰতীয় উপমহাদেশৰ অংশ কিয়নো ই চীনৰ সলনি ভূটান আৰু ভাৰতৰ ভাষিক আৰু সাংস্কৃতিকভাৱে ওচৰত আছে। কিন্তু যিহেতু তিব্বত চীনৰ দ্বাৰা নিয়ন্ত্রিত, ইয়াক ভাৰতীয় উপমহাদেশৰ অংশ বুলি গণ্য কৰা নহয়।
৩৪। ভুটানৰ ঐতিহাসিক পটভূমি সম্পৰ্কে লিখা।
উত্তৰঃ ভূটান ভূটানে এক কৌশলগত স্থান দখল কৰিছে, যিটো উত্তৰে চীন আৰু দক্ষিণে ভাৰতৰ মাজত পূৱ হিমালয়ত অৱস্থিত, নেপাল আৰু বাংলাদেশ ইয়াৰ সীমাৰ ওচৰত আছে। ই তিব্বত, ভাৰতীয় উপমহাদেশ আৰু দক্ষিণ-পূব এছিয়াৰ মাজৰ প্ৰাচীন ৰেচম পথৰ এখন স্থলবেষ্টিত দেশ। যদিও ই এখন অনুন্নত দেশ, অর্থনৈতিক স্বাধীনতা, ব্যৱসায় কৰাৰ সহজতা আৰু দুৰ্নীতিৰ অভাৱৰ বাবে দক্ষিণ এছিয়াৰ পৰিষদৰ তালিকাত ধাৰাবাহিকভাৱে উচ্চ স্থান লাভ কৰিছে৷ এইটো বিশ্বাস কৰা হয় যে ভূটান অতি কমেও ২০ খ্ৰীষ্টপূৰ্বৰ পৰা বিদ্যমান, কিন্তু খ্ৰীষ্টীয় নৱম শতিকাৰ আগৰ ইয়াৰ ইতিহাস, যেতিয়া চুবুৰীয়া তিব্বতৰ পৰা পলায়ন কৰা সন্ন্যাসীসকলে বৌদ্ধ ধৰ্মক দেশখনৰ সৈতে পৰিচয় কৰাইছিল, সেয়া এতিয়াও অস্পষ্ট হৈ আছে।
প্রাচীন ভূটানত আইনৰ সংহিতাবদ্ধ সংস্কৰণৰ অনুপস্থিতিৰ ওপৰত সমসাময়িক সাহিত্যত মন্তব্য কৰা হৈছে, কিন্তু ইইতিহাসবিদসকলক দেশৰ ইতিহাসৰ সেই সময়ছোৱাত আইনী নিয়মৰ কাৰ্যকৰীকৰণত কিছুমান প্ৰৱণতা অনুসৰণ কৰা বা কিছুমান অন্তর্দৃষ্টি প্রাপ্ত কৰাত বাধা দিয়া নাই। এই নিয়মবোৰ স্পষ্টভাৱে ধৰ্মীয় ধাৰণাসমূহৰ ওপৰত আধাৰিত আছিল, কিন্তু সেইবোৰে আধুনিক আইনী ব্যৱস্থাত সাধাৰণ ধাৰণাবোৰৰ উপস্থিতিও সূচায়। এটা উদাহৰণ হৈছে বিবাদ নিষ্পত্তি কৰিবলৈ মধ্যস্থতাৰ ব্যৱহাৰ, সেই সময়ৰ দুজন বিশিষ্ট ৰজা — সিন্ধুৰাজা আৰু নওচেৰ মাজত ভূমিক লৈ হোৱা বিখ্যাত যুঁজৰ বিষয়ে উল্লেখ কৰা হৈছে, যিটো বল প্ৰয়োগৰ দ্বাৰা নহয়, বৰঞ্চ কিংবদস্তি ভাৰতীয় বৌদ্ধ ৰহস্যবাদী পদ্মসম্ভাৱৰ মধ্যস্থতাকাৰী প্ৰভাৱৰ জৰিয়তে সমাপ্ত হৈছিল, যিয়ে ৰাজতন্ত্ৰৰ মাজত মীমাংসা কঢ়িয়াই আনিছিল।
ভূটানৰ প্ৰাৰম্ভিক আইনী ইতিহাসৰ প্ৰতিদ্বন্দ্বিতা কিছু পৰিমাণে অস্পষ্ট হৈ আছে। যদিও শৈক্ষিক গৱেষণাই তিব্বতীয় আৰ্হিৰ ওপৰত আধাৰিত কৰি নিয়ম আৰু কৰ্তৃত্বৰ এক যথেষ্ট সু-বিকশিত প্ৰণালীৰ অস্তিত্বৰ ইংগিত দিছে, সমসাময়িক ভূটান চৰকাৰৰ চৰকাৰী অঙ্গবোৰে কোনো প্রাচীন সংহিতাৰ ওপৰত বিশেষ আলোকপাত নকৰে। প্ৰকৃততে, ২০০১ চনৰ দৰে শেহতীয়াকৈ ন্যায়ৰ ৰাজকীয় আদালত জাৰি কৰা এই বিষয়ৰ ওপৰত এক কৰ্তৃত্বশীল প্রকাশনে কেৱল ভূটানৰ আইন ব্যৱস্থাৰ তিব্বতীয় পূৰ্বসূৰীসমূহৰ অন্তৰ্ভুক্ত নহয়, কিন্তু পৰামৰ্শ দিয়ে যে ১৭ শতিকাৰ ভূটানক একত্ৰিত কৰা নগাৱাং নামগিয়ালৰ আগমনৰ আগতে দেশখন আইনবিহীন আছিল। অৱশ্যে এইটো ক’ব লাগিব যে ১৯৫৯ চনত হাতত লোৱা আইনখন লিপিবদ্ধ কৰাৰ এক আধুনিক প্রচেষ্টা — যাৰ ফলস্বৰূপে খ্ৰীমছগ ঝুং চেনমো (সর্বোচ্চ আইন সংহিতা) নামৰ এখন নথিপত্ৰ প্ৰস্তুত কৰা হৈছিল, ন্যায় প্ৰশাসনৰ সমসাময়িক দৃষ্টিভংগীৰ ওপৰত ঔপনিৱেশিক ব্ৰিটিছ আৰু ভাৰতীয় আইনী প্ৰভাৱ স্পষ্টভাৱে উলিয়াই আনিছিল। এইটো কম লক্ষণীয় নহয় যে শেহতীয়া বছৰবোৰত-বিশেষকৈ, নতুন সহস্ৰাব্দৰ আশে পাশে আৰম্ভ হোৱা সময়ছোৱাত ভুটানৰ আহন ব্যৱস্থাৰ ভিতৰত উমৈহতীয়া আইনধাৰণা আৰু নীতিৰ বৰ্ধিত প্ৰভাৱ দেখা গেছে।
ধৰ্ম ভূটানৰ ৰাজনৈতিক ইতিহাসৰ সৈতে ওতঃপ্ৰোতভাৱে সম্পর্কিত আৰু সংবিধান নিৰ্মাণৰ সৈতে দেশৰ শেহতীয়া পৰীক্ষাটো বুজিবলৈ চেষ্টা কৰোতে এই সত্যটো হেৰুৱাব নোৱাৰি। ভূটানৰ আধুনিক ইতিহাস ১৯০৭ চনৰ পৰা অনুসৰণ কৰিব পাৰি, যেতিয়ালৈকে দেশ শাসন কৰা পাঁচজন ৱাংচুক ৰজাৰ ভিতৰত প্ৰথম উগেন ৱাংচুকে সিংহাসনত আৰোহণ কৰিছিল। ইয়াৰ আগতে, দেশখনে এটা অসামৰিক আৰু ধৰ্মীয় শাখাৰে গঠিত এক দ্বৈত প্রশাসনিক ব্যৱস্থা স্থাপন কৰা দেখিছিল, যাৰ সৈতে ভূটানক শাসনৰ উদ্দেশ্যে, তিনিটা অঞ্চলত বিভক্ত কৰা হৈছিল— পশ্চিম, মধ্য আৰু পূব-তেওঁলোকৰ প্ৰত্যেকৰে এজন ৰাজ্যপাল আছিল, যাক ঝাবদ্ৰুং নামৰ এজন ৰাষ্ট্ৰপ্ৰধানে তত্ত্বাৱধান কৰিছিল। এই স্থাপত্যটো ১৯১৬ চনৰ আশে পাশে নগাৱাং নামগিয়াল নামৰ এজন প্রসিদ্ধ ঐতিহাসিক ব্যক্তিয়ে স্থাপন কৰিছিল, আৰু তাৰ পিছত ই প্ৰায় ৩০০ বছৰ ধৰি চলিছিল— অর্থাৎ উগেন ৱাংচুকৰ ৰজা হিচাপে আধিপত্য (ডুক গিয়ালপো, ড্রেগন ৰজা) প্রাধান্য পোৱালৈকে। নগাৱাং নামগিয়ালে কেইবাটাও কাৰণত ভূটানৰ ইতিহাসত এক গৌৰৱ ৰচিত কৰিছে, যাৰ ভিতৰত আছে তেওঁ ভূটানৰ ৰাষ্ট্ৰব্যাপী প্ৰয়োগৰ প্রথম আইনী সংহিতা যাক চাইগ চেনমো ৰচনা কৰিছিল; তেওঁ বৌদ্ধ ধৰ্মৰ দ্ৰুকপা কাগয়ুপা সম্প্রদায়ক শক্তিশালী কৰিছিল আৰু তেওঁ ভূটানৰ জনসাধাৰণক মূল্যবোধৰ এক কেনন আৰু শাসন ব্যৱস্থাৰ সৈতে একত্ৰিত কৰিছিল যিটো আগতে দেখা যোৱা নাছিল। তেওঁক তেওঁৰ ৰাজ্যিক শিল্পৰ বাবে আৰু এজন ধার্মিক নেতা হোৱাৰ বাবেও শ্রদ্ধা কৰা হৈছিল, যাৰ ফলত তেওঁ ‘ধৰ্ম ৰাজা’ (ধাৰ্মিক আইনৰ ৰজা) স্বীকৃতি পাইছিল।
এই সময়ছোৱাত কেইবাটাও বাহ্যিক সংঘর্ষ (তিব্বতী, মঙ্গোল আৰু আনকি ব্ৰিটিছসকলৰ সৈতে জড়িত) আৰু গৃহযুদ্ধও দেখা গৈছিল, কিন্তু সেইবোৰৰ কোনোটোৱেই দেশৰ স্বাধীনতা হেৰুওৱা নাছিল। উগেন ৱাংচুক, যি ১৯০৭ চনত ট্ৰংছাৰ ৰাজ্যপাল আছিল, সেই সময়ত চলি থকা আভ্যন্তৰীণ ক্ষমতাসংগ্ৰামৰ এটাত প্ৰৱেশ কৰিছিল আৰু বিষয়বোৰ শান্ত কৰিবলৈ সক্ষম হৈছিল, এনেদৰে তেতিয়াৰ পৰা অধিক শান্তিপূৰ্ণ আৰু আধুনিক ভূটানৰ ভেঁটি স্থাপন কৰিছিল। মন কৰিবলগীয়া যে উগেন ৱাংচুকৰ বংশানুক্রমিক ৰাজতন্ত্ৰলৈ উন্নীতকৰণ আগশাৰীৰ বৌদ্ধ ভিক্ষু, চৰকাৰী বিষয়া আৰু গুৰুত্বপূৰ্ণ পৰিয়ালৰ মুৰব্বীসকলে তেওঁক সেই পদত গ্ৰহণ কৰাৰ সিদ্ধান্তৰ দ্বাৰা অনুপ্রাণিত হৈছিল।
উগেন ৱাংচুকৰ ৰাজত্বকালত ব্ৰিটিছসকলৰ সৈতে সম্পৰ্ক স্থাপন কৰা হৈছিল যিসকলে তেতিয়া চুবুৰীয়া ভাৰতত শাসন কৰি আছিল। পৰৱৰ্তী বছৰবোৰত ভূটানৰ আইনী দৃশ্যপটত কিছু ব্ৰিটিছ প্ৰভাৱ পৰিছিল । দ্বিতীয় ৰজা, উগেনৰ পুত্ৰ জিগমে ৱাংচুকে ঔপনিৱেশিক দণ্ডবিধিৰ উপাদানবোৰ তেওঁৰ দেশৰ অপৰাধী ন্যায় ব্যৱস্থাত সংৰোপন কৰিছিল। যেতিয়া ভাৰতে ১৯৪৭ চনত ব্ৰিটিছ শাসন পৰা স্বাধীনতা লাভ কৰিছিল, জিগমে ৱাংচুকে নতুন গণৰাজ্যৰ সৈতে সৌহাৰ্দ্যপূৰ্ণ সম্পর্ক অব্যাহত ৰাখিছিল আৰু ১৯৪৯ চনত শান্তি আৰু বন্ধুত্বৰ মাজত এক ঐতিহাসিক চুক্তি স্বাক্ষৰ কৰিছিল, যাৰ অধীনত ঘৰুৱা বিষয়ত ভূটানৰ সাৰ্বভৌমত্বক সন্মান কৰাৰ বাবে ভাৰতৰ পৰা প্ৰতিশ্ৰুতিৰ বিনিময়ত, ভূটানে ইয়াৰ বৈদেশিক নীতিক নির্দেশনা দিবলৈ ভাৰতক ক্ষমতা প্ৰদান কৰিছিল । ১৯৫২ চনত ৰজা জিগমে তেওঁৰ পুত্ৰ ডৰ্জীৰ দ্বাৰা উত্তৰাধিকাৰী হয়।পৰৱৰ্তী কেইবছৰমানত ভূটানত কিছুমান আধুনিকীকৰণৰ ঘটনা দেখা গৈছিল, যাৰ ভিতৰত আছে এখন সংসদ স্থাপন যাৰ সদস্যসকলক আংশিকভাৱে ৰজাই মনোনীত কৰিছিল, আংশিকভাে সন্ন্যাসী সংস্থাৰ দ্বাৰা বাছনি কৰা হৈছিল আৰু আংশিকভাৱে গাঁওৰ মুৰব্বী আৰু ব্যক্তিগত পৰিয়ালৰ সদস্যসকলৰ দ্বাৰা সন্মতিৰ ভিত্তিত নিৰ্বাচিত কৰা হৈছিল।
দেশখন ১৯৭১ চনত ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ সদস্যও হৈছিল। তথাপিও, ই বিচ্ছিন্ন হৈ আছিল আৰু অন্যান্য বিষয়ৰ উপৰিও ১৯৭৪ চনলৈকে পর্যটকসকলক অনুমতি দিয়া নাছিল, যেতিয়ালৈকে এজন ১৭ বছৰীয়া জিগমে চিংগিয়ে ৱাংচুকে তেওঁৰ দেউতাকৰ পৰা ৰাজতন্ত্ৰৰ শাসনভাৰ গ্ৰহণ কৰিছিল। চিংগিয়ে কেইবাটাও পদক্ষেপ আৰম্ভ কৰিছিল যিয়ে তেওঁৰ ফালৰ পৰা এক সংস্কাৰমূলক উৎসাহৰ সংকেত দিছিল যাৰ ভিতৰত আছে চৰকাৰৰ বিকেন্দ্ৰীকৰণ, আধুনিক শিক্ষাৰ প্ৰসাৰ (ইংৰাজী শিকাৰ ওপৰত বিশেষ গুৰুত্ব দি), জলবিদ্যুৎ আৰু পৰ্যটনৰ প্ৰচাৰ, যি দুয়োটা চৰকাৰৰ বাবে ৰাজহৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ উৎস হৈ পৰিছিল। তাৎপৰ্যপূৰ্ণভাৱে, তেওঁ উন্নয়নৰ এক নতুন দৰ্শন প্ৰচাৰৰ বাবে জনাজাত হৈছিল, যিয়ে মুঠ ৰাষ্ট্ৰীয় উৎপাদনৰ ওপৰত ‘মুঠ ৰাষ্ট্ৰীয় সুখৰ’ ওপৰত জোৰ দিছিল।
