NCERT Class 7 Sanskrit Chapter 1 वन्दे भारतमातरम् Solutions to each chapter is provided in the list so that you can easily browse through different chapters NCERT Class 7 Sanskrit Chapter 1 वन्दे भारतमातरम् Question Answer and select need one. NCERT Class 7 Sanskrit Chapter 1 वन्दे भारतमातरम्नि Solutions Download PDF. NCERT Class 7 Solutions for Sanskrit.
NCERT Class 7 Sanskrit Chapter 1 वन्दे भारतमातरम्
Also, you can read the NCERT book online in these sections Solutions by Expert Teachers as per Central Board of Secondary Education (CBSE) Book guidelines. NCERT Class 7 Sanskrit Chapter 1 वन्दे भारतमातरम् Textual Solutions are part of All Subject Solutions. Here we have given NCERT Class 7 Sanskrit Notes. CBSE Class 7 Sanskrit Textbook Solutions for All Chapters, You can practice these here.
वन्दे भारतमातरम्
Chapter: 1
दिपकम्
वयम् अभ्यासं कुर्म
1. अधः प्रदत्तानां प्रश्नानाम् एकपदेन पदद्वयेन वा उत्तरं लिखन्तु-
(क) पर्वतराजः कः?
उत्तर: पर्वतराजः हिमालयः अस्ति।
(ख) समुद्रः कस्याः चरणौ प्रक्षालयति?
उत्तर: समुद्रः भारतमातारौ चरणौ प्रक्षालयति।
(ग) त्रिवर्णयुतः ध्वजः कुत्र विलसति?
उत्तर: भारतभूमौ त्रिवर्णयुतः ध्वजः विलसति।
(घ) ध्वजस्थितः केशरवर्णः अस्मान् किं वक्तुं प्रेरयति?
उत्तर: ध्वजस्थितः केशरवर्णः अस्मान् ‘जयतु सैनिकः’ वक्तुं प्रेरयति।
(ङ) कृषकबान्धवाः भारतभूमिं कैः सिञ्चन्ति?
उत्तर: कृषकबान्धवाः अस्माकं भारतभूमि सर्वदा स्व-स्वेदबिन्दुभिः सिञ्चन्ति।
(च) केषां धवलं यशः राष्ट्रध्वजस्य मध्ये विलसति?
उत्तर: वैज्ञानिकानां तत् धवलं यशः धवलवर्णरूपेण राष्ट्रध्वजस्य मध्ये विलसति।
(छ) सूर्यः कं विना नित्यं सञ्चरति?
उत्तर: सूर्यः विरामं विना नित्यं सञ्चरति।
2. अधः प्रदत्तानां प्रश्नानां पूर्णवाक्येन उत्तरं लिखन्तु-
(क) पवित्राः नद्यः काः?
उत्तर: गङ्गा, यमुना, सरस्वती, सिन्धुः, ब्रह्मपुत्रः, गण्डकी, महानदी, नर्मदा, गोदावरी, कृष्णा, कावेरी इत्यादयः पवित्राः नद्यः प्रवहन्ति।
(ख) विविधेभ्यः प्रदेशेभ्यः जनाः किमर्थम् आगच्छन्ति?
उत्तर: विविधेभ्यः प्रदेशेभ्यः यः अयोध्या, मथुरा, हरिद्वारम्, काशी, काञ्ची, अवन्तिका, वैशाली, द्वारिका, पुरी, गया, प्रयागः, पाटलीपुत्रं, विजयनगरम्, इन्द्रप्रस्थं, सोमनाथः, अमृतसरः एतेषां तीर्थक्षेत्राणां धूलिं ललाटे स्थापयितुं आगच्छन्ति।
(ग) धर्मचक्रं कं भावं बोधयति?
उत्तर: एतत् चक्रं ‘चलनीयं कर्तव्यपथे वै, न विरम, सततं चल’ इति भावं बोधयति।
(घ) कृषकबान्धवानां परिश्रमेण भारतभूमिः कथं सञ्जाता?
उत्तर: कृषकबान्धवानां भारतभूमिः हरितवर्णमयी समृद्धा सस्यश्यामला च सञ्जाता।
(ङ) विज्ञानस्य केषु क्षेत्रेषु भारतीयैः यशः प्राप्तम्?
उत्तर: अणुशास्त्रे, सङ्गणकशास्त्रे, चिकित्साशास्त्रे, अन्तरिक्षशास्त्रे, आयुधशास्त्रे इत्यादिषु विज्ञानस्य विभिन्नेषु क्षेत्रेषु भारतीयैः वैज्ञानिकैः महत् यशः प्राप्तम् अस्ति।
(च) अन्ते सर्वे किं गीतं गायन्ति?
उत्तर: अन्ते सर्वे भारतभक्ताः गीतं गायन्ति।
वयं बालका भारतभक्ताः वयं बालिका भारतभक्ताः।
वयं हि सर्वे भारतभक्ताः पृथ्वीं स्वर्ग जेतुं शक्ताः।
3. रेखाङ्ङ्कितानि पदानि आश्रित्य उदाहरणानुसारं प्रश्ननिर्माणं कुर्वन्तु-
यथा- अस्माकं वत्सला भारतमाता।
उत्तर: केषां वत्सला भारतमाता?
(क) समुद्रः भारतमातुः चरणौ प्रक्षालयति।
उत्तर: समुद्रः कस्याः चरणौ प्रक्षालयति?
(ख) जनाः तीर्थक्षेत्राणां धूलिं ललाटे स्थापयन्ति।
उत्तर: जनाः तीर्थक्षेत्राणां धूलिं कुत्र स्थापयन्ति?
(ग) वीराः भारतमातुः सर्वदा सेवा कृतवन्तः।
उत्तर: के भारतमातुः सर्वदा सेवा कृतवन्तः?
(घ) ‘जयतु कृषकः’ इति वक्तुम् अस्मान् प्रेग्यति ।
उत्तर: ‘जयतु कृषकः’ इति वक्तुम् कान प्रेग्यति?
(ङ) नदी कष्टानि सहमाना प्रवहति।
उत्तर: का कष्टानि सहमाना प्रवहति?
(च) वयं गौरववर्धनार्थं प्रयत्नं कुर्मः।
उत्तर: वयं गौरववर्धनार्थं किम् कुर्मः?
4. अधः प्रदत्तानां शब्दानाम् उदाहरणानुसारं रिक्तस्थानेषु रूपाणि लिखन्तु-
| एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| (क) चरणम् | चरणौ | ________ |
| (ख) नदी | _________ | नंद्य: |
| (ग) ललाटे | _________ | ________ |
| (घ) देशाय | _________ | ________ |
| (ङ) चक्रम् | _________ | चक्राणि |
| (च) _______ | _________ | वैज्ञानिकैः |
| (छ) अहम् | _________ | ________ |
| (ज) विज्ञानस्य | _________ | ________ |
उत्तर:
| एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| (क) चरणम् | चरणौ | चरणान् |
| (ख) नदी | नद्यौ | नंद्य: |
| (ग) ललाटे | ललाटयो: | ललाटेषु |
| (घ) देशाय | देशाभ्याम् | देशेभ्यः |
| (ङ) चक्रम् | चक्रे | चक्राणि |
| (च) वैज्ञानिकेन | वैज्ञानिकाभ्याम् | वैज्ञानिकै: |
| (छ) अहम् | आवाम | वयम् |
| (ज) विज्ञानस्य | विज्ञानयोः | विज्ञानानाम् |
5. अधः प्रदत्तानि वाक्यानि पठित्वा मातृभाषायां/प्रान्तीयभाषायाम्/आङ्ग्लभाषायां वा अनुवादं कुर्वन्तु-
(क) भारतभूमौ पवित्राः नद्यः प्रवहन्ति।
उत्तर: भारतभूमि पर पवित्र नदियाँ बहती हैं।
(ख) भारतस्य मस्तके हिमालयः मुकुटरूपेण शोभते।
उत्तर: भारत के मस्तक पर हिमालय मुकुट रूप में सुशोभित है।
(ग) भारतभूमौ श्रेष्ठाः पर्वताः विराजन्ते।
उत्तर: भारतभूमि पर श्रेष्ठ पर्वत विराजमान हैं।
(घ) राष्ट्रध्वजे केशरः, श्वेतः, हरितः च वर्णाः सन्ति।
उत्तर: राष्ट्रध्वज में केसर, सफेद और हरा वर्ण है।
(ङ) वयं भारते जन्म प्राप्तवन्तः।
उत्तर: हमसबने भारत में जन्म लिया है।
6. अधः प्रदत्तानां शब्दानाम् उदाहरणानुसारं विभक्तिं वचनं च लिखन्तु-
| शब्दः | विभक्तिः | वचनम् |
| (क) भारतमाता | प्रथमाविभक्तिः | एकवचनम् |
| (ख) नद्यः | ||
| (ग) ललाटे | ||
| (घ) तीर्थक्षेत्राणाम् | ||
| (ङ) देशस्य | ||
| (च) बलिदानम् | ||
| (छ) कृषीवलबान्धवाः | ||
| (ज) अस्मान् | ||
| (झ) क्षेत्रेषु |
उत्तर:
| शब्दः | विभक्तिः | वचनम् |
| (क) भारतमाता | प्रथमाविभक्तिः | एकवचनम् |
| (ख) नद्यः | प्रथमाविभक्तिः | बहुवचनम् |
| (ग) ललाटे | सप्तमी | एकवचनम् |
| (घ) तीर्थक्षेत्राणाम् | षष्ठी | बहुवचनम् |
| (ङ) देशस्य | षष्ठी | एकवचनम् |
| (च) बलिदानम् | द्वितीया | एकवचनम् |
| (छ) कृषीवलबान्धवाः | प्रथमाविभक्तिः | बहुवचनम् |
| (ज) अस्मान् | द्वितीया | बहुवचनम् |
| (झ) क्षेत्रेषु | सप्तमी | बहुवचनम् |
7. पाठे प्रयुक्तानि क्रियापदानि रिक्तस्थानेषु लिखन्तु-
| शृणुमः | |||
उत्तर:
| शृणुमः | प्रयच्छन्ति | विराजन्ते | अस्ति |
| सोभते | सिञ्चन्ति | सञ्जाता | प्रेरयति |
| प्रवहन्ति | परिपोषयति | विलसति | बोधयति |
| आगच्छन्ति | सन्ति | प्राप्तवन्त: | कुर्म: |
8. अधः प्रदत्तानां क्रियापदानां त्रिषु पुरुषेषु त्रिषु वचनेषु च लट्-लकारस्य रूपाणि लिखन्तु-
(क)
| एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् | |
| प्रथमपुरुषः | भवति | ||
| मध्यमपुरुषः | |||
| उत्तमपुरुषः |
उत्तर:
| एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् | |
| प्रथमपुरुषः | भवति | भवतः | भवन्ति |
| मध्यमपुरुषः | भवसि | भवथः | भवथ |
| उत्तमपुरुषः | भवामि | भवावः | भवामः |
(ख)
| एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् | |
| प्रथमपुरुषः | अस्ति | ||
| मध्यमपुरुषः | |||
| उत्तमपुरुषः |
उत्तर:
| एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् | |
| प्रथमपुरुषः | अस्ति | स्तः | सन्ति |
| मध्यमपुरुषः | असि | स्थ | स्थ |
| उत्तमपुरुषः | अस्मि | स्वः | स्मः |
(ग)
| एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् | |
| प्रथमपुरुषः | |||
| मध्यमपुरुषः | |||
| उत्तमपुरुषः | इच्छामः |
उत्तर:
| एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् | |
| प्रथमपुरुषः | इच्छति | इच्छत: | इच्छन्ति |
| मध्यमपुरुषः | इच्छसि | इच्छथ: | इच्छ्थ |
| उत्तमपुरुषः | इच्छामि | इच्छावः | इच्छामः |
(घ)
| एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् | |
| प्रथमपुरुषः | |||
| मध्यमपुरुषः | |||
| उत्तमपुरुषः |
उत्तर:
| एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् | |
| प्रथमपुरुषः | आगच्छति | आगच्छतः | आगच्छन्ति |
| मध्यमपुरुषः | आगच्छसि | आगच्छ्यः | आगच्छथ |
| उत्तमपुरुषः | आगच्छामि | आगच्छावः | आगच्छामः |
Hi! my Name is Parimal Roy. I have completed my Bachelor’s degree in Philosophy (B.A.) from Silapathar General College. Currently, I am working as an HR Manager at Dev Library. It is a website that provides study materials for students from Class 3 to 12, including SCERT and NCERT notes. It also offers resources for BA, B.Com, B.Sc, and Computer Science, along with postgraduate notes. Besides study materials, the website has novels, eBooks, health and finance articles, biographies, quotes, and more.
