হিন্দু ধৰ্মৰ অন্যতম বৃহৎ ধৰ্মীয় উৎসৱ দুৰ্গা পূজা (Durga Puja) হিন্দু দেৱী দুৰ্গাৰ উপাসনাক কেন্দ্ৰ কৰি উদযাপিত হয়। শাস্ত্ৰ অনুসৰি, এই পূজা আহিন মাহৰ শুক্ল পক্ষত বা চ’ত মাহৰ শুক্ল পক্ষত অনুষ্ঠিত হয়। চ’ত মাহত উদযাপিত দুৰ্গাপূজাক বাসন্তী পূজা বুলি জনা যায়, আৰু আহিন মাহত পালন কৰা দুৰ্গাপূজাক শাৰদীয় পূজা নামে পৰিচিত। এই উৎসৱ ভাৰতীয় উপমহাদেশৰ বিভিন্ন প্ৰান্তত উদযাপিত হয়। ভাৰতৰ পশ্চিমবংগ, অসম, ত্ৰিপুৰা, ওড়িশা, বিহাৰ আৰু ঝাৰখণ্ডত দুৰ্গা পূজা এক বিশেষ চাৰিৰে পালন কৰা হয়। এই অঞ্চলসমূহত পূজাৰ পাঁচদিনক চৰকাৰী বন্ধৰ দিন হিচাপে ঘোষণা কৰা হয়। ইয়াৰ উপৰি, বাংলাদেশৰ হিন্দু সমাজো দুৰ্গাপূজা জাকত-জিলিকাৰে উদযাপন কৰে।
Read also: Lakshmi Puja | লক্ষ্মী পূজা
মানৱজাতিৰ আশা-আকাংক্ষা, ইচ্ছা-প্ৰত্যাশা পূৰণৰ উদ্দেশ্যে দেৱ-দেৱীৰ পূজা আৰু উপাসনাৰ প্ৰচলন ভাৰতৰ সংস্কৃতিত যুগ যুগান্তৰে বিদ্যমান। দেৱ-দেৱীৰ কৃপা লাভৰ বাবে গভীৰ তপস্যা বা কঠোৰ সাধনাৰ বহু উদাহৰণ ভাৰতৰ ইতিহাসত দেখা যায়। দুর্গাদেৱী শক্তিৰ অধিষ্ঠাত্রী দেৱীৰূপে প্ৰাচীনকালৰ পৰাই ভক্তসকলৰ দ্বাৰা পূজিতা হৈ আহিছে। আধুনিক যুগত, বিশেষকৈ বংগভূমিত, দুর্গাপূজা জনজীৱনৰ এক গভীৰ অংশ হিচাপে গণ্য হৈ পৰিছে। ইয়াক জাতীয় উৎসৱৰ ৰূপত উদযাপন কৰা হয়। ফলস্বৰূপে, বংগদেশত এই পূজা ব্ৰহ্মাণ্ডময় মহাসমাৰোহ আৰু সকলোৰে অংশগ্ৰহণৰ সৈতে অনুষ্ঠিত হয়।
হিন্দু ধৰ্মত দুৰ্গা পূজা (Durga Puja) বা দুৰ্গোৎসৱ হৈছে আটাইতকৈ ডাঙৰ ধৰ্মীয় আৰু সামাজিক উৎসৱ, যি দেৱী দুৰ্গাৰ উপাসনাক কেন্দ্ৰ কৰি উদযাপন কৰা হয়। শাস্ত্ৰ অনুসাৰে, আহিন মাহৰ শুক্ল পক্ষত বা চ’ত মাহৰ শুক্ল পক্ষত এই পূজা অনুষ্ঠিত হয়। চ’তৰ শুক্ল পক্ষত উদযাপিত পূজাক বাসন্তী দুৰ্গা পূজা (Durga Puja) বোলা হয়, যাৰ মূল মঞ্চ বসন্তকাল, আৰু আহিন মাহত পালন কৰা পূজাক শাৰদীয় দুৰ্গা পূজা বোলা হয়, যি শৰৎকালত অনুষ্ঠিত হয়।
দুৰ্গা পূজা ভাৰতীয় উপমহাদেশৰ বিভিন্ন স্থানত উদযাপিত হয়। পশ্চিমবংগ, অসম, ত্ৰিপুৰা, বিহাৰ, ঝাৰখণ্ড আৰু উৰিষ্যাৰ দৰে ৰাজ্যসমূহত এই উৎসৱ জাকজমকপূৰ্ণ ৰূপে পালন কৰা হয়। চৰকাৰীভাৱে এই দিনবোৰক প্ৰায় ৫ দিনীয়া বন্ধৰূপে ঘোষণা কৰা হয়। ইয়াৰ উপৰি বাংলাদেশত থকা হিন্দু সম্প্ৰদায়ৰ লোকেও এই উৎসৱ যথেষ্ট আধ্যাত্মিকতা আৰু ভক্তিৰ সৈতে উদযাপন কৰে।
দুৰ্গা পূজা (Durga Puja) কেৱল ধৰ্মীয় পৰিসৰত সীমাবদ্ধ নহয়, ই সামাজিক আৰু সাংস্কৃতিক ভাৱেও বৰ্তমান সমাজত এক বিশেষ স্থান অধিকাৰ কৰিছে।আহিনৰ শুক্ল পক্ষৰ ষষ্ঠম দিনৰ পৰা আৰম্ভ হোৱা দুৰ্গোৎসৱ দশমী দিনলৈকে চলি থাকে। এই পাঁচদিনৰ সময়সীমা যথাক্ৰমে দুৰ্গা ষষ্ঠী, মহাসপ্তমী, মহাষ্টমী, মহানৱমী আৰু বিজয়া দশমী নামে পৰিচিত। এই পক্ষক দেৱীপক্ষ বুলি কোৱা হয়, যাৰ আৰম্ভণি পূৰ্বৰ অমাবস্যাৰ দিনত মহালয়া ৰূপে উদযাপন কৰা হয়। পূৰ্ণিমাৰ দিনটো লক্ষ্মী পূজা হিচাপে পালন কৰা হয়। হিন্দু ধৰ্মৰ শাক্ত ধৰ্মীয় পৰম্পৰাত দুৰ্গা পূজা এক বিশেষ আৰু পবিত্ৰ উৎসৱ। ২০২১ চনত কলকাতাৰ দুৰ্গা পূজা ইউনেস্ক’ৰ বিমূৰ্ত সাংস্কৃতিক ঐতিহ্যৰ তালিকাত অন্তর্ভুক্ত হয়, যি উৎসৱটোক আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয়ভাবে বিশেষ স্বীকৃতি দিয়াৰ উপযোগী কৰিছে।
ব্ৰহ্মবৈৱৰ্ত পুৰাণত উল্লেখ অনুসাৰে, দুৰ্গা পূজাৰ প্ৰৱৰ্তক স্বয়ং শ্ৰীকৃষ্ণ বুলি কোৱা হৈছে। এই পুৰাণত দেৱী দুৰ্গাৰ পূজাৰ সম্পৰ্কে এক কথিত আখ্যানো বৰ্ণিত হৈছে। যদিও এই আখ্যান কোনো প্ৰামাণিক ঐতিহাসিক তথ্যৰ পৰা নিশ্চিত কৰা সম্ভৱ নহয়, তথাপি হিন্দু ধৰ্মীয় বিশ্বাসত ইয়াৰ যথেষ্ট প্ৰভাৱ আছে।
দেৱী ভাগৱত পুৰাণৰ মতে, ব্ৰহ্মাৰ মানসপুত্ৰ মনুৱে পৃথিৱীৰ শাসনৰ দায়িত্ব লৈ ক্ষীৰোদসাগৰৰ পাৰতে দেৱী দুৰ্গাৰ মৃণ্ময় মূৰ্তি স্থাপন কৰি পূজা আৰম্ভ কৰে। মনু দীৰ্ঘদিন ধৰি কঠোৰ তপস্যা চলাই দেৱীক সন্তুষ্ট কৰে। তপস্যাৰ সময়ত তেওঁ তিনিচক্ৰযুক্ত বাগ্ভৱ বীজ মন্ত্র জপ কৰে আৰু আহাৰ আৰু শ্বাসগ্ৰহণ পৰিত্যাগ কৰি সাধনা চলাই। দীৰ্ঘ সাধনাৰ ফলত দেৱী দুৰ্গা প্ৰসন্ন হৈ মনুৰ সন্মুখত প্ৰকট হয় আৰু তেওঁৰ প্ৰাৰ্থনা গ্রহণ কৰি কোৱে, “হে মহাবাহু! তোমাৰ প্ৰাৰ্থনা সিদ্ধ হওক। মই তোমাক সকলো অভীষ্ট বস্তু প্ৰদান কৰিছোঁ। তোমাৰ ৰাজ্য শান্তিপূৰ্ণ হওক আৰু তুমি পুত্ৰলাভ কৰা।”
আনহাতে, এই আখ্যানসমূহ ধর্মীয় সাহিত্যৰ এক গুৰুত্বপূর্ণ অংশ যদিও ইয়াৰ ঐতিহাসিক সত্যতাক বিজ্ঞানৰ দৃষ্টিকোণত নিশ্চিত কৰা হোৱা নাই। তথাপি, দেৱী পূজাৰ আৰ্হি আৰু আখ্যানসমূহে হিন্দু ধৰ্মত এক গভীৰ আধ্যাত্মিক আৰু সংস্কৃতিক মূল্য সংযোজন কৰে।
মানুহৰ আশা-আকাংক্ষা, কামনা-বাসনা পূৰণৰ বাবে যি শক্তিয়ে দৈত্য, বিঘ্ন, ৰোগ, পাপ, আৰু ভয় নাশ কৰে, সেই শক্তিকেই দুৰ্গা বুলি অভিহিত কৰা হয়। ‘দ’-আখৰে দৈত্যনাশ, ‘ঊ’-আখৰে বিঘ্ননাশ, ‘ৰেফ’-এ ৰোগনাশ, ‘গ’-আখৰে পাপনাশ, আৰু ‘অ’-আখৰে শত্ৰু আৰু ভয়নাশ কৰে। এইদৰে, দুৰ্গা অৰ্থাৎ দুৰ্গতি হৰণ কৰা শক্তি। দেৱী দুৰ্গাক সৃষ্টিৰ আদি শক্তি বুলি মানা হয়। পিতামহ ব্ৰহ্মা, ভগৱান বিষ্ণু আৰু ভগৱান মহেশ্বৰ তেখেতৰ শক্তিৰে এই বিশ্বৰ সৃষ্টি, পালন, আৰু সংহাৰ কৰে।
দেৱী দুৰ্গাৰ ন’টা ৰূপ শাস্ত্ৰত বৰ্ণিত হৈছে। এই ন’টা ৰূপ, যাক নবদুৰ্গা বোলা হয়, পৃথক বৈশিষ্ট্য আৰু তাৎপৰ্যৰে পূৰ্ণ। সেইবোৰ হৈছে:
- শৈলপুত্ৰী
- ব্ৰহ্মচাৰিণী
- চন্দ্ৰঘণ্টা
- কুষ্মাণ্ডা
- স্কন্দমাতা
- কাত্যায়নী
- কালৰাত্ৰি
- মহাগৌৰী
- সিদ্ধিদাত্ৰী
দেৱী দুৰ্গাৰ প্ৰত্যেক ৰূপ এক বিশেষ শিক্ষা আৰু আশ্বাস প্ৰদান কৰে। তেখেতৰ প্ৰথম ৰূপ “শৈলপুত্ৰী” নামে জনাজাত, যি শক্তি আৰু ধৈৰ্যৰ প্ৰতীক। দুৰ্গা পূজা কেৱল ধৰ্মীয় পৰ্বহে নহয়; ই অসমৰ সামাজিক আৰু সাংস্কৃতিক ক্ষেত্ৰতো এক গুৰুত্বপূর্ণ পৰ্ব। এই সময়ত চাৰিওফালে আনন্দ আৰু মিলনমেলা হয়। পৰিয়াল, বন্ধু-বান্ধৱ সকলোৱে একত্ৰিত হৈ এই উৎসৱ উপভোগ কৰে। দুৰ্গা পূজা কেৱল এক ধৰ্মীয় আৰ্হি নহয়, ই সমাজৰ একত্ৰতা আৰু শক্তিৰ প্ৰতীক। অসমীয়া সমাজত এই উৎসৱে মানুহৰ মাজত আনন্দ, ভ্ৰাতৃত্ব আৰু শান্তিৰ বতৰা আনে।
আত্মীয় সকললৈ প্ৰেৰণ কৰিব পৰা দুৰ্গা পূজাৰ বাৰ্তা সমূহ হৈছে –
- মা দুৰ্গা দেৱীৰ আশীৰ্বাদত সমাজৰ অপায় – অমংগল দূৰ হৈ শান্তি আৰু সমৃদ্ধি বিয়পি পৰক। শুভ দুৰ্গা পূজা!
- দুৰ্গা পূজাৰ এই শুভ মুহূর্তত মা দুৰ্গা দেৱীয়ে আপোনালোকৰ জীৱনত সুখ-শান্তি, সমৃদ্ধি আনক। শুভ দুৰ্গা পূজা!
- মা দুৰ্গাৰ আশীৰ্বাদত আপোনাৰ জীৱনত আনন্দ আৰু সফলতা বিৰাজ কৰক। শুভ দুৰ্গা পূজা!
- মা দুৰ্গাৰ আশীৰ্বাদ আপোনাৰ জীৱনত অসীম আনন্দ আৰু সুখ লৈ আহক। আপোনালোকৰ সকলো মনোকামনা পূৰ্ণ হওঁক। শুভ দুৰ্গা পূজা!
- মা দুৰ্গা দেৱীৰ আশীৰ্বাদত সকলোৰে জীৱন সুখময় হওঁক। শুভ দুৰ্গা পূজা!
My self Mahezubin Saikia. Working in Dev Library as a Content Writer. A website that provides all SCERT, NCERT 3 to 12, and BA, B.com, B.Sc, and Computer Science with Post Graduate Notes & Suggestions, Novel, eBooks, Health, Finance, Biography, Quotes, Study Materials, and more.
