Modern Political Philosophy Unit 2 ৰোমান্টিক, College and University Answer Bank for BA, B.com, B.sc, and Post Graduate Notes and Guide Available here, Modern Political Philosophy Unit 2 ৰোমান্টিক Solutions to each Unit are provided in the list of UG-CBCS Central University & State University Syllabus so that you can easily browse through different College and University Guide and Notes here. Modern Political Philosophy Unit 2 ৰোমান্টিক Question Answer can be of great value to excel in the examination.
Modern Political Philosophy Unit 2 ৰোমান্টিক
Modern Political Philosophy Unit 2 ৰোমান্টিক Notes cover all the exercise questions in UGC Syllabus. The provided here ensures a smooth and easy understanding of all the concepts. Understand the concepts behind every Unit and score well in the board exams.
Romantics
MODERN POLITICAL PHILOSOPHY
আধুনিক ৰাজনৈতিক দৰ্শন
অতি চমু প্রশ্নোত্তৰ
১। “নাৰীৰ অধিকাৰৰ ন্যায্যতা’ গ্ৰন্থটোৰ লেখক কোন? (Who is the author of the book ‘Justice for Women’s Rights’?
উত্তৰঃ মেৰি ৱালষ্টোনক্রাফট।
২। ‘দি চাবজোকছন অফ ৱমেন’ গ্ৰন্থটো কোনে লিখিছিল? (Who wrote the book “The Subjection of Women?)
উত্তৰঃ জন ষ্টুৱাৰ্ট মিল।
৩। ‘দি ডায়লেক্টিক অব সেক্স’ গ্ৰন্থৰ লেখক কোন? (Who is the author of the book ‘The Dialective of Sex’?)”
উত্তৰঃ গুলামিথ ফায়াৰষ্টোন।
৪। ‘সেক্সুয়াল পলিটিক্স’ গ্ৰন্থৰ লেখক কোন? (Who is the author of the book ‘Sexual Politics’?)
উত্তৰঃ কেট মিলেট।
৫। ডানা ডেন্সমোৰৰ গ্ৰন্থখনৰ নাম কি? (What is the name of Dana Densmore book?)
উত্তৰঃ ইণ্ডিপেণ্ডেল ফ্রম দি সেক্সুয়াল ৰিভোলিউচন।
৬। ফেডাৰিক এঙ্গেলছৰ গ্ৰন্থখনৰ নাম কি? (What is the name of the book by Friedrich Engels?)
উত্তৰঃ দি অৰিজিন অব ফেমিলি, প্রাইভেট প্রপার্টি এণ্ড দি ষ্টেট।
৭। বিশ্বৰ প্ৰথম নাৰী অধিকাৰ বিষয়ক সম্মিলন ক’ত অনুষ্ঠিত হৈছিল? (Where was the world’s first women’s rights conference held?)
উত্তৰঃ মেক্সিকোত।
৮। জাতীয় সংসদত সংৰক্ষিত নাৰীৰ আসন কেইটা? (How many seats are reserved for women in the National Assembly?)
উত্তৰঃ ৫০ টা।
৯। ৰুছো কোন মতবাদৰ অনুসাৰী আছিল? (Which doctrine did the Jean Jacques Rousseau follow?)
উত্তৰঃ ভাৱবাদ।
১০। “The Social Contract’ গ্ৰন্থটোৰ লেখক কোন? (Who is the author of the book “The Social Contract’?)
উত্তৰঃ জিন জেক ৰুছো।
১১। স্বাধীনতাৰ তিনিটা ৰক্ষাকবচ কি কি? (What are the three safeguards of freedom?)
উত্তৰঃ গণতন্ত্র, আইনৰ শাসন, স্বাধীন বিচাৰ বিলবিভাগ।
১২। ‘Man is born free, but every where he is in chain’ — উক্তিটো কাৰ? (“Man is born free, but every whre he is in chain’- Who said?)
উত্তৰঃ জিন জেক ৰুছো।
১৩। ৰুছোৰ সাধাৰণ ইচ্ছাৰ ধাৰণাটো কি? (What is the concept of Rousseau’s general will?)
উত্তৰঃ ৰছোৰ মতে একমাত্ৰ সাধাৰণ ইচ্ছাই সংগঠনৰ উদ্দেশ্যৰ দিশৰ পৰা ৰাষ্ট্ৰ পৰিচালনা কৰে। ব্যক্তিৰ ইচ্ছাই সমাজ বা ৰাষ্ট্ৰৰ ইচ্ছা হোৱাৰ বাবে জনসাধাৰণৰ সাৰ্বভৌমত্ব সুনিশ্চিত হয়।
১৪। সামাজিক চুক্তি মতবাদৰ প্ৰবক্তাসকলৰ নাম লিখা। (Write the names of the proponents of social contract doctrine.)
উত্তৰঃ হবচ, ল’ক, ৰুছো।
১৫। ‘প্ৰকৃতিৰ ৰাজ্য আছিল ভয়াবহ– উক্তিটো কাৰ? (Whose statement is ‘the kingdom of nature was terrible’?)
উত্তৰঃ থমাছ হবচ।
১৬। জন ল’ক কেইটা চুক্তিৰ কথা কৈছে? (How many deals did John Locke talk about?)
উত্তৰঃ দুটা।
১৭। থমাছ হবচৰ গ্ৰন্থৰ নাম কি? (What is the name of the book of Thomas Hobbes?)
উত্তৰঃ To tritic on civil government.
১৮। জনসাধাৰণৰ সাৰ্বভৌমত্বৰ তত্ত্ব কোনে আগবঢ়াইছিল? (Who gave the theory of public sovereignty?)
উত্তৰঃ ৰুছো।
১৯। সাধাৰণ ইচ্ছাৰ ধাৰণা কোন দার্শনিক তত্ত্বত পোৱা যায়? (The idea of general will is found in the theory of which philosopher?)
উত্তৰঃ জিন জেক ৰুছোৰ।
২০। গণতন্ত্ৰৰ ভাগ দুটা টা কি কি? (What are the two types of democracy?)
উত্তৰঃ (ক) প্ৰত্যক্ষ গণতন্ত্ৰ আৰু
(খ) পৰোক্ষ গণতন্ত্র।
২১। প্ৰত্যক্ষ গণতন্ত্ৰৰ পদ্ধতিসমূহ কি কি? (What are the methods of direct democracy.)
উত্তৰঃ প্ৰত্যক্ষ গণতন্ত্ৰৰ পদ্ধতিসমূহ তলত দিয়া হ’ল–
(ক) গণ প্রস্তাৱ।
(খ) গণভোট।
(গ) প্ৰত্যাৱৰ্তনৰ আদেশ।
(ঘ) গণ অভিমত।
২২। ‘কমিউনিষ্ট মেনিফেষ্ট’ কাৰ ৰচনা? (Who wrote the ‘Communist Manifesto”?)
উত্তৰঃ কার্ল মার্ক্স আৰু এংগেলাছৰ।
২৩। গণতন্ত্ৰৰ প্ৰধান দৃষ্টিভংগী দুটা কি কি? (What are the two main aspects of democracy?)
উত্তৰঃ গণতন্ত্ৰৰ প্ৰধান দৃষ্টিভংগী দুটা হ’ল–
(ক) উদাৰনৈতিক গণতন্ত্র।
(খ) সমাজতান্ত্রিক দৃষ্টিভংগী।
চমু আৰু ৰচনাৱলী প্ৰশ্নোত্তৰ
১। হবচৰ সাৰ্বভৌমত্বৰ মতবাদটো মূল্যায়ন কৰা।
(Evaluate Hobbes’s doctrine of sovereignty.)
উত্তৰঃ হবচৰ সাৰ্বভৌমত্বৰ মতবাদটিক নানা কাৰণত সমালোচনা কৰিলেও মৌলিকতাৰ দিশৰ পৰা এই মতবাদ ৰাজনৈতিক দর্শনত এক সম্মানজনক স্থান দিবলৈ সক্ষম হৈছে। সাৰ্বভৌমত্বৰ প্ৰকৃতি কি? সার্বভৌমত্বৰ ক্ষমতা কিয় আৰু কেনেকৈ শক্তিশালী হ’বলৈ ধৰিলে এই সম্পৰ্কে হবচে আগবঢ়োৱা বিজ্ঞানসন্মত ধাৰণাই মানুহৰ মনোজগতত এক নিবিড় আলোকপাত কৰিবলৈ সক্ষম হোৱাৰ বাবেই ৰাজনীতি বিজ্ঞানৰ জগতত হবচ চিৰযুগমীয়া হৈ ৰ’ল।
২। ৰুছোৰ শিক্ষাতত্ত্ব কি? (What is Rousseau’s Education theory?)
উত্তৰ : ৰুছোৰ শিক্ষাতত্ত্বই এক সু-সজ্জ্বলিত, মুক্ত চিন্তাশীল শিশু প্ৰস্তুত কৰাৰ বাবে অভিব্যক্তিৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰিছিল। তেওঁ বিশ্বাস কৰিছিল যে যদি শিশুসকলক সমাজৰ দ্বাৰা তেওঁলোকৰ ওপৰত আৰোপ কৰা বাধা অবিহনে স্বাভাৱিকভাৱে বিকাশ কৰিবলৈ অনুমতি দিয়া হয় তেন্তে তেওঁলোকে শৈক্ষিক আৰু নৈতিকভাৱে তেওঁলোকৰ সম্পূৰ্ণ সম্ভাৱনাৰ দিশত বিকাশ কৰিব।
৩। ৰুছো কিহৰ বাবে জনাজাত? (What is Rousseau known for?)
উত্তৰঃ জিন-জেক ৰুছো অষ্টাদশ শতিকাৰ এজন প্রভাৱশালী দার্শনিক হিচাপে জনাজাত যিয়ে প্রশংসিত ৰচনা ‘A Discourse on the Arts and Sciences’ লিখিছিল।
৪। ৰুছোৰ সামাজিক চুক্তি কিয় গুৰুত্বপূর্ণ? (Why is Rousseau’s social contract important?)
উত্তৰঃ সামাজিক চুক্তিয়ে ইউৰোপত, বিশেষকৈ ফ্ৰান্সত ৰাজনৈতিক সংস্কাৰ বা বিপ্লৱক অনুপ্ৰাণিত কৰাত সহায় কৰিছিল। সামাজিক চুক্তিয়ে এই ধাৰণাটোৰ বিৰুদ্ধে যুক্তি দিছিল যে ৰাজতন্ত্ৰসকলক আইন প্রণয়ন কৰিবলৈ ঐশ্বৰিকভাৱে ক্ষমতা প্রদান কৰা হৈছিল। ৰুছোৱে দাবী কৰে যে কেৱল সাৰ্বভৌম লোকসকলৰহে সেই সৰ্বশক্তিমান অধিকাৰ আছে।
৫। সামাজিক চুক্তি তত্ত্ববোৰ কি? (What is social contract theories?)
উত্তৰঃ সামাজিক চুক্তি ভৱ দৰ্শনৰ দৰেই পুৰণি, এই দৃষ্টিভংগী হৈছে যে ব্যক্তিসকলৰ নৈতিক আৰু ৰাজনৈতিক দায়বদ্ধতা তেওঁলোকৰ মাজত তেওঁলোকে বাস কৰা সমাজ গঠনৰ বাবে এক চুক্তিৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল।
৬। ব্যক্তি আৰু সমাজৰ ওপৰত ৰুজোৰ দৃষ্টিভংগী কি? (What is Rousseau’s view on individual and society?)
উত্তৰঃ মানুহ স্বভাৱতে ভাল বুলি বিশ্বাস কৰাটো ফৰাচী দার্শনিক জিন জোক ৰুছোৰ (১৭১২-১৭৭৮) দ্বাৰা সমৰ্থন কৰা হৈছিল। তেওঁ বিশ্বাস কৰিছিল যে প্ৰকৃতিৰ অৱস্থাত থকা লোকসকল নির্দোষ আৰু তেওঁলোকৰ সৰ্বশ্ৰেষ্ঠ আৰু তেওঁলোক সভ্যতাৰ অস্বাভাবিকতাৰ দ্বাৰা দুৰ্নীতিগ্ৰস্ত হৈ পৰে।
৭। ৰুছো কেনে ধৰণৰ ব্যক্তি আছিল? (What kind of person was Rousseau?)
উত্তৰঃ অষ্টাদশ শতিকাৰ ইউৰোপত জ্ঞান লাভৰ সময়ত জিন-জেক ৰুছো এজন আটাইতকৈ প্রভাৱশালী চিন্তাবিদ আছিল। তেওঁৰ প্ৰথম মুখ্য দার্শনিক ৰচনা, ‘A Discourse on the Arts and Science’ আছিল, তেওঁ ১৭৫০ চনত ডিজন একাডেমীৰ দ্বাৰা পৰিচালিত এখন প্ৰবন্ধ প্ৰতিযোগিতাৰ বিজয়ী সঁহাৰি।
৮। ৰুছোৰ ধাৰণাবোৰৰ প্ৰভাৱ কি আছিল? (What was the impact of Rousseau’s ideas?)
উত্তৰঃ ১৭১২ চনৰ পৰা ১৭৭৮ চনলৈ জীয়াই থকা জিন-জেক ৰুছো ১৮ শতিকাৰ ইউৰোপত জ্ঞান লাভৰ সময়ত আটাইতকৈ প্ৰভাৱশালী দাৰ্শনিকসকলৰ মাজৰ এজন আছিল। তেওঁৰ গ্ৰন্থ আৰু উপন্যাসসমূহে ফৰাচী বিপ্লৱৰ নেতা, ৰোমাণ্টিক প্রজন্ম আৰু আন বহুতো বিখ্যাত দার্শনিকক অনুপ্ৰাণিত কৰিছিল।
৯। ৰুছোৱে কি বিশ্বাস কৰিছিল? (What did Rousseau believe?)
উত্তৰঃ ৰুছোৱে বিশ্বাস কৰিছিল যে আধুনিক মানুহৰ নিজৰ প্ৰয়োজনীয়তাৰ প্ৰতি দাসত্ব সকলো ধৰণৰ সামাজিক ৰোগ, আনৰ শোষণ আৰু আধিপত্যৰ পৰা দুৰ্বল, আত্মসন্মান আৰু হতাশাৰ বাবে দায়ী। তেওঁ এইটোও বিশ্বাস কৰিছিল যে ভাল চৰকাৰে ইয়াৰ সকলো নাগৰিকৰ স্বাধীনতাক ইয়াৰ আটাইতকৈ মৌলিক উদ্দেশ্য হিচাপে ৰাখিব লাগিব।
১০। ৰুছোৱে সমাজক কেনেদৰে প্ৰভাৱিত কৰিছিল? (How did Rousseau impact society?)
উত্তৰঃ ৰুছো আধুনিক দার্শনিকসকলৰ ভিতৰত আটাইতকৈ কম শিক্ষাবিদ আছিল আৰু বহুক্ষেত্ৰত আটাইতকৈ প্ৰভাৱশালী আছিল। তেওঁৰ চিন্তাই ইউৰোপীয় জ্ঞানৰ (যুক্তিৰ যুগ) সমাপ্তি চিহ্নিত কৰিছিল। তেওঁ ৰাজনৈতিক আৰু নৈতিক চিন্তাধাৰাক নতুন প্ৰণালীলৈ লৈ গৈছিল। তেওঁৰ সংস্কাৰে ৰুচিত বৈপ্লৱিক পৰিবৰ্তন আনিছিল, প্রথমে সংগীতত, তাৰ পিছত আন কলাত।
১১। ৰুছোৱে কেনেকৈ পৃথিৱীখন সলনি কৰিলে? (How did Rousseau change the world?)
উত্তৰঃ মানৱ অধিকাৰৰ ধাৰণাক প্ৰচাৰ কৰাত ৰুছোৰ চিন্তাই এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছিল। ডাচ আইনবিদ আৰু দার্শনিক হুগো গ্ৰোটিয়াছৰ পৰা ইংৰাজ হবছলৈকে পূৰ্বৰ বহুতো দার্শনিকে ক্ষমতাৰ অধিকাৰী বা সমাজৰ ভিতৰত আইনী চুক্তিৰ ক্ষেত্ৰত অধিকাৰৰ ধাৰণা কৰিছিল।
১২। ৰুছোৱে কেনে ধৰণৰ চৰকাৰক সর্বশ্রেষ্ঠ হ’ব বুলি বিশ্বাস কৰিব? (What type of government would Rousseau believe would be the best?)
উত্তৰঃ ৰুছোৱে বিশ্বাস কৰিছিল যে চৰকাৰৰ সৰ্বশ্ৰেষ্ঠ ৰূপটো হৈছে গণতন্ত্ৰ। তেওঁৰ লিখনিবোৰে মানুহক চৰকাৰৰ বিষয়ে কেনেদৰে ভাবে আৰু গণতন্ত্রই কেনেদৰে কাম কৰিব লাগে তাক প্ৰভাৱিত কৰিছিল। ১৭৬২ চনত লিখা তেওঁৰ ‘The Social Contract’ নামৰ কিতাপখনত কিহে এক কাৰ্যকৰী চৰকাৰ তৈয়াৰ কৰে সেই বিষয়ে কোৱা হৈছে।
১৩। ৰুছোৱে কেনে ধৰণৰ চৰকাৰত বিশ্বাস কৰিছিল আৰু কিয়? (What type of government did Rousseau believe in and why?)
উত্তৰঃ ৰুছোৱে যুক্তি দিছিল যে নির্বাচিত প্রতিনিধিসকলৰ দ্বাৰা জনসাধাৰণৰ সাধাৰণ ইচ্ছাৰ সিদ্ধান্ত ল’ব নোৱাৰি। তেওঁ এক প্রত্যক্ষ গণতন্ত্ৰত বিশ্বাস কৰিছিল য’ত সকলোৱে সাধাৰণ ইচ্ছা প্রকাশ কৰিবলৈ আৰু দেশৰ আইন প্ৰস্তুত কৰিবলৈ ভোট দিছিল।
১৪। প্রত্যক্ষ গণতন্ত্ৰৰ উদ্দেশ্য কি? (What is the purpose of direct democracy?)
উত্তৰঃ প্ৰত্যক্ষ গণতন্ত্রত, জনসাধাৰণে কোনো মধ্যস্থতাকাৰী বা প্ৰতিনিধি অবিহনে নীতিৰ ওপৰত সিদ্ধান্ত লয়, আনহাতে প্রতিনিধিত্বমূলক গণতন্ত্ৰত মানুহে প্রতিনিধিসকলক ভোট দিয়ে যিয়ে তাৰ পিছত নীতিগত পদক্ষেপ প্রণয়ন কৰে।
১৫। জিন-জেক ৰুছোৱে চৰকাৰক কেনেদৰে প্ৰভাৱিত কৰিছিল? (How did Jean-Jacques Rousseau impact government?)
উত্তৰঃ জিন-জেক কছোৱে সামাজিক চুক্তিৰ বিষয়ে তেওঁৰ ধাৰণা আৰু ব্যক্তিগত স্বাধীনতাৰ গুৰুত্বৰ দ্বাৰা সমগ্ৰ বিশ্বৰ চৰকাৰসমূহক প্ৰভাৱিত কৰিছিল। ৰুছোৱে যুক্তি দিছিল যে মানুহ আৰু চৰকাৰে এটা সামাজিক চুক্তি গঠন কৰে। ৰাইজে চৰকাৰক তেওঁলোকৰ ওপৰত ক্ষমতা ৰাখিবলৈ অনুমতি দিয়ে, তেওঁলোকে শাসন কৰিবলৈ সম্মতি দিয়ে।
১৬। চৰকাৰত ধৰ্মৰ ভূমিকাক ৰুছোৱে কেনে দৃষ্টিৰে চালে? (How did Rousseau view the role of religion in government?)
উত্তৰঃ ৰুছোৱে প্ৰস্তাৱ দিছিল যে নাগৰিক ধৰ্মৰ মতবাদ সৰল হ’ব লাগে; তেওঁলোকে পৰৱৰ্তী জীৱন, ঈশ্বৰীয় সিদ্ধতা থকা ঈশ্বৰ, ন্যায়সঙ্গত সুখী হ’ব আৰু দুষ্টক শাস্তি দিব বুলি ধাৰণা আৰু সামাজিক চুক্তি আৰু ৰাজনীতিৰ আইনৰ পৱিত্ৰতা নিশ্চিত কৰিব লাগে।
১৭। মেৰী বালষ্টোনক্রাফটৰ বিশ্বাস কি আছিল? (What were Mary Wollstonecraft’s beliefs?)
উত্তৰঃ মেৰী ৱালষ্টোনক্রাফট এগৰাকী ইংৰাজ লেখিকা আৰু মহিলাসকলৰ বাবে শৈক্ষিক আৰু সামাজিক সমতাৰ এগৰাকী উৎসাহী অধিবক্তা আছিল। তেওঁ ৰাষ্ট্ৰীয় শৈক্ষিক ব্যৱস্থাৰ আমূল সংস্কাৰৰ দৰে ৰাজনৈতিক পৰিৱৰ্তনৰ জৰিয়তে মহিলাৰ মৰ্যাদা উন্নত কৰাৰ বাবে আহ্বান জনাইছিল। তেওঁ এই সিদ্ধান্তত উপনীত হৈছিল যে এনে পৰিৱৰ্তনে সকলো সমাজক উপকৃত কৰিব।
১৮। মহিলাসকলৰ বাবে মুখ্য বোজাক লৈ মেৰী ৱালষ্টোনক্রাফটে কি তৰ্ক কৰিছিল? (What did Mary Wollstonecraft argue was the main burden for women?)
উত্তৰঃ ৱালষ্টোনক্রাফটে মহিলাসকলৰ শিক্ষাৰ বাবে ওকালতি কৰিছিল আৰু লিখিছিল যে লিংগবোৰ স্বাভাৱিকতে অসম নহয়, কিন্তু সমাজে তেওঁলোকৰ ওপৰত অসম বোজা পেলায়। মহিলাসকলৰ বাবে মুখ্য বোজা আছিল শৈক্ষিক সুযোগৰ অভাৱ, যি তেওঁলোকক পুৰুষৰ অধীন আজ্ঞাকাৰী কৰি ৰাখিছিল।
১৯। মেৰী ৱালষ্টোনক্রাফটৰ ধৰ্ম কি আছিল? (What was Mary Wollstonecraft’s religion?)
উত্তৰঃ ৱালষ্টোনক্রাফট তেওঁৰ প্ৰাৰম্ভিক লিখনিসমূহত এগৰাকী পৰম্পৰাগত ত্রিত্ববাদী। এংলিকান আছিল, তেওঁৰ মাজৰ লিখনিত এজন যুক্তিবাদী একক খ্ৰীষ্টান বিৰোধী আছিল। আৰু তেওঁৰ শেষৰ লিখনিত এজন ৰোমাণ্টিক দেৱতা, সন্দেহবাদী আৰু সম্ভাব্য নাস্তিক আছিল।
২০। এ. ভেণ্ডিকেচন অৱ দা ৰাইটছ অফ ৱমেন লিখাত বালষ্টোনক্রাফটৰ উদ্দেশ্য কি আছিল? (What was Wollstonecraft’s purpose in writing A Vindication of the Rights of Woman?)
উত্তৰঃ ৱালস্টোনক্রাফটৰ লক্ষ্য আছিল ঘৰত মহিলাৰ ভূমিকা কলুষিত কৰা নহয় যদিও কেতিয়াবা সমগ্র ভেণ্ডিকেশ্বনত এনে কোৱা হয় যে তেওঁ কেৱল সেইটোৱে কৰি থকা যেন অনুভৱ হয়। বৰঞ্চ, তেওঁৰ লক্ষ্য আছিল সমাজক মহিলাসকলক এক মূল্যবান সম্পদ হিচাপে স্বীকৃতি দিবলৈ উৎসাহিত কৰা।
২১। মহিলাৰ অধিকাৰৰ প্ৰমাণৰ প্ৰভাৱ কি আছিল? (What was the impact of A Vindication of the Rights of Woman?)
উত্তৰঃ মেৰী ৱালষ্টোনক্রাফট মহিলাৰ অধিকাৰৰ প্ৰমাণ (১৭৯২) আজি আমি ‘সমতা’ বা ‘উদাৰ’ নাৰীবাদী তত্ত্ব বুলি কোৱা ধাৰণাবোৰ ৰচনা কৰিছিল। তেওঁ সমতাবাদী বিবাহৰ দ্বাৰা প্ৰস্তুত কৰা পাৰিবাৰিক ৰাজনীতিৰ ওপৰত আধাৰিত ৰাষ্ট্ৰৰ এটা নতুন আৰ্হিক প্ৰচাৰ কৰিছিল।
২২। মেৰী ৱালষ্টোনক্রাফট বিষয়ে তিনিটা তথ্য কি কি? (What are three facts about Mary Wollstonecraft?)
উত্তৰঃ এজন উৎপীড়নকাৰী পিতৃৰ দ্বাৰা ডাঙৰ-দীঘল হোৱা মেৰী ৱালষ্টোনক্রাফটে ঘৰ এৰি নিজকে লিখাৰ জীৱনৰ বাবে সমৰ্পিত কৰিছিল। মৌলবাদী গ্ৰন্থৰ প্ৰকাশক যোচেফ জনছনৰ অনুবাদক হিচাপে কাম কৰাৰ সময়ত তেওঁ তেওঁৰ আটাইতকৈ বিখ্যাত ৰচনা ‘A Vindication of the rights of Women’ প্ৰকাশ কৰিছিল। দ্বিতীয় কন্যা মেৰীৰ জন্মৰ ১০ দিন পিছত বালষ্টোনক্রাফট মৃত্যু হয়।
২৩। মেৰী ৱালষ্টোনক্রাফটক কিহে প্ৰভাৱিত কৰিছিল? (What influenced Mary Wollstonecraft?)
উত্তৰঃ মেৰীয়ে জেন আৰ্জেনৰ ওপৰত যথেষ্ট নিৰ্ভৰ কৰিছিল, যি তেওঁৰ এগৰাকী বন্ধু আছিল; তেওঁলোকে একেলগে বক্তৃতা পঢ়িছিল আৰু উপস্থিত আছিল আৰু ন্যূনতম শিক্ষাক আগুৱাই নিয়াত সহায় কৰিছিল।
২৪। মেৰী ৱালষ্টোনক্রাফটে স্বাধীনতাৰ বিষয়ে কি ভাবিছিল? (What did Mary Wollstonecraft think about freedom?)
উত্তৰঃ ৱালষ্টোনক্রাফটে বিশ্বাস কৰিছিল যে পুণ্য প্রাপ্ত কৰাৰ একমাত্ৰ উপায় হৈছে স্বাধীনতা, যাক তেওঁ বিশ্বাস কৰিছিল যে “জীৱনৰ বিশাল আশীৰ্বাদ, প্ৰতিটো গুণৰ আধাৰ”। কিন্তু যেতিয়া ৱালষ্টোনক্রাফটে কয় যে মহিলাসকল পুৰুষৰ পৰা স্বতন্ত্ৰ হ’ব লাগে তেতিয়া তেওঁ এইটো বুজাব নোৱাৰে যে তেওঁলোকে তেওঁলোকৰ সমৰ্থন অবিহনে থাকিব লাগে।
২৫। চৰকাৰৰ ওপৰত মেৰী ৱালষ্টোনক্রাফটৰ দৃষ্টিভংগী কি আছিল? (What was Mary Wollstonecraft view on government?)
উত্তৰঃ পুৰুষৰ অধিকাৰৰ এক প্ৰমাণত, ৱালস্টোনক্রাফটে শাসনৰ দ্বাৰা বজাই ৰখা ৰাজতন্ত্ৰ এক আৰু বংশানুক্রমিক বিশেষাধিকাৰৰ বিৰুদ্ধে আক্রমণাত্মকভাৱে যুক্তি দর্শাইছিল। তেওঁ বিশ্বাস কৰিছিল যে ফ্রান্সে এক গণতান্ত্ৰিক প্ৰকাৰৰ চৰকাৰ গ্ৰহণ কৰা উচিত।
২৬। বালষ্টোনক্রাফট এগৰাকী নাৰীবাদী নে? (Is Wollstonecraft a feminist?)
উত্তৰঃ মেৰী ৱালষ্টোনক্রাফট এগৰাকী প্ৰখ্যাত মহিলা অধিকাৰ কৰ্মী আছিল যিয়ে “A Vindication of the rights of Women” ১৭১২ ৰচনা কৰিছিল, যি হৈছে যুক্তিবাদী নাৰীবাদৰ এক কালজয়ী, যাক মহিলাৰ বাবে সমতাৰ সপক্ষে প্রাচীনতম আৰু আটাইতকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ গ্ৰন্থ বুলি গণ্য কৰা হয়।
২৭। ৱালষ্টোনক্রাফটৰ মুখ্য ধাৰণা কি? (What is Wollstonecraft’s main idea?)
উত্তৰঃ ৱালষ্টোনক্রাফট “A Vindication of the rights of Women” (১৭৯২) বাবে সৰ্বাধিক জনাজাত, য’ত তেওঁ যুক্তি দিয়ে যে মহিলাসকল স্বাভাৱিকতে পুৰুষতকৈ নিম্নমানৰ নহয়, কিন্তু কেৱল তেওঁলোকৰ শিক্ষাৰ অভাৱৰ বাবেহে দেখা যায়। তেওঁ পুৰুষ আৰু মহিলা দুয়োকে যুক্তিবাদী সত্তা হিচাপে গণ্য কৰা উচিত বুলি পৰামৰ্শ দিয়ে আৰু যুক্তিৰ ওপৰত প্ৰতিষ্ঠিত এক সামাজিক ব্যৱস্থাৰ কল্পনা কৰে।
২৮। শিক্ষাৰ ক্ষেত্ৰত ৱালষ্টোনক্রাফটৰ দৃষ্টিভংগী কি? (What is Wollstonecraft’s views on education?)
উত্তৰঃ ৱালষ্টোনক্রাফটে বিশ্বাস কৰিছিল যে শিক্ষা এগৰাকী মহিলাৰ বৌদ্ধিক অনুষদ শক্তিশালী কৰাৰ ওপৰত নিৰ্মাণ কৰা উচিত, বিশেষকৈ গণিত, বিজ্ঞান, ইতিহাস, সাহিত্য আৰু ভাষাৰ দৰে বিষয়ৰ নিপুণতাৰ জৰিয়তে যৌক্তিক যুক্তি আৰু বিমূর্ত চিন্তাধাৰাৰ দক্ষতাৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰি।
২৯। ৰুছোৰ বিষয়ে ৱালষ্টোনক্রাফটৰ সমালোচনা কি? (What is Wollstonecraft’s critique of Rousseau?)
উত্তৰঃ সকলোৱে জানে যে ৱালষ্টোনক্রাফটে মহিলাসকলক তেওঁলোকৰ কাৰণ বিকশিত কৰাৰ সম্ভাৱনা অস্বীকাৰ কৰাৰ বাবে ৰুছোক সমালোচনা কৰে, কিন্তু এইটো কম সঘনাই চিনাক্ত কৰা হয়। তেওঁ সঁচাকৈয়ে স্বীকাৰ কৰিছিল যে ৰুছোৰ নিৰাশাবাদী দৃষ্টিভংগীয়ে পুৰুষৰ লগত নাৰীকে সন্নিবিষ্ট কৰে।
৩০। ৰুছোৰ নেতিবাচক শিক্ষা কি? (What is the negative education of Rousseau?)
উত্তৰঃ ৰুছোৰ মতে, নেতিবাচক শিক্ষা হৈছে যি শিক্ষা প্রত্যক্ষ অভিজ্ঞতা দিয়াৰ আগতে জ্ঞানৰ সঁজুলি হিচাপে বিদ্যমান অনুষদ আৰু অঙ্গবোৰক আকাৰ দিয়ে। ই ইন্দ্ৰিয়ৰ উপযুক্ত অনুশীলনৰ দ্বাৰা উদ্দেশ্যৰ পথ প্ৰস্তুত কৰে। নেতিবাচক শিক্ষাত নিষ্ক্রিয়তাৰ সময় অন্তর্ভুক্ত নাথাকে।
৩১। শিক্ষাৰ বিষয়ে ৰুছোৱে কি কয়? (What does Rousseau say about education?)
উত্তৰঃ ৰুছোৱে যুক্তি দিয়ে যে এক সঠিক শিক্ষা হৈছে এনে এক শিক্ষা য’ত আন মানুহক নিয়ন্ত্ৰণ কৰাৰ উদ্দেশ্যে মানুহে সৃষ্টি কৰা নিৰ্মাণ অন্তর্ভুক্ত নহয়। এক সঠিক শিক্ষা হৈছে এনে শিক্ষা যি মানুহক তেওঁলোকৰ প্ৰকৃতি অনুসৰি শিকাবলৈ অনুমতি দিয়ে।
৩২। ৰুছো আৰু ৱালষ্টোনক্রাফটে কিহৰ ওপৰত অসম্মত? (What do Rousseau and Wollstonecraft disagree on?)
উত্তৰঃ ৰুছোৱে পুৰুষৰ যৌনতাক শৈক্ষিক অভিজ্ঞতাৰ বিষয় হিচাপে উন্নীত কৰিছিল আৰু মহিলাৰ শিক্ষাই ইয়াৰ ভিতৰত পুৰুষৰ সেৱা আৰু শিশুৰ যত্ন লোৱাৰ বাবে তেওঁলোকৰ প্রাকৃতিক সামঞ্জস্য অন্তর্ভুক্ত কৰিব লাগিব, ৱালস্ষ্টোনক্রাফটে এনে ধৰণৰ বৈষম্যমূলক শিক্ষাৰ নিন্দা কৰিছিল আৰু কন্যা শিশু শিক্ষাৰ প্ৰতিৰক্ষাত এটা যুক্তি আগবঢ়াইছিল।
৩৩। হবচৰ সামাজিক চুক্তিৰ প্ৰকৃতিসমূহ উল্লেখ কৰা। (Mention the nature of Hobbes’s social contract.)
উত্তৰঃ হবচৰ সামাজিক চুক্তিৰ প্ৰকৃতি সম্পৰ্কে তলত আলোচনা কৰা হ’ল— প্ৰথমতে, হবচৰ সামাজিক চুক্তি একপাক্ষিক আছিল। ইয়াত চুক্তিকাৰীসকলে নিজৰ মাজতে চুক্তি কৰি তেওঁলোকৰ সকলোবোৰ প্ৰাকৃতিক অধিকাৰ এক তৃতীয় পক্ষৰ ওচৰত সম্পূৰ্ণৰূপে অৰ্পণ কৰি এক নিৰংকুশ সার্বভৌম শক্তি সৃষ্টি কৰিলে। হবৰ্চৰ মতে, এই সার্বভৌমে চুক্তিৰ পক্ষ লোৱা নাছিল। গতিকে এই চুক্তি নিৰ্ধাৰিত নিয়মৰ অধীন নহয়।
দ্বিতীয়তে, হবচৰ সামাজিক চুক্তি সম্পূৰ্ণ অসংশোধনীয় আৰু অপৰিৱৰ্তনীয় আছিল। কাৰণ, এই চুক্তি মৌলিক আৰু প্ৰাথমিক চুক্তি আছিল। ই চৰকাৰী চুক্তি নাছিল। অর্থাৎ, এই চুক্তি শাসক আৰু শাসিতৰ মাজত হোৱা চুক্তি নাছিল।
৩৪। হবচৰ সামাজিক চুক্তিৰ মূল্যায়ন কৰা। (Evaluate Hobbes’s social contract.)
উত্তৰঃ হবচে যি সামাজিক চুক্তি তত্ত্ব উদ্ভাৱন কৰিছিল সেই তত্বক প্ৰতিপন্ন কৰিবলৈ তেওঁ প্ৰকৃতিৰাজ্যৰ যি চিত্ৰ দাঙি ধৰিছিল সেয়া তেনে এক চুক্তিৰ পক্ষে এটা অবাস্তৱ ধাৰণা। ৰাষ্ট্ৰ সৃষ্টিৰ পূৰ্বে এক জঘন্য প্ৰকৃতিৰ মানুহে সভ্যতাৰ পোহৰ নো পাওঁতেই সামাজিক চুক্তিৰ এক উচ্চ পৰ্যায়ৰ চুক্তি উদ্ভাৱন কৰা কথাটোও এটা অবাস্তৱ ধাৰণা।
অৱশ্যে হবচৰ সামাজিক চুক্তি তত্ত্বক একেবাৰে মূল্যহীন বুলি ক’ব নোৱাৰি। সামাজিক চুক্তি তত্ত্বই সম-ন্যায়ক সমৰ্থন কৰে। ৰাষ্ট্ৰ মানুহৰ দ্বাৰা মানুহৰ প্ৰয়োজনীয়তা পূৰণৰ বাবে মানুহে সৃষ্টি কৰা এক অনুষ্ঠান আৰু ই মানুহৰ মাজত শান্তি শৃংখলা ৰক্ষা কৰিব পৰা এক মাধ্যম বুলি ঘোষণা কৰা হৰ্চৰ এই মতবাদে মানুহৰ চিন্তা জগতত এক নতুন যুগৰ সূচনা কৰিবলৈ সক্ষম হৈছে। ৰাষ্ট্ৰ যে ঐশ্বৰিক সৃষ্টি এই ধাৰণাটোক হবচৰ মতবাদে চিৰদিনৰ বাবে বিলুপ্তি কৰি গণতান্ত্রিক ভাৱধাৰাৰ আগমনৰ বাবে এক প্ৰশত্ত পথ আৰু পৰিৱেশ গঢ়ি তুলিবলৈ সক্ষম হৈছে। ইয়াতেই হবচৰ দৰ্শনে সাফল্যৰ আশীষ বুলিবলৈ সক্ষম হৈছে।
৩৫। ৰুছোৰ সামাজিক চুক্তিৰ মূল ধাৰণাটো কি আছিল? (What was the main idea of Rousseau’s social contract?)
উত্তৰঃ সামাজিক চুক্তিত ৰুছোৰ কেন্দ্ৰীয় যুক্তি হৈছে যে চৰকাৰে “শাসিত লোকৰ সন্মতি”ৰ দ্বাৰা অস্তিত্ব আৰু শাসন কৰাৰ অধিকাৰ প্ৰাপ্ত কৰে। আজি এইটো অত্যাধিক চৰম ধাৰণা যেন নালাগিব পাৰে, কিন্তু যেতিয়া সামাজিক চুক্তি প্ৰকাশিত হৈছিল তেতিয়া ই এক আমূল স্থিতি আছিল।
৩৬। ৰুছোৰ সামাজিক চুক্তিৰ তিনিটা মুখ্য বিষয় কি কি? (What are the three main points of Rousseau’s social contract)
উত্তৰঃ ৰুছোৰ সামাজিক চুক্তিৰ তিনিটা মুখ্য বিষয় হল–
(ক) প্ৰকৃতিৰ অৱস্থা, য’ত মানুহ মুক্ত আৰু স্বতন্ত্র,
(খ) সমাজ, য’ত মানুহ নিপীড়িত আৰু আনৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল আৰু
(গ) সামাজিক চুক্তিৰ অধীনত থকা ৰাজ্য, য’ত বিদ্রূপাত্মকভাৱে, মানুহ বাধ্যবাধকতাৰ জৰিয়তে মুক্ত হয়; তেওঁ কেৱল স্বতন্ত্র ।
৩৭। মার্ক্সীয় নাৰীবাদ আৰু আমূল নাৰীবাদৰ মাজত সাদৃশ্যবোৰ উল্লেখ কৰা। (Mention the similarities between Marxist feminism and radical feminism.)
উত্তৰঃ আমূল আৰু মার্ক্সীয় নাৰীবাদৰ এক ধৰণৰ মিলিত ৰূপ হ’ল সমাজতান্ত্ৰিক নাৰীবাদ। সিহঁতে ভাবে যে ধনতন্ত্র আৰু পিতৃতন্ত্ৰৰ জটিল মিথষ্ক্রিয়া নাৰীৰ প্ৰতি বৈষম্যৰ কাৰণ আৰু তলত ধনতন্ত্ৰ আৰু পিতৃভয় উভয়ৰ বিলোপ সাধন নকৰাকৈ নাৰীৰ মুক্তি সম্ভৱ নহয়। এওঁলোকে বিশ্বাস কৰে যে নাৰীৰ প্ৰকৃত স্বাধীনতাই সমাজৰ সমতা অর্জন কৰিব পাৰে।
৩৮। নাৰীবাদী তত্ত্ব বুলিলে কি বুজা? (What do you mean by Teminist theory?)
উত্তৰঃ নাৰীবাদী তত্ত্ব হ’ল নাৰীবাদক তাত্ত্বিক আৰু দার্শনিক ৰূপ দিয়াৰ প্ৰচেষ্টা। এইটো আনৰ বিভিন্ন শাখাসমূহ যেনে – নৃবিজ্ঞান, সমাজবিজ্ঞান, অর্থনীতি, নাৰী অধ্যয়ন, নাৰীবাদী সাহিত্য সমালোচনা, শিল্প ইতিহাস, মনোসমীক্ষণ আৰু দৰ্শনক লৈ গঢ়ি উঠিছে। নাৰীবাদী তত্ত্বই লিঙ্গ বৈষম্যক বুজাৰ চেষ্টা কৰে আৰু লিংগ ৰাজনীতি, ক্ষমতাৰ সম্পৰ্ক আৰু সেক্সুয়ালিটিৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়ে। এই সামাজিক আৰু ৰাজনৈতিক জটিল সম্পর্ক ব্যাখ্যা কৰাৰ লগতে নাৰীবাদী তত্ত্বই নাৰীসকলৰ অধিকাৰ আৰু স্বাৰ্থৰক্ষাৰ ওপৰত গুৰুত্বাৰোপ কৰে। বিধিবদ্ধতা, লৈঙ্গিকভাবত আপত্তিকৰণ, নিপীড়ন আৰু পুৰুষতন্ত্র এই বিষয়বোৰ নাৰীবাদী অদ্ভুত প্রতিপাদ্য হয়।
৩৯। নাৰীবাদী তত্ত্বত জন ষ্টুৱাৰ্ট মিলৰ ভূমিকা সম্পর্কে লিখা। (Write about the role of John Stuart Mill in feminist theory.)
উত্তৰঃ বিখ্যাত ব্ৰিটিছ দার্শনিক, ৰাজনৈতিক অর্থনীতিবিদ জন ষ্টুৱাৰ্ট মিলৰ মতে নাৰীসংক্রান্ত বিষয়াবলী অত্যন্ত গুৰুত্বপূৰ্ণ। সেয়েহে তেওঁ নাৰীসকলৰ অধিকাৰ আদায়ৰ লক্ষ্যে লিখিব আৰম্ভ কৰে। এই প্ৰেক্ষিতত তেওঁ প্ৰাৰম্ভিক নাৰীবাদী হিচাপে বিবেচিত হ’ব পাৰে। ১৮৬১ চনত লিখিত আৰু ১৮৬৯ চনত প্ৰকাশিত ‘দ্যা চাবজেকছন অব উইমেন’ শীর্ষক নিবন্ধত নাৰীসকলৰ বৈধভাবত বশীভূতকৰণ বিষয়টোক ভুল প্ৰমাণৰ চেষ্টা কৰে, কাৰণ ইয়াৰ দ্বাৰা নাৰীসকলক সমতাবিধানৰ পৰা দূৰত ৰাখিছে।
৪০। মেৰী ৱালষ্টোনক্রাফটৰ গ্ৰন্থখনৰ নাম কি আৰু গ্ৰন্থখনৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ বিষয়টো উল্লেখ কৰা। (What is the name of the book by Mary Wollstonecraft and Mention the importance of the book?)
উত্তৰঃ মেৰী ৱালষ্টোনক্রাফটৰ গ্ৰন্থখনৰ নাম ” A Vindication of the rights of Women”।
গ্ৰন্থখনৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ বিষয়টো হ’ল নাৰীয়েই প্ৰথম আৰু সমগ্ৰ মানৱীয় যুক্তিসংগত প্ৰাণী যাৰ কোনো যৌন সম্বন্ধ নাই । মহিলাই নিজকে নিয়ন্ত্রিত কৰিব পাৰে। সেইবাবেই মহিলাসকলক যদি প্রাকৃতিকভাৱে অস্বীকাৰ কৰা হয় তেন্তে প্ৰমাণিত কৰিব পৰা যায় যে মহিলাসকল যুক্তিবাদী প্রাণী নহয়। অন্য এজন উদাৰ দাৰ্শনিকে মতপোষণ কৰিছে যে মহিলাসকলৰ অধীনতাৰ ওপৰত প্ৰস্তুত কৰি তোলা আইনী অধীনতা মানৱ বিকাশৰ বাবে ভ্ৰান্ত আৰু হানিকাৰক। তেওঁৰ মতে উদাৰতা আৰু মহিলাৰ কৰ্তৃত্ব গণতান্ত্রিক মূল্যবোধৰ মাজত সংঘটিত এক দ্বন্দ্ব।
৪১। গণতন্ত্ৰৰ গুণসমূহ কি কি? (What are the merits of democracy?)
উত্তৰঃ গণতন্ত্ৰৰ গুণসমূহ হ’ল–
(ক) ই জনসাধাৰণৰ ওচৰত দায়ী হৈ থাকে।
(খ) জনগণেই হ’ল গণতন্ত্ৰত সকলো ক্ষমতাৰ উৎস।
(গ) এনে শাসন ব্যৱস্থাৰ স্থায়িত্ব আছে। ই নাগৰিকৰ সমৰ্থন আৰু সক্ৰিয় সহযোগিতাৰ ওপৰত প্ৰতিষ্ঠিত হৈ থাকে।
(ঘ) চৰকাৰৰ স্বেচ্ছাচাৰীতা হোৱাৰ আশংকা কম থাকে।
(ঙ) সকলোৰে সমান অংশগ্ৰহণৰ সুযোগ থাকে।
(চ) গণতন্ত্ৰৰ বিপ্লৱ নাইবা সংঘৰ্ষৰ পৰা মুক্ত।
(ছ) এই চৰকাৰে সৰ্বসাধাৰণৰ কল্যাণ সাধন কৰে।
(জ) গণতন্ত্ৰত মানুহৰ অধিকাৰক স্বীকৃতি প্ৰদান কৰা হয়।
(ঝ) গণতন্ত্রই সমতা প্রতিষ্ঠিত কৰিব পাৰে।
(ঞ) ন্যায় প্রতিষ্ঠাই হৈছে গণতন্ত্ৰৰ মূলমন্ত্ৰ।
৪২। গণতন্ত্ৰৰ দোষসমূহ কি কি? (What are the demerits of democracy?)
উত্তৰঃ গণতন্ত্ৰৰ দোষসমূহ হ’ল–
(ক) গণতন্ত্রক অশিক্ষিত, অজ্ঞ আৰু অক্ষম ব্যক্তিৰ শাসন বুলি কোৱা হয়।
(খ) ইয়াত ব্যক্তিৰ যোগ্যতাতকৈ তেওঁলোকৰ সংখ্যাৰ ওপৰত অধিক গুৰুত্ব প্ৰদান হয়।
(গ) ব্যয়বহুল শাসন ব্যৱস্থা।
(ঘ) ইয়াত চৰকাৰ কেতিয়াও স্থায়ী নহয়।
(ঙ) দুর্বল শাসন ব্যৱস্থা।
(চ) ইয়াত আমোলাসকলে গা কৰি উঠে।
(ছ) এনে চৰকাৰত নৈতিকতাৰ ক্ৰমশঃ পতন ঘটে। সাধাৰণ মানুহ দুৰ্নীতি আৰু প্ৰলোভনৰ চিকাৰ হয়।
(জ) সু-নেতৃত্বৰ অভাৱ।
(ঝ) মানুহ ইয়াত আৱেগৰ দ্বাৰা পৰিচালিত হয়।
(ঞ) গণতন্ত্র পুঁজিবাদে প্রশ্ৰয় পায়।
৪৩। গণতন্ত্ৰৰ সাফল্যৰ বাবে দৰকাৰী কেইটামান চৰ্তাৱলী উল্লেখ কৰা। (Mention some useful conditions for the successful of democracy.)
উত্তৰঃ (ক) ন্যায়-নীতি, (খ) শিক্ষা, (গ) গণতান্ত্রিক পৰিৱেশ, (ঘ) গণতান্ত্রিক জনগণ (ঙ) সহনশীলতা মনোভাৱ, (চ) ৰাজনৈতিক দল, (ছ) সুদক্ষতা, (জ) সুস্থ, সবল জনমত, (ঝ) সামাজিক দায়বদ্ধতা আদি।
৪৪। গণতন্ত্ৰৰ সংজ্ঞা দিয়া। (Define democracy.)
উত্তৰঃ গণতন্ত্র বুলিলে এটা নিৰ্দিষ্ট আৰু বিশেষ ধৰণৰ শাসন ব্যৱস্থাক বুজায়। গণতন্ত্র শব্দটো ইংৰাজী ‘Democracy’ শব্দটোৰ প্ৰতিশব্দ। দুটা গ্রীক শব্দ Demos অর্থাৎ জনগণ আৰু Kratia অর্থাৎ শাসন ক্ষমতা, এই দুয়ো লগ লাগি Democracy শব্দটো হৈছে। গ্রীক Demokratia ৰ পৰা ইংৰাজী Democratic শব্দটিৰ উৎপত্তি হৈছে। গতিকে গণতন্ত্র বুলি ক’লে জনগণৰ শক্তি, শাসন বা কর্তৃত্বক বুজায়। গণতন্ত্র এটা শাসন ব্যৱস্থা য’ত শাসন ক্ষমতা জনগণৰ হাতত থাকে। আব্ৰাহাম লিঙ্কনৰ মতে, গণতন্ত্ৰ হ’ল “জনগণক লৈ গঠিত, জনগণৰ দ্বাৰা আৰু জনগণৰ বাবে পৰিচালিত শাসন ব্যৱস্থা”। চিলিয়ে কৈছে, “গণতন্ত্র হ’ল এনে এটা শাসন ব্যৱস্থা য’ত সকলোৰে অংশগ্ৰহণৰ সুবিধা আছে।
গণতন্ত্রক সংকীর্ণ অৰ্থত ৰাজনীতি বিজ্ঞানত এটি শাসন ব্যৱস্থা বুলি কোৱা হয়। ব্যাপক অৰ্থত ই শাসন ব্যৱস্থাৰ ধাৰণাৰ নিৰ্দিষ্ট সীমা অতিক্ৰম কৰি এটা মহৎ আদৰ্শত পৰিণত হৈছে। বর্তমানে ‘গণতন্ত্ৰ’ শব্দটোৰ দ্বাৰা এক বিশেষ সমাজ ব্যৱস্থা, ৰাষ্ট্ৰ ব্যৱস্থা, শাসন ব্যবস্থা আনকি এটা বিশেষ অর্থনৈতিক ব্যৱস্থাকো বুজায়।
৪৫। গণতন্ত্ৰৰ বিৱৰ্তনৰ বিষয়ে আলোচনা কৰা। (Discuss about the evolution of democracy.)
উত্তৰঃ খ্ৰীষ্ট পূর্ব প্রায় পাঁচ হাজাৰ বছৰৰ আগতে গ্ৰীচত গণতন্ত্ৰৰ প্ৰচলন থকাৰ আভাস পোৱা যায়। গ্রীক দার্শনিকসকলে গণতন্ত্রক স্বাভাৱিক চৰকাৰৰ আখ্যা দিয়া নাছিল। হিৰউটাছে বিভিন্ন ধৰণৰ চৰকাৰৰ দোষ-গুণ বিচাৰ কৰিছিল। ছক্ৰেটিছে গণতন্ত্রক ভাল চৰকাৰ হিচাপে আখ্যা দিয়া নাছিল। তেওঁৰ শিষ্য প্লেটোৱেও জনসাধাৰণৰ সাৰ্বভৌমত্বতকৈ জ্ঞানৰ সাৰ্বভৌমত্বৰ ওপৰত অধিক গুৰুত্ব আৰোপ কৰিছিল। তেওঁৰ মতে দাৰ্শনিক ৰজাৰ শাসনেই আছিল উত্তম শাসন। এৰিষ্ট ‘টলে গণতন্ত্রক অস্বাভাৱিক নাইবা বিকৃত চৰকাৰ হিচাপে আখ্যা দিছিল।
ইয়াৰ পৰা দেখা যায় যে আগৰ কালত গণতন্ত্ৰৰ প্ৰচলন আছিল যদিও গ্ৰীক দার্শনিকসকলে গণতন্ত্রক স্বাভাৱিক আৰু ভাল চৰকাৰ বুলি বিবেচনা নকৰিছিল। সেই সময়ত দাস প্ৰথাৰ প্ৰচলন আছিল। জন্ম আৰু কৰ্মৰ ভিত্তিত মানুহৰ মাজত শ্ৰেণী বিভাগ আছিল। গ্ৰীক দাৰ্শনিকসকলৰ মতে কিছুমান লোক জন্মিছিল শাসন কৰিবলৈ আৰু বাকীবোৰ জন্মিছিল শাসন মানি চলিবলৈ । বৰ্তমান বিশ্বৰ বিভিন্ন দেশত গণতন্ত্ৰৰ প্ৰসাৰ আৰু জনপ্ৰিয়তাও ক্রমাৎ বাঢ়ি আহিছে।
সপ্তম শতিকাত ইংলেণ্ডত বৰ্তমান গণতন্ত্ৰৰ জন্ম হোৱা বুলি ক’ব পাৰি। ইংলেণ্ডৰ ৰজা প্ৰথম চাৰ্লছৰ দিনত ৰজাৰ চৰম ক্ষমতাৰ বিৰুদ্ধে বিদ্ৰোহ কৰা হয়। সপ্তম শতিকাৰ শেষ ভাগত, অকল ইংলেণ্ডতেই গণতান্ত্ৰিক চৰকাৰৰ প্ৰচলন আছিল। ইংলেণ্ডৰ পাছত মার্কিন যুক্তৰাষ্ট্ৰত গণতন্ত্ৰই প্ৰতিষ্ঠা লাভ কৰে। ইংৰাজ ৰাজনৈতিক পণ্ডিত জন ল’ক, থমাছ পেইন আদিৰ লিখনীয়ে আমেৰিকাবাসীৰ মনত গণতান্ত্রিক ভাবধাৰাৰ সৃষ্টি কৰে। গণতন্ত্ৰৰ প্ৰচলন ইংলেণ্ড আৰু মাৰ্কিন যুক্তৰাষ্ট্ৰতে আৱদ্ধ হৈ থকা নাছিল। ইয়াৰ প্ৰভাৱ পৃথিৱীৰ বিভিন্ন দেশত বিয়পি পৰিছিল। আমেৰিকাৰ স্বাধীনতা যুদ্ধই ফাচীবাসীৰ মনতো প্ৰতিক্ৰিয়াৰ সৃষ্টি কৰে। ফান্সৰ ফৰাচী বিপ্লৱৰ ফলস্বৰূপে ৰজাৰ শোষণ আৰু অভিজাতসকলৰ বিশেষ সুবিধাবোৰ নাইকিয়া হয় আৰু ফ্ৰান্সত গণৰাজ্য প্ৰতিষ্ঠা হয়।
গণতন্ত্ৰৰ প্ৰসাৰণত প্ৰথম মহাসমৰেও এক উল্লেখযোগ্য ভূমিকা গ্ৰহণ কৰিছে। এই মহাসমৰৰ ফলস্বৰূপে মধ্য ইউৰোপ আৰু পূব ইউৰোপত ৰাজতন্ত্ৰ অৱসান ঘটে আৰু কিছুমান দেশত গণতন্ত্ৰৰ প্ৰচলন হয়। গণতন্ত্ৰৰ প্ৰসাৰণত দ্বিতীয় মহাসমৰৰ অৱদানো কম নহয়। এই মহাসমৰৰ পাছত এছিয়া আৰু আফ্ৰিকাৰ বহুত ঔপনিবেশ স্বাধীনতা লাভ কৰে। এইবোৰ দেশৰ অধিক সংখ্যকতে গণতান্ত্রিক পদ্ধতিত চৰকাৰ গঠন কৰা হয়। এইদৰে সময়ৰ সোঁতত ৰাজতন্ত্ৰ আৰু অত্যাচাৰী শাসনৰ পৰিবৰ্তে গণতন্ত্ৰৰ প্ৰতিষ্ঠা হয় আৰু সি ক্ৰমে ব্যাপকভাৱে প্রচলিত হয়। বর্তমান যুগত গণতন্ত্ৰ আৰু সমাজবাদেই মানুহৰ পৰা অধিক সমাদৰ লাভ কৰিছে।
৪৬। গণতন্ত্ৰৰ দুটা ৰূপ বৰ্ণনা কৰা। (Describe the two forms of democracy.)
উত্তৰঃ চৰকাৰ গঠন আৰু পৰিচালনাৰ পদ্ধতিৰ ফালৰ পৰা গণতন্ত্ৰক দুটা ভাগত বিভক্ত কৰা হৈছে– (ক) প্রত্যক্ষ গণতন্ত্র, (খ) পৰোক্ষ গণতন্ত্র।
প্রত্যক্ষ গণতন্ত্রই সেই শাসন ব্যৱস্থাক বুজায় য’ত জনসাধাৰণে প্ৰত্যক্ষভাৱে আৰু সক্ৰিয়াভাৱে শাসনকার্যত অংশগ্ৰহণ কৰিব পাৰে। প্ৰাচীন গ্ৰীচৰ নগৰ ৰাষ্ট্ৰসমূহত এই শাসন ব্যৱস্থা প্রচলিত আছিল। এতিয়া চুইজাৰলেণ্ডৰ কিছুমান সৰু সৰু কেন্টন আৰু মার্কিন যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ স্থানীয় চৰকাৰ পৰিচালনাৰ ক্ষেত্ৰত এই শাসন ব্যৱস্থা কিছু পৰিমাণে প্ৰৱৰ্তিত আছে।
বর্তমানে গণতন্ত্র বুলিলে প্ৰতিনিধিমূলক বা পৰোক্ষ গণতন্ত্রক বুজায়। ইয়াত জনগণে নিজে নিজক পোনপটীয়াকৈ শাসন নকৰে। নিৰ্দিষ্ট সময়ৰ অন্তৰে অন্তৰে জনগণে তেওঁলোকৰ প্রতিনিধিক নিৰ্বাচিত কৰে। এই প্রতিনিধিসকলৰ ওপৰতেই চৰকাৰ পৰিচালনা কৰাৰ দায়িত্ব ন্যস্ত থাকে। জনগণে এই নির্বাচিত প্রতিনিধিসকলৰ জৰিয়তে পৰোক্ষভাৱে দেশৰ শাসন কাৰ্য পৰিচালনা কৰাত অংশগ্ৰহণ কৰে।
৪৭। প্রত্যক্ষ গণতন্ত্রই কি বুজায়? ইয়াৰ বিভিন্ন পদ্ধতিসমূহ আলোচনা কৰা। (What does direct democracy mean? Discuss the different methods.)
উত্তৰঃ প্ৰত্যক্ষ গণতন্ত্র হ’ল বিশুদ্ধ গণতন্ত্র। ইয়াত জনগণে পোনপটীয়াকৈ দেশৰ শাসন কাৰ্য পৰিচালনা কৰে। ইয়াত জনগণে সকলো চৰকাৰী কাৰ্য সম্পাদন কৰে। নাগৰিকসকলে নিৰ্দিষ্ট সময়ৰ অন্তৰত নিৰ্ধাৰিত ঠাইত মিলিত হৈ আইন প্ৰণয়ন, চৰকাৰী কৰ্মচাৰী নিয়োগ, ৰাজহ আৰু ব্যয় নিৰ্ধাৰণ, পৰৰাষ্ট্ৰ আৰু অন্যান্য গুৰুত্বপূৰ্ণ বিষয়ত সিদ্ধান্ত গ্ৰহণ কৰিছিল। আনকি তেওঁলোকে বিচাৰ সম্পৰ্কীয় কার্যও সম্পাদন কৰিছিল। এইদৰে নাগৰিকৰ দ্বাৰা প্রত্যক্ষভাৱে পৰিচালিত শাসন ব্যৱস্থাই হ’ল প্রত্যক্ষ গণতন্ত্র। ইয়াত বৈধ, সার্বভৌমত্ব আৰু ৰাজনৈতিক সাৰ্বভৌমত্বৰ মাজত কোনো পার্থক্য নাথাকে।
ইয়াৰ বিভিন্ন পদ্ধতিসমূহ তলত আলোচনা কৰা হ’ল–
(ক) গণ প্রস্তাৱ : গণ উদ্যোগ বা গণ প্রস্তাৱ বোলোতে এই পদ্ধতিক বুজায় যাৰ দ্বাৰা জনগণে আইন প্রণয়ন আৰু সংবিধান সংশোধনত অংশগ্রহণ কৰিব পাৰে। সৰহ সংখ্যক নাগৰিকে প্রস্তাৱ গ্ৰহণৰ জৰিয়তে আইন সভাক সংবিধান সংশোধন কৰিবলৈ বা আইন প্ৰণয়ন কৰিবলৈ অনুৰোধ জনাব পাৰে। আইন সভাই সেই প্রস্তাৱক অগ্রাহ্য কৰিব নোৱাৰে।
(খ) গণভোট : এই পদ্ধতি মতে চৰকাৰে কোনো আইনৰ প্ৰস্তাৱক জনসাধাৰণৰ অনুমোদনৰ কাৰণে পঠিয়ায়। নাগৰিকসকলে এই প্রস্তাৱৰ প্ৰতি সমর্থন নজনাবও পাৰে। গণভোটৰ জৰিয়তে নাগৰিকে নিয়ন্ত্ৰণ কৰিব পাৰে।
(গ) প্ৰত্যাৱৰ্তনৰ আদেশ : এই পদ্ধতি মতে নিৰ্দিষ্ট সময়ৰ আগতে নাগৰিকসকলে তেওঁলোকৰ নিৰ্বাচিত প্রতিনিধিক পদচ্যুত কৰিব পাৰে। এই ব্যৱস্থা থাকিলে, নির্বাচিত প্রতিনিধিসকলে জনসাধাৰণৰ স্বাৰ্থৰ বিৰুদ্ধে কোনো কাম কৰিব নোৱাৰে। তেওঁলোকে নিৰ্বাচক মণ্ডলীৰ নিৰ্দেশ মানি চলিবলৈ বাধ্য।
৪৮। প্ৰত্যক্ষ গণতন্ত্ৰৰ গুণ আৰু দোষবিলাক আলোচনা কৰা। (Discuss the merits and demerits of direct democracy.)
উত্তৰঃ প্ৰত্যক্ষ গণতন্ত্ৰৰ গুণবিলাক হ’ল–
(ক) গণতন্ত্রই ‘জনগণৰ শাসনক’বুজায়। এই অৰ্থত প্ৰত্যক্ষ গণতন্ত্রই হ’ল প্ৰকৃত গণতান্ত্রিক শাসন ব্যৱস্থা।
(খ) প্রত্যক্ষ গণতন্ত্র ব্যয়বহুল। শাসনকার্য পৰিচালনা কৰোঁতে ইয়াত অধিক অর্থ ব্যয় কৰা নহয়।”
(গ) প্রত্যক্ষ গণতন্ত্ৰত শ্ৰেণী বিৰোধৰ সম্ভাবনা কম থাকে। কাৰণ, ইয়াত সকলো জনসাধাৰণে শাসন কার্যত অংশগ্ৰহণ কৰিবলৈ সুযোগ পায়।
(ঘ) ইয়াত চৰকাৰৰ বিৰুদ্ধে কোনো অভিযোগ সৃষ্টি হোৱাৰ সম্ভাৱনা নাথাকে।
(ঙ) এই শাসন ব্যৱস্থা সহজ আৰু সৰল প্ৰকৃতিৰ। ইয়াত চৰকাৰৰ বিভিন্ন ধৰণৰ কাৰ্যৰ মাজত পার্থক্য নাথাকে।
(চ) ইয়াত জনগণৰ কৰ্তব্য, দায়িত্ব আৰু অধিকাৰৰ মাজত সমন্বয় সাধিত হয়।
(ছ) কম জনবসতিপূৰ্ণ আৰু সৰু ৰাষ্ট্ৰৰ বাবে প্রত্যক্ষ গণতন্ত্র হ’ল আদর্শ শাসন ব্যৱস্থা।
প্রত্যক্ষ গণতন্ত্ৰৰ দোষবিলাক হ’ল–
(ক) বৃহৎ আৰু জনবহুল ৰাষ্ট্ৰৰ বাবে এই শাসন ব্যবস্থা অনুপযোগী।
(খ) শাসন কাৰ্য পৰিচালনাৰ বাবে প্ৰয়োজনীয় জ্ঞান বুদ্ধি সকলো নাগৰিকৰ নাথাকে।
(গ) প্রত্যক্ষ গণতন্ত্ৰত আচলতে কম সংখ্যক লোকে শাসন কার্য পৰিচালনাত যোগদান কৰে। কাৰণ, সকলো মানুহ শাসন কার্যত উৎসাহী নহয়।
(ঘ) এই ধৰণৰ শাসন ব্যৱস্থাত বিশৃংখলাৰ সৃষ্টি হ’ব পাৰে। ইয়াৰ ফলত জনস্বাৰ্থৰ ক্ষতি হোৱাটো স্বাভাৱিক।
(ঙ) সাধাৰণ মানুহ অশিক্ষিত আৰু অজ্ঞ হ’লে প্রত্যক্ষ গণতন্ত্র নিকৃষ্ট শ্ৰেণীৰ শাসনত পৰিণত হয়।
(চ) প্রত্যক্ষ গণতন্ত্র জৰুৰী অৱস্থাৰ বাবে উপযোগী নহয়। কাৰণ, সকলো মানুহ সোনকালে মিলিত হোৱাটো সম্ভৱপৰ নহয়।
(ছ) ইয়াত কোনো বিষয়ত সোনকালে সিদ্ধান্ত গ্ৰহণ কৰিব নোৱাৰি। জনগণে সিন্ধান্ত গ্ৰহণ কৰোতে সময় লয়।
৪৯। উদাৰনৈতিক গণতন্ত্ৰৰ ধাৰণাটো লিখা। ইয়াৰ প্ৰধান বৈশিষ্ট্যসমূহ কি কি? (Write the concept of liberal democracy. What are its main features?)
উত্তৰঃ বিগত চাৰি শতিকাৰ পৰা উদাৰনীতিবাদ পশ্চিমীয়া জগতত এটি বিশিষ্ট মতবাদ হিচাপে বিবেচিত হৈ আছে। কিন্তু ঊনবিংশ শতিকাৰ আৰম্ভণিৰ আগভাগলৈকে ইয়াৰ অৰ্থাৎ এই মতবাদৰ কোনো এটা আনুষ্ঠানিক নাম নাছিল। কিন্তু সময় অতিবাহিত হোৱাৰ লগে লগে আনুষ্ঠানিকভাৱে ইয়াৰ নাম উদাৰনীতিবাদ হিচাপে পৰিচিতি লাভ কৰিলে।
উদাৰনৈতিক গণতন্ত্ৰক দুটা ভাগত বিভক্ত কৰিব পাৰি যেনে– (ক) সনাতন আৰু (খ) আধুনিক।
সনাতন উদাৰনৈতিক গণতন্ত্ৰৰ বৈশিষ্ট্যসমূহ হ’ল–
(ক) সামাজিক স্বাধীনতাৰ সংৰক্ষণ।
(খ) অবাধ বাণিজ্য স্বাধীনতা।
(গ) ব্যক্তিগত স্বাধীনতা।
(ঘ) সামাজিক স্বাধীনতা।
(ঙ) অর্থনৈতিক অধিকাৰ অৰ্থাৎ ব্যক্তিগত সম্পত্তি আৰু ব্যক্তিগতভাবে চুক্তি সম্পাদনৰ অধিকাৰ।
(চ) প্রশাসনিক, ভৌগোলিক আৰু জাতিগত স্বাধীনতা অর্থাৎ আত্মনিয়ন্ত্ৰণৰ অধিকাৰ আৰু জাতিগত সাম্যৰ অধিকাৰ।
(ছ) আন্তর্জাতিক স্বাধীনতা অর্থাৎ যুদ্ধৰ সম্ভাৱনাক প্ৰতিৰোধ কৰি বিশ্বশান্তি ৰক্ষা কৰা, আন্তর্জাতিক ক্ষেত্ৰত সহযোগিতাৰ বন্ধনক সুদৃঢ় কৰাৰ লগতে ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ বাবে এটি বিশ্ব যুক্তৰাষ্ট্ৰ গঠন কৰাৰ স্বাধীনতা।
(জ) পৰিয়াল সম্পর্কীয় স্বাধীনতা।
(ঝ) ৰাজনৈতিক স্বাধীনতা।
আধুনিক উদাৰনৈতিক গণতন্ত্ৰৰ বৈশিষ্ট্যসমূহ হ’ল–
(ক) ৰাজনৈতিক সাম্য।
(খ) সংখ্যালঘুৰ স্বাৰ্থৰ সংৰক্ষণ।
(গ) সংবিধানৰ প্ৰাধান্য।
(ঘ) আইনৰ অনুশাসন আৰু ইয়াৰ ন্যায় বিচাৰ।
(ঙ) স্বাধীন আৰু নিৰপেক্ষ বিচাৰ ব্যৱস্থা।
(চ) বহুদলীয় ব্যবস্থা।
(ছ) সার্বজনীন প্রাপ্তবয়স্কৰ ভোটাধিকাৰ।
(জ) শান্তিপূর্ণভাবে চৰকাৰৰ পৰিৱৰ্তন।
(ঝ) ব্যক্তিগত সম্পত্তিৰ অধিকাৰ।
(ঞ) জনকল্যাণমূলক ৰাষ্ট্ৰতত্ত্ব।
(ট) আমোলাতন্ত্ৰৰ প্ৰাধান্য।
(ঠ) সামাজিক আৰু ৰাজনৈতিক অধিকাৰৰ স্বীকৃতি।
৫০। গণতন্ত্ৰৰ সংজ্ঞা কেইটামান দাঙি ধৰা। (Define a few democracies.)
উত্তৰঃ চৰকাৰ হিচাপে গণতন্ত্ৰৰ সংজ্ঞা আৰু অৰ্থ বিভিন্ন ৰাজনীতি বিজ্ঞানীয়ে বিভিন্ন ধৰণে দিয়া দেখা যায়। গ্রীক দার্শনিক আৰু ৰাজনীতিবিদ এৰিষ্ট’টলৰ মতে, “গণতন্ত্র হল লোকৰ শাসন ব্যৱস্থা, যিবিলাক অনায়ক আৰু অনভিজ্ঞ’। সেয়ে তেওঁ গণতন্ত্র বিকৃত চৰকাৰ বুলি আখ্যা দিছে। এৰিষ্ট’টলে গণতন্ত্ৰক বৰ্তমান সময়ৰ দৰে উত্তম শাসন ব্যবস্থা হিচাপে গ্রহণ কৰা নাছিল। কিছু আধুনিক ৰাজনৈতিক চিন্তাবিদসকলে তেওঁৰ ব্যাখ্যা সমৰ্থন কৰা নাই।
ছাৰ জন চিলিৰ মতে, “গণতন্ত্ৰ সকলোৰে অধিকাৰ থকা এখন চৰকাৰ”।
বাৰ্কাৰৰ মতে, “গণতন্ত্র হ’ল আলাপ-আলোচনাৰ মাধ্যমত পৰিচালিত চৰকাৰ”।
ডাইচিয়ে কয়, “গণতন্ত্র হ’ল এটি শাসন ব্যৱস্থা যত শাসকবর্গ তুলনামূলকভাৱে জনসংখ্যাৰ এটি বিৰাট অংশ”।
লর্ড ব্ৰাইচৰ মতে, “গণতন্ত্র এনেকুৱা চৰকাৰ ব্যৱস্থা, য’ত শাসন ক্ষমতা কোনো এটা শ্ৰেণী বা শ্ৰেণীসমূহৰ হাতত নাথাকি দেশৰ সমগ্ৰ নাগৰিকৰ হাতত থাকে”।
আমেৰিকাৰ ভূতপূৰ্ব ৰাষ্ট্ৰপতি আব্ৰাহাম লিংকনৰ মতে, “গণতন্ত্র হ’ল জনগণক লৈ গঠিত, জনগণৰ দ্বাৰা আৰু জনগণৰ বাবে পৰিচালিত শাসন ব্যবস্থা।”
অষ্টিন ৰেনিৰ মতে, “গণতন্ত্ৰ জনগণৰ সাৰ্বভৌমত্ব, ৰাজনৈতিক সাম্য, জনগণৰ পৰামৰ্শ আৰু সংখ্যাগৰিষ্ঠৰ শাসন– এই নীতিসমূহৰ দ্বাৰা পৰিচালিত হয়”।
এইদৰে দেশৰ সকলো মানুহে যেতিয়া চৰকাৰ গঠনত অৰিহণা যোগায় আৰু যি চৰকাৰ গঠনত সকলোৰে দাবী থাকে তাকে গণতন্ত্র বুলি কোৱা হয়। গণতন্ত্রক জনমত পৰিচালিত শাসন-ব্যৱস্থা বুলিও বৰ্ণনা কৰা হয়। ইয়াত জনগণৰ কল্যাণার্থে সকলো সিদ্ধান্ত গ্ৰহণ কৰা হয়। গণতন্ত্র সম্পৰ্কে লিংকনৰ সংজ্ঞাই হৈছে আটাইতকৈ জনপ্রিয়। আনহাতে অধ্যাপক ডাইচিয়ে গণতন্ত্ৰৰ যি সংজ্ঞা দাঙি ধৰিছে সেইটো উত্তম বুলি বিবেচিত হৈছে। তেওঁৰ মতে অধিকাংশ জনসাধাৰণৰ শাসনেই হ’ল গণতান্ত্রিক শাসন। আন কথাত, গণতন্ত্র হ’ল সংখ্যাগৰিষ্ঠৰ শাসন।
সংকীর্ণ অর্থত গণতন্ত্রক ৰাজনীতি বিজ্ঞানৰ এটি শাসন ব্যৱস্থা বুলি কোৱা হয়। ব্যাপক অৰ্থত গণতন্ত্রই শাসন ব্যৱস্থাৰ ধাৰণাৰ পৰিসীমা অতিক্ৰম কৰি এটা মহৎ আদৰ্শত পৰিণত হৈছে। সাম্প্ৰতিক কালত গণতন্ত্রই এক বিশেষ সমাজ ব্যৱস্থা, ৰাষ্ট্ৰ ব্যৱস্থা, শাসন ব্যবস্থা আৰু আনকি এটা বিশেষ অর্থনৈতিক ব্যৱস্থাকো বুজায়।
গণতন্ত্র সমতা আৰু স্বাধীনতাৰ ভেটিৰ ওপৰত প্ৰতিষ্ঠিত। সমাজ জীৱনৰ প্ৰতিটো ক্ষেত্ৰত সমতা প্রতিষ্ঠিত হ’লে গণতান্ত্রিক সমাজৰ সৃষ্টি হয়। অর্থাৎ, গণতান্ত্ৰিক ৰাষ্ট্ৰত ৰাজনৈতিক সমতা থাকে। গণতান্ত্ৰিক চৰকাৰ ব্যৱস্থাই জনসাধাৰণৰ দ্বাৰা নিৰ্বাচিত প্ৰতিনিধিৰে পৰিচালিত শাসনক বুজায়। এনে শাসন ব্যৱস্থাত ক্ষমতাৰ প্ৰধান উৎস হ’ল জনসাধারণ। ই জনসাধাৰণৰ জ্বাৰা গঠিত আৰু নিৰ্মিত চৰকাৰ। গণতান্ত্ৰিক চৰকাৰে জনগণৰ ইচ্ছাৰ প্ৰতিকূলে কোনো কাম কৰিব নোৱাৰে। এই চৰকাৰে জনসাধাৰণৰ পৰা ক্ষমতা আহৰণ কৰে আৰু জনগণৰ কল্যাণৰ বাবে বিভিন্ন উন্নয়নমূলক কার্য সম্পাদন কৰে।
গণতন্ত্র শব্দটো অকল ৰাজনৈতিক অৰ্থতে সীমিত নহয়। সামাজিক আৰু অৰ্থনৈতিক দিশৰ লগতো গণতান্ত্রিক আদর্শ জড়িত। অর্থনৈতিক দিশত সমাজত বসবাস কৰা লোকসকলৰ মাজত কোনো ধৰণৰ বৈষম্য থাকিব নালাগে। গণতন্ত্রই সমাজৰ এক শ্ৰেণীৰ লোকক লাহ- বিলাহৰ মাজত জীৱন কটোৱা আৰু আন এচামে দৰিদ্ৰতাৰ সীমাৰেখাৰ তলত থকাৰ কথা নুবুজায়। জাতীয় সম্পদ কেন্দ্ৰীভূত হ’লে জনসাধাৰণে আৰ্থিক দিশত সুফল ভোগ কৰিব নোৱাৰে। সেয়ে জোৱাদে কয়, “অর্থনৈতিক স্বাধীনতাৰ অবিহনে ৰাজনৈতিক গণতন্ত্র। অর্থহীন”।
সামাজিক দিশতো গণতন্ত্রই কোনো বৈষম্য নিবিচাৰে। ই সমতা আৰু স্বাধীনতাৰ নীতিৰ ওপৰত প্ৰতিষ্ঠিত। গণতন্ত্ৰত জাতি, ধর্ম, বর্ণ, ধনী, দুখীয়া আদিৰ ভিত্তিত শ্রেণী বৈষম্য থাকিব নালাগে। গণতন্ত্ৰৰ ধাৰণাক কাৰ্যকৰী বা কৃতকাৰ্য কৰি তোলাৰ কাৰণে সমতা নীতিৰ প্রয়োগ অপৰিহাৰ্য। যি সমাজ ব্যৱস্থাত মানুহৰ মাজত অর্থনৈতিক আৰু সামাজিক সমতাই স্বীকৃতি নাপায় যি কেতিয়াও প্রকৃত গণতান্ত্রিক ব্যৱস্থা হ’ব নোৱাৰে।
গণতন্ত্রক বিশিষ্ট জীৱন পদ্ধতি বুলি অভিহিত কৰিব পাৰি। গণতন্ত্ৰত চৰকাৰ জনসাধাৰণৰ সেৱক। জনসাধাৰণৰ ব্যক্তিত্ব বিকাশৰ বাবে গণতন্ত্ৰত সমাজৰ সকলো শ্ৰেণীৰ লোকৰ বাবে বিভিন্ন প্ৰকাৰৰ অধিকাৰ প্ৰদানৰ ব্যৱস্থা আছে। গতিকে গণতন্ত্ৰ চৰকাৰৰ এটা বিশেষ ৰূপেই নহয়, ই এটা জীৱন ধাৰণৰ পদ্ধতিও।
৫১। গণতন্ত্ৰৰ বৈশিষ্ট্যসমূহ কি কি? (What are the features of democracy?)
উত্তৰঃ সাধাৰণতে গণতান্ত্রিক শাসন ব্যৱস্থাই জনমত পৰিচালিত শাসন ব্যৱস্থাক সূচায়। গণতন্ত্ৰৰ আধাৰ হৈছে জনসাধাৰণৰ মতামত। গণতান্ত্ৰিক চৰকাৰে জনমতৰ ওপৰত বিশেষ গুৰুত্ব আৰোপ কৰে। গণতন্ত্ৰৰ বিভিন্ন দিশ আলোচনা কৰিলে ইয়াৰ কিছুমান বৈশিষ্ট্য ওলাই পৰে।
(ক) গণতন্ত্ৰ জনসাধাৰণৰ দ্বাৰা গঠিত আৰু নিয়ন্ত্ৰিত চৰকাৰ-ব্যৱস্থা। এই শাসন ব্যৱস্থাত জনসাধাৰণে প্রত্যক্ষ বা পৰোক্ষভাৱে অংশগ্ৰহণ কৰে।
(খ) গণতান্ত্রিক শাসন-ব্যবস্থা অনমতৰ ওপৰত প্ৰতিষ্ঠিত। জনমত উপেক্ষা কৰি চৰকাৰে কোনো কাম কৰিব নোৱাৰে।
(গ) গণতন্ত্ৰত আইনৰ দৃষ্টিত সকলো সমান। ইয়াত সকলোৰে বাবে সমান অধিকাৰ স্বীকৃত হয়।
(ঘ) গণতন্ত্র সমতা আৰু স্বাধীনতা নীতিৰ ওপৰত প্ৰতিষ্ঠিত। এই ব্যৱস্থাত ভেদ সৃষ্টিকাৰী শ্রেণীবিভাগ আৰু অর্থনৈতিক বৈষম্যত বিশ্বাস কৰা নহয়।
(ঙ) গণতন্ত্ৰৰ আন এটা বৈশিষ্ট্য হ’ল সংখ্যাগৰিষ্ঠৰ শাসন। এনে ব্যৱস্থাত সকলো সিদ্ধান্ত সংখ্যাগৰিষ্ঠ ভোটাধিকাৰৰ ভিত্তিত গ্ৰহণ কৰা হয় যদিও সংখ্যালঘিষ্ঠ মতামত আৰু স্বাৰ্থ উপেক্ষিত নহয়।
(চ) গণতান্ত্ৰিক চৰকাৰক জনপ্রিয় বুলি কোৱা হয়। এনে চৰকাৰ জনগণৰ সন্মতিৰ ওপৰত প্রতিষ্ঠিত আৰু সকলো লোকৰ স্বাৰ্থ ৰক্ষা কৰে বাবে ইয়াৰ প্ৰতি সংখ্যালঘিষ্ঠ সকলৰো সমর্থন থাকে।
(ছ) গণতন্ত্ৰত জনসাধাৰণৰ হাতত চৰম ক্ষমতা থাকে। তেওঁলোকে নির্বাচিত প্রতিনিধিৰ মাধ্যমেৰে এই ক্ষমতা প্রয়োগ কৰে।
(জ) গণতন্ত্রত সার্বজনীন প্রাপ্তবয়স্ক ভোটাধিকাৰৰ ভিত্তিত এটা সুনির্দিষ্ট সময়ৰ বাবে চৰকাৰ নির্বাচিত হয় আৰু শাসন কাৰ্য পৰিচালনা কৰে।
(ঝ) গণতান্ত্ৰিক চৰকাৰৰ কাম-কাজ সমালোচনা কৰাৰ অবাধ অধিকাৰ জনসাধাৰণৰ আছে। প্রয়োজনীয় সাপেক্ষে তেওঁলোকে এখন চৰকাৰৰ পতন ঘটাই আন এখন চৰকাৰ গঠন কৰিব পাৰে।
(ঞ) একাধিক ৰাজনৈতিক দলৰ অৱস্থিতি বা দলীয় ব্যৱস্থা গণতান্ত্রিক শাসন ব্যৱস্থাৰ এটা বিশেষ বৈশিষ্ট্য। দলীয় ভিত্তিত প্রতিনিধি নিৰ্বাচন কৰা হয় আৰু সংখ্যাগৰিষ্ঠ দলে চৰকাৰ গঠন কৰি শাসন কার্য চলায়।
(ট) বিৰোধী দলৰ অবস্থিতি আৰু ভূমিক গণতান্ত্রিক শাসন ব্যৱস্থাৰ আন এটা বৈশিষ্ট্য। বিৰোধী ৰাজনৈতিক দলসমূহক গণতন্ত্ৰত যথোচিত মর্যাদা দিয়া হয়।
(ঠ) এই শাসন ব্যৱস্থা সকলোৰে স্বাৰ্থ আৰু সকলোৰে কল্যাণৰ বাবে পৰিচালিত হয়। সেয়ে গণতন্ত্রক সর্বশ্রেষ্ঠ শাসন ব্যৱস্থা বুলি কোৱা হয়।
বৰ্তমান গণতন্ত্র বুলিলে পৰোক্ষ বা প্ৰতিনিধিত্বমূলক গণতন্ত্রক বুজায়। আজিৰ বিশ্বত প্রত্যক্ষ গণতন্ত্ৰৰ পৰিৱৰ্তে পৰোক্ষ অর্থাৎ প্রতিনিধিত্বমূলক গণতন্ত্রই অধিক জনপ্রিয়তা অৰ্জন কৰা দেখা যায়।
৫২। প্ৰত্যক্ষ আৰু পৰোক্ষ গণতন্ত্ৰৰ মাজৰ পাৰ্থক্যসমূহ লিখা। (Write the difference between direct and indirect democracy.)
উত্তৰঃ প্ৰত্যক্ষ আৰু পৰোক্ষ গণতন্ত্ৰৰ মাজৰ পাৰ্থক্যসমূহ তলত উল্লেখ কৰা হ’ল—
(ক) প্ৰত্যক্ষ গণতন্ত্ৰত চৰকাৰৰ কাম-কাজত জনসাধাৰণে প্ৰত্যক্ষভাৱে অংশগ্ৰহণ কৰিব পাৰে। এডোখৰ মুকলি ঠাইত প্রাপ্তবয়স্ক লোকসকল গোট খাই চৰকাৰী বিষয়া নির্বাচন, প্ৰশাসনীয় নীতি গ্রহণ, কৰ কাতল আৰোপ কৰা আৰু সংগ্ৰহ কৰা ইত্যাদি বিভিন্ন কামৰ সিদ্ধান্ত গ্ৰহণ কৰে।
আনহাতে, পৰোক্ষ গণতন্ত্ৰত জনসাধাৰণে পৰোক্ষভাৱে প্রাপ্তবয়স্ক ভোটাধিকাৰৰ জৰিয়তে তেওঁলোকৰ প্ৰতিনিধি নির্বাচন কৰে। সেই নির্বাচিত প্রতিনিধি সকলেহে জনসাধাৰণৰ হৈ বিভিন্ন কার্য সম্পাদন কৰে।
(খ) প্রত্যক্ষ গণতন্ত্ৰত জনসাধাৰণে আইন প্ৰণয়নৰ বাবে প্ৰত্যক্ষভাৱে চৰকাৰক আবেদন কৰিব পাৰে। এনে ব্যৱস্থাত আইন সভাই প্রণয়ন কৰা আইন জনসাধাৰণৰ অনুমোদনৰ বাবে পঠাব লাগে। কিন্তু পৰোক্ষ গণতন্ত্ৰত আইন প্ৰণয়নৰ বাবে জনসাধাৰণৰ অনুমোদনৰ প্ৰয়োজন নহয়।
(গ) প্রত্যক্ষ গণতন্ত্ৰত সংবিধান সংশোধনৰ প্ৰস্তাৱত জনসাধাৰণৰ অনুমোদন জনাব লাগে। কিন্তু পৰোক্ষ গণতন্ত্ৰত জনসাধাৰণে সংবিধান সংশোধনৰ প্ৰস্তাৱত কোনো ধৰণৰ অনুমোদন জনাব নালাগে।
(ঘ) প্রত্যক্ষ গণতন্ত্ৰত জনসাধাৰণে তেওঁলোকৰ দ্বাৰা নিৰ্বাচিত প্রতিনিধিক ওভতাই আনিব পাৰে। কিন্তু পৰোক্ষ গণতন্ত্ৰত এনেদৰে নিৰ্বাচিত প্রতিনিধিক ওভতাই অনাৰ কোনো ব্যৱস্থা নাই।
৫৩। গণতন্ত্রক কিয় সর্বোৎকৃষ্ট চৰকাৰ বুলি কোৱা হয়? ব্যাখ্যা কৰা। (Why democracy is called the best government? Explain.)
উত্তৰঃ তলত উল্লেখ কৰা কাৰণবোৰৰ ভিত্তিক গণতন্ত্রক সর্বোৎকৃষ্ট চৰকাৰ বুলি বিবেচনা কৰা হয়।
(ক) গণতান্ত্ৰিক চৰকাৰ স্বাধীনতা আৰু সমতাৰ নীতিৰ ভিত্তিত প্ৰতিষ্ঠিত। ইয়াৰ সকলো নাগৰিকে সমঅধিকাৰ আৰু সমান সুযোগ লাভ কৰে।
(খ) গণতান্ত্ৰিক চৰকাৰত জনগণৰ স্বাৰ্থৰ বিৰুদ্ধে কোনো কাম কৰিবলৈ চৰকাৰে সাহস নকৰে। মিলৰ মতে– “জনগণৰ স্বাৰ্থ আৰু অধিকাৰ কেৱল গণতান্ত্ৰিক ৰাষ্ট্ৰতহে সুৰক্ষিত হয়”।
(গ) গণতান্ত্ৰিক চৰকাৰ জনসাধাৰণৰ দ্বাৰা নিৰ্বাচিত চৰকাৰ। জনসাধাৰণে চৰকাৰৰ লগত একাত্ম অনুভৱ কৰে কাৰণ জনসাধাৰণৰ সম্মতিয়ে এই চৰকাৰৰ ভেঁটি।
(ঘ) গণতন্ত্ৰই মানুহক ৰাজনৈতিক শিক্ষা দিয়ে আৰু ইয়াৰ দ্বাৰা মানুহৰ আত্ম-নিৰ্ভৰশীলতা আৰু দায়িত্ববোধ বৃদ্ধি হয়। লর্ড ব্ৰাইছৰ মতে গণতন্ত্ৰৰ মাজেদি প্ৰকৃত স্বাধীনতাৰ বিকাশ হয়।
(ঙ) গণতন্ত্ৰত বিৰোধী দল থাকে বাবে চৰকাৰ স্বেচ্ছাচাৰী হ’ব নোৱাৰে।
(চ) গণতন্ত্রই সহনশীলতা আৰু শান্তিত বিশ্বাস কৰে। এই চৰকাৰত জনসাধাৰণৰ মাজত বৈষম্য নাথাকে।
(ছ) গণতন্ত্ৰত জনসাধাৰণৰ মৌলিক অধিকাৰ আৰু স্বাধীনতা সুৰক্ষিত হয়।
৫৪। পশ্চিমীয়া উদাৰনৈতিক গণতন্ত্রৰ বিষয়ে এক আলোচনা দাঙি ধৰা। (Highlight a discussion on western liberal democracy.)
উত্তৰঃ পশ্চিমীয়া উদাৰনৈতিক গণতন্ত্ৰৰ বিষয়ে তলত আলোচনা কৰা হ’ল—
ধ্রুপদী গণতন্ত্ৰৰ অন্য এক ৰূপ হৈছে পশ্চিমীয়া উদাৰনৈতিক গণতন্ত্র। পশ্চিমীয়া উদাৰনৈতিক গণতন্ত্রই ধ্রুপদী গণতন্ত্ৰৰ ব্যক্তি স্বতন্ত্ৰতাবাদতকৈ অধিক ব্যক্তি স্বতন্ত্ৰতাৰ পোষকতা কৰে। উদাৰনৈতিকতাবাদী সকলে মতপোষণ কৰে যে দেশৰ আইন শৃংখলা ৰক্ষা আৰু নিৰাপত্তা ৰক্ষা কৰাৰ বাদে বাকী বিষয়ত ব্যক্তিক সম্পূর্ণ স্বাধীনতা দিব লাগে। তেওঁলোকে সার্বজনীন ভোটাধিকাৰৰ সপক্ষে মতপোষণ কৰে। তেওঁলোকে পুঁজিপতিসকলে শ্রমিকক শোষণ কৰাকৈ অবাধ ব্যক্তি স্বতন্ত্রতাক মানি লোৱাৰ বিপৰীতে শ্ৰমিকসকলক সিদ্ধান্ত গ্ৰহণত অংশীদাৰ। হোৱাৰ ওপৰতহে গুৰুত্ব আৰোপ কৰে।
উদাৰবাদ হ’ল ব্যক্তিবাদ আৰু গণতন্ত্ৰৰ সংমিশ্ৰণত গঢ়ি উঠা এক বহল দৃষ্টিভংগী আৰু ভাৱাদর্শ।
পশ্চিমীয়া উদাৰবাদী গণতন্ত্রই ধৰ্মনিৰপেক্ষতাকে বুজায়। ই অর্থনৈতিক দিশত ৰাষ্ট্ৰীয় কর্তৃত্ব আৰু ব্যক্তিগত পুঁজিপতিৰ অবাধ হস্তক্ষেপৰ বিপৰীতে উৎপাদন, বিতৰণ, মুক্ত বাণিজ্য নীতি আদিত শ্রমিকৰ অংশগ্ৰহণৰহে পোষকতা কৰে।
উদাৰনৈতিক গণতন্ত্ৰৰ মুখ্য নীতি হৈছে ক্ষমতা পৃথকীকৰণ নীতি, ভাৰসাম্য আৰু সম্ভলন। নীতি, ন্যায়িক সমীক্ষা, বিকেন্দ্ৰীকৰণ, সংখ্যালঘিষ্ঠ স্বাৰ্থৰ নিৰাপত্তা প্রদান, সংসদীয় গণতন্ত্র আদি। পশ্চিমীয়া উদাৰনৈতিক গণতন্ত্ৰৰ প্ৰধান বৈশিষ্ট্যসমূহ হ’ল–
(ক) পশ্চিমীয়া উদাৰবাদী গণতান্ত্রিক শাসন ব্যৱস্থাত বিভিন্ন ৰাজনৈতিক দলৰ মাজত ক্ষমতা দখলৰ প্ৰচেষ্টা চলে।
(খ) এনে শাসন ব্যৱস্থাত মুক্তভাৱে নির্বাচন অনুষ্ঠিত কৰা, গণতান্ত্রিক পদ্ধতিৰে নেতা নিৰ্বাচন কৰা, গণতান্ত্রিক পদ্ধতিৰে সিদ্ধান্ত গ্ৰহণ কৰাৰ বাবে ব্যৱস্থা গ্ৰহণ কৰা হয়।
(গ) এনে গণতন্ত্রই জাতি, ধর্ম, বর্ণ, লিংগভেদে ভোটাধিকাৰৰ ভিত্তিত নিৰ্বাচন কৰি সাম্য, স্বাধীনতা আৰু ন্যায় প্রতিষ্ঠাত গুৰুত্ব দিয়ে।
(ঘ) পশ্চিমীয়া উদাৰনৈতিক গণতন্ত্ৰৰ নীতি নিৰ্দ্ধাৰণত বিভিন্ন প্রভাৱগোষ্ঠী, স্বার্থান্বেষী গোট আদিয়ে যথেষ্ট প্রভাৱ পেলায়।
(ঙ) এনে গণতন্ত্রই সামাজিক, অর্থনৈতিক, ৰাজনৈতিক, ধার্মিক, নৈতিক সকলো বিষয়তে দমনমূলক হস্তক্ষেপৰ বিৰোধিতা কৰিছিল।
(চ) পশ্চিমীয়া উদাৰনৈতিক গণতন্ত্ৰত কেন্দ্ৰীয়কৰণৰ পৰিৱৰ্তে বিকেন্দ্ৰীকৰণ ক্ষমতা সমৰ্থন কৰে।
(ছ) পশ্চিমীয়া উদাৰনৈতিক গণতন্ত্ৰত সামাজিক, ৰাজনৈতিক, সাংস্কৃতিক, ধর্মীয় আদি স্বাধীনতা জনসাধাৰণে উপভোগ কৰিব পাৰে।
৫৫। হৰ্চৰ সামাজিক চুক্তিৰ বৈশিষ্ট্যসমূহ উল্লেখ কৰা। (Mention the features of Hobbes’s social contract.)
উত্তৰঃ হবৰ্চৰ সামাজিক চুক্তিৰ বৈশিষ্ট্যসমূহ তলত উল্লেখ কৰা হ’ল–
(ক) ই সামাজিক চুক্তিহে, চৰকাৰী নহয় কাৰণ কৰ্তৃপক্ষই ইয়াত কোনো পক্ষ লোৱা নাছিল। সার্বভৌম কর্তৃপক্ষ হ’ল চুক্তিৰ সৃষ্টি।
(খ) যিহেতু শাসক চুক্তিৰ কোনো পক্ষত নাছিল, গতিকে তেওঁ কোনো চক্ৰৰ অন্তৰ্ভুক্ত নাছিল অর্থাৎ চৰ্তহীন ক্ষমতা তেওঁ ভোগ কৰিছিল। তেওঁৰ কৰ্তৃত্ব চৰম আৰু সীমাহীন আছিল। যুদ্ধ, সংঘাত কিম্বা প্ৰকৃতি ৰাজ্যত দুঃসহ পৰিস্থিতি উভতি নহাৰ স্বাৰ্থতে সকলো প্রজাই কায় মনোবাক্যে কৰ্তৃপক্ষৰ আদেশ মানি চলিবলৈ বাধ্য হৈছিল।
(গ) চুক্তিখন সামগ্রিকভাৱে সকলো প্ৰজাক লৈ কৰা এক অখণ্ডনীয় তথা যুগমীয়া সামাজিক দলিল স্বৰূপ। প্ৰজাৰ পৰিত্ৰাণ পোৱাৰ অধিকাৰৰ বাদে তেওঁলোকৰ অইন অধিকাৰ নাই। সার্বভৌম ক্ষমতাপ্রাপ্ত শাসকজনে যদি তেনে ক্ষমতা উপভোগ কৰি থকাৰ অধিকাৰ হেৰুৱায় আৰু আন এজনে সেই ক্ষমতা লাভ কৰে তেন্তে সেই প্রজাগণ নতুন সার্বভৌম ব্যক্তিজনৰ প্ৰজা হ’ব বা হচে লেভিয়াথানৰ প্ৰথম খণ্ডত কোৱাৰ দৰে “তেওঁ যদি এজন বন্দী হয় বা প্ৰজাৰ ওচৰত ক্ষমতা প্ৰয়োগ কৰাৰ অধিকাৰ হেৰুৱাই পেলায় তথাপিও তেওঁ সার্বভৌম ক্ষমতা উপভোগ কৰি থাকিব”।
(ঘ) হবচে জনসাধাৰণক সাৰ্বভৌম কর্তৃপক্ষৰ বিপক্ষে বিপ্লৱ কৰাৰ অধিকাৰ দিয়া নাই। তেওঁ আনকি ৰজাজন স্বেচ্ছাচাৰী হ’লেও চুক্তি ভঙ্গ হোৱাটো নুবুজায়। তেওঁৰ কোনো ভুল নহয় বা তেওঁৰ কাৰ্যও অযুক্তিকৰ হ’ব নোৱাৰে।
(ঙ) সার্বভৌম কর্তৃপক্ষৰ আদেশেই আইন। তেওঁৱেই সকলো আইনৰ উৎস। তেওঁৰ আদেশ অশুদ্ধ বা অনৈতিক হ’ব নোৱাৰে। তেওঁ আইনৰ উৰ্ধত।
(চ) প্ৰজাৰ অধিকাৰসমূহ সাৰ্বভৌম কর্তৃপক্ষৰ ওচৰত উপহাৰ স্বৰূপ য’ত প্ৰজাৰ ইচ্ছা বা ভৱিষ্যত নিৰ্ভৰশীল। তেওঁ সমগ্ৰ প্ৰজাৰ বাবে নিয়ম ৰচনা আৰু প্ৰয়োগ কৰে। সাৰ্বভৌমৰ আইনৰ মাধ্যমেৰে প্ৰজাৰ অধিকাৰেই বস্তুতঃ প্রকাশ হয়।
৫৬। হৰ্চৰ মতানুসৰি সাৰ্বভৌমত্বৰ প্ৰকৃতি, ইয়াৰ অধিকাৰ আৰু কৰ্তব্য সম্পর্কে আলোচনা কৰা। (Discuss the nature of sovereignty, its rights and duties according to Hobbes.)
উত্তৰঃ সামাজিক চুক্তিত অংশগ্ৰহণকাৰীসকলে চুক্তিৰ যোগেদি যিবিলাক প্রাকৃতিক অধিকাৰ ত্যাগ কৰিলে সেই আটাইবোৰেই সাৰ্বভৌম শক্তিৰ অধিকাৰ। অৰ্থাৎ, সামাজিক চুক্তিৰ পূৰ্বে উপভোগ কৰা অধিকাৰৰ উপৰিও চুক্তিৰ দ্বাৰা সাৰ্বভৌম শক্তিয়ে অতিৰিক্ত কিছুমান অধিকাৰ লাভ কৰিলে। হবচৰ মতে, সাৰ্বভৌম শক্তিৰ অধিকাৰৰ এটা পৰিসীমা নিৰ্ধাৰণ কৰা সম্ভৱ নহয় কাৰণ কোনো আইনৰ দ্বাৰা তেওঁ এই অধিকাৰবোৰ লাভ কৰা নাই। অৱশ্যে অধিকাৰ উপভোগৰ লগে লগে সাৰ্বভৌম শক্তিৰ কিছুমান এৰাব নোৱাৰা দায়িত্ব আহি পৰিল। উদাহৰণস্বৰূপে আইন প্ৰণয়ন কৰা অধিকাৰ লাভ কৰিলে যদিও সকলোৰে কাৰণে সমান আইন প্ৰণয়ন কৰা, সকলো মানুহৰ কাৰণে উপযোগী বা প্রয়োজনীয় আইন ৰচনা কৰা সাৰ্বভৌম শক্তিৰ এক এৰাব নোৱাৰা দায়িত্ব ঠিক তেনেকৈ সার্বভৌম শক্তিয়ে আইন ব্যাখ্যা কৰা আৰু আইন ভংগকাৰীক শাস্তি দিয়াৰ অধিকাৰ লাভ কৰিলে যদিও একে সময়তে প্ৰশাসনীয় আইনৰ দ্বাৰা সকলোকে সমান সুৰক্ষা দান কৰা আৰু সমান অপৰাধৰ কাৰণে সমান শাস্তি দিয়াৰ এৰাব নোৱাৰা দায়িত্ব হিচাপে চিহ্নিত হ’ল।
সার্বভৌম শক্তিয়ে উপভোগ কৰা যিবিলাক অধিকাৰৰ লগত দায়িত্ব জড়িত নহয় সিবিলাক হ’ল— তেওঁৰ পৰামৰ্শদাতা নির্বাচন কৰা, আইন প্রণয়ন আৰু প্ৰয়োগৰ কাৰণে তলতীয়া কৰ্মচাৰী নিয়োগ কৰা, উত্তৰাধিকাৰী নিৰ্বাচন কৰা আৰু কিছুমান বিশেষ অপৰাধৰ অপৰাধীক ক্ষমাদান কৰা অধিকাৰ ইত্যাদি। হৰ্চৰ ধাৰণাৰ সাৰ্বভৌমত্বৰ অধিকাৰীয়ে জনসাধাৰণক জীৱন আৰু সম্পত্তিৰ নিৰাপত্তা প্ৰদান কৰিব লাগে। জনসাধাৰণক এখন কার্যদক্ষ ভাল চৰকাৰ প্ৰদান কৰিব লাগে। জনসাধাৰণক ‘তৃপ্তিদায়ক জীৱনৰ সুবিধা দান কৰিব লাগে। নাগৰিক জীৱনৰ নিৰাপত্তাৰ উপৰিও তেওঁলোকে যাতে সমৃদ্ধিশালী জীৱন-যাপন কৰিব পাৰে তাৰ নিশ্চয়তা প্ৰদান কৰিব লাগে, আইনৰ চকুত সমান ব্যৱহাৰ, সমান ন্যায়িক প্রশাসন আৰু সমান কৰ-কাটলৰ নিশ্চয়তা প্ৰদান কৰিব লাগে।
৫৭। হবচৰ সাৰ্বভৌমত্ব সম্পর্কে দাঙি ধৰা সমালোচকসকলৰ মতবাদসমূহ আলোচনা কৰা। (Discuss the doctrines given by the critics of Hobbes’s sovereignty.)
উত্তৰঃ হবচৰ ‘লেভিয়াথানত’ উল্লিখিত সার্বভৌমত্বক গণতন্ত্ৰৰ ওপৰত কৰা প্ৰথম গণতান্ত্রিক আক্ৰমণ বুলি বিবেচনা কৰা হয়। হবচেই প্ৰথম ৰাজনৈতিক দার্শনিক যি গণতান্ত্রিক সা-সৰঞ্জাম প্রয়োগ কৰি গণতন্ত্ৰ বিৰোধী একনায়কত্ববাদী ৰাষ্ট্ৰৰ পৃষ্ঠপোষকতা কৰিছিল। প্ৰথমতে, হবৰ্চৰ লেভিয়াথানত উল্লেখ পোৱা গণতান্ত্রিক উপাদানসমূহ হ’ল চৰকাৰ জনসাধাৰণৰ সন্মতিৰ দ্বাৰা প্ৰতিষ্ঠা হ’ব লাগে, চৰকাৰে জনসাধাৰণৰ ইচ্ছাৰ প্ৰতিনিধিত্ব কৰিব লাগে, চৰকাৰটোৱে জনসাধাৰণৰ কল্যাণৰ লক্ষ্যৰে ৰাষ্ট্ৰ যন্ত্ৰ পৰিচালিত কৰিব লাগে। কিন্তু হবচে উল্লিখিত আটাইবোৰ গণতান্ত্রিক উপাদান বিশেষ উদ্দেশ্যত প্রয়োগ কৰি সীমাহীন ক্ষমতাৰ অধিকাৰী সাৰ্বভৌম শক্তিৰ সৃষ্টি কৰিছে যাৰ যোগেদি প্ৰকৃতাৰ্থত হব্চে স্বেচ্ছাচাৰী একনায়কত্ববাদৰহে পৃষ্ঠপোষকতা কৰিছে।
হেনৰী ভ’গান (Henry Vougan) – এ হবচৰ মতবাদক এক অবাস্তৱ আৰু অসম্ভৱ সূত্র বুলি অভিহিত কৰিছে। কাৰণ এই মতবাদটিয়ে স্বেচ্ছাচাৰী শাসনৰহে পোষকতা কৰে।
দ্বিতীয়তে, হবচৰ সাৰ্বভৌমত্ব মতবাদে নাগৰিকসকলক দাসত্বৰ শিকলিৰে বান্ধি পেলোৱাৰ প্ৰয়াস কৰিছে। সাৰ্বভৌমৰ আইনৰ শাস্তিৰ ভয়ত মানুহে ভাল আচৰণ কৰিব পৰা হবচৰ ধাৰণাটো কেতিয়াও যুক্তিসংগত হ’ব নোৱাৰে।
তৃতীয়তে, হবচৰ সাৰ্বভৌমৰ প্ৰকৃতি পুলিচী ৰাষ্ট্ৰৰ দৰে। যদি হবচে কৰাৰ দৰে সাৰ্বভৌমত্বৰ প্রকৃতি পুলিচী অনুশাসনৰ দৰে হ’লহেতেঁন তেতিয়াহ’লে পৃথিৱীয়ে আজিৰ সভ্যতা নেপালেহেঁতেন।
চতুৰ্থতে, হবচৰ সাৰ্বভৌমত্ব অসীম আৰু অবিভাজ্য। কিন্তু যুক্তৰাষ্ট্ৰীয় শাসন ব্যৱস্থাত ক্ষমতাৰ বিভাজন থকা দেখা যায়।
সর্বশেষত হবচৰ সার্বভৌমৰ ওপৰত অত্যাধিক শক্তি আৰোপ কৰাৰ বাবে বহুতে হচক সর্বাত্মকবাদী বুলি ক’ব খোজে। এইক্ষেত্ৰত হবচক আধুনিক সৰ্বাত্মকবাদী ভাৱধাৰাৰ পিতৃ বুলি ক’বলৈ কুণ্ঠাবোধ নকৰে। হবচৰ সাৰ্বভৌমত্বৰ ধাৰণাত ব্যক্তি স্বতন্ত্ৰতাৰ স্থান নাই।
হবচে ‘লেভিয়াথানত’ উল্লেখ কৰা ৰাষ্ট্ৰ জনসাধাৰণৰ সন্মতি বা চুক্তিৰ যোগেদি সৃষ্টি হৈছে। কিন্তু জনসাধাৰণে চুক্তি বাতিল কৰিব নোৱাৰে। হবচৰ সাৰ্বভৌমত্ব চুক্তিৰ ফল। কিন্তু সাৰ্বভৌম শক্তিৰ অধিকাৰী চুক্তিৰ এটা পক্ষ নহয় আৰু সেইকাৰণে সার্বভৌম শক্তিৰ অধিকাৰীয়ে বেয়া কাম কৰিলেও জনসাধাৰণে ইয়াৰ প্ৰতিবাদ কৰিব নোৱাৰে। মুঠতে, হবচে তেওঁৰ ‘লেভিয়াথান’ত সকলোবিলাক গণতান্ত্রিক সঁজুলি প্ৰধানকৈ সংখ্যাগৰিষ্ঠৰ শাসন আৰু জনসাধাৰণৰ সন্মতিক গণতন্ত্ৰবিৰোধী একনায়কত্ববাদী চৰকাৰৰ সমৰ্থনত প্ৰয়োগ কৰিছে।
