Class 11 Finance Chapter 5 হস্তান্তৰযোগ্য দলীল Question Answer in Assamese Medium to each chapter is provided in the list so that you can easily browse through different chapters Class 11 Finance Chapter 5 হস্তান্তৰযোগ্য দলীল Solutions Assamese Medium and select need one. Class 11 Finance Chapter 5 হস্তান্তৰযোগ্য দলীল Solutions Download PDF. AHSEC Class 11 Banking Textbook Question Answer in Assamese.
Class 11 Finance Chapter 5 হস্তান্তৰযোগ্য দলীল
Also, you can read the NCERT book online in these sections Solutions by Expert Teachers as per Central Board of Secondary Education (CBSE) Book guidelines. AHSEC Class 11 Finance Textual Question Answer are part of All Subject Solutions. Here we have given Class 11 Finance Chapter 5 হস্তান্তৰযোগ্য দলীল Question and Answer, HS First Year Banking Solutions in Assamese Medium for All Chapters, You can practice these here.
হস্তান্তৰযোগ্য দলীল, চেকৰ ৰেখাংকন, পৃষ্ঠাংকণ, যথাবিহিত পৰিশোধ, ধাৰক আৰু যথাবিহীত ধাৰক
Chapter: 5
| গোট – ৫ হস্তান্তৰযোগ্য দলীল |
| প্রশ্নাৱলী |
(ক) অতি চমু উত্তৰৰ প্ৰশ্ন: (প্ৰতিটোত ১ নম্বৰ)
(i) শুদ্ধ উত্তৰটো বাছি উলিওৱা-
১। হস্তান্তৰযোগ্য দলীল আইন কোন চনত প্রণয়ন কৰা হৈছিল?
(ক) ১৮৮০
(খ) ১৮৮১
(গ) ১৮৮২
(ঘ) ১৮৮৩
উত্তৰঃ (গ) ১৮৮২
২। পৰম্পৰা আৰু ব্যৱহাৰ অনুসৰি নিম্নলিখিত কোনখন হস্তান্তৰযোগ্য দলীল?
(ক) প্রতিশ্রুতিপত্র।
(খ) বিনিময় বিল।
(গ) চেক।
(ঘ) অংশ অধিপত্র।
উত্তৰঃ (গ) চেক।
৩। হস্তান্তৰযোগ্য দলীলৰ ক্ষেত্ৰত নিম্নলিখিত কোনজন ব্যক্তিয়ে সাধাৰণতে ভাল স্বত্ব লাভকৰে?
(ক) যথা বিহিত ধাৰক।
(খ) ভুৱা দলীলৰ ধাৰক।
(গ) হেৰোৱা দলীলৰ ধাৰক।
(ঘ) হেৰোৱা দলীল পোৱা ব্যক্তি।
উত্তৰঃ (ক) যথা বিহিত ধাৰক।
৪। নিম্নলিখিত কোনটো পৃষ্ঠাংকণ বৈধ্য নহয়?
(ক) চর্ত সাপেক্ষ।
(খ) গুণগত পৃষ্ঠাংকণ।
(গ) আংশিক পৃষ্ঠাংকণ।
(ঘ) নিষেধক পৃষ্ঠাংকণ।
উত্তৰঃ (গ) আংশিক পৃষ্ঠাংকণ।
(ii) খালী ঠাই পূৰণ কৰা-
১। প্রতিশ্রুতিপত্রত __________ পক্ষ থাকে।
উত্তৰঃ প্রতিশ্রুতিপত্রত দুই পক্ষ থাকে।
২। চেকত __________ পক্ষ থাকে।
উত্তৰঃ চেকত তিনি পক্ষ থাকে।
৩। বিনিময় বিলত __________ পক্ষ থাকে।
উত্তৰঃ বিনিময় বিলত তিনি পক্ষ থাকে।
৪। বাহক চেক এখন __________ৰ দ্বাৰা হস্তান্তৰ কৰিব পাৰি।
উত্তৰঃ বাহক চেক এখন নিস্বাক্ষৰ পৃষ্ঠাংকণৰ দ্বাৰা হস্তান্তৰ কৰিব পাৰি।
৫। আদেশী চেক এখন পৃষ্ঠাংকণ আৰু __________ৰ দ্বাৰা হস্তান্তৰ কৰিব পাৰি।
উত্তৰঃ আদেশী চেক এখন পৃষ্ঠাংকণ আৰু স্বাক্ষৰৰ দ্বাৰা হস্তান্তৰ কৰিব পাৰি।
(iii) শুদ্ধ নে অশুদ্ধ লিখা-
১। হস্তান্তৰযোগ্য দলীলসমূহ মুক্তভাৱে হস্তান্তৰযোগ্য।
উত্তৰঃ শুদ্ধ।
২। এজন ধাৰকে এখন চেক ৰেখাংকন কৰিব পাৰে।
উত্তৰঃ অশুদ্ধ।
৩। বিশেষ ৰেখাংকনৰ বাবে দুটা অথালি-পথালি ৰেখাৰ প্ৰয়োজন নাই।
উত্তৰঃ অশুদ্ধ।
৪। চেকত স্বীকৃতিৰ প্ৰয়োজন আছে।
উত্তৰঃ অশুদ্ধ।
৫। এখন প্রতিশ্রুতিপত্ৰ ৰেখাংকিত কৰিব পাৰি।
উত্তৰঃ অশুদ্ধ।
(খ) চমু উত্তৰ দিয়া:
১। হস্তান্তৰযোগ্য দলীল কাক বোলে?
উত্তৰঃ আধুনিক ব্যবসায় জগতত বিভিন্ন ধৰণৰ নথিপত্ৰ ব্যৱহাৰ কৰা হয়। কিন্তু, কিছুমান নথিপত্ৰ সাধাৰণতে বাণিজ্যিক লেনদেনত এজন ব্যক্তিৰ পৰা আন এজন ব্যক্তিলৈ ধন হস্তান্তৰ কৰিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা হয়। এইবোৰ নথিপত্রকে হস্তান্তৰযোগ্য দলীল বুলি কোৱা হয়।
২। প্রতিশ্রুতিপত্র কাক বোলে?
উত্তৰঃ এখন লিখিত দলীল য’ত দেওতাই নিৰ্দিষ্ট সময়ত নিৰ্দিষ্ট পৰিমাণ ধন প্ৰদানৰ প্ৰতিশ্ৰুতি দিয়ে।
৩। বিনিময় বিল কাক বোলে?
উত্তৰঃ এখন লিখিত আদেশ য’ত এক ব্যক্তি আন ব্যক্তিক নিৰ্দিষ্ট সময়ত ধন প্ৰদান কৰিবলৈ নির্দেশ দিয়ে।
৪। চেক কাক বোলে?
উত্তৰঃ ১৮৮১ চনৰ হস্তান্তৰযোগ্য দলীল আইনৰ (হস্তান্তৰযোগ্য দলীল সংশোধনী আইন, ২০০২ৰ দ্বাৰা সংশোধন কৰা) ৬ নং ধাৰা অনুসৰি, চেক হৈছে, এক প্রকাৰ বিনিময় পত্র যি নেকি কোনো বেংকৰ ওপৰত লিখা হয় আৰু যাক নেকি সাধনি বাদে অন্য প্ৰকাৰে আদায়যোগ্য বুলি প্রকাশ কৰা নাথাকে আৰু ইয়াত এখন চেক বৈদ্যুতিন (electronic) ৰূপত আৰু এখন অঙ্গছেদিত (truncated) চেকৰ বৈদ্যুতিন (electronic) ছবি অন্তর্ভক্ত থাকে।”
৫। প্রতিশ্রুতিপত্ৰৰ পক্ষসমূহ কোন কোন?
উত্তৰঃ প্রতিশ্রুতিপত্ৰৰ পক্ষসমূহ হ’ল- নিৰ্মাতা (Maker) আৰু গ্ৰাহক (Payee)।
৬। বিনিময় বিলৰ পক্ষসমূহ কোন কোন?
উত্তৰঃ বিনিময় বিলৰ পক্ষসমূহ হ’ল- নিৰ্মাতা (Maker), আদেশপ্ৰাপ্ত (Drawee) আৰু প্ৰাপক (Payee)।
৭। চেকৰ পক্ষসমূহ কোন কোন?
উত্তৰঃ চেকৰ পক্ষসমূহ হ’ল- নিৰ্মাতা (Maker), আদেশপ্ৰাপ্ত (Drawee) আৰু প্ৰাপক (Payee)।
৮। হস্তান্তৰযোগ্য দলীলৰ দুটা বৈশিষ্ট্য লিখা।
উত্তৰঃ হস্তান্তৰযোগ্য দলীলৰ বৈশিষ্ট্য দুটা হ’ল-
(i) মুক্তভাৱে হস্তান্তৰযোগ্য আৰু
(ii) আইনগত সুৰক্ষা থাকে।
৯। প্রতিশ্রুতিপত্ৰৰ দুটা বৈশিষ্ট্য লিখা।
উত্তৰঃ প্রতিশ্রুতিপত্ৰৰ বৈশিষ্ট্য দুটা হ’ল-
(i) এক পক্ষই অন্য পক্ষক ধনৰ প্ৰতিশ্ৰুতি দিয়ে আৰু
(ii) নিৰ্দিষ্ট সময়ত ধন প্ৰদানৰ কথা থাকে।
১০। বিনিময় বিলৰ দুটা বৈশিষ্ট্য লিখা।
উত্তৰঃ বিনিময় বিলৰ বৈশিষ্ট্য দুটা হ’ল-
(i) এটা আদেশ আৰু
(ii) তৃতীয় পক্ষক ধন প্ৰদানৰ নির্দেশ থাকে।
১১। চেকৰ দুটা বৈশিষ্ট্য লিখা।
উত্তৰঃ চেকৰ বৈশিষ্ট্য দুটা হ’ল-
(i) বেংকক ধন প্ৰদানৰ আদেশ আৰু
(ii) অতি সোনকালে প্ৰদানযোগ্য।
১২। প্রতিশ্রুতিপত্ৰৰ নমুনা অংকন কৰা।
উত্তৰঃ প্রতিশ্রুতিপত্ৰৰ নমুনা এখন তলত অংকন কৰা হ’ল-
১৩। বিনিময় বিলৰ নমুনা অংকন কৰা।
উত্তৰঃ বিনিময় বিলৰ নমুনা এখন তলত অংকন কৰা হ’ল-
১৪। চেকৰ নমুনা অংকন কৰা।
উত্তৰঃ চেকৰ নমুনা এখন তলত অংকন কৰা হ’ল-
১৫। প্রতিশ্রুতিপত্ৰ আৰু বিনিময় বিলৰ মাজত দুটা পার্থক্য লিখা।
উত্তৰঃ প্রতিশ্রুতিপত্ৰ আৰু বিনিময় বিলৰ মাজত পার্থক্য দুটা হ’ল-
(i) প্রতিশ্রুতিপত্রত ধনৰ প্ৰতিশ্ৰুতি থাকে, বিনিময় বিলত আদেশ থাকে।
(ii) প্রতিশ্রুতিপত্ৰত দুই পক্ষ থাকে, বিনিময় বিলত তিন পক্ষ থাকে।
১৬। প্রতিশ্রুতিপত্র আৰু চেকৰ মাজত দুটা পার্থক্য লিখা।
উত্তৰঃ প্রতিশ্রুতিপত্র আৰু চেকৰ মাজত পার্থক্য দুটা হ’ল-
(i) প্রতিশ্রুতিপত্ৰত ধনৰ প্ৰতিশ্ৰুতি থাকে, চেকত বেংকক আদেশ দিয়া হয়।
(ii) চেক অতি সোনকালে প্ৰদানযোগ্য, প্রতিশ্রুতিপত্ৰৰ সময় নিৰ্দিষ্ট।
১৭। বিনিময় বিল আৰু চেকৰ মাজত দুটা পার্থক্য লিখা।
উত্তৰঃ বিনিময় বিল আৰু চেকৰ মাজত পার্থক্য দুটা হ’ল-
(i) বিনিময় বিল তৃতীয় পক্ষক ধন প্ৰদানৰ আদেশ, চেক বেংকক প্ৰদানৰ আদেশ।
(ii) চেক সাধাৰণতে সোনকালে প্ৰদানযোগ্য, বিনিময় বিলত সময় থাকিব পাৰে।
১৮। বাহক চেক কাক বোলে?
উত্তৰঃ যি চেক কোনো স্বাক্ষৰ বা পৃষ্ঠাংকণ বিনা মুক্তভাৱে হস্তান্তৰযোগ্য হয়, সেই চেকক বাহক চেক বোলে।
১৯। আদেশী চেক কাক বোলে?
উত্তৰঃ যি চেকত পৃষ্ঠাংকণ আৰু স্বাক্ষৰৰ দ্বাৰা হস্তান্তৰ কৰিব লাগে, সেই চেকক আদেশী চেক বোলে।
২০। মুকলি চেক কাক বোলে?
উত্তৰঃ যি চেকত কোনো সীমা নাই আৰু যিকোনো ব্যক্তি ধনৰ লাভৰ বাবে সেই চেক ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰে, সেই চেকক মুকলি চেক বোলে ।
২১। ৰেখাংকিত চেক কাক বোলে?
উত্তৰঃ যি চেকত লিখক (Drawer) বা চেকধাৰকে দুটা কাষৰ পৰা আঁকি বেংকৰ নাম লিখে। এই ৰেখাসমূহে চেকক নিৰ্দিষ্ট বেংকতহে নগদায়ন কৰিবলৈ বাধ্য কৰে, তেনে চেকক ৰেখাংকিত চেক বোলে।
২২। বাহক চেক আৰু আদেশী চেকৰ মাজত দুটা পার্থক্য লিখা।
উত্তৰঃ বাহক চেক আৰু আদেশী চেকৰ মাজত পার্থক্য দুটা হ’ল-
(i) বাহক চেক বিনা পৃষ্ঠাংকণেই যে কোনো ব্যক্তিক হস্তান্তৰ কৰিব পাৰি।
(ii) আদেশী চেক মাত্ৰ পৃষ্ঠাংকণৰ দ্বাৰা হস্তান্তৰ কৰিব পাৰি।
২৩। বাহক চেক আৰু ৰেখাংকন চেকৰ মাজত দুটা পার্থক্য লিখা।
উত্তৰঃ বাহক চেক আৰু ৰেখাংকন চেকৰ মাজত পার্থক্য দুটা হ’ল-
(i) বাহক চেক নগদত পৰিশোধ কৰা হয়, কিন্তু ৰেখাংকিত চেক মাত্ৰ বেংকৰ জৰিয়তে পৰিশোধ কৰিব পাৰি।
(ii) বাহক চেক সহজে হস্তান্তৰ কৰিব পাৰি, কিন্তু ৰেখাংকিত চেক সুৰক্ষিত আৰু মাত্ৰ উল্লেখিত বেংকতহে পৰিশোধ কৰিব পৰা যায়।
২৪। চেকৰ ৰেখাংকন কাক বোলে?
উত্তৰঃ চেকৰ ৰেখাংকন হ’ল চেকৰ মুখপাতত দুটা কাষৰ পৰা আঁকি বেংকৰ নাম লিখা, যাৰ দ্বাৰা চেক মাত্ৰ নিৰ্দিষ্ট বেংকৰ জৰিয়তে নগদায়ন কৰিব পাৰি, তাক চেকৰ ৰেখাংকন বোলে।
২৫। সাধাৰণ ৰেখাংকন কাক বোলে?
উত্তৰঃ যেতিয়া চেকত মাত্ৰ দুটা কাষৰ পৰা আঁকা ৰেখা থাকে আৰু কোনো বেংকৰ নাম উল্লেখ নাথাকে, তেনে ৰেখাংকনক সাধাৰণ ৰেখাংকন বুলিব পৰা যায়।
২৬। বিশেষ ৰেখাংকন কাক বোলে?
উত্তৰঃ যেতিয়া চেকত দুটা ৰেখাৰ মাজত কোনো নিৰ্দিষ্ট বেংকৰ নাম উল্লেখ থাকে, তেন্তে তেনে ৰেখাংকনক বিশেষ ৰেখাংকন বুলিব পৰা যায়।
২৭। প্রাপকৰ হিচাবত ৰেখাংকন কাক বোলে?
উত্তৰঃ যেতিয়া চেকত “Account Payee” শব্দ লিখি দুটা ৰেখা আঁকা থাকে, সেইটো প্রাপকৰ হিচাবত ৰেখাংকন বুলিব পাৰে। এই চেক মাত্ৰ প্ৰাপকৰ বেংক হিচাবত জমা দিব পাৰি।
২৮। অসম্প্রদেয় ৰেখাংকন কাক বোলে?
উত্তৰঃ অসম্প্রদেয় ৰেখাংকন হৈছে তেনে ৰেখাংকন য’ত চেক কাৱানী (Clearing House)ৰ যোগেদি নগদায়ন কৰিব লাগে।
২৯। সাধাৰণ ৰেখাংকনৰ দুটা অত্যাৱশ্যকীয় উপাদান লিখা।
উত্তৰঃ সাধাৰণ ৰেখাংকনৰ দুটা অত্যাৱশ্যকীয় উপাদান হ’ল-
(i) দুটা কাষৰ পৰা আঁকা ৰেখা আৰু
(ii) বেংকৰ নাম নাথাকে।
৩০। বিশেষ ৰেখাংকনৰ দুটা অত্যাৱশ্যকীয় উপাদান লিখা।
উত্তৰঃ বিশেষ ৰেখাংকনৰ দুটা অত্যাৱশ্যকীয় উপাদান হ’ল-
(i) দুটা কাষৰ পৰা আঁকা ৰেখা আৰু
(ii) ৰেখাৰ মাজত নির্দিষ্ট বেংকৰ নাম উল্লেখ।
৩১। সাধাৰণ ৰেখাংকনৰ দুটা তাৎপর্য লিখা।
উত্তৰঃ সাধাৰণ ৰেখাংকনৰ তাৎপর্য দুটা হ’ল-
(i) চেক মাত্ৰ বেংকৰ জৰিয়তে পৰিশোধ কৰিব পাৰি আৰু
(ii) চেক নগদত পৰিশোধ কৰিব পৰা নাযায়।
৩২। বিশেষ ৰেখাংকনৰ দুটা তাৎপর্য লিখা।
উত্তৰঃ বিশেষ ৰেখাংকনৰ তাৎপর্য দুটা হ’ল-
(i) মাত্ৰ উল্লেখিত বেংকৰ জৰিয়তে নগদায়ন কৰিব পৰা যায় আৰু
(ii) কোনো আন বেংক বা মাধ্যমৰ যোগেদি পৰিশোধ কৰিব নোৱাৰি।
৩৩। পৃষ্ঠাংকণ কাক বোলে?
উত্তৰঃ চেক বা দলীলৰ পিছফালে স্বাক্ষৰ কৰাৰ কাৰ্যক পৃষ্ঠাংকণ বোলে, যাৰ দ্বাৰা দলীল হস্তান্তৰ বা অধিকাৰ প্ৰদানৰ বাবে ব্যৱহাৰ হয়।
৩৪। পৃষ্ঠাংকণৰ দুটা তাৎপর্য লিখা।
উত্তৰঃ পৃষ্ঠাংকণৰ তাৎপর্য দুটা হ’ল-
(i) দলীলৰ অধিকাৰ হস্তান্তৰ আৰু
(ii) দলীলৰ বৈধতা বা প্ৰমাণীকৰণ।
৩৫। পৃষ্ঠাংকণৰ যিকোনো দুটা প্ৰকাৰ উল্লেখ কৰা।
উত্তৰঃ পৃষ্ঠাংকণৰ দুটা প্ৰকাৰ হ’ল-
(i) নিস্বাক্ষৰ পৃষ্ঠাংকণ আৰু
(ii) পূৰ্ণ পৃষ্ঠাংকণ।
৩৬। যথা বিহিত পৰিশোধ কাক বোলে?
উত্তৰঃ যথা বিহিত পৰিশোধ হ’ল তেনে পৰিশোধ য’ত ধন মাত্ৰ তেনে ব্যক্তিক দিয়া হয় যিজনে দলীলত প্ৰমাণিত অধিকাৰ পায়।
৩৭। যথা বিহিত পৰিশোধৰ দুটা বৈশিষ্ট্য লিখা।
উত্তৰঃ যথা বিহিত পৰিশোধৰ বৈশিষ্ট্য দুটা হ’ল-
(i) পৰিশোধ মাত্ৰ দলীলত উল্লেখিত ব্যক্তি বা ধাৰককহে কৰা হয়।
(ii) বেংকৰ কোনো ক্ষতিপূৰণৰ দায়িত্ব নাথাকে।
৩৮। ধাৰক কাক বোলে?
উত্তৰঃ ধাৰক হৈছে সেই ব্যক্তি যিয়ে হস্তান্তৰযোগ্য দলীল বা চেকক হাতেৰে ধৰি ৰাখে আৰু যাৰ অধিকাৰত দলীল থাকে।
৩৯। যথা বিহিত ধাৰক কাক বোলে?
উত্তৰঃ যি ব্যক্তি আইন অনুসৰি বৈধ হস্তান্তৰ পায় আৰু দলীলত সঠিক অধিকাৰ থাকে।
৪০। কোনে পৃষ্ঠাংকণ কৰিব পাৰে?
উত্তৰঃ দলীলৰ প্ৰতি অধিকার থকা ব্যক্তি বা তাৰ প্রতিনিধিয়ে পৃষ্ঠাংকণ কৰিব পাৰে।
৪১। কোনে চেক ৰেখাংকন কৰিব পাৰে?
উত্তৰঃ সাধাৰণতে চেকৰ লেখকে চেক ৰেখাংকন কৰিব পাৰে।
(গ) দীঘলীয়া উত্তৰৰ প্ৰশ্ন (প্ৰকাৰ-১): (প্ৰতিটোত ৫ নম্বৰ)
১। হস্তান্তৰযোগ্য পত্ৰৰ অত্যাৱশ্যকীয় বৈশিষ্ট্যসমূহ কি কি?
উত্তৰঃ আধুনিক বেংকিং ব্যৱস্থাত আৰু ব্যৱসায়িক লেনদেনত হস্তান্তৰযোগ্য পত্ৰৰ বিশেষ গুৰুত্ব আছে। এই পত্ৰবোৰে আৰ্থিক লেনদেনৰ সহজতা আৰু সুৰক্ষিত পৰিবহন প্ৰদান কৰে।
ইয়াৰ বৈশিষ্ট্যসমূহ তলত উল্লেখ কৰা হ’ল-
(ক) লিখিত আৰু স্বাক্ষৰিত: এই দলীল লিখিত ৰূপত থাকে আৰু দেওতাৰ স্বাক্ষৰ থাকে।
(খ) মুক্ত হস্তান্তৰযোগ্যতা: বিনা বাধাত এক ব্যক্তিৰ পৰা আন ব্যক্তিলৈ হস্তান্তৰ কৰিব পৰা যায়।
(গ) নিশ্চিত আৰু স্থিৰ পৰিমাণ: দলীলত দিয়া ধনৰ পৰিমাণ স্থিৰ থাকে।
(ঘ) আইনগত অধিকাৰ প্ৰদান: দলীলৰ অধিকাৰী হস্তান্তৰৰ মাধ্যমে নতুন অধিকাৰীক অধিকাৰ দিয়ে।
(ঙ) উত্তৰদায়ীত্ব: চেক, বিনিময় বিল আদি হস্তান্তৰযোগ্য দলীলৰ ক্ষেত্ৰত স্বত্বৰ গাৰাণ্টি থাকে।
২। হস্তান্তৰযোগ্য পত্ৰৰ বিভিন্ন প্ৰকাৰসমূহ কি কি?
উত্তৰঃ বহু ধৰণৰ হস্তান্তৰযোগ্য পত্ৰ আছে, যেনে চেক, বিনিময় বিল, প্রতিশ্রুতিপত্ৰ, ড্ৰাফ্ট আদি। এই দলীলবোৰে ব্যৱসায়িক আৰু ব্যক্তিগত লেনদেনত মূখ্য ভূমিকা গ্ৰহণ কৰে। প্ৰতিটো প্ৰকাৰৰ দলীলৰ নিজৰ বৈশিষ্ট্য আৰু ব্যৱহাৰ আছে।
ইয়াৰ প্ৰকাৰসমূহ তলত উল্লেখ কৰা হ’ল-
(ক) চেক (Cheque): বেংকৰ পৰা ধন তোলাৰ আদেশ।
(খ) বিনিময় বিল (Bill of Exchange): এটা আদেশ য’ত এক পক্ষ আন পক্ষক ধন দিবলৈ নিৰ্দেশ দিয়ে।
(গ) প্ৰতিশ্রুতিপত্ৰ (Promissory Note): এখন লিখিত প্ৰতিশ্ৰুতি য’ত এক ব্যক্তি আন ব্যক্তিক ধন দিব বুলি প্ৰতিশ্ৰুতি দিয়ে।
(ঘ) ড্ৰাফ্ট (Bank Draft): বেংকৰ দ্বাৰা নিৰ্দিষ্ট পৰিমাণৰ ধন পৰিশোধৰ নিশ্চয়তা।
(ঙ) বেয়াৰাৰ চেক (Bearer Cheque): যিবোৰ চেক পে’ৰৰ নাম উল্লেখ নাথাকে।
হস্তান্তৰযোগ্য পত্ৰ হৈছে সেইসব লিখিত নথি যিবোৰৰ দ্বাৰা অর্থৰ লেনদেন সহজে আৰু সুৰক্ষিতভাৱে হয়। ইয়াৰ মূল প্ৰকাৰ তিনিটা — চেক, বিনিময় বিল আৰু প্রতিশ্রুতিপত্র।
(ক) চেক হৈছে বেংকৰ পৰা অবিলম্বে ধন উত্তোলনৰ বাবে ব্যৱহৃত এক লিখিত আদেশ।
(খ) বিনিময় বিল হৈছে এখন লিখিত আদেশ, য’ত এটা ব্যক্তি (দাতা) অন্য এজনক (গ্ৰাহক) নিৰ্দিষ্ট সময়ত বা তৎক্ষণাত এটা তৃতীয় ব্যক্তিক (প্ৰাপক) ধন পৰিশোধ কৰিবলৈ ক’ব।
(গ) প্ৰতিশ্রুতিপত্র হৈছে এখন লিখিত প্ৰতিশ্রুতি, য’ত এখন ব্যক্তি অন্য এখন ব্যক্তিক নিৰ্দিষ্ট সময়ত ধন পৰিশোধ কৰিবলৈ প্ৰতিশ্রুতি দিয়ে।
এই পত্ৰসমূহৰ মাজত এটা বিশেষত্ব হৈছে- এইবোৰ হস্তান্তৰযোগ্য, অৰ্থাৎ অধিকাৰ সহজে আৰু আইনগতভাৱে স্থানান্তৰ কৰিব পৰা যায়।
৩। প্রতিশ্রুতিপত্র আৰু বিনিময় বিলৰ মাজত পাৰ্থক্য দেখুওৱা।
উত্তৰঃ প্রতিশ্রুতিপত্র আৰু বিনিময় বিলৰ মাজত পাৰ্থক্যসমূহ তলত তালিকা এখনত উল্লেখ কৰা হ’ল-
| বিষয় | প্রতিশ্রুতিপত্ৰ | বিনিময় বিল |
| প্রকৃতি | প্ৰতিশ্ৰুতি। | আদেশ। |
| পক্ষৰ সংখ্যা | দুটা (নিৰ্মাতা আৰু গ্ৰাহক)। | তিনিটা (লেখক, গ্ৰাহক আৰু পে’ৰ)। |
| দায়বদ্ধতা | নিৰ্মাতা ব্যক্তিগতভাৱে দায়ী। | গ্ৰাহক দায়বদ্ধ। |
| স্বীকৃতি | স্বীকৃতিৰ প্ৰয়োজন নাইv | গ্ৰাহকৰ দ্বাৰা স্বীকৃতি লাগে। |
| উদাহৰণ | নিজা হিচাবৰ বিপৰীতে প্ৰতিশ্ৰুতি। | অন্য হিচাবৰ বিপৰীতে আদেশ। |
৪। প্রতিশ্রুতিপত্র আৰু চেকৰ মাজত পার্থক্য দেখুওৱা।
উত্তৰঃ প্রতিশ্রুতিপত্র আৰু চেকৰ মাজত পাৰ্থক্যসমূহ তলত তালিকা এখনত উল্লেখ কৰা হ’ল-
| বিষয় | প্রতিশ্রুতিপত্ৰ | চেক |
| উদ্দেশ্য | ধনৰ প্ৰতিশ্ৰুতি। | বেংকক ধন প্ৰদানৰ আদেশ। |
| স্বীকৃতি | স্বীকৃতিৰ প্ৰয়োজন নাই। | স্বীকৃতিৰ প্ৰয়োজন নাইv |
| পক্ষৰ সংখ্যা | দুটা। | তিনিটা। |
| নগদায়ন | নিৰ্দিষ্ট তাৰিখত। | যিকোনো সময়ত। |
| উদাহৰণ | ধনৰ প্ৰতিশ্ৰুতিপত্ৰ। | চলিত চেক। |
৫। বিনিময় বিল আৰু চেকৰ মাজত পার্থক্য দেখুওৱা।
উত্তৰঃ বিনিময় বিল আৰু চেকৰ মাজৰ পাৰ্থক্যসমূহ তলত তালিকা এখনত উল্লেখ কৰা হ’ল-
| বিষয় | বিনিময় বিল | চেক |
| আদেশ | ধন প্ৰদানৰ আদেশ। | বেংকৰ প্ৰতি আদেশ। |
| নগদায়ন | স্থিৰ তাৰিখত। | যিকোনো সময়ত। |
| পক্ষৰ সংখ্যা | তিনিটা। | তিনিটা। |
| বৈধতা | স্বীকৃতিৰ প্ৰয়োজন। | বেংকৰ দ্বাৰা প্ৰমাণ। |
| হস্তান্তৰযোগ্য | হস্তান্তৰ কৰিব পাৰি। | সহজে হস্তান্তৰযোগ্য। |
৬। চেকৰ বিভিন্ন প্রকাৰসমূহ কি কি?
উত্তৰঃ চেকৰ প্ৰধান প্ৰকাৰসমূহ হ’ল-
(ক) সাধাৰণ চেক (Bearer Cheque): যিকোনো ব্যক্তিয়ে পঢ়ি টকা তুলিব পাৰে।
(খ) নিৰ্দিষ্ট চেক (Order Cheque): কেৱল নিৰ্দিষ্ট ব্যক্তি বা তেওঁলোকৰ অনুজাইয়ে টকা তুলিব পাৰে।
(গ) বন্ধ চেক (Crossed Cheque): বেংকত জমা দিয়াৰ বাবে বন্ধ চিহ্ন থকা চেক।
(ঘ) অংশ চেক (Partial Cheque): নিৰ্দিষ্ট অংশ পৰিমাণৰ টকা তুলিবলৈ ব্যৱহৃত।
(ঙ) প্ৰতিবন্ধী চেক (Stale Cheque): মেয়াদ উকলা চেক।
(চ) ডিমান্ড চেক (Demand Cheque): অবিলম্বে পৰিশোধৰ বাবে।
৭। সাধাৰণৰ ৰেখাংকনৰ তাৎপৰ্যসমূহ কি কি?
উত্তৰঃ সাধাৰণৰ ৰেখাংকনৰ তাৎপৰ্যসমূহ হ’ল-
(ক) ৰেখাংকনৰ জৰিয়তে চেক বা পত্ৰৰ অধিকাৰ এটা ব্যক্তিৰ পৰা আন এজনলৈ সহজে স্থানান্তৰ হয়।
(খ) ৰেখাংকন অধিকাৰৰ আইনী প্ৰমাণ হিচাপে কাম কৰে।
(গ) ৰেখাংকন কৰা চেকত পইচাৰ সুৰক্ষা বাঢ়ে।
(ঘ) বেংকৰ মাজেৰে অধিকাৰ সঠিকভাৱে স্থানান্তৰ হয়।
(ঙ) অপব্যৱহাৰৰ আশংকা কম হয়।
(চ) ৰেখাংকনে লেনদেনত সহজতা আৰু বিশ্বাসযোগ্যতা বৃদ্ধি কৰে।
৮। বিশেষ ৰেখাংকনৰ তাৎপৰ্যসমূহ কি কি?
উত্তৰঃ বিশেষ ৰেখাংকনৰ তাৎপৰ্যসমূহ হ’ল-
(ক) বিশেষ ৰেখাংকনে অধিকাৰ নিৰ্দিষ্ট ব্যক্তি বা সংস্থালৈ স্থানান্তৰ কৰে।
(খ) অধিকাৰৰ স্থানান্তৰ অধিক নিয়ন্ত্ৰিত আৰু পৰিস্ফুট হয়।
(গ) বেংক আৰু আইনী প্ৰক্ৰিয়াৰে অধিক সুৰক্ষা প্ৰদান কৰে।
(ঘ) অপব্যৱহাৰৰ সম্ভাৱনা যথেষ্ট কম হয়।
(ঙ) লেনদেনত বিশ্বাসযোগ্যতা বৃদ্ধি পায়।
৯। অসম্প্ৰদেয় ৰেখাংকনৰ তাৎপৰ্যসমূহ কি কি?
উত্তৰঃ অসম্প্ৰদেয় ৰেখাংকনৰ তাৎপৰ্যসমূহ হ’ল-
(ক) অসম্প্ৰদেয় ৰেখাংকনে অধিকাৰ সীমিত কৰে, যাৰ ফলত অবৈধ স্থানান্তৰ নোহোৱা হয়।
(খ) চেক বা পত্ৰ কেবল নিৰ্দিষ্ট বেংকত জমা দিব লাগে।
(গ) অপব্যৱহাৰ আৰু দুৰ্ব্যৱহাৰৰ আশংকা কম হয়।
(ঘ) পৰিশোধ সুনিশ্চিত হয় আৰু আইনী সুৰক্ষা বৃদ্ধি পায়।
(ঙ) লেনদেনত বিশ্বাসযোগ্যতা বৃদ্ধি পায়।
১০। প্রাপকৰ হিচাবত ৰেখাংকনৰ তাৎপৰ্যসমূহ কি কি?
উত্তৰঃ প্রাপকৰ হিচাবত ৰেখাংকনৰ তাৎপৰ্যসমূহ হ’ল-
(ক) ৰেখাংকনে অধিকাৰৰ সঠিকতা প্ৰমাণ কৰে।
(খ) অধিকাৰী সহজে আৰু সুৰক্ষিতভাৱে পইচা আদায় কৰিব পাৰে।
(গ) বেংকৰ মাজেৰে লেনদেন অধিক সুৰক্ষিত হয়।
(ঘ) লেনদেনত বিশ্বাসযোগ্যতা বৃদ্ধি পায়।
(ঙ) অধিকাৰ আইনীভাৱে সুৰক্ষিত হয়।
(চ) অপব্যৱহাৰ ৰোধ হয়।
১১। বৈধ পৃষ্ঠাংকণৰ অত্যাৱশ্যকীয়সমূহ কি কি?
উত্তৰঃ বৈধ পৃষ্ঠাংকণৰ অত্যাৱশ্যকীয়সমূহ হ’ল-
(ক) পৃষ্ঠাংকণ লিখিত ৰূপত হব লাগিব।
(খ) পৃষ্ঠাংকণ স্পষ্ট আৰু অদ্বৈত হ’ব লাগে।
(গ) অনুমোদিত ব্যক্তিৰ নাম উল্লেখ থাকিব।
(ঘ) পৃষ্ঠাংকনকাৰীৰ স্বাক্ষৰ থাকিব।
(ঙ) পৃষ্ঠাংকণ পত্ৰৰ পিছফালে বা আলাদা কাগজত থাকিব পাৰে।
(চ) আইনী নিয়ম পালন কৰিব লাগিব।
১২। পৃষ্ঠাংকণৰ তাৎপর্যসমূহ কি কি?
উত্তৰঃ পৃষ্ঠাংকণৰ তাৎপর্যসমূহ হ’ল-
(ক) অধিকাৰৰ স্থানান্তৰ সম্পন্ন কৰে।
(খ) অধিকাৰৰ বৈধতা আৰু স্থায়িত্ব প্ৰমাণ কৰে।
(গ) অধিকাৰৰ স্থানান্তৰ সুৰক্ষিত আৰু বিশ্বাসযোগ্য হয়।
(ঘ) বাণিজ্যিক লেনদেনত সুবিধা দিয়ে।
(ঙ) অধিকাৰ আইনীভাৱে নিশ্চিত কৰে।
(চ) অপব্যৱহাৰ ৰোধ কৰে।
১৩। যথা বিহিত পৰিশোধৰ অত্যাৱশ্যকীয় বৈশিষ্ট্যসমূহ কি কি?
উত্তৰঃ যথা বিহিত পৰিশোধৰ অত্যাৱশ্যকীয় বৈশিষ্ট্যসমূহ হ’ল-
(ক) পৰিশোধ নিৰ্দিষ্ট সময়ত হ’ব লাগে।
(খ) পৰিশোধ পৰিমাণ সঠিক হব লাগে।
(গ) পইচা নিৰ্দিষ্ট প্ৰাপকলৈ হ’ব লাগে।
(ঘ) পৰিশোধকাৰীয়ে আইনী দায়িত্ব পালন কৰিব লাগে।
(ঙ) পৰিশোধত কোনো বাধা বা বিলম্ব নোহোৱা উচিত।
(চ) পৰিশোধৰ লিখিত প্ৰমাণ ৰখা উচিত।
১৪। ধাৰক আৰু যথা বিহিত ধাৰকৰ মাজত পার্থক্য দেখুওৱা।
উত্তৰঃ ধাৰক আৰু যথা বিহিত ধাৰকৰ মাজত পার্থক্যসমূহ তলত তালিকাত উল্লেখ কৰা হ’ল-
| বিষয় | ধাৰক | যথা বিহিত ধাৰক |
| অধিকাৰ লাভৰ পদ্ধতি | পত্ৰ বা চেকৰ অধিকাৰী যি সেয়া হাতত ৰাখে। | বৈধভাৱে, সদিচ্ছাৰে আৰু সময়মতে পত্ৰ গ্ৰহণ কৰা ব্যক্তি। |
| অধিকাৰৰ পৰিমাণ | সাধাৰণ অধিকাৰ, যিটো সীমাবদ্ধ হ’ব পাৰে। | অধিক শক্তিশালী আৰু আইনগতভাৱে অধিক সুৰক্ষিত অধিকাৰ। |
| আইনী সুৰক্ষা | সীমিত, কেতিয়াবা বাধাপ্ৰাপ্ত হ’ব পাৰে। | বেছি আৰু অধিক প্ৰমাণিত, বিধিসম্মত সুৰক্ষা লাভ। |
| অধিকাৰৰ স্থানান্তৰ | বাধাপ্ৰাপ্ত হ’ব পাৰে, অপব্যৱহাৰৰ সম্ভাৱনা থাকে। | বাধাবিহীন, অবাধ আৰু সুৰক্ষিত স্থানান্তৰ সম্ভৱ। |
| বিশ্বাসযোগ্যতা | সীমিত, কেতিয়াবা সন্দেহৰ সৃষ্টি কৰিব পাৰে। | সম্পূৰ্ণ বিশ্বাসযোগ্য, অধিকাৰৰ গুণগত মান নিশ্চিত হয়। |
| লাভ | প্ৰাথমিক অধিকাৰ লাভ কৰে, কিন্তু সীমাবদ্ধ হয়। | অধিক লাভদায়ক অধিকাৰ লাভ কৰে, অধিক সুৰক্ষিত আৰু সুবিধাজনক। |
(ঘ) দীঘলীয়া উত্তৰৰ প্ৰশ্ন (প্ৰকাৰ-২): (প্রতিটোত ৮ নম্বৰ)
১। বিভিন্ন প্ৰকাৰৰ ৰেখাংকনসমূহ আলোচনা কৰা।
উত্তৰঃ ৰেখাংকন (Endorsement) হৈছে দলীল বা চেকৰ অধিকাৰ অন্য ব্যক্তি বা প্ৰতিষ্ঠানলৈ হস্তান্তৰ কৰাৰ প্ৰক্ৰিয়া। লেনদেনৰ সহজতা আৰু সুৰক্ষাৰ বাবে ৰেখাংকন এক অতি গুৰুত্বপূর্ণ প্ৰক্ৰিয়া।
বিভিন্ন প্ৰকাৰৰ ৰেখাংকনে দলীলৰ ব্যৱহাৰ আৰু সীমাবদ্ধতা নিৰ্ধাৰণ কৰে। ইয়াক তলত চমুকৈ আলোচনা কৰা হ’ল-
(ক) সাধাৰণ ৰেখাংকন (General Endorsement): এই ধৰণৰ ৰেখাংকনত কেৱল স্বাক্ষৰ থাকে আৰু দলীল বা চেক যিকোনো ব্যক্তিলৈ হস্তান্তৰ কৰিব পৰা যায়। ইয়াত নতুন কোনো ব্যক্তিৰ নাম উল্লেখ নাথাকে।
(খ) বিশেষ ৰেখাংকন (Special Endorsement): ইয়াত স্বাক্ষৰৰ লগতে ধনপ্ৰাপ্তিৰ নাম উল্লেখ থাকে, অৰ্থাৎ দলীল মাত্ৰ উক্ত ব্যক্তিলৈ হস্তান্তৰ হয়।
(গ) অসম্প্রদেয় ৰেখাংকন (Restrictive Endorsement): ইয়াত বিশেষ সীমাবদ্ধতা থাকে যেনে ‘Account Payee’ উল্লেখ, যাৰ দ্বাৰা দলীল মাত্ৰ পে’ৰৰ বেংক একাউণ্টত জমা দিব পাৰি আৰু নগদায়ন নিষিদ্ধ।
(ঘ) প্রাপকৰ হিচাবত ৰেখাংকন (Endorsement in Favor of Payee’s Account): এই ৰেখাংকনত দলীল মাত্ৰ গ্ৰাহকৰ বেংক একাউণ্টত জমা দিব লাগে, আৰু নগদত তোলা নিষিদ্ধ।
(ঙ) পৃষ্ঠাংকণ ৰেখাংকন (Blank Endorsement): মাত্ৰ স্বাক্ষৰ থাকে, আন কোনো নাম বা শর্ত নাথাকে, ইয়াত দলীল যিকোনো ব্যক্তিলৈ হস্তান্তৰ কৰিব পাৰি।
(চ) সীমাবদ্ধ ৰেখাংকন (Conditional Endorsement): এই ৰেখাংকনত কোনো চৰ্ত উল্লেখ থাকে, যাৰ ভিত্তিত দলীলৰ বৈধতা বা হস্তান্তৰ সীমাবদ্ধ হয়।
(ছ) আদেশী ৰেখাংকন (Order Endorsement): ইয়াত দলীল কেৱল নিৰ্দিষ্ট ব্যক্তিলৈ হস্তান্তৰ কৰিব পৰা যায়।
(জ) অনিদিষ্ট ৰেখাংকন (Unspecified Endorsement): দলীলত কোনো ব্যক্তি বা চৰ্ত উল্লেখ নথকাৰ বাবে, যিকোনো ব্যক্তিলৈ হস্তান্তৰ সম্ভৱ।
২। বিভিন্ন প্ৰকাৰৰ পৃষ্ঠাংকনসমূহ আলোচনা কৰা।
উত্তৰঃ পৃষ্ঠাংকন (Negotiation) অৰ্থাৎ দলীলৰ অধিকাৰ আৰু ব্যৱহাৰ অন্য ব্যক্তিলৈ স্থানান্তৰ কৰাৰ পদ্ধতি। পৃষ্ঠাংকনৰ বিভিন্ন প্ৰকাৰ আছে, যিয়ে দলীলৰ বৈধতা আৰু হস্তান্তৰৰ নিয়ম-নীতি নিৰ্ধাৰণ কৰে।
ইয়াক তলত চমুকৈ আলোচনা কৰা হ’ল-
(ক) নিস্বাক্ষৰ পৃষ্ঠাংকন (Blank Endorsement): ইয়াত মাত্ৰ স্বাক্ষৰ থাকে আৰু দলীল যিকোনো ব্যক্তিলৈ হস্তান্তৰ কৰিব পৰা যায়।
(খ) পূৰ্ণ পৃষ্ঠাংকন (Full Endorsement): স্বাক্ষৰ আৰু ধনপ্ৰাপ্তিৰ নাম উল্লেখ থাকে, যাৰ দ্বাৰা দলীল মাত্ৰ উক্ত ব্যক্তিলৈ হস্তান্তৰ হয়।
(গ) বিশেষ পৃষ্ঠাংকন (Special Endorsement): স্বাক্ষৰৰ লগতে বিশেষ চৰ্ত বা নিৰ্দেশ থাকে যিয়ে দলীলৰ ব্যৱহাৰ নিয়ন্ত্ৰণ কৰে।
(ঘ) অসম্প্রদেয় পৃষ্ঠাংকন (Restrictive Endorsement): দলীল মাত্ৰ নিৰ্দিষ্ট বেংক একাউণ্টত জমা দিব লাগে, নগদায়ন নিষিদ্ধ।
(ঙ) সীমিত পৃষ্ঠাংকন (Limited Endorsement): দলীল কেৱল নিৰ্দিষ্ট উদ্দেশ্য বা সময়ৰ বাবে বৈধ।
(চ) মুক্ত পৃষ্ঠাংকন (Unconditional Endorsement): কোনো চৰ্ত বা সীমাবদ্ধতা নাথাকে, যিকোনো ব্যক্তিলৈ হস্তান্তৰযোগ্য।
(ছ) অনিদিষ্ট পৃষ্ঠাংকন (Unspecified Endorsement): দলীলত কোনো ব্যক্তি বা চৰ্ত উল্লেখ নাথাকে, যিকোনো ব্যক্তিলৈ হস্তান্তৰ কৰিব পৰা যায়।
(জ) আদেশী পৃষ্ঠাংকন (Order Endorsement): দলীল কেৱল নিৰ্দিষ্ট ব্যক্তিলৈ বা তেখেতৰ নিৰ্দেশ অনুসৰি হস্তান্তৰ কৰিব পৰা যায়।
৩। যথা বিহিত ধাৰকৰ সুবিধাসমূহ বর্ণনা কৰা।
উত্তৰঃ যথা বিহিত ধাৰক হৈছে সেই ব্যক্তি যিজনে দলীলত বৈধ অধিকাৰ প্ৰমাণ কৰে আৰু বেংকৰ দ্বাৰা ধনৰ পৰিশোধ লাভ কৰে। এই ধাৰকক বেংকৰ পৰা নিশ্চিত সুৰক্ষা আৰু বহু আৰ্থিক সুবিধা প্ৰদান কৰা হয়।
ইয়াক তলত চমুকৈ আলোচনা কৰা হ’ল-
(ক) আইনী সুৰক্ষা: যথা বিহিত ধাৰকে বেংকৰ পৰা ধনৰ পৰিশোধত পূৰ্ণ আইনী সুৰক্ষা লাভ কৰে, যাৰ দ্বাৰা বেংকৰ দায়বদ্ধতা নিশ্চিত হয়।
(খ) বিশ্বাসযোগ্যতা: বেংকৰ দ্বাৰা পৰিশোধৰ নিশ্চয়তা ধাৰকক ব্যৱসায়িক লেনদেনত অধিক বিশ্বাসযোগ্য কৰি তোলে।
(গ) অর্থনৈতিক সুবিধা: যথা বিহিত ধাৰকে বেংকৰ সঁযোগত সহজে ঋণ লাভ আৰু বিনিয়োগৰ সুবিধা লাভ কৰে।
(ঘ) হস্তান্তৰৰ সুবিধা: ধাৰকে দলীল সহজে অন্য ব্যক্তি বা প্ৰতিষ্ঠানলৈ হস্তান্তৰ কৰি নিজৰ অধিকাৰ সুৰক্ষিত ৰাখিব পাৰে।
(ঙ) বাজাৰত গ্ৰহণযোগ্যতা: বেংকৰ নিশ্চয়তাৰ বাবে ধাৰকৰ দলীল মাৰ্কেটত অধিক গ্ৰহণযোগ্য হয়, যিয়ে লেনদেনৰ ক্ষেত্ৰত সুবিধা যোগায়।
(চ) লেনদেনত সুৰক্ষা: যথা বিহিত ধাৰকৰ দলীলৰ মাধ্যমে বেংকিং লেনদেন অধিক সুৰক্ষিত আৰু পৰিষ্কাৰ হয়।
(ছ) পৰিশোধত নিৰ্ভৰযোগ্যতা: বেংক নিশ্চিতভাৱে ধন পৰিশোধ কৰাৰ বাবে ধাৰকে সময়মতে পৰিশোধ লাভ কৰে।
(জ) বিনিয়োগৰ সুযোগ: বেংকৰ নিশ্চয়তাৰে ধাৰকে আৰ্থিক লেনদেনত আৰু বিনিয়োগত অধিক স্বাচ্ছন্দ্য পায়।
Hi! my Name is Parimal Roy. I have completed my Bachelor’s degree in Philosophy (B.A.) from Silapathar General College. Currently, I am working as an HR Manager at Dev Library. It is a website that provides study materials for students from Class 3 to 12, including SCERT and NCERT notes. It also offers resources for BA, B.Com, B.Sc, and Computer Science, along with postgraduate notes. Besides study materials, the website has novels, eBooks, health and finance articles, biographies, quotes, and more.
