Understanding Global Politics Unit 2 গোলকীয় অর্থনীতি, College and University Answer Bank for BA, B.com, B.sc, and Post Graduate Notes and Guide Available here, Understanding Global Politics Unit 2 গোলকীয় অর্থনীতি Solutions to each Unit are provided in the list of UG-CBCS Central University & State University Syllabus so that you can easily browse through different College and University Guide and Notes here. Understanding Global Politics Unit 2 গোলকীয় অর্থনীতি Question Answer can be of great value to excel in the examination.
Understanding Global Politics Unit 2 গোলকীয় অর্থনীতি
Understanding Global Politics Unit 2 গোলকীয় অর্থনীতি Notes cover all the exercise questions in UGC Syllabus. Understanding Global Politics Unit 2 গোলকীয় অর্থনীতি provided here ensures a smooth and easy understanding of all the concepts. Understand the concepts behind every Unit and score well in the board exams.
The Global Economy
POLITICAL SCIENCE
UNDERSTANDING GLOBAL POLITICS
(গোলকীয় ৰাজনীতিৰ বোধগম্যতা)
অতি চমু প্রশ্নোত্তৰঃ
১। আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় অর্থনৈতিক অভিনেতাসকল কি?
উত্তৰঃ আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সম্পৰ্কক সাধাৰণতে নিয়মীয়া সীমাপাৰ বাৰ্তালাপ হিচাপে সংজ্ঞায়িত কৰা হয় য’ত অৰাজ্যিক অভিনেতাসকলে এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে। ই বিশ্বায়নৰ পৰিপ্ৰেক্ষিতত এক বিস্তৃত গৱেষণা ক্ষেত্ৰ মুকলি কৰে য’ত বিভিন্ন ধৰণৰ অভিনেতাই বর্ধিত গোলকীয় বিনিময়ত অংশগ্ৰহণ কৰে।
২। আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় অভিনেতা কোন?
উত্তৰঃ আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় অভিনেতাসকলক (টি.এন.এ) ৰাজনৈতিক, সামাজিক, সাংস্কৃতিক আৰু অর্থনৈতিক এজেন্ট বা গোট হিচাপে গণ্য কৰা হৈছে যাৰ সীমাৰ ওপৰেৰে আন্তঃসামাজিক সম্পর্ক আছে। তেওঁলোকে তেওঁলোকৰ লক্ষ্যবোৰ চৰকাৰী বিবেচনাৰ পৰা কিছু স্বতন্ত্রভাৱে অনুসৰণ কৰে।
৩। গোলকীয় অর্থনীতিত আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় নিগমসমূহৰ ভূমিকা কি?
উত্তৰঃ চলিত বিশ্বায়ন প্ৰক্ৰিয়াত আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় নিগমসমূহে (টি.এন.চি) এক গুৰুত্বপূর্ণ ভূমিকা পালন কৰি আছে। তেওঁলোকৰ ৰণনীতিয়ে মুখ্যতঃ বাণিজ্য প্রবাহ, প্রত্যক্ষ বিদেশী বিনিয়োগ আৰু বিত্তীয় প্ৰবাহৰ পৰিমাণ আৰু প্ৰকৃতি নিৰ্ধাৰণ কৰে। এই ৰণনীতিবোৰৰ নিৰ্ধাৰকবোৰ নিজেই জটিল।
৪। আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় অভিনেতাসকল কিয় গুৰুত্বপূর্ণ?
উত্তৰঃ পৰিৱেশৰ ক্ষতি কৰাৰ বাবে অনুভৱ কৰা বিশ্বাশাসনৰ প্ৰতিবাদী প্ৰকাৰৰ সমান্তৰালভাৱে, পৰিৱেশ সুৰক্ষাৰ বাবে আন্তঃচৰকাৰী চুক্তি আৰু সংগঠন গঢ়ি তোলা আৰু শক্তিশালী কৰাৰ ক্ষেত্ৰতো আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় অভিনেতাসকল গুৰুত্বপূৰ্ণ হৈ আহিছে।
৫। সাংস্কৃতিক বৈসাদৃশ্যতা মানে কি?
উত্তৰঃ বিশ্বৰ সংস্কৃতি একে নহয়। বিশ্বৰ বিভিন্ন প্রান্তৰ বিভিন্ন জাতি, জনগোষ্ঠী আৰু সম্প্ৰদায়ৰ ভিন্ন ভিন্ন সংস্কৃতি পৰিলক্ষিত হয়।
৬। বিশ্বায়নে কিদৰে ৰাষ্ট্ৰৰ সাৰ্বভৌমত্বক প্ৰভাৱিত কৰে?
উত্তৰঃ বিশ্বায়নৰ ফলত ৰাষ্ট্ৰৰ সাৰ্বভৌমত্ব ক্ষমতা সীমিত হৈ পৰিছে বুলি কোৱা হয়। ৰাষ্ট্ৰই কেৱল আইন শৃংখলা নিয়ন্ত্ৰণ আৰু নাগৰিকৰ জীৱনৰ সুৰক্ষাৰ দায়িত্বতে সীমাৱদ্ধ হ’ব লগা হৈছে। জনকল্যাণমুখী ৰাষ্ট্ৰৰ ঠাইত এতিয়া বজাৰকেন্দ্ৰিক ৰাষ্ট্ৰৰ সৃষ্টি হোৱাৰ অভিযোগ উঠিছে।
৭। বিশ্বায়নৰ প্ৰতি আমূল দৃষ্টিভংগী কি?
উত্তৰঃ বিশ্বায়নৰ প্ৰতি আমূল দৃষ্টিভংগীৰ অৰ্থ হৈছে কঠোৰ চৰকাৰী নিয়ম আৰু নিয়মৰ অধীনত ৰাজ্যসমূহৰ মাজত একত্ৰীকৰণ আৰু যোগাযোগ। উদাহৰণস্বৰূপে কঠোৰ চৰকাৰী নিয়ন্ত্রণত বিদেশী বিনিয়োগকাৰীসকলৰ বাবে ব্যৱসায় মুকলি কৰা।
৮। উদাৰ প্ৰতিষ্ঠানবাদ তত্ত্ব কি?
উত্তৰঃ প্ৰতিষ্ঠানগত উদাৰবাদ বা উদাৰ প্ৰতিষ্ঠানবাদ হৈছে আন্তর্জাতিক সম্পর্ক এক আধুনিক তত্ত্ব যিয়ে দাবী কৰে যে আন্তর্জাতিক প্রতিষ্ঠান আৰু সংগঠন যেনে ৰাষ্ট্ৰসংঘ (ইউএন), উত্তৰ আটলান্টিক চুক্তি সংগঠন (নাটো) আৰু ইউৰোপীয় ইউনিয়নে (ইউৰোপীয় ইউনিয়ন) ৰাজ্যসমূহৰ মাজত সহায় আৰু সহযোগিতা বৃদ্ধি কৰিব পাৰে।
৯। বিশ্বব্যাপী হোৱা আন্তঃসংযোগবোৰ কি? ইয়াৰ উপাদানসমূহ কি কি?
উত্তৰঃ বিশ্বব্যাপি হোৱা আন্তঃসংযোগ মানে হৈছে বিশ্বৰ এটা প্ৰান্তৰৰ পৰা আন এটা প্ৰান্তৰত আদৰ্শ টকা, সম্পত্তি আৰু মানুহৰ মাজত হোৱা এটা সোঁত নাইবা আন্দোলন।
ইয়াৰ মুখ্য উপাদানসমূহ হ’লঃ ধাৰণা, মূলধন, সম্পত্তি আৰু জনসাধাৰণ।
১০। ব্রেটন উডছত কি প্ৰতিষ্ঠান স্থাপন কৰা হৈছিল?
উত্তৰঃ ব্রেটন উডছ সন্মিলনৰ দুটা গুৰুত্বপূৰ্ণ সফলতা হৈছে আন্তর্জাতিক মুদ্ৰা নিধি (আই.এম.এফ) আৰু আন্তৰ্জাতিক পুনর্গঠন আৰু উন্নয়ন বেংক (আই.বি.আৰ.ডি) সৃষ্টি কৰা, যাক সাধাৰণতে বিশ্ব বেংক বুলি জনা যায়।
১১। ব্রেটন উডছৰ প্ৰতিষ্ঠানৰ উদ্দেশ্য কি?
উত্তৰঃ বিশ্বায়নৰ কাম উন্নত কৰাৰ ক্ষেত্ৰত ব্রেটন উডছ প্রতিষ্ঠান–আইএমএফ আৰু বিশ্ব বেংকৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা আছে। আন্তর্জাতিক অর্থনৈতিক সহযোগিতাৰ প্ৰচাৰৰ দ্বাৰা বিশ্বব্যাপী একত্ৰীকৰণৰ লাভালাভ পুনৰুদ্ধাৰ আৰু বাহাল ৰখাত সহায় কৰিবলৈ এইবোৰ ১৯৪৪ চনত সৃষ্টি কৰা হৈছিল।
১২। ব্রেটন উডছৰ দুটা প্ৰতিষ্ঠান কি কি?
উত্তৰঃ আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ নিউ হেম্পশায়াৰৰ ব্রেটন উডছত অনুষ্ঠিত বিশ্ব নেতাসকলৰ এখন সন্মিলনত ১৯৪৪ চনত সৃষ্টি কৰা আন্তর্জাতিক মুদ্ৰা নিধি (আই.এম.এফ) আৰু সম্প্ৰসাৰিত বিশ্ব বেংক গোট নামৰ দুটা প্রতিষ্ঠানক বুজায়।
১৩। ব্রেটন উডছ প্ৰণালীয়ে বিশ্বব্যাপী বাণিজ্য আৰু বিত্তক কেনেদৰে প্ৰভাৱিত কৰে?
উত্তৰঃ ব্রেটন উডছ পদ্ধতিক আমেৰিকান মুদ্ৰাৰ বাবে এটা মুদ্ৰা পেগৰ প্ৰয়োজন আছিল যিটো সোণৰ মূল্যৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰা হৈছিল। ১৯৭০ ৰ দশকত ব্রেটন উডছ প্ৰণালীৰ পতন ঘটিছিল কিন্তু আই.এম.এফ আৰু বিশ্ব বেংকৰ বিকাশৰ জৰিয়তে আন্তর্জাতিক মুদ্রা বিনিময় আৰু বাণিজ্যৰ ওপৰত এক স্থায়ী প্ৰভাৱ সৃষ্টি কৰিছিল।
১৪। ১৯৪৪ চনত স্থাপিত দুটা মুখ্য ব্রেটন উডছ সংগঠন কি আৰু সেইবোৰ আজিও অস্তিত্বত আছে নে?
উত্তৰঃ সন্মিলনৰ দুটা গুৰুত্বপূৰ্ণ সফলতা হৈছে আন্তর্জাতিক মুদ্ৰা নিধি (আই.এম.এফ) আৰু আন্তর্জাতিক পুনর্গঠন আৰু উন্নয়ন বেংক (আই.বি.আৰ.ডি) সৃষ্টি কৰা।
১৫। ব্রেটন উড প্রণালীৰ দুটা বিত্তীয় প্ৰতিষ্ঠানৰ মাজত পাৰ্থক্য কি?
উত্তৰঃ আন্তর্জাতিক মুদ্ৰা নিধি (আই.এম.এফ) আৰু বিশ্ব বেংকৰ মাজৰ মুখ্য পার্থক্য তেওঁলোকৰ নিজ নিজ উদ্দেশ্য আৰু কাৰ্যত নিহিত আছে। আই.এম.এফে বিশ্বৰ মুদ্ৰা ব্যৱস্থাৰ স্থিৰতা তদাৰক কৰে, আনহাতে বিশ্ব বেঙ্কৰ লক্ষ্য হৈছে মধ্য-উপার্জন আৰু নিম্ন আয়ৰ দেশবোৰক সহায় আগবঢ়াই দৰিদ্ৰতা হ্ৰাস কৰা।
১৬। আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় অভিনেতাসকলৰ কিছুমান উদাহৰণ কি?
উত্তৰঃ আন্তর্জাতিক সম্পৰ্কৰ (আই.আৰ) বাবে বিশেষ গুৰুত্বপূৰ্ণ হৈছে আন্তৰাষ্ট্ৰীয় অভিনেতা যি সীমাৰ ওপৰেৰে ৰাজনীতিত যথেষ্ট প্রভাৱ পেলায়, যেনে বেচৰকাৰী সংগঠন (এন.জি.অ), বহুজাতিক নিগম (এম.এন.চি), ধর্মীয় অভিনেতা, সন্ত্রাসবাদ বিদ্রোহী, অপৰাধী অভিনেতা, আৰু প্ৰবাসী আৰু জাতিগত অভিনেতা।
১৭। গোলকীয় শাসনত আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় অভিনেতা কোন?
উত্তৰঃ ৰাষ্ট্ৰীয় মুক্তি আন্দোলন, ৰাষ্ট্ৰীয় সাংস্কৃতিক গোট, আৰু ৰাজনৈতিক দাবী কৰা ৰাষ্ট্ৰীয় সংখ্যালঘুসকল হৈছে আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় অভিনেতা, যি কেতিয়াবা চৰকাৰী কৰ্তৃপক্ষৰ বাবে এক গুৰুত্বপূর্ণ প্রত্যাহ্বান ৰক্ষা কৰে।
১৮। গোলকীয় অর্থনীতিত আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় নিগমসমূহৰ ভূমিকা কি?
উত্তৰঃ চলিত বিশ্বায়ন প্ৰক্ৰিয়াত আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় নিগমসমূহে (টি.এন.চি) এক গুৰুত্বপূর্ণ ভূমিকা পালন কৰি আছে। তেওঁলোকৰ ৰণনীতিয়ে মুখ্যতঃ বাণিজ্য প্রবাহ, প্রত্যক্ষ বিদেশী বিনিয়োগ আৰু বিত্তীয় প্ৰবাহৰ পৰিমাণ আৰু প্ৰকৃতি নিৰ্ধাৰণ কৰে। এই ৰণনীতিবোৰৰ নিৰ্ধাৰকবোৰ নিজেই জটিল।
১৯। আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় অভিনেতাসকল কিয় গুৰুত্বপূৰ্ণ?
উত্তৰঃ পৰিৱেশৰ ক্ষতি কৰাৰ বাবে অনুভৱ কৰা বিশ্ব শাসনৰ প্ৰতিবাদী প্ৰকাৰৰ সমান্তৰালভাৱে, পৰিৱেশ সুৰক্ষাৰ বাবে আন্তঃচৰকাৰী চুক্তি আৰু সংগঠন গঢ়ি তোলা আৰু শক্তিশালী কৰাৰ ক্ষেত্ৰতো আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় অভিনেতাসকল গুৰুত্বপূৰ্ণ হৈ আহিছে।
২০। আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় অভিনেতাসকল ৰাজনীতিৰ বাবে অপ্ৰাসংগিক নেকি?
উত্তৰঃ যোৱা দুটা দশকত, আমি বিশ্ব ৰাজনীতিত আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় অভিনেতাৰ ভূমিকাৰ ওপৰত এক বর্ধিত সাহিত্য দেখিছোঁ। কেইজনমান আইলাৰ পণ্ডিতে যুক্তি দিব যে তেওঁলোক সম্পূৰ্ণৰূপে অপ্রাসংগিক। বেছিভাগে সম্মত হ’ব যে বিশ্বৰ ৰাজনীতিৰ পৰিকাঠামো আৰু প্ৰক্ৰিয়াবোৰ বুজাৰ ক্ষেত্ৰত আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় অভিনেতাসকল বিশ্লেষণৰ অংশ হ’ব লাগিব।
২১। অর্থনৈতিক বিশ্বায়নত সহায় কৰা অভিনেতাসকল কি?
উত্তৰঃ আন্তর্জাতিক অর্থনৈতিক আৰু বিত্তীয় সংগঠন – বেচৰকাৰী সংগঠন– আন্তর্জাতিক চৰকাৰী সংগঠন – ট্ৰেন্স–নেচনেল কৰ্পোৰেচন টিএনচি।
চমু আৰু ৰচনাধৰ্মী প্রশ্নোত্তৰঃ
১। বিশ্ব বাণিজ্য সংস্থাৰ তিনিটা কাৰ্য উল্লেখ কৰা।
উত্তৰঃ বিশ্ব বাণিজ্য সংস্থাৰ তিনিটা কাৰ্য হ’ল—
(ক) বাণিজ্য শুল্ক আৰু অন্যান্য বাণিজ্যিক বাধাসমূহ হ্ৰাস কৰা।
(খ) বহনক্ষম উন্নয়নৰ বাবে বিশ্বৰ সমাদৰপূৰ্ণ ব্যৱহাৰ সহজ কৰি তোলা।
(গ) আন্তর্জাতিক বাণিজ্যক সম্পৰ্কৰ ক্ষেত্ৰত বিভেদমূলক ব্যৱস্থাসমূহ দূৰ কৰা।
২। বিশ্ব বাণিজ্য সংস্থাৰ প্ৰধান তিনিটা আইনগত ব্যৱস্থা কি কি?
উত্তৰঃ বিশ্ব বাণিজ্য সংস্থাৰ প্ৰধান তিনিটা আইনগত ব্যৱস্থাসমূহ হ’ল—
(ক) গুল্ক আৰু বাণিজ্যৰ সাধাৰণ চুক্তি।
(খ) সেৱা আৰু বাণিজ্যসংক্রান্ত সাধাৰণ চুক্তি।
(গ) বুদ্ধি–বৃত্তি সম্পর্কিত সম্পত্তিৰ অধিকাৰসমূহৰ সাধাৰণ চুক্তি।
৩। বিশ্ব বেংকৰ দুটা উদ্দেশ্য লিখা?
উত্তৰঃ বিশ্ব বেংকৰ দুটা উদ্দেশ্য হ’ল—
(ক) যুদ্ধ বিধ্বস্ত অর্থনীতিসমূহৰ পুনৰ গঠন।
(খ) অনুন্নত ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ অৰ্থনৈতিক উন্নয়নত সাহার্য প্রদান।
৪। বিশ্ব বাণিজ্য সংস্থাৰ তিনিটা কাৰ্য উল্লেখ কৰা?
উত্তৰঃ বিশ্ব বাণিজ্য সংস্থাৰ তিনিটা কাৰ্য হ’ল—
(ক) বাণিজ্য শুল্ক আৰু অন্যান্য বাণিজ্যিক বাধাসমূহ হ্ৰাস কৰা।
(খ) বহনক্ষম উন্নয়নৰ বাবে বিশ্বৰ সমাদৰপূৰ্ণ ব্যৱহাৰ সহজ কৰি তোলা।
(গ) আন্তর্জাতিক বাণিজ্যক সম্পৰ্কৰ ক্ষেত্ৰত বিভেদমূলক ব্যৱস্থাসমূহ দূৰ কৰা।
৫। বিশ্ব বাণিজ্য সংস্থাৰ প্ৰধান তিনিটা আইনগত ব্যৱস্থা কি কি?
উত্তৰঃ বিশ্ব বাণিজ্য সংস্থাৰ প্ৰধান তিনিটা আইনগত ব্যৱস্থাসমূহ হ’ল–
(ক) শুল্ক আৰু বাণিজ্যৰ সাধাৰণ চুক্তি।
(খ) সেৱা আৰু বাণিজ্যসংক্রান্ত সাধাৰণ চুক্তি।
(গ) বুদ্ধি–বৃত্তি সম্পর্কিত সম্পত্তিৰ অধিকাৰসমূহৰ সাধাৰণ চুক্তি।
৬। আন্তৰ্জাতিক মুদ্ৰা নিধিৰ (IMF) দুটা কাৰ্য উল্লেখ কৰা।
উত্তৰঃ আন্তর্জাতিক মুদ্রানিধিৰ দুটা কাৰ্য হ’ল—
(ক) এটা স্থায়ী সংস্থাৰ জৰিয়তে আন্তর্জাতিক মুদ্ৰাৰ সহযোগিতা স্থাপন কৰা; যিয়ে আন্তর্জাতিক মুদ্রিক সমস্যাৰ পৰামৰ্শ দান আৰু সহযোগিতাৰ আহিলা হিচাপে কাম কৰে।
(খ) বিনিময়ৰ স্থিৰতা উন্নত কৰা, সদস্যসমূহৰ মাজত বিনিময়ৰ সুশংখলিত ব্যৱস্থা কৰা।
৭। বিশ্ব বেংক (World Bank)ৰ দুটা উদ্দেশ্য উল্লেখ কৰা?
উত্তৰঃ বিশ্ব বেংকৰ দুটা কাৰ্য হ’ল—
(ক) ব্যক্তিগত বিনিয়োগকাৰীৰ বিনিয়োগক গেৰাণ্টি প্ৰদান কৰি ব্যক্তিগত বিনিয়োগক উৎসাহিত কৰা।
(খ) অঞ্চলসমূহৰ পুনঃগঠন আৰু বিকাশৰ বাবে পুঁজিৰ বিনিয়োগৰ সুবিধা প্ৰদান কৰা।
৮। বিশ্ব বেংকৰ দুটা কাৰ্য লিখা?
উত্তৰঃ বিশ্ব বেংকৰ দুটা কাৰ্য হ’ল—
(ক) ধ্বংসমুখী ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ পুনঃ নিৰ্মাণৰ বাবে ঋণ প্রদান।
(খ) অনুন্নত ৰাষ্ট্ৰসমূহক উন্নয়নমূলক ঋণ প্রদান।
৯। বিশ্ব বাণিজ্য সংস্থাৰ দুটা উদ্দেশ্য লিখা?
উত্তৰঃ বিশ্ব বাণিজ্য সংস্থাৰ দুটা উদ্দেশ্য হ’ল—
(ক) প্রত্যেক দেশকে সুবিধা প্ৰদানৰ বাবে বিশ্ব বাণিজ্যৰ প্ৰসাৰ কৰা।
(খ) পৃথিৱীৰ সম্পদসমূহৰ বিস্তাৰিত আৰু সৎ ব্যৱহাৰ কৰা।
১০। বিশ্ব বেংকৰ (World Bank) কাৰ্যসমূহ লিখা?
উত্তৰঃ বিশ্ব বেংকৰ (World Bank) কার্যসমূহ তলত দিয়া ধৰণৰ—
(ক) বিধ্বংসী ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ পুনৰ নিৰ্মাণৰ বাবে ঋণ প্রদান কৰা।
(খ) অনুন্নত ৰাষ্ট্ৰৰ বিকাশৰ বাবে ঋণ প্রদান কৰা।
(গ) চৰকাৰী কাৰ্যসূচী যেনে কৃষি, শক্তি, যাতায়াত, পানীযোগান, শিক্ষা, স্বাস্থ্য আৰু জলসিঞ্চন আদিৰ বাবে কণ প্ৰদান কৰা।
(ঘ) নির্দিষ্ট প্ৰকল্পৰ কাৰণে ঋণ প্ৰদান কৰা। দীর্ঘম্যাদী বিকাশৰ প্ৰকল্পৰ বাবে ৫ৰ পৰা ২০ বছৰ সময় সীমালৈ ঋণ প্ৰদান কৰা।
(ঙ) অনুন্নত ৰাষ্ট্ৰৰ অৰ্থনৈতিক সংস্কাৰ সাধন কৰি ঔদ্যোগিক বিকাশ সাধন কৰা।
(চ) সদস্য ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ বিবাদ নিষ্পত্তি কৰা।
(ছ) সদস্য ৰাষ্ট্ৰসমূহলৈ কাৰিকৰী সেৱা আগবঢ়োৱা।
(জ) অর্থনৈতিক, কাৰিকৰী আৰু বিত্তীয় আদিৰ নিৰ্দিষ্ট প্ৰকল্পৰ বাবে সদস্য ৰাষ্ট্ৰসমূহক দিহা–পৰামৰ্শ প্ৰদান কৰা।
১১। যোগাযোগৰ বিশ্বায়ন’ চমু টোকা লিখা?
উত্তৰঃ এই শতিকাৰ বেছিভাগ সময়ৰ বাবে পৰ্যাপ্ত ধন আৰু পৰ্যাপ্ত সময় থকা যিকোনো ব্যক্তিয়ে ব্যক্তিগতভাৱে ভ্রমণ কৰিব পাৰে বা পৃথিৱীৰ বেছিভাগ ঠাইলৈ লিখিতভাৱে যোগাযোগ কৰিব পাৰে, যদিহে যুদ্ধৰ দ্বাৰা যোগাযোগ ব্যাহত নহয়। বিংশ শতিকাৰ কাৰিকৰী বিপ্লব বৰ্ধিত ঘনত্ব, বৰ্ধিত গতি আৰু যোগাযোগৰ হ্ৰাস হোৱা ব্যয়ত নিহিত আছে। ৰাজনৈতিক বিপ্লৱ এই পৰিৱৰ্তনবোৰত নিহিত আছে যিয়ে বেছিভাগ মানুহৰ সামঞ্জস্যৰ ভিতৰত দ্রুত গোলকীয় যোগাযোগ আনিছে। ইয়াত আনকি দৰিদ্ৰ লোকসকলকো অন্তর্ভুক্ত থাকে, যদি তেওঁলোকে প্রতিনিধি এজনক তেওঁলোকৰ গোচৰটো স্পষ্টকৰিবলৈ বা বাতৰি মাধ্যমত প্ৰৱেশাধিকাৰ প্রাপ্ত কৰিবলৈ পুঁজি যোগান ধৰে।
১২। ভাৰতৰ কৃষি পণ্যৰ বাণিজ্যৰ ওপৰত বিশ্ব বাণিজ্য সংস্থাৰ প্ৰভাৱ আলোচনা কৰা।
উত্তৰঃ প্ৰভাৱ সমূহ মিশ্ৰ প্ৰকৃতিৰ। এই সমূহ তলত আলোচনা কৰা হ’ল—
(ক) বিশ্ব বাণিজ্য সংস্থা গঠনৰ তিনি বছৰৰ পিছত কৃষি পণ্যৰ আমদানি উৰ্দ্ধমুখী হ’বলৈ ধৰে আৰু ৰপ্তানি ক্ষিপ্ৰ গতিত হ্ৰাস পায়। আর্ন্তজাতিক বজাৰত কৃষি সামগ্ৰীৰ দাম ভ্ৰুত গতিত হ্ৰাস পোৱাৰ ফলত ভাৰতৰ কৃষি পণ্যৰ ৰপ্তানি অধিকভাৱে ক্ষতিগ্রস্থ হয়।
(খ) ভাৰতৰ সাধাৰণ চাউল আৰু গমে আন্তঃ ৰাষ্ট্ৰীয় প্ৰতিযোগিতাৰ সম্মুখীন হ’ব পৰা নাই। ৰপ্তানি সামগ্ৰীসমূহ, যেনেঃ চাহ, কফি আদিৰ আর্ন্তজাতিক বজাৰৰ দাম হ্ৰাস পোৱাৰ ফলত পৰিমাণগত ভাৱে ৰপ্তানি হ্রাস নাপালেও বিদেশী মুদ্রা অর্জনত ভাৰত ক্ষতিগ্রস্থ হৈছে।
(গ) আন্তর্জাতিক বজাৰত কৃষি পণ্যৰ চৰকাৰী আৰ্থিক সাহাৰ্য্য বন্ধ কৰি, বাণিজ্য শুক্ল হ্রাস কৰি আৰু বিভিন্ন চৰকাৰী বাধা–নিষেধ আঁতৰাই বিশ্ব বাণিজ্য সংস্থাই আন্তর্জাতিক বজাৰখন অধিক শক্তিশালী আৰু প্ৰতিযোগিতা পূর্ণ কৰি তোলাৰ লক্ষ্য আগত ৰাখিছে।
১৩। অর্থনৈতিক উন্নয়নত আন্তর্জাতিক মুদ্ৰা নিধিৰ ভূমিকা বৰ্ণনা কৰা?
উত্তৰঃ বৈদেশিক লেন–দেনৰ মৌলিক ভাৰসাম্যহীনতা দূৰীকৰণৰ লগত অনুন্নত ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ অর্থনৈতিক উন্নয়নৰ ক্ষেত্ৰতো আন্তর্জাতিক মুদ্রানিধিয়ে এক অগ্রণী ভূমিকা পালন কৰি আহিছে। মুখ্য ভূমিকাসমূহ হ’ল—
(ক) এই আন্তর্জাতিক অনুষ্ঠানটোৱে সদস্য ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ দ্বাৰা মুদ্ৰাৰ ভাণ্ডাৰ ৰূপে স্বীকৃতি লাভ কৰিছে।
(খ) এই নিধিৰ বৈদেশিক মুদ্ৰাৰ ভাণ্ডাৰৰ পৰা সদস্য ৰাষ্ট্ৰসমূহে বৈদেশিক মুদ্ৰাৰ চাহিদা পূৰণ কৰাত ভালেখিনি সক্ষম হৈছে।
(গ) বৈদেশিক মুদ্ৰাৰ মাধ্যমেৰে ঋণ আগবঢ়াই আন্তর্জাতিক মুদ্রানিধিয়ে সদস্য দেশবোৰৰ হ্রস্বকালীন বৈদেশিক লেন–দেনৰ ভাৰসাম্যহীনতাৰ সমস্যা সমাধান কৰাত সহায় কৰিছে।
(ঘ) বৈদেশিক বিনিময় মূল্যৰ স্থিৰতা ৰক্ষা আৰু বিশ্বৰ বাণিজ্যস্তৰৰ উন্নতি সাধন আৰু প্ৰসাৰ সাধন কৰি সদস্য ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ বহিবাণিজ্যৰ স্থিৰতাৰ লগত আভ্যন্তৰীণ সুস্থিৰতা ৰক্ষাত আন্তর্জাতিক মুদ্রানিধিৰ ভূমিকা উল্লেখনীয়।
১৪। ভাৰতৰ কৃষিপণ্যৰ বাণিজ্যৰ ওপৰত বিশ্ব বাণিজ্য সংস্থাৰ প্ৰভাৱ আলোচনা কৰা।
উত্তৰঃ প্ৰভাৱসমূহ মিশ্ৰ প্ৰকৃতিৰ।
এইসমূহ তলত আলোচনা কৰা হ’ল—
(ক) বিশ্ব বাণিজ্য সংস্থা গঠনৰ তিনি বছৰৰ পিছত কৃষি পণ্যৰ আমদানি উৰ্দ্ধমুখী হ’বলৈ ধৰে আৰু ৰপ্তানি ক্ষিপ্ৰ গতিত হ্ৰাস পায়। আন্তর্জাতিক বজাৰত কৃষি সামগ্ৰীৰ দাম দ্রুত গতিত হ্ৰাস পোৱাৰ ফলত ভাৰতৰ কৃষি পণ্যৰ ৰপ্তানি অধিকভাৱে ক্ষতিগ্রন্থ হয়।
(খ) ভাৰতৰ সাধাৰণ চাউল আৰু গমে আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় প্ৰতিযোগিতাৰ সম্মুখীন হ’ব পৰা নাই। ৰপ্তানি সামগ্ৰীসমূহ যেনেঃ চাহ, কফি আদিৰ আন্তৰ্জাতিক বজাৰৰ নাম হ্ৰাস পোৱাৰ ফলত পৰিমাণগতভাৱে ৰপ্তানি হ্রাস নাপালেও বিদেশী মুদ্রা অৰ্জনত ভাৰত ক্ষতিগ্ৰস্থ হৈছে।
(গ) আন্তর্জাতিক বজাৰত কৃষিপণ্যৰ চৰকাৰী আৰ্থিক সাহায্য বন্ধ কৰি, বাণিজ্য শুক্ল হ্রাস কৰি আৰু বিভিন্ন চৰকাৰী বাধা-নিষেধ আঁতৰাই বিশ্ব বাণিজ্য সংস্থাই আন্তর্জাতিক বজাৰখন অধিক শক্তিশালী আৰু প্ৰতিযোগিতা পূৰ্ণ কৰি তোলাৰ লক্ষ্য আগত ৰাখিছে।
১৫। বৰ্তমান যুগত ৰাষ্ট্ৰসংঘক এক অতি প্রয়োজনীয় সংগঠন বুলি ভাৱানে? যুক্তি দিয়া।
উত্তৰঃ বৰ্তমান বিশ্বত ৰাষ্ট্ৰসংঘক এক গুৰুত্বপূৰ্ণ আন্তর্জাতিক সংগঠন হিচাপে বিবেচনা কৰা হয়। সমগ্ৰ বিশ্ববাসীৰ চকুত ই মানৱ জাতিৰ শাস্তি আৰু প্ৰগতিক প্রতিনিধিত্ব কৰা অতি অপৰিহাৰ্য্য অনুষ্ঠান। এই ৰাষ্ট্ৰসংঘ নামৰ আন্তৰ্জাতিক অনুষ্ঠানটো শাস্তি আৰু সহযোগিতাৰ বাবে অতি লাগতিয়াল অনুষ্ঠান। ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ নেতৃত্বৰ ৰাষ্ট্ৰবোৰৰ সহযোগিতাই বিশ্ববাসীৰ বাবে শান্তিপূৰ্ণ জীৱন নিৰ্বাহৰ ব্যৱস্থাৰ সূচনা কৰিছে। ৰাষ্ট্ৰবোৰৰ মাজৰ সমস্যা আৰু বিবাদবোৰ আলোচনা–বিলোচনাৰ জৰিয়তে যুদ্ধ পৰিহাৰ কৰি শান্তিপূর্ণ সমাধানৰ পথ নিৰ্ণয় কৰাত ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ ভূমিকা অপৰিসীম।
১৬। বিশ্ব বাণিজ্য সংস্থা কি?
উত্তৰঃ ১৫৩ খন ৰাষ্ট্ৰ লৈ ১৯৯৪ চনৰ ১ জানুৱাৰী তাৰিখে বিশ্ব বাণিজ্য সংস্থা স্থাপন কৰা হয়। ইয়াৰ সদৰ কাৰ্যালয় জেনেভাত। আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় বাণিজ্যৰ বাধাসমূহ দূৰ কৰি বাণিজ্যিক উদাৰীকৰণ আৰু অবাধ বাণিজ্য ব্যৱস্থাৰ প্ৰৱৰ্ত্তন কৰা ইয়াৰ মূল উদ্দেশ্য। ভাৰতবৰ্ষ বিশ্ব বাণিজ্য সংস্থাৰ এখন প্ৰতিষ্ঠাপক সদস্য ৰাষ্ট্ৰ। মৰক্কোৰ মাৰাকেশত অনুষ্ঠিত বিশ্ব বাণিজ্য সংস্থাৰ অধিৱেশনত কৃষিৰ তিনিটা ক্ষেত্র চিহ্নিত কৰি দিয়া হয়– বজাৰ প্ৰৱেশ, ৰাষ্ট্ৰীয় সমর্থন আৰু ৰপ্তানি সাহার্য। কিন্তু আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় অৰ্থনৈতিক সংকটৰ পৰা ভাৰতৰ কৃষি পণ্যৰ বাণিজ্য প্ৰভাৱ মুক্ত হ’ব পৰা নাই। নিম্নগামী কৃষি পণ্যৰ ৰপ্তানি আৰু উৰ্দ্ধগামী কৃষিপণ্যৰ আমদানি ফলত ভাৰতবৰ্ষৰ বাণিজ্যিক লেন–দেনৰ ওপৰত বিৰূপ প্ৰতিক্ৰিয়াৰ সৃষ্টি হৈছে। ৰপ্তানি সামগ্ৰী সমূহ যেন–চাহ, কফি আদিৰ আন্তৰ্জাতিক বজাৰৰ দাম হ্ৰাস পোৱাৰ ফলত পৰিমাণগতভাবে ৰপ্তানি হ্রাস নাপালেও বিদেশী মুদ্ৰা অৰ্জনত ভাৰত ক্ষতিগ্ৰস্ত হৈছে। অৱশ্যে, কৃষি পণ্যৰ আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় বাণিজ্যৰ এনে সংকটজনক অৱস্থা যাতে দীর্ঘস্থায়ী নহয়, তাৰ বাবে বিশ্ব বাণিজ্য সংস্থাই প্রচেষ্টা লোৱা উচিত।
১৭। অর্থনৈতিক উন্নয়নত আন্তর্জাতিক মুদ্ৰা নিধিৰ ভূমিকা বৰ্ণনা কৰা।
উত্তৰঃ বৈদেশিক লেন–দেনৰ মৌলিক ভাৰসাম্যহীনতা দূৰীকৰণৰ লগত অনুন্নত ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ অৰ্থনৈতিক উন্নয়নৰ ক্ষেত্ৰতো আন্তর্জাতিক মুদ্রানিধিয়ে এক অগ্রণী ভূমিকা পালন কৰি আহিছে।
মুখ্য ভূমিকাসমূহ হ’ল—
(ক) এই আন্তর্জাতিক অনুষ্ঠানটোৱে সদস্য ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ দ্বাৰা মুদ্ৰাৰ ভাণ্ডাৰ ৰূপে স্বীকৃতি লাভ কৰিছে।
(খ) এই নিষিৰ বৈদেশিক মুদ্ৰাৰ ভাণ্ডাৰৰ পৰা সদস্য ৰাষ্ট্ৰসমূহে বৈদেশিক মুদ্ৰাৰ চাহিদা পূৰণ কৰাত ভালেখিনি সক্ষম হৈছে।
(গ) বৈদেশিক মুদ্ৰাৰ মাধ্যমেৰে ঋণ আগবঢ়াই আন্তর্জাতিক মুদ্রানিধিয়ে সদস্য দেশবোৰৰ হ্রস্বকালীন বৈদেশিক লেন–দেনৰ ভাৰসাম্যহীনতাৰ সমস্যা সমাধান কৰাত সহায় কৰিছে।
(ঘ) বৈদেশিক বিনিময় মূল্যৰ স্থিৰতা ৰক্ষা আৰু বিশ্বৰ বাণিজ্যস্তৰৰ উন্নতি সাধন আৰু প্ৰসাৰ সাধন কৰি সদস্য ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ বহিবাণিজ্যৰ স্থিৰতাৰ লগত আভ্যন্তৰীণ সুস্থিৰতা ৰক্ষাত আন্তর্জাতিক মুদ্ৰানিধিৰ ভূমিকা উল্লেখনীয়।
১৮। ভাৰতৰ কৃষিপণ্যৰ বাণিজ্যৰ ওপৰত বিশ্ব বাণিজ্য সংস্থাৰ প্ৰভাৱ আলোচনা কৰা।
উত্তৰঃ প্ৰভাৱসমূহ মিশ্ৰ প্ৰকৃতিৰ।
এইসমূহ তলত আলোচনা কৰা হ’ল—
(ক) বিশ্ব বাণিজ্য সংস্থা গঠনৰ তিনি বছৰৰ পিছত কৃষি পণ্যৰ আমদানি উৰ্দ্ধমুখী হ’বলৈ ধৰে আৰু ৰপ্তানি ক্ষিপ্ৰ গতিত হ্রাস পায়। আন্তর্জাতিক বজাৰত কৃষি সামগ্ৰীৰ দাম দ্রুত গতিত হ্ৰাস পোৱাৰ ফলত ভাৰতৰ কৃষি পণ্যৰ ৰপ্তানি অধিকভাৱে ক্ষতিগ্রস্থ হয়।
(খ) ভাৰতৰ সাধাৰণ চাউল আৰু গমে আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় প্ৰতিযোগিতাৰ সন্মুখীন হ’ব পৰা নাই। ৰপ্তানি সামগ্ৰীসমূহ যেনেঃ চাহ, কফি আদিৰ আন্তৰ্জাতিক বজাৰৰ দাম হ্ৰাস পোৱাৰ ফলত পৰিমাণগতভাৱে ৰপ্তানি হ্রাস নাপালেও বিদেশী মুদ্রা অর্জনত ভাৰত ক্ষতিগ্ৰস্থ হৈছে।
(গ) আন্তর্জাতিক বজাৰত কৃষিপণ্যৰ চৰকাৰী আৰ্থিক সাহায্য বন্ধ কৰি, বাণিজ্য শুক্ল হাস কৰি আৰু বিভিন্ন চৰকাৰী বাধা–নিষেধ আঁতৰাই বিশ্ব বাণিজ্য সংস্থাই আন্তর্জাতিক বজাৰখন অধিক শক্তিশালী আৰু প্ৰতিযোগিতা পূৰ্ণ কৰি তোলাৰ লক্ষ্য আগত ৰাখিছে।
১৯। ৰাজনৈতিক অভিনেতা হিচাপে আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় কোম্পানীবোৰৰ বিষয়ে লিখা।
উত্তৰঃ আমদানি বা ৰপ্তানি কৰা সকলো কোম্পানীয়ে আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় অৰ্থনৈতিক কাৰ্যকলাপৰ জড়িত হৈ আছে। প্ৰায়ে স্বা” আৰু সুৰক্ষাৰ মানদণ্ডৰ পৰিৱৰ্তন, যোগাযোগ সুবিধাৰ নিয়ন্ত্রণ বা বৈদেশিক চৰকাৰৰ সাধাৰণ অৰ্থনৈতিক নীতিয়ে তেওঁলোকৰ বাণিজ্য কৰাৰ সামঞ্জস্য প্ৰভাৱিত কৰিব। যদি এইটো লাভজনক হয়, তেওঁলোকে অপৰিহাৰ্যভাৱে সঁহাৰি নিদিব, কিন্তু, যদি তেওঁলোকে আর্থিকভাৱে হেৰুৱাব বিচাৰে, তেওঁলোকে বিদেশী চৰকাৰক লবি কৰাৰ সিদ্ধান্ত ল’ব পাৰে। এইটো চাৰিটা উমৈহতীয়া পথৰ দ্বাৰা কৰিব পাৰি–
(ক) পৰোক্ষভাৱে কোম্পানীয়ে নিজৰ চৰকাৰক বিদেশী চৰকাৰৰ ওপৰত হেঁচা প্ৰয়োগ কৰিবলৈ কৈছে।
(খ) পৰোক্ষভাৱে এটা আন্তর্জাতিক সংগঠনত সাধাৰণ নীতিৰ প্ৰশ্ন উত্থাপন কৰিব।
(গ) কূটনৈতিক দূতাবাসৰ জৰিয়তে পোনপটীয়াকৈ ঘৰত। বা
(ঘ) চৰকাৰী মন্ত্ৰালয়ৰ জৰিয়তে পোনপটীয়াকৈ আন দেশত চাপ প্রয়োগ কৰাৰ বাবে আন কেইবাটাও পথ, যেনে বাণিজ্য সংস্থা আৰু অধিক জটিল পৰোক্ষ পথ, ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰি। এনেদৰে এটা দেশত অৱস্থিত এটা কোম্পানীও এজন গুৰুত্বপূর্ণ আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় ৰাজনৈতিক অভিনেতা হ’ব পাৰে।
২০। অর্থনৈতিক বিশ্বায়ন আৰু বেচৰকাৰী সংগঠনসমূহৰ সম্প্ৰসাৰণ ব্যাখ্যা কৰা।
উত্তৰঃ এক জটিল গোলকীয় অৰ্থনীতিৰ সৃষ্টিয়ে সামগ্ৰী আৰু সেৱাৰ আন্তৰ্জাতিক বাণিজ্যৰ বাহিৰেও প্ৰভাৱ পেলাইছে। বেছিভাগ কোম্পানী বা কৰ্মচাৰীয়ে, কাৰ্যকলাপৰ প্ৰতিটো পৃথক ক্ষেত্ৰত, যোগাযোগৰ সুবিধা, মানদণ্ড ৰক্ষা কৰিবলৈ আৰু জটিল পৰিৱৰ্তনৰ সৈতে অভিযোজন ব্যৱস্থাপনা কৰিবলৈ সংগঠন গঠন কৰিছে। উদাহৰণ স্বৰূপে, বায়ু, সাগৰ, পথ, আৰু ৰেল পৰিবহন, বেঙ্কিং, দূৰসংযোগ, সংবাদ মাধ্যম, আৰু কম্পিউটিং প্রয়োজনীয় আন্তঃগাঁথনি অবিহনে আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় ভাৱে কাম কৰিব নোৱাৰে, যাৰ ভিতৰত আছে আন্তর্জাতিক বেচৰকাৰী সংগঠনৰ সাংগঠনিক গাঁথনি। আন কোম্পানীবোৰৰ বাবে সহযোগিতা অত্যাৱশ্যকীয় নহয়, কিন্তু তেওঁলোকে বিচাৰে যে উমৈহতীয়া মানদণ্ড আৰু প্ৰক্ৰিয়াৰ ওপৰত সন্মতি অধিক কাৰ্যকৰী আৰু সেয়েহে সস্তা। একেদৰে কৰ্মচাৰীসকলে বিচাৰি পাইছে যে তেওঁলোকে বিভিন্ন দেশত সাধাৰণ সমস্যাৰ সন্মুখীন হৈছে আৰু সেয়েহে ট্রেড ইউনিয়ন আৰু পেছাদাৰী সংস্থাবোৰে তেওঁলোকৰ নিজা আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সংযোগ বিকশিত কৰিছে। উদ্যোগ এটাৰ বাবে নীতি প্ৰস্তুত কৰাৰ বাবে যিকোনো প্ৰকাৰৰ আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় শাসন, সেয়া বেচৰকাৰী হওঁক বা আন্তঃচৰকাৰী হওঁক ইয়াৰ কাৰ্যকলাপৰ সৈতে সম্পর্কিত বেচৰকাৰী সংগঠনবোৰৰ মাজত বিশ্বব্যাপী সম্পর্ক শক্তিশালী কৰাত উদগনি দিব।
২১। বিশ্বায়নৰ অৰ্থনৈতিক প্ৰভাৱসমূহ কি কি?
উত্তৰঃ অর্থনৈতিক বিশ্বায়ন মূলতঃ পৃথিৱীৰ বিভিন্ন দেশৰ মাজত থকা অর্থনৈতিক সোঁতৰ লগত জড়িত। এই সোঁতটো নাইবা আদান–প্রদানবোৰে বস্তু সামগ্ৰী, মূলধন মানুহ আৰু আদৰ্শৰ বিভিন্ন ল’ব পাৰে।
ইয়াৰ মূল লক্ষণসমূহ হ’লঃ
(ক) বিশ্বায়নত বিশ্বৰ চাৰিওকাষৰ বৃহৎ সামগ্ৰীৰ ব্যৱসায় জড়িত হৈ থাকে। আন দেশৰ পৰা সম্পদ আমদানিৰ ক্ষেত্ৰত বিভিন্ন ৰাষ্ট্ৰই আৰোপ কৰা বাধা নিষেধসমূহ ইয়াত কমোৱা হয়।
(খ) একেদৰে বিভিন্ন ৰাষ্ট্ৰৰ মাজত মূলধনৰ চলাচলৰ ক্ষেত্ৰত থকা বাধাবোৰো কমোৱা হয়।
(গ) কম্পিউটাৰ আৰু ইণ্টাৰনেটৰ জৰিয়তে বিশ্বায়নে জাতীয় সীমা পাৰ হৈ ভাৱৰ আদান–প্রদান নিশ্চিত কৰে।
(ঘ) বিশ্বায়নৰ ফলত আন্তর্জাতিক সংগঠন যেনে বিশ্ববেংক, আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় মুদ্রানীতি আৰু বিশ্বস্বাস্থ্য সংস্থা আদিৰ সৃষ্টি হয় যাৰ এটা গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা গোটেই পৃথিৱীতেই আছে।
(ঙ) উন্নত ৰাষ্ট্ৰবোৰে সাৱধানেৰে ভিচা নীতিৰ দ্বাৰা নিজৰ সীমা পহৰা দিছে এইটো নিশ্চিত কৰিবৰ বাবে যাতে অন্য ৰাষ্ট্ৰৰ নাগৰিকে আহি তেওঁলোকৰ ৰাষ্ট্ৰৰ নাগৰিকৰ পদবীসমূহ লৈ যাব নোৱাৰে।
(চ) অর্থনৈতিক বিশ্বায়নে গোটেই পৃথিবীতে মতামতৰ ক্ষেত্ৰত এটা গভীৰ বিভাজনৰ সৃষ্টি কৰিছে।
(ছ) অর্থনৈতিক বিশ্বায়নে গোটেই পৃথিৱীতে মতামতৰ ক্ষেত্ৰত এটা গভীৰ বিভাজনৰ সৃষ্টি কৰিছে। যিবিলাক সামাজিক ন্যায় সম্পর্কে উদ্বিগ্ন তেওঁলোক অর্থনৈতিক বিশ্বায়নৰ প্ৰক্ৰিয়াৰ কাৰণে ৰাষ্ট্ৰৰ ব্যাপক প্ৰত্যাহাৰক লৈ চিন্তিত। তেওঁলোকে দেখুৱাই দিছে যে ইয়াৰ দ্বাৰা জনসাধাৰণৰ মাত্ৰ এটা সৰু অংশহে লাভ হ’ব পাৰে। য’ত যিসকলে পদবী আৰু কল্যাণৰ
বাবে চৰকাৰৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল (শিক্ষা, স্বাস্থ্য, স্বাস্থাপন ইত্যাদি) তেওঁলোকক সুখী কৰিছিল। তেওঁলোকে আনুষ্ঠানিক সুৰক্ষা সুনিশ্চিত কৰাৰ ওপৰত জোৰ দিছিল অথবা ‘সামাজিক সুৰক্ষা কাল’ৰ সৃষ্টি কৰাৰ ওপৰত যিয়ে অর্থনৈতিকভাৱে দুৰ্বলসকলৰ ওপৰত বিশ্বায়ন নেতিবাচক প্ৰভাৱক কম কৰিব পাৰে।
(জ) অর্থনৈতিক বিশ্বায়নৰ বক্তাসকলে যুক্তি দর্শায় যে অর্থনৈতিক বিশ্বায়নে জনসাধাৰণৰ এটা বৃহৎ অংশৰ বাবে ব্যাপক অর্থনৈতিক বিকাশ আৰু কল্যাণ সাধন কৰিছে যেতিয়া তাত অনিয়ন্ত্ৰণ আছে। ৰাষ্ট্ৰবোৰৰ মাজত হোৱা বৃহৎ ব্যৱসায়ে প্ৰত্যেকখন ৰাষ্ট্ৰৰ অর্থনীতিকে ইয়াৰ যিমান ভাল কৰিব পাৰে কৰিব দিছে। ই গোটেই বিশ্বৰেই মঙ্গল কৰিব।
১৯৯১ চনত এটা অৰ্থনৈতিক সংকটৰ মুখামুখি হওঁতে আৰু উচ্চ অর্থনৈতিক বিকাশৰ ইচ্ছাৰ বাবে ভাৰতে অর্থনৈতিক সংশোধনৰ এখন নতুন আঁচনি কৰিলে যিয়ে ব্যৱসায় আৰু বহি বিনিয়োগকে ধৰি বিভিন্ন বিষয়ত বৰ্দ্ধিতভাৱে অনিয়ন্ত্ৰণৰ ব্যৱস্থা কৰিলে। এই আঁচনিখনৰ অধীনত ব্যক্তিগত আৰু ৰাজহুৱা খণ্ডৰ কোম্পানীৰ বাবে কিছু কাম মুকলি কৰি অনা হৈছিল। এটা বৃহৎ আকাৰৰ ৰাজহুৱা খণ্ডৰ কোম্পানিয়ে লোকচান ভৰিবলগীয়া হৈছিল। তাৰোপৰি ব্যক্তিগত খণ্ডটোক বহুতো বাধাৰ পৰা মুক্ত কৰি দিয়া হৈছিল। উদ্যোগীকৰণ আৰু অন্য দেশৰ ব্যৱসায়িক ঘৰবোৰে ভাৰতত তেওঁলোকৰ নিজৰ বস্তুবোৰ উৎপাদন আৰু বিক্ৰী কৰিবৰ বাবে আৰু চাকৰি কৰিবৰ বাবে ভাৰত দৰ্শন কৰিছিল। শেষৰ কেইটামান বছৰত বহুতো বিদেশী কোম্পানীয়ে ভাৰতত মোবাইল, খবৰৰ প্ৰযুক্তিবিদ্যাৰ উৎপাদনৰ বাবে ভাৰতত খোপনি পুতিছে।
২২। উন্নয়নশীল ৰাষ্ট্ৰৰ অৰ্থনৈতিক উন্নয়নত বিশ্ব বেংকৰ ভূমিকা আলোচনা কৰা।
উত্তৰঃ বিশ্ব বেংকৰ স্থাপনৰ প্ৰধান উদ্দেশ্য আছিল যুদ্ধ বিধবস্তু ইউৰোপৰ অৰ্থনৈতিক পুনৰ গঠন আৰু অনুন্নত ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ অৰ্থনৈতিক উন্নয়ন সাধন কৰা।
বিশ্ব বেংকৰ মুখ্য ভূমিকাসমূহ হ’ল—
(ক) বিশ্ব বেংকৰ পৰা পুঁজিৰ সাহায্য লৈ উন্নয়নশীল ৰাষ্ট্ৰসমূহে বিভিন্ন উন্নয়নমূলক প্রকল্পসমূহৰ ৰূপায়ণত সক্ষম হ’ব পাৰিছে।
(খ) বিশ্ব বেংকৰ অন্তৰ্ভুক্ত আন্তর্জাতিক উন্নয়ন সংস্থাই নিম্ন আয়ৰ দেশবোৰক কম সুদৰ হাৰত বা সুদবিহীন মধ্যকালীন আৰু দীর্ঘকালীন ঋণ গ্ৰহণৰ সুবিধা প্ৰদান কৰে।
(গ) বিশ্ব বেংকে কৃষি, শক্তি, পৰিবহন, যোগাযোগ, উদ্যোগ, পানীযোগান, নগৰ উন্নয়ণ আদিৰ ক্ষেত্ৰ উন্নয়নশীল ৰাষ্ট্ৰসমূহক যথেষ্ট সুযোগ–সুবিধা আগবঢ়াইছে।
(ঘ) দুর্নীতি দূৰীকৰণৰ অৰ্থে বিশ্ব বেংকে ৰাজনৈতিক দায়বদ্ধতা, সামাজিক সচেতনতা বৃদ্ধি, ব্যক্তিগত খণ্ডৰ মাজত প্ৰতিযোগিতাৰ বৃদ্ধি, নিৰপেক্ষ বিচাৰ ব্যৱস্থাৰ প্ৰৱৰ্তন আৰু ৰাজহুৱা খণ্ডৰ দক্ষ পৰিচালনাৰ ওপৰত গুৰুত্ব প্ৰদান কৰে।
(ঙ) বিশ্ববেংকে পুঁজিৰ বিতৰণ প্ৰণালী আৰু পুঁজি ব্যৱহাৰৰ ক্ষেত্ৰতো স্বাচ্ছতা বৃদ্ধিৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে।
(চ) কোনো সদস্যৰাষ্ট্ৰলৈ ঋণ প্ৰদান কৰোতে বিশ্ব বেংকে ৰাষ্ট্ৰখনৰ ঋণ পৰিশোধ ক্ষমতা আৰু সুদ আদায়ৰ ওপৰতো গুৰুত্ব দিয়ে।
২৩। আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় মুদ্রানিধিৰ গঠন আৰু কাৰ্যাৱলী আলোচনা কৰা।
উত্তৰঃ আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় মুদ্রানিধিৰ গঠনঃ ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ আন আন বিশেষ অংগবোৰৰ দৰে আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় মুদ্রানিধিও তিনিটা বিভাগেৰে গঠিত। এই বিভাগ তিনিটা হৈছে ক্ৰমান্বয়ে —ব’ৰ্ড অৱ গৱৰ্ণৰছ, পৰিচালন সঞ্চালক আৰু মেনেজিং ডাইৰেক্টৰ। ব’ৰ্ড অৱ গৱৰ্ণৰছ এই সংগঠনৰ শ্রেষ্ঠ অংগ। প্রত্যেক সদস্য ৰাষ্ট্ৰই ইয়াত ভোটদান কৰিব পাৰে। কিন্তু যি সদস্য ৰাষ্ট্ৰই এই নিধিলৈ অধিক পৰিমাণৰ ধন আগবঢ়ায়, সেই সদস্য ৰাষ্ট্ৰৰ ভোটৰ পৰিমাণো বেছি। অর্থাৎ ধনী দেশবোৰৰ ইয়াত প্ৰাধান্য আছে। বছৰত এবাৰ এই ব’ৰ্ডৰ সভা অনুষ্ঠিত হোৱাৰ নিয়ম। এই ব’ৰ্ডৰ সদস্যসকলক পাঁচ বছৰৰ কাৰণে নিযুক্ত কৰা হয়। এই মুদ্রানিধিৰ কাৰ্যপালিকা হৈছে পৰিচালন সঞ্চালকসকল। সপ্তাহত দুই তিনিবাৰ সঞ্চালকসকলৰ অধিৱেশন অনুষ্ঠিত হয়। আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় মুদ্রানিধিলৈ বেছি পৰিমাণৰ ধন আগবঢ়োৱা সদস্য ৰাষ্ট্ৰৰ পৰা এজনকৈ সদস্য নিৰ্বাচন কৰাৰ নিয়ম। বাকী সদস্যসকলক গৱৰ্ণৰ ব’ৰ্ডে নিৰ্বাচন কৰে। এই সংগঠনৰ তৃতীয় বিভাগ হৈছে সঞ্চালক প্রধান। তেওঁ কাৰ্যপালিকাৰ চেয়াৰমেন হিচাপেও কার্যনির্বাহ কৰে। আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় মুদ্রানিধিৰ আন আন কৰ্মচাৰীসকলক তেওঁ নিয়োগ কৰে।
আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় মুদ্ৰানিধিৰ কাৰ্যাৱলীঃ ব্ৰটেন উদছ সন্মিলনত আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় মুদ্রানিধিৰ তিনিটা কাৰ্যৰ বিষয়ে উল্লেখ কৰা হৈছিল। কিন্তু এই তিনিটাৰ উপৰিও এই সংগঠনে আন কিছুমান দায়িত্বও পালন কৰে। আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় মুদ্ৰানিধিৰ দায়িত্ব আৰু কৰ্তব্য তলত উল্লেখ কৰা হ’ল—
(ক) বিনিময় হাৰ নিৰ্ধাৰণ কৰাৰ বিষয়ে নিৰ্দিষ্ট নীতি–নিয়ম প্ৰচলন কৰা।
(খ) সদস্য ৰাষ্ট্ৰসমূহলৈ ঋণ আগবঢ়োৱা।
(গ) আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় মুদ্ৰাৰ বিষয়ত আলোচনা কৰাৰ কাৰণে উমৈহতীয়া মঞ্চৰ সৃষ্টি কৰা।
(ঘ) ঋণ পৰিশোধ কৰাৰ উদ্দেশ্যে ৰাষ্ট্ৰসমূহক ধাৰ দিয়া।
আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় মুদ্রানিধিত ধনী দেশসমূহৰ প্ৰাধান্য আছে যদিও অনুন্নত আৰু উন্নয়নশীল দেশসমূহলৈও কম পৰিমাণৰ সূত্ৰত ধন ধাৰে দি এনে দেশৰ অৰ্থনৈতিক বিকাশত এই সংগঠনে ভালেখিনি সহায় কৰি আহিছে। এই সংগঠনৰ পৰা পোৱা ঋণৰ সহায়ত দেশ কিছুমানৰ অৰ্থনৈতিক ভাৰসাম্য ৰক্ষা কৰাটো সম্ভৱ হৈছে। মুদ্ৰা সম্পৰ্কীয় আৰু অৰ্থনৈতিক নীতি সম্পর্কীয় আলোচনাৰ উমৈহতীয়া মঞ্চ হিচাপে এই সংগঠনে কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰে। বিভিন্ন দেশৰ আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় বাণিজ্যৰ সম্প্ৰসাৰণৰ বিষয়তো এই সংগঠনে সহায় কৰি আহিছে।
২৪। বিশ্বায়নৰ অৰ্থনৈতিক প্ৰভাৱসমূহ কি কি?
উত্তৰঃ অর্থনৈতিক বিশ্বায়ন মূলতঃ পৃথিৱীৰ বিভিন্ন দেশৰ মাজত থকা অৰ্থনৈতিক সোঁতৰ লগত জড়িত। এই সোঁতটো নাইবা আদান–প্ৰদানবোৰে বস্তু সামগ্ৰী, মূলধন মানুহ আৰু আদৰ্শৰ বিভিন্ন ৰূপ ল’ব পাৰে।
ইয়াৰ মূল লক্ষণসমূহঃ
(ক) বিশ্বায়নত বিশ্বৰ চাৰিওকাষৰ বৃহৎ সামগ্ৰীৰ ব্যৱসায় জড়িত হৈ থাকে। আন দেশৰ পৰা সম্পদ আমদানিৰ ক্ষেত্ৰত বিভিন্ন ৰাষ্ট্ৰই আৰোপ কৰা বাধা নিষেধসমূহ ইয়াত কমোৱা হয়।
(খ) একেদৰে বিভিন্ন ৰাষ্ট্ৰৰ মাজত মূলধনৰ চলাচলৰ ক্ষেত্ৰত থকা বাধাবোৰো কমোৱা হয়।
(গ) কম্পিউটাৰ আৰু ইণ্টাৰনেটৰ জৰিয়তে বিশ্বায়নে জাতীয় সীমা পাৰ হৈ ভাৱৰ আদান–প্ৰদান নিশ্চিত কৰে।
(ঘ) বিশ্বায়নৰ ফলত আন্তর্জাতিক সংগঠন যেনে বিশ্ববেংক, আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় মুদ্রানীতি আৰু বিশ্বস্বাস্থ্য সংস্থা আদিৰ সৃষ্টি হয় যাৰ এটা গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা গোটেই পৃথিবীতেই আছে।
(ঙ) উন্নত ৰাষ্ট্ৰবোৰে সাৱধানেৰে ভিচা নীতিৰ দ্বাৰা নিজৰ সীমা পহৰা দিছে এইটো নিশ্চিত কৰিবৰ বাবে যাতে অন্য ৰাষ্ট্ৰৰ নাগৰিকে আহি তেওঁলোকৰ ৰাষ্ট্ৰৰ নাগৰিকৰ পদবীসমূহ লৈ যাব নোৱাৰে।
(চ) অর্থনৈতিক বিশ্বায়নে গোটেই পৃথিবীতে মতামতৰ ক্ষেত্ৰত এটা গভীৰ বিভাজন সৃষ্টি কৰিছে।
(ছ) অর্থনৈতিক বিশ্বায়নে গোটেই পৃথিৱীতে মতামতৰ ক্ষেত্ৰত এটা গভীৰ বিভাজনৰ সৃষ্টি কৰিছে। যিবিলাক সামাজিক ন্যায় সম্পর্কে উদ্বিগ্ন তেওঁলোক অর্থনৈতিক বিশ্বায়ন প্ৰক্ৰিয়াৰ কাৰণে ৰাষ্ট্ৰৰ ব্যাপক প্ৰত্যাহাৰক লৈ চিন্তিত। তেওঁলোকে দেখুৱাই দিছে যে ইয়াৰ দ্ধাৰা জনসাধাৰণৰ মাত্ৰ এটা সৰু অংশহে লাভ হ’ব পাৰে। য’ত যিসকলে পদবী আৰু কল্যাণৰ বাবে চৰকাৰৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল (শিক্ষা, স্বাস্থ্য, স্বাস্থ্যপদ ইত্যাদি) তেওঁলোকক দুখীয়া কৰিছিল। তেওঁলোকে আনুষ্ঠানিক সুৰক্ষা সুনিশ্চিত কৰাৰ ওপৰত জোৰ দিছিল অথবা ‘সামাজিক সুৰক্ষা কাজল’ৰ সৃষ্টি কৰাৰ ওপৰত যিয়ে অর্থনৈতিকভাৱে দুৰ্বলসকলৰ ওপৰত বিশ্বায়ন নেতিবাচক প্রভাৱক কম কৰিব পাৰে।
(জ) অৰ্থনৈতিক বিশ্বায়নৰ বক্তাসকলে যুক্তি দর্শায় যে অর্থনৈতিক বিশ্বায়নে জনসাধাৰণৰ এটা বৃহৎ অংশৰ বাবে ব্যাপক অর্থনৈতিক বিকাশ আৰু কল্যাণ সাধন কৰিছে যেতিয়া তাত অনিয়ন্ত্রণ আছে। ৰাষ্ট্ৰবোৰৰ মাজত হোৱা বৃহৎ ব্যৱসায়ে প্রত্যেকখন ৰাষ্ট্ৰৰ অৰ্থনীতিকে ইয়াৰ যিমান ভাল কৰিব পাৰে কৰিব দিছে। ই গোটেই বিশ্বৰেই মঙ্গল কৰিব।
১৯৯১ চনত এটা অৰ্থনৈতিক সংকটৰ মুখামুখি হওঁতে আৰু উচ্চ অর্থনৈতিক বিকাশৰ ইচ্ছাৰ বাবে ভাৰতে অর্থনৈতিক সংশোধনৰ এখন নতুন আঁচনি কৰিলে যিয়ে ব্যবসায় আৰু বহি বিনিয়োগকে ধৰি বিভিন্ন বিষয়ত বর্দ্ধিতভাৱে অনিয়ন্ত্ৰণৰ ব্যৱস্থা কৰিলে। এই আঁচনিখনৰ অধীনত ব্যক্তিগত আৰু ৰাজহুৱা খণ্ডৰ কোম্পানীৰ বাবে কিছু কাম মুকলি কৰি অনা হৈছিল। এটা বৃহৎ আকাৰৰ ৰাজহুৱা খণ্ডৰ কোম্পানিয়ে লোকচান ভৰিবলগীয়া হৈছিল। তাৰোপৰি ব্যক্তিগত খণ্ডটোক বহুতো বাধাৰ পৰা মুক্ত কৰি দিয়া হৈছিল। উদ্যোগীকৰণ আৰু অন্য দেশৰ ব্যৱসায়িক ঘৰবোৰে ভাৰতত তেওঁলোকৰ নিজৰ বস্তুবোৰ উৎপাদন আৰু বিক্ৰী কৰিবৰ বাবে আৰু চাকৰি কৰিবৰ বাবে ভাৰত দৰ্শন কৰিছিল। শেষৰ কেইটামান বছৰত বহুতো বিদেশী কোম্পানীয়ে ভাৰতত মোবাইল, খবৰৰ প্ৰযুক্তিবিদ্যাৰ উৎপাদনৰ বাবে ভাৰতত খোপনি পুতিছে।
২৫। উন্নয়নশীল ৰাষ্ট্ৰৰ অৰ্থনৈতিক উন্নয়নত বিশ্ব বেংকৰ ভূমিকা আলোচনা কৰা।
উত্তৰঃ বিশ্ব বেংকৰ স্থাপনৰ প্ৰধান উদ্দেশ্য আছিল যুদ্ধ বিধবস্থ ইউৰোপৰ অৰ্থনৈতিক পুনৰ গঠন আৰু অনুন্নত ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ অৰ্থনৈতিক উন্নয়ন সাধন কৰা। বিশ্ব বেংকৰ মুখ্য ভূমিকাসমূহ হ’ল–
(ক) বিশ্ব বেংকৰ পৰা পুঁজিৰ সাহায্য লৈ উন্নয়নশীল ৰাষ্ট্ৰসমূহে বিভিন্ন উন্নয়নমূলক প্রকল্পসমূহৰ ৰূপায়ণত সক্ষম হ’ব পাৰিছে।
(খ) বিশ্ব বেংকৰ অন্তৰ্ভুক্ত আন্তর্জাতিক উন্নয়ন সংস্থাই নিম্ন আয়ৰ দেশবোৰক কম সুন্দৰ হাৰত বা সুদবিহীন মধ্যকালীন আৰু দীর্ঘকালীন ঋণ গ্ৰহণৰ সুবিধা প্ৰদান কৰে।
(গ) বিশ্ব বেংকে কৃষি, শক্তি, পৰিবহন, যোগাযোগ, উদ্যোগ, পানীযোগান, নগৰ উন্নয়ণ আদিৰ ক্ষেত্ৰ উন্নয়নশীল ৰাষ্ট্ৰসমূহক যথেষ্ট সুযোগ–সুবিধা আগবঢ়াইছে।
(ঘ) দুর্নীতি দূর্নীকৰণৰ অৰ্থে বিশ্ব বেংকে ৰাজনৈতিক দায়বদ্ধতা, সামাজিক সচেতনতা বৃদ্ধি, ব্যক্তিগত খণ্ডৰ মাজত প্রতিযোগিতাৰ বৃদ্ধি, নিৰপেক্ষ বিচাৰ ব্যৱস্থাৰ প্রৱর্তন আৰু ৰাজহুৱা খণ্ডৰ দক্ষ পৰিচালনাৰ ওপৰত গুৰুত্ব প্ৰদান কৰে।
(ঙ) বিশ্ববেংকে পুঁজিৰ বিতৰণ প্রণালী আৰু পুঁজি ব্যৱহাৰৰ ক্ষেত্ৰতো স্বচ্ছতা বৃদ্ধিৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে।
(চ) কোনো সদস্যৰাষ্ট্রলৈ ঋণ প্ৰদান কৰোতে বিশ্ব বেংকে ৰাষ্ট্ৰখনৰ ঋণ পৰিশোধ ক্ষমতা আৰু সুদ আদায়ৰ ওপৰতো গুৰুত্ব দিয়ে।
২৬। আন্তর্জাতিক বিত্ত প্ৰতিষ্ঠানসমূহৰ সদস্যৰাষ্ট্ৰ হিচাপে ভাৰতৰ সুবিধা আৰু অসুবিধা সমূহ উল্লেখ কৰা।
উত্তৰঃ সুবিধাসমূহ—
(ক) ভাৰতীয় অৰ্থনীতিয়ে কৃষি, উদ্যোগ, শক্তি, পৰিবহণ, যোগাযোগ আদিৰ নিৰ্দিষ্ট প্রকল্পসমূহৰ উন্ননেত অগ্ৰগতি লাভ কৰিছে।
(খ) বৈদেশিক মুদ্ৰাৰ প্ৰয়োজন আৰু বৈদেশিক লেন–দেনৰ ঘাটি পূৰণ কৰিবলৈ চৰকাৰে সুবিধা অৰ্জন কৰিছে।
(গ) বিশ্ব বেংকৰ নেতৃত্বত গঠিত ‘ভাৰত সাহায্য সংস্থা’ৰ পৰা ভাৰতে 1993 চনলৈ মুঠ 6700 নিযুত ডলাৰলৈ ঋণ সাহায্য লাভ কৰিবলৈ সক্ষম হৈছে।
(খ) ঋণ প্ৰদানৰ পূৰ্বচৰ্ত ৰূপে আন্তর্জাতিক মুদ্রানিধি আৰু বিশ্ববেংকে ‘সাংগঠনিক সমন্বয় কর্মসূচী’ ভাৰত চৰকাৰৰ আগত উত্থাপন কৰে আৰু ফলস্বৰূপে 1991 চনত ভাৰতীয় অৰ্থনীতিৰ সংস্কাৰ আৰম্ভ কৰা হয়।
(ঙ) আভ্যন্তৰীণ ব্যক্তিগতখণ্ড আৰু বৈদেশিক বিনিয়োগৰ পৰিসৰ বঢ়াই দিয়া হয়।
(চ) ঔদ্যোগিক উৎপাদনত ৰাজহুৱা খণ্ডৰ পৰিৱর্তে ব্যক্তিগতখণ্ডৰ প্ৰাধান্য দি উদ্যোগস্থাপনৰ ক্ষেত্ৰত অনুজ্ঞাপত্ৰ প্ৰদানৰ ব্যৱস্থা প্ৰত্যাহাৰ কৰা হয়।
অসুবিধাসমূহঃ
(ক) ভাৰতবৰ্ষই মিশ্ৰ অৰ্থনীতিৰ লক্ষ্য পূৰণ কৰাত অসমৰ্থ হৈছে।
(খ) উন্নয়নশীল ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ ঋণ পৰিশোধ ক্ষমতা কম। সেয়েহে, বৈদেশিক লেন–দেনৰ ভাৰসাম্যহীনতাৰ সমস্যা দূৰ কৰাৰ উদ্দেশ্যেৰে আগবঢ়োৱা হ্রস্বম্যাদী ঋণ ব্যৱস্থাই সমস্যা সমূহ আৰু অধিক জটিল কৰি তুলিছে।
(গ) বিশ্ব বেংকে দুর্নীতি দূৰীকৰণৰ নীতি গ্ৰহণ কৰিলেও বাস্তৱ ক্ষেত্ৰত পুঁজিৰ বিতৰণ আৰু পজিৰ ব্যৱহাৰ স্বচ্ছ হোৱা নাই।
(ঘ) আন্তর্জাতিক বিত্ত অনুষ্ঠানসমূহৰ সাংগঠনিক সমন্বয় কৰ্মসূচীয়ে দাৰিদ্র্য দূৰীকৰণ আৰু দুর্নীতি দূৰীকৰণ, এই উভয় ক্ষেত্ৰতেই ব্যৰ্থ হৈছে।
