মহেশ্বৰ নেওগ (Maheswar Neog) আছিল অসমীয়া সাহিত্য, সংস্কৃতি আৰু ইতিহাসৰ এক অশেষ সাধক, যাক লক্ষ্মীনাথ বেজবৰুৱা আৰু বাণীকান্ত কাকতিৰ বৌদ্ধিক উত্তৰাধিকাৰী হিচাপে গণ্য কৰা হয়। তেওঁৰ বিস্তৃত জ্ঞানৰ পৰিসৰ পুৰণি শিলালিপি, শাস্ত্ৰীয় সংগীত, লোকশিল্প, দৰ্শন, ধৰ্ম, ইতিহাস, নন্দনতত্ত্ব আৰু আধুনিক কবিতালৈকে বিস্তৃত আছিল। তেওঁৰ এই গভীৰ জ্ঞান আৰু সাধনাই তেওঁক গৱেষক, সম্পাদনা, কবি, প্ৰাচ্যতত্ত্ববিদ হিচাপে স্বীকৃতি প্ৰদান কৰে। শংকৰদেৱৰ ওপৰত তেওঁৰ দ্বাৰা ৰচিত গ্ৰন্থসমূহ, বিশেষকৈ ‘Sankardeva and His Times’ আৰু ‘শ্ৰীশ্ৰীশংকৰদেৱ’, এই বিৰাট ব্যক্তিত্বজনক বৈজ্ঞানিক আৰু গৱেষণাধিষ্ঠিত ভাৱে প্ৰতিষ্ঠা কৰিবলৈ সহায় কৰিছিল। তেওঁ শংকৰদেৱ চৰ্চাৰ এক গভীৰ প্ৰেক্ষাপট গঢ়ি তুলিছিল। তদুপৰি, লক্ষ্মীনাথ বেজবৰুৱাৰ জীৱনৰ ওপৰত লিখা ‘বেজবৰুৱা, মানুহজন’ নামৰ জীবনীখন ১৯৩৮ চনত জয়ন্তী কাকতত তিনিটা খণ্ডত প্ৰকাশ পাই আলোড়ন তুলিছিল। তেওঁ শংকৰদেৱৰ ‘কীৰ্ত্তনঘোষা’ আৰু মাধৱদেৱৰ ‘নামঘোষা’ সম্পাদনাৰ দায়িত্ব লৈ অসমীয়া সাহিত্যৰ গৱেষণাত ঐতিহাসিক অৱদান আগবঢ়াইছিল।
১৯৪৪ চনত তেওঁ অসমত বিশ্ববিদ্যালয় স্থাপন আন্দোলনৰ সৈতে জড়িত হৈ ট্ৰাষ্ট ব’ৰ্ডৰ সচিবৰ দায়িত্ব লৈছিল আৰু ১৯৪৮ চনত গুৱাহাটীত বিশ্ববিদ্যালয় প্ৰতিষ্ঠাৰ লগত সজাগভাৱে জড়িত আছিল। তেওঁ গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ৰ অসমীয়া বিভাগৰ প্ৰথমজন অধ্যাপক হিচাপে নিযুক্ত হৈছিল আৰু ত্ৰিশ বছৰৰ অধিক সময় এই পদত কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰিছিল। তদুপৰি, ১৯৫০ চনৰ ছেপ্টেম্বৰৰ পৰা ১৯৫১ চনৰ অক্টোবৰলৈ ‘ৰামধেনু’ কাকতৰ সম্পাদক হিচাপে তেওঁ সাহিত্যৰ ক্ষেত্ৰতো অসাধাৰণ ভূমিকা গ্ৰহণ কৰিছিল। ১৯৫৫ চনত তেওঁৰ গৱেষণাধিষ্ঠিত গ্ৰন্থৰ বাবে তেওঁ গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পৰা ডক্টৰেট উপাধি লাভ কৰে। প্ৰায় আঢ়ৈশৰো অধিক কবিতা ৰচনাৰে তেওঁৰ সাহিত্যক কাব্যিক দিশতো এক উচ্চতালৈ উন্নীত কৰিছিল। তেওঁ অসম সাহিত্য সভাৰ সম্পাদক হিচাপে দায়িত্ব পালন কৰি যোৰহাটৰ ‘ৰাধাকান্ত সন্দিকৈ ভৱন’ আৰু গুৱাহাটীৰ ‘ভগৱতীপ্ৰসাদ বৰুৱা ভৱন’ৰ নিৰ্মাণত মুখ্য ভূমিকা লৈছিল। ১৯৭৪ চনত মঙ্গলদৈত অনুষ্ঠিত অসম সাহিত্য সভাৰ ৭১তম অধিৱেশনত সভাপতিৰ আসন অলংকৃত কৰিছিল। তেওঁৰ অসামান্য কৃতিত্বৰ স্বীকৃতি হিচাপে ভাৰত চৰকাৰে তেওঁক ‘পদ্মশ্ৰী’ বঁটাৰে সন্মানিত কৰে। তদুপৰি, অসম সাহিত্য সভাই তেওঁক ‘সদস্য মহীয়ান’ উপাধি প্ৰদান কৰিছিল আৰু অসম চৰকাৰে ‘শ্ৰীমন্ত শংকৰদেৱ বঁটা’ প্ৰদান কৰে। ইয়াৰ উপৰিও, গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ে তেওঁক ‘প্ৰফেছৰ এমেৰিটাছ’, ভাৰতীয় প্ৰত্নতত্ত্ব সমিতি আৰু ভাৰতীয় ইতিহাস আৰু সংস্কৃতি সমিতিয়ে তাম্ৰপত্ৰে, লগতে সংগীত-নাটক অকাডেমিয়ে ফেল’শ্বিপেৰে সন্মানিত কৰিছিল।
- নাম: মহেশ্বৰ নেওগ
- জন্ম তাৰিখ: ৭ ছেপ্টেম্বৰ, ১৯১৫
- জন্মস্থান: শিৱসাগৰ, অসম, ভাৰত
- মৃত্যু: ১৩ ছেপ্টেম্বৰ, ১৯৯৫
- শিক্ষা: কটন কলেজ, কলিকতা বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পৰা অসমীয়া সাহিত্যত স্নাতকোত্তৰ
- পেচা: অধ্যাপক, কবি, গৱেষক, ভাষাবিদ আৰু সম্পাদক
- ভাষা: অসমীয়া
- নাগৰিকত্ব: ভাৰতীয়
- ৰাষ্ট্ৰীয়তা: ভাৰতীয়
- উল্লেখযোগ্য কৃতিত্ব: জীৱনৰ দীঘ আৰু বাণি (আত্মজীৱনী)
- প্ৰধান ক্ষেত্ৰ: সাহিত্য, গৱেষণা, সম্পাদনা, শিক্ষা
- বঁটা আৰু সন্মান: পদ্মশ্ৰী: ১৯৭২ চনত ভাৰত চৰকাৰৰ পৰা,
- অসম সাহিত্য সভাৰ সভাপতি, ১৯৭৪ চন
- পৰিয়াল (ভাতৃ): ডিম্বেশ্বৰ নেওগ
মহেশ্বৰ নেওগ (Maheswar Neog) ৰ জন্ম
মহেশ্বৰ নেওগৰ জন্ম ১৯১৫ চনৰ ৭ ছেপ্টেম্বৰত শিৱসাগৰ জিলাৰ কমাৰফদীয়া গাঁওত হৈছিল। তেওঁৰ পিতৃ আছিল মাণিক চন্দ্ৰ নেওগ আৰু মাতৃ চন্দ্ৰপ্ৰভা নেওগ।
মহেশ্বৰ নেওগ (Maheswar Neog) ৰ শিক্ষা, গৱেষণা আৰু অধ্যাপনা জীৱন
নেওগৰ শিক্ষা আৰম্ভ হয় শিৱসাগৰৰ কমাৰফদীয়া গাঁৱৰ বিদ্যালয়ৰ পৰা। উত্তৰ লখিমপুৰ আৰু যোৰহাট চৰকাৰী হাইস্কুলত প্ৰৱেশিকা উত্তীৰ্ণ কৰাৰ পিছত তেওঁ কটন কলেজৰ পৰা আই.এছ.চি. (১৯৩৬) আৰু স্নাতক (১৯৩৯) ডিগ্ৰী লাভ কৰে। পিছত কলিকতা বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পৰা আধুনিক ভাৰতীয় ভাষাত স্নাতকোত্তৰ আৰু গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পৰা ডি.ফিল. উপাধি লাভ কৰে।
তেওঁ গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ৰ অসমীয়া বিভাগৰ প্ৰথমজন অধ্যাপক তথা প্ৰবক্তা হিচাপে নিযুক্ত হয় আৰু ৩০ বছৰ ধৰি (১৯৪৮-১৯৭৮) অধ্যাপনাৰ জগতত তেওঁৰ কৃতিত্বৰ দীপ্তি ছটিয়াইছিল। তেওঁৰ সম্পাদনাত প্ৰকাশিত ৰামধেনু আৰু সাহিত্য সভাৰ কাৰ্যকালত নিৰ্মিত ‘ৰাধাকান্ত সন্দিকৈ ভৱন’ আৰু ‘ভগৱতী প্ৰসাদ বৰুৱা ভৱন’ তেওঁ অসম সাহিত্য সভাৰ দীৰ্ঘস্থায়ী সম্পদৰূপে ত্যাগ কৰি গৈছে।
মহেশ্বৰ নেওগৰ (Maheswar Neog) আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় ভ্ৰমণ আৰু সাংস্কৃতিক আদান-প্ৰদান
১৯৭০ চনত, ভাৰত চৰকাৰৰ আমন্ত্ৰণত মহেশ্বৰ নেওগে হাংগেৰী, ৰোমানিয়া আৰু পূৱ জাৰ্মেনি দেশসমূহলৈ ভ্ৰমণ কৰিছিল। এই ভ্ৰমণৰ উদ্দেশ্য আছিল বিদেশী মঞ্চত ভাৰতীয় সংস্কৃতি, সাহিত্য আৰু বিদ্যাৰ বিষয়ে বক্তব্য প্ৰদানৰ লগতে আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সদ্ভাৱ বঢ়োৱা।
প্রাচ্যতত্ত্ব আৰু পাঠ-সমীক্ষা ক্ষেত্ৰত মহেশ্বৰ নেওগৰ (Maheswar Neog) অৱদান
মহেশ্বৰ নেওগ এগৰাকী প্ৰগাঢ় দেশপ্ৰেমিক চিন্তাশীল ব্যক্তি আছিল। তেওঁৰ চিন্তাধাৰাৰ কেন্দ্ৰবিন্দু আছিল অসম, অসমীয়া ভাষা, সাহিত্য আৰু সংস্কৃতি। এই চিন্তাক কার্যত ৰূপ দি তেওঁ ‘অসমতত্ত্ব’ অধ্যয়নৰ এক দ্ৰঢ় ভিত্তি স্থাপন কৰিছিল। ভাৰতৰ পূৰ্বাঞ্চলক ভাৰততত্ত্বৰ অংশ হিচাপে বিবেচনা কৰাত তেওঁৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ অৱদান আছে।
তেওঁ পাঠ-সমীক্ষা-তত্ত্বৰ প্ৰচলন ঘটাইছিল, যি এখন গৱেষণামূলক পদ্ধতি। পাঠ-সমীক্ষা পদ্ধতিৰ প্ৰশিক্ষণ তেওঁ ১৯৬৩ চনত বেংগালুৰুত ড° পি এল বৈদ্যৰ পৰা গ্ৰহণ কৰিছিল। পাছত, ১৯৭৬ চনত গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পাঠ্যক্ৰমত এই বিষয় অন্তৰ্ভুক্ত কৰে। ডিব্ৰুগড় বিশ্ববিদ্যালয়ে ১৯৮৮ চনত তেওঁৰ এক বক্তৃতা ‘পাঠ-সমীক্ষা’ নামেৰে পুথিৰ ৰূপত প্ৰকাশ কৰে।
তেওঁ সম্পাদনা কৰা উল্লেখযোগ্য গ্ৰন্থসমূহ হৈছে—
‘প্ৰাচ্য শাসনাৱলী’ – এই গ্ৰন্থখনক তেওঁ পাঠ-সমীক্ষা নীতিত সম্পাদনা কৰিছিল। সম্পাদকীয়ত তেওঁ স্পষ্ট কৈছিল যে, মূল পাঠৰ ভূল অংশসমূহ চিহ্নিত কৰি সংশোধনসহ উপস্থাপন কৰাটোৱে গৱেষণাৰ সঠিক দিশ দেখুৱায়।
‘কীৰ্ত্তনঘোষা’ আৰু ‘নামঘোষা’ – এই গ্ৰন্থকো তেওঁ পাঠ-সমীক্ষাৰ ভিত্তিত সম্পাদনা কৰে।
‘লৱ-কুশৰ যুদ্ধ’ – পাঠ-সমীক্ষা নীতিত সম্পাদিত আন এখন গুৰুত্বপূৰ্ণ গ্ৰন্থ।
তেওঁ ছাত্ৰ অৱস্থাৰ পৰাই আলোচনী সম্পাদনাৰ কামত জড়িত আছিল। কটন কলেজৰ ‘কটনিয়ান’ (১৯৩৬-৩৭), ‘জয়ন্তী’ (১৯৩৮-৩৯), ‘ৰামধেনু’ (১৮৭২-৭৩ শক) আৰু ‘ঝংকাৰ’ (১৯৫৩-৫৫) আলোচনীৰ সম্পাদক হিচাপে কাম কৰিছিল।
স্বীকৃতি আৰু সন্মান
- পদ্মশ্ৰী (১৯৭২)
- অসম সাহিত্য সভাৰ সভাপতি (১৯৭৪)
- অসম সাহিত্য সভাৰ সদস্য মহীয়ান (১৯৮৮)
- শংকৰদেৱ বঁটা (১৯৮৯)
- সঙ্গীত নাটক একাডেমীৰ জলপানি (১৯৯৫)
মহেশ্বৰ নেওগ (Maheswar Neog) ৰ সাহিত্যিক অৱদান
মহেশ্বৰ নেওগে অসমৰ সাহিত্য, সংস্কৃতি, ধৰ্ম আৰু সংগীতক্ষেত্ৰত এক গভীৰ ছাঁ পৰিসৰ দিছিল। তেখেতৰ প্ৰধান কিতাপসমূহ হ’ল—
- ভক্তি-প্ৰদীপ (১৯৪৫)
- বংশীগোপালদেৱৰ চৰিত্ৰ (১৯৫০)
- শ্ৰীশ্ৰী শংকৰদেৱ (১৯৫১)
- উষা পৰিণয় (১৯৫১)
- কীৰ্তন-ঘোষা, নামঘোষা (১৯৫৫)
- শ্ৰীভাগৱত কথা (১৯৫৯)
- ৰামানন্দ দ্বিজৰ গুৰুচৰিত (১৯৫৬)
- পুৰণি অসমীয়া সমাজ আৰু সংস্কৃতি (১৯৫৭)
- অসমীয়া সাহিত্যৰ ৰূপৰেখা (১৯৬২-৬৩)
- আধুনিক অসমীয়া সাহিত্য (১৯৬৫)
- অসমীয়া গীতি সাহিত্য (১৯৫৮)
- অসমীয়া প্ৰেমগাঁথা (১৯৫৮)
- স্বৰৰেখাত বৰগীত (১৯৫৮)
- চাহাপৰি উপাখ্যান (১৯৫৮)
- বিশ্ববিদ্যালয়ৰ, ভাষা, ভাষণ আৰু ভ্ৰমণ (১৯৭৪)
- মুছাফিৰখানা (১৯৭৪)
- পৰ্ব সমীক্ষা (১৯৮৮)
- প্ৰাচ্য শাসনাৱলী, সত্ৰীয়া নৃত্য আৰু সত্ৰীয়া নৃত্যৰ তাল (১৯৭৪)
- সংস্কৃত হস্তমুক্তাৱলী (১৯৫৯)
- সানুবাদ হস্তমুক্তাৱলী (১৯৬৩)
- ডাৱৰৰ সিপাৰে ধুনীয়া দেশ (১৯৪৮)
- আচাৰ্য সংহতি (১৯৬৩)
- লৱ-কুশৰ যুদ্ধ (১৯৫৪)
- সঞ্চয়ন (১৯৭১)
- চতাই পৰবত আৰু চিৰি লুইত (১৯৫৯)
- অৰুণোদয় (সম্পাদনা) (১৯৮৪)
- বেজবৰুৱা পত্ৰলেখা (১৯৬৮)
- ভক্তিগীতপদ সংকলন (১৯৮৮)
- চন্দ্ৰকান্ত অভিধান সংশোধন (১৯৫৪, ৫৭, ৬৮)
আত্মজীৱনী
- জীৱনৰ দীঘ আৰু বাণি — মহেশ্বৰ নেওগৰ আত্মজীৱনীমূলক আখ্যায়িকা।
ইংৰাজী ভাষাৰ গ্ৰন্থ
- Sankaradeva And His Predecessors
- The Art Of Painting In Assam
- Sankaradeva And His Time (পি.এইচ.ডি.ৰ গৱেষণা পত্ৰ)
- Rhythm In The Vaishnava Music Of Assam
মৃত্যু
১৩ ছেপ্টেম্বৰ, ১৯৯৫ তাৰিখে, অসমীয়া সাহিত্য আৰু সংস্কৃতিৰ অমৰ দিগদৰ্শক ড° মহেশ্বৰ নেওগে তেওঁৰ জীৱনৰ অন্তিম শ্বাস ত্যাগ কৰে।
উপসংহাৰ: মহেশ্বৰ নেওগ
মহেশ্বৰ নেওগ আছিল অসমীয়া সাহিত্য, সংস্কৃতি, ইতিহাস, ধৰ্ম আৰু লোকজ সম্পদৰ এক অতুলনীয় দিশা দৰ্শক। তেওঁলোকক কেৱল এজন গৱেষক বা শিক্ষক বুলি নহয়, বরং অসমীয়া চিন্তা-চেতনা আৰু সাহিত্যিক ঐতিহ্যৰ এক জীৱন্ত প্ৰতিনিধি হিচাপে বিবেচনা কৰা হয়। তেওঁ অসমীয়া সাহিত্যক জাতীয় আৰু আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় পৰিসৰত সন্মানজনক স্থানত উপনীত কৰাত গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছিল। পাঠ-সমীক্ষা পদ্ধতিৰ প্ৰচলন, সত্ৰীয়া সংস্কৃতিৰ সংৰক্ষণ, শংকৰদেৱ-তত্ত্বৰ আধুনিক ব্যাখ্যা আৰু নৱজাগৰণী চিন্তাৰে তেখেতে অসমীয়া সমাজক এক সুদৃঢ় গৱেষণামূলক বোধ প্ৰদান কৰিছিল। মহেশ্বৰ নেওগৰ জীৱন আৰু কৰ্মই ভবিষ্যৎ প্ৰজন্মৰ বাবে অনুপ্ৰেৰণা হৈ থাকিব।
FAQs
1. মহেশ্বৰ নেওগৰ জন্ম কেতিয়া আৰু ক’ত হৈছিল?
A: মহেশ্বৰ নেওগৰ জন্ম ১৯১৫ চনৰ ৭ ছেপ্টেম্বৰত অসমৰ শিৱসাগৰ জিলাৰ কমাৰফদীয়া গাঁওত হৈছিল।
2. মহেশ্বৰ নেওগ কোন বিষয়ে বিখ্যাত?
A: তেওঁ অসমীয়া সাহিত্য, সংস্কৃতি, ধৰ্ম, ইতিহাস আৰু পাঠ-সমীক্ষা ক্ষেত্ৰত এক বিশিষ্ট গৱেষক, সম্পাদক, লেখক আৰু দৰ্শন চিন্তাবিদ হিচাপে খ্যাত।
3. মহেশ্বৰ নেওগে কিমান বছৰ অধ্যাপনাৰ জগতত কাম কৰিছিল?
A: তেওঁ প্ৰায় ৩০ বছৰৰ অধিক সময় গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ত অধ্যাপনা আৰু গৱেষণাৰ ক্ষেত্ৰত কাম কৰিছিল।
4. মহেশ্বৰ নেওগে কি বঁটা লাভ কৰিছিল?
A: তেওঁ ১৯৭২ চনত পদ্মশ্ৰী, ১৯৭৪ চনত অসম সাহিত্য সভাৰ সভাপতি, ১৯৮৮ চনত সদস্য মহীয়ান, ১৯৮৯ চনত শংকৰদেৱ বঁটা আৰু ১৯৯৫ চনত সঙ্গীত নাটক একাডেমীৰ জলপানি লাভ কৰিছিল।
5. মহেশ্বৰ নেওগে কেতিয়া মৃত্যু বৰণ কৰে?
A: তেওঁ ১৩ ছেপ্টেম্বৰ, ১৯৯৫ তাৰিখে মৃত্যুবৰণ কৰে।
Read also: Dr. Nagen Saikia Biography | ড° নগেন শইকীয়াৰ জীৱনী
My self Mahezubin Saikia. Working in Dev Library as a Content Writer. A website that provides all SCERT, NCERT 3 to 12, and BA, B.com, B.Sc, and Computer Science with Post Graduate Notes & Suggestions, Novel, eBooks, Health, Finance, Biography, Quotes, Study Materials, and more.
