কমলাকান্ত ভট্টাচাৰ্য্য (Kamalakanta Bhattacharya) আছিল অসমীয়া সাহিত্যৰ অৰুণোদয় যুগৰ অন্যতম মুখ্য ব্যক্তিত্ব। তেওঁ এজন কবি আৰু প্ৰবন্ধকাৰ হিচাপে খ্যাতি অৰ্জন কৰিছিল। তেওঁৰ লেখনি জুইৰ দৰে জ্বলি উঠা ভাষা আৰু দৃঢ় মতামতৰ বাবে তেওঁক “অগ্নিকবি” বুলি সম্বোধন কৰা হয়। ৰাজনৈতিক দিশৰ পৰা তেখেত এজন ঘোৰ জাতীয়তাবাদী আছিল। ১৮৭১ চনত বঙালী ভাষাক অসমীয়া ভাষাৰ সলনি চৰকাৰী ভাষা হিচাপে প্ৰচলনৰ প্ৰচেষ্টাৰ তীব্ৰ প্ৰতিবাদ কৰিছিল। ১৮৮৬ চনত ভাৰতীয় জাতীয় কংগ্ৰেছৰ কলিকাতা অধিবেশনত অসমৰ প্ৰতিনিধিত্ব কৰিছিল। ১৯২৯ চনত তেওঁ অসম সাহিত্য সভাৰ সাধাৰণ সম্পাদক ৰূপে আৰু যোৰহাটত অনুষ্ঠিত অধিবেশনত সভাপতি হিচাপে নিৰ্বাচিত হৈছিল।
জন্ম: ১৮৫৫/৫৬ চনত, বিশ্বনাথ চাৰিআলি, অসম
মৃত্যু: ১৪ ডিচেম্বৰ, ১৯৩৬ চনত, গুৱাহাটী
ছদ্মনাম: অগ্নিকবি
ভাষা: অসমীয়া
ৰাষ্ট্ৰীয়তা: ভাৰতীয়
নাগৰিকত্ব: ভাৰতীয়
উল্লেখযোগ্য ৰচনাসমূহ: চিন্তানল, চিন্তাতৰংগিনী
কমলাকান্ত ভট্টাচাৰ্য্য (Kamalakanta Bhattacharya) ৰ জন্মস্থান আৰু জীৱনৰ আৰম্ভণি
কমলাকান্ত ভট্টাচাৰ্য্যৰ জন্ম শোণিতপুৰ জিলাৰ বিশ্বনাথ চাৰিআলিৰ ওচৰৰ গড়েহাগি গাঁৱত হৈছিল। জন্ম-বছৰ সন্দর্ভত বিভিন্ন মত দেখা যায়—কোনোৱে কয় ১৮৫২, কোনোৱে ১৮৫৩, আৰু তেওঁ নিজৰ আত্মজীৱনীত উল্লেখ কৰিছে যে জন্মপত্ৰিকা হেৰুৱা হোৱাত তেওঁ নিজেও সঠিক জন্ম-বছৰ নিশ্চিতকৈ নাজানে। তেওঁ বিশ্বাস কৰিছিল যে ১৮৫৫ বা ১৮৫৬ খ্ৰীষ্টাব্দৰ ভিতৰত কোনো এটা বছৰত তেওঁৰ জন্ম হৈছিল। তেওঁৰ পিতৃ বাণেশ্বৰ ভট্টাচাৰ্য্য আছিল পুলিচ বিভাগৰ ডাৰোগা।
কমলাকান্ত ভট্টাচাৰ্য্য (Kamalakanta Bhattacharya) ৰ বংশীয় পৰিচয় আৰু ঐতিহ্য
কমলাকান্ত ভট্টাচাৰ্য্য নিজৰ বংশীয় ইতিবৃত্ত বৰ্ণনা কৰি কৈছিল যে তেওঁৰ পূৰ্বপুৰুষ কনৌজৰ পৰা অসমৰ “বাৰভূঞা”ৰ সৈতে আহিছিল। সেই সময়ত ছয় ঘৰ ব্ৰাহ্মণ আৰু ছয় ঘৰ কায়স্থ অসমলৈ অহা বুলি জনা যায়। তেওঁলোকৰ পূৰ্বপুৰুষৰ ভিতৰত এজন আছিল ৰবিদেৱ, যাৰ পৰা মিচিৰ, কংসাৰি, চতুৰ, সুনন্দ আদি বংশধৰ উৎপন্ন হয়। তেওঁলোকে কালক্রমে বৈদিক শ্ৰেণীৰ পৰা চক্ৰৱৰ্ত্তী উপাধি গ্ৰহণ কৰে। গোবিন্দ চক্ৰৱৰ্ত্তী নামৰ এগৰাকী পুৰ্বপুৰুষ শান্তিপুৰ (নৱদ্বীপ) গৈ পাণ্ডিত্য অৰ্জন কৰি অসমলৈ উভতি আহিছিল আৰু বিশ্বনাথ দেৱালয়ৰ বৰঠাকুৰ ৰূপে স্থান লাভ কৰিছিল। ৰজা জয়ধ্বজ সিংহৰ সময়ত তেওঁলোক অসমলৈ আহিছিল বুলি কমলাকান্তে তেওঁৰ আত্মজীৱনীত উল্লেখ কৰিছে।
কমলাকান্ত ভট্টাচাৰ্য্য (Kamalakanta Bhattacharya) ৰ শিক্ষা আৰু শৈশৱকাল
কমলাকান্ত ভট্টাচাৰ্য্যৰ শৈশৱৰ শিক্ষাজীৱন এক নিৰ্বিঘ্ন সাধাৰণ কাহিনীৰ পৰা বৰঙণি হৈ পৰিছিল। তেখেত লিখিছে, “মোৰ দেউতাই তেজপুৰৰ পৰা এখন ‘শিশু শিক্ষা’ নামৰ কিতাপ অনি দিছিল। সেই দিনৰ শিক্ষা ব্যৱস্থাত বঙ্গলা ভাষাহে প্ৰচলিত আছিল। শিশুসকলৰ বাবে সেই কিতাপখনত ‘অ’ফলাৰ পৰা আৰম্ভ কৰি ‘ক্ষ’লৈকে সকলো অক্ষৰ আছিল, লগতে বিভিন্ন যুক্তাক্ষৰ, শুভঙ্কৰীৰ অংক, খনাৰ বচন, চাণক্য শ্লোক, দাতাকৰ্ণ আখ্যান ইত্যাদি দিয়া আছিল। নিতাই ঠাকুৰে মোক এই কিতাপ পঢ়াবলৈ চেষ্টা কৰিছিল, কিন্তু তেওঁৰ অসহায়তাত ঘনে ঘনে ভিতৰলৈ পালাই যোৱা পৰিস্থিতি মোৰ আইয়ে লক্ষ্য কৰিছিল।”
এই অৱস্থাত কমলাকান্তৰ পিতৃয়ে পৰিয়ালৰ পূজাৰী বাণেশ্বৰ ঠাকুৰক তেওঁক পঢ়াবলৈ অনুৰোধ কৰে। পিছত, দেউতাই তেজপুৰৰ স্কুল ডেপুটি ইনস্পেক্টৰক লগ পাই নিজৰ ঘৰতে পঢ়াশালি স্থাপনৰ অনুমতি লাভ কৰে। বাণেশ্বৰ ঠাকুৰৰ অধ্যয়নৰ প্রতি উৎসাহ আছিল, আৰু তেওঁৰ মাসিক ৫ টকাকৈ দৰমহা নিৰ্ধাৰণ কৰা হয়। পঢ়াশালিখন আৰম্ভণিতে কমলাকান্তৰ বলিকটা ঘৰৰ লগত সংলগ্ন চ’ৰা ঘৰত চলিছিল। ঘাঁহি আৰু পানী গাঁৱৰ পৰা ছাত্ৰসকলে আহি পঢ়া আৰম্ভ কৰিছিল।
বলিকটা ঘৰ বৃহৎ আছিল, আৰু তাৰ কাষতে থকা গোসাঁনী ঘৰতো পূজাপাঠ, ভাওনা আৰু ধেমালি অনুষ্ঠিত হৈছিল। যেতিয়া ছাত্ৰৰ সংখ্যা বৃদ্ধি পাইছিল, পঢ়াশালিখন চৈয়নিচুকৰ নামঘৰলৈ স্থানান্তৰ কৰা হয়। এই নামঘৰ কমলাকান্তৰ ঘৰ পৰা প্ৰায় আধা মাইল দূৰত আছিল।
কমলাকান্ত শিশু শিক্ষা কিতাপটি অতি কম সময়তে পঢ়ি শেষ কৰে আৰু চাণক্য শ্লোকসমূহ মুখস্থ কৰি পেলায়। তেখেত লিখে, “এবছৰৰ ভিতৰত মই আখৰ গঢ় লগাই লিখিব শিকিলোঁ আৰু দেউতাই তেজপুৰৰ পৰা আনিছিল মহাভাৰত, কীৰ্তিবাস ৰামায়ণ আৰু কালীকৈবল্যদায়িনী—এই তিনিখন কিতাপ পঢ়া আৰম্ভ কৰিলোঁ।”
তেজপুৰৰ ডেপুটি ইনস্পেক্টৰে তেওঁৰ শিক্ষাগত অগ্ৰগতিৰ প্ৰশংসা কৰিছিল। তাৰপাছত পঢ়াশালিখন বহুদিন নামঘৰত চলিছিল, কিয়নো বলিকটা ঘৰত বেৰ নথকাৰ বাবে বতাহ-বৰষুণত অসুবিধা হৈছিল। ‘অৰুণোদই’ নামৰ মিছনাৰী কাকতখন স্কুললৈ অহা আৰম্ভ কৰিছিল, যি তেখেতে পঢ়িছিল। আনন্দৰাম ঢেকিয়াল ফুকনৰ বিয়াত গোৱা ছপা নাম ‘অলনি দলনি পকা দলিয়নি…’ কমলাকান্ত গাই ফুৰিছিল, যি তেওঁৰ মাজত অগাধ আনন্দৰ সৃষ্টি কৰিছিল।
প্ৰাথমিক শিক্ষা সম্পূৰ্ণ কৰাৰ পাছত তেখেত তেজপুৰ হাইস্কুলত ভৰ্তি হয়। কিছুমান সময় তাতে পঢ়ি, গুৱাহাটীৰ কলেজিয়েট হাইস্কুললৈ স্থানান্তৰ হয়। গুৱাহাটী সময়ৰ অভিজ্ঞতা তেখেতে এনেদৰে বৰ্ণনা কৰে—“মই এজন প্ৰচণ্ড ল’ৰা আছিলোঁ। মোৰ তীক্ষ্ণ বুদ্ধি দেখে শিক্ষকে মোক ‘ফিলোচফাৰ’ নামেৰে সম্বোধন কৰিছিল।” তেতিয়া ৰঙ্গলাল বন্দ্যোপাধ্যায় আৰু হেমচন্দ্ৰ বন্দ্যোপাধ্যায়ৰ কবিতাবিলাক তেখেত আৰু তেওঁৰ বন্ধু–দুৰ্গাকান্ত বৰুৱা, ভোলানাথ বৰুৱা, গোবিন্দ মিশ্ৰ আদি ৰাজভক্ত ছাত্ৰসকলৰ মাজত দেশভক্তিৰ জুই জ্বলাই তুলিছিল।
১৮৭১-৭২ চনত অসম বঙ্গদেশৰ অন্তৰ্গত হোৱাৰ পাছত তেতিয়াৰ লেফটেনেণ্ট গৱৰ্ণৰ ছাৰ জৰ্জ কেম্বেল অসমৰ ভাষা ৰূপে বঙালী ভাষা প্ৰচলন কৰাৰ প্ৰস্তাৱ দিলে, কমলাকান্তে তাৰ প্ৰতিবাদ জনায়। তেখেত অসমীয়া ভাষাৰ স্বীকৃতিৰ বাবে আন্দোলন গঢ়ি তোলে।
পিছত, দশম শ্ৰেণীত থাকোতেই পিতৃবিয়োগ ঘটে আৰু সংসাৰৰ দায়িত্ব ল’বলগীয়া হওয়াত কমলাকান্তে তেখেতৰ পঢ়া সামৰণি মাৰে। কিন্তু শিক্ষা আৰু জাতীয় চেতনা জৰিত শৈশৱই তেখেতক অগ্যাত ইতিহাসত এজন অগ্ৰণী চিন্তাশীল সমাজসংস্কাৰক হিচাপে প্ৰতিষ্ঠা কৰে।
Read also: Dr. Nagen Saikia Biography | ড° নগেন শইকীয়াৰ জীৱনী
কমলাকান্ত ভট্টাচাৰ্য্য (Kamalakanta Bhattacharya) ৰ চাকৰি আৰু ব্যৱসায়িক জীৱন
কমলাকান্ত ভট্টাচাৰ্য্যে পঢ়া শেষ কৰি এটা চাহ বাগিচাত কেৰাণীৰ চাকৰিত নিযুক্তি লাভ কৰিছিল। কেৱল চাকৰিতেই সীমাবদ্ধ নহয়, তেখেতে হাতী আৰু সৰিয়হৰ ব্যৱসায়তো আগ্ৰহেৰে জড়িত আছিল। এই ব্যৱসায়সমূহত অংশগ্ৰহণে তেখেতৰ জীৱনত এক ব্যৱসায়িক চিন্তা ধাৰা গঢ়ি তোলে।
ৰাজনৈতিক অংশগ্ৰহণ
১৮৮৫ চনত কলকাতাত অনুষ্ঠিত হোৱা ভাৰতীয় জাতীয় কংগ্ৰেছৰ প্ৰথম মহাসভাত কমলাকান্ত ভট্টাচাৰ্য্যই অসমৰ প্ৰতিনিধি হিচাপে অংশগ্ৰহণ কৰে। এই অংশগ্ৰহণে তেখেতক অসমীয়া ৰাজনৈতিক জগতৰ প্ৰাৰম্ভিক যাত্ৰাৰ এক গুৰুত্বপূর্ণ অংশ হিচাপে চিনাকি দিয়ে।
সাহিত্য আৰু সংবাদপত্ৰ সম্পাদনা
কমলাকান্ত ভট্টাচাৰ্য্যই অসমীয়া সংবাদ জগতলৈ অসামান্য অৱদান আগবঢ়াইছে। তেখেত ‘আসাম বান্ধৱ’ আৰু ‘টাইমচ অৱ আসাম’ কাকত দুখনৰ অন্যতম প্ৰতিষ্ঠাপক আছিল। ১৯২৪ চনৰ পৰা তেখেতে কলকাতাত থাকি ‘আসাম হিতৈষী’ নামৰ আলোচনী প্ৰকাশ কৰে, য’ত ১৯২৫ চনত তেখেত সহযোগী সম্পাদক আছিল। তেখেতে ইংৰাজী-অসমীয়া সংবাদপত্ৰ ‘আসাম বন্তি’ৰ অসমীয়া ভাগ সম্পাদনা কৰিছিল; পদ্মনাথ গোহাঞিবৰুৱাও সেইটো সম্পাদনা কৰিছিল। তেখেতৰ প্ৰথম ৰচনা “অৰুণোদই” পত্রিকাত প্ৰকাশ পায় বুলি জনা যায়। ‘জোনাকী’, ‘বাঁহী’, ‘বন্দে মাতৰম’, ‘Bengalee’, ‘এডভোকেট অৱ আসাম’, ‘চেতনা’ আদি বহুবিধ কাকত-পত্রিকাত তেখেতে ইংৰাজী আৰু অসমীয়াত চিন্তনশীল প্ৰবন্ধ লিখিছিল।
সাহিত্যিক অৱদান
কমলাকান্ত ভট্টাচাৰ্য্য অতি কম বয়সতে সাহিত্যচৰ্চাত মন দিছিল। স্কুলীয়া দিনত বঙলা ভাষাত কবিতা লিখি আৰম্ভ কৰিছিল—সেই সময়ত স্কুলত বঙলা ভাষাৰ প্রচলন আছিল। তেওঁৰ লেখাৰ অন্যতম আছিল:
“নিৰাশয় আশা বাড়ে বিপদে অভয়, ভাৰত পাৰত উঠ এইতো সময়।”
তেওঁৰ প্ৰথম কবিতা সংকলন ‘চিন্তানল’ ১৮৯০ চনত প্ৰকাশ পাইছিল, আৰু ইয়াৰ শেষ খণ্ড ১৯৯২ চনত প্ৰকাশিত হয়। আন এখন প্ৰসিদ্ধ কাব্যগ্ৰন্থ ‘চিন্তাতৰঙ্গ’ ৰ প্ৰথম খণ্ড ১৯৩৩ চনত প্ৰকাশিত হয়।
কমলাকান্ত ভট্টাচাৰ্য্যই বহুবিধ প্ৰবন্ধো ৰচনা কৰিছিল, যাৰ ভিতৰত উল্লেখযোগ্য হ’ল:
- আসামৰ উন্নতি
- ৰত্নেশ্বৰ বৰুৱা হাকিম
- গুতিদিয়েক চিন্তাৰ ঢৌ
- ব্ৰহ্মাৰ মুখে তন্ত্ৰৰ ব্যাখ্যা
- তন্ত্ৰৰ ব্যাখ্যাৰ পৰসশিষ্ট
- অষ্টবক্ৰৰ আত্মজীৱনী ইত্যাদি।
তেওঁৰ গুৰুত্বপূর্ণ গ্ৰন্থ ‘কঃ পন্থা’ ১৯১৯ চনত প্ৰকাশিত হৈছিল।
১৯২৯ চনৰ ৩০ মাৰ্চ তাৰিখে যোৰহাটত অনুষ্ঠিত অসম সাহিত্য সভাৰ একাদশ অধিবেশনত তেওঁ সভাপতিক হিচাপে দায়িত্ব পালন কৰিছিল। সভাপতির আসনত তেখেতে উল্লেখ কৰিছিল:
“কোনটো জাতি কিমান উন্নত, তাৰ একমাত্ৰ সাক্ষী সেই জাতিৰ সাহিত্য।”
মৃত্যু
১৯৩৬ চনৰ ১৪ ডিচেম্বৰ তাৰিখে কমলাকান্ত ভট্টাচাৰ্য্য (Kamalakanta Bhattacharya) গুৱাহাটীৰ নিজৰ বাসগৃহ ‘পূৰ্ণ কুটিৰ’ত শেষ নিশ্বাস ত্যাগ কৰে। তেওঁৰ মৃত্যুয়ে অসমীয়া সাহিত্যক্ষেত্ৰত এটি অপূৰণীয় শূন্যতা সৃষ্টি কৰিছিল।
উপসংহাৰ
কমলাকান্ত ভট্টাচাৰ্য্য (Kamalakanta Bhattacharya) এজন চিন্তাশীল সাহিত্যিক, অগ্নিপূৰ্ণ ভাষাৰ প্ৰাবল্যৰ অধিকাৰী প্ৰবন্ধকাৰ, আগ্ৰহী সমাজসংস্কাৰক আৰু এক আন্তৰিক জাতীয়তাবাদী আছিল। অসমীয়া সাহিত্যৰ অৰুণোদয় যুগৰ অন্যতম দীপ্ত মুখ হিচাপে তেখেত অসমীয়া জাতিসত্তাৰ আত্মমৰ্যাদা আৰু ভাষাৰ অধিকার ৰক্ষাৰ ক্ষেত্ৰত বলিষ্ঠ ভূমিকা গ্ৰহণ কৰিছিল। শিশুকালৰ পৰা সাহিত্য, শিক্ষা আৰু জাতীয় চেতনাৰে উদ্বুদ্ধ এই ব্যক্তিত্বই জীৱনভৰতে কলমক অস্ত্ৰ কৰি সমাজ আৰু ৰাষ্ট্ৰৰ স্বাৰ্থত মুকলি মনত লিখি গৈছিল।
তেওঁৰ চিন্তাশীল আৰু প্ৰৱলভাষী কাব্যগ্রন্থ ‘চিন্তানল’ আৰু ‘চিন্তাতৰংগ’ অসমীয়া সাহিত্যক আধুনিক ধাৰাত আগবঢ়োৱা এক নতুন গতি দিছিল। লগতে, ‘কঃ পন্থা’, ‘আসামৰ উন্নতি’ আদি প্ৰবন্ধসমূহ তেখেতৰ গভীৰ চিন্তাশক্তি আৰু সমাজসচেতনতাৰ প্ৰমাণ স্বৰূপ। দেশভক্তি, ভাষা-সংগ্ৰাম আৰু সাংস্কৃতিক পুনর্জাগৰণৰ ক্ষেত্ৰত তেওঁৰ অৱদান অনস্বীকাৰ্য।
কাকত-আলোচনী সম্পাদনাৰ জৰিয়তে, তেখেতে অসমৰ সাহিত্যিক আৰু বৌদ্ধিক জীৱনক এক নতুন দিশ দিছিল। অসমীয়া জাতীয় চেতনাৰ গঢ়নি, সাহিত্যিক পাণ্ডিত্য আৰু দৃঢ় মতামতৰ বাবে তেওঁক “অগ্নিকবি” নাম প্ৰদান কৰা সম্পূৰ্ণ যথার্থ। ১৯৩৬ চনত তেওঁৰ দেহাৱসান হলেও, তেওঁৰ আদৰ্শ, চেতনা আৰু সাহিত্যৰ জ্যোতি আজিও অসমীয়াৰ মনত দীপ্তিমান হৈ আছে। কমলাকান্ত ভট্টাচাৰ্য্য এজন সাহসী ভাষাসেনানী, সমাজচিন্তক আৰু সাহিত্যিক ৰূপে অসমৰ ইতিহাসত চিৰস্থায়ীভাৱে স্বৰ্ণাক্ষৰে লিখা নাম।
FAQs
1. কমলাকান্ত ভট্টাচাৰ্য্যক “অগ্নিকবি” কিয় কোৱা হয়?
A: তেওঁৰ কবিতা আৰু ভাষণত আগ্নেয় দেশভক্তি, সমাজচেতনা, আৰু সাহসিক অভিব্যক্তিৰ বাবে “অগ্নিকবি” উপাধি দিয়া হয়।
2. তেওঁ কোন খন সাহিত্য সভাৰ সভাপতি আছিল?
A:১৯২৯ চনৰ যোৰহাট অধিবেশনত অসম সাহিত্য সভাৰ সভাপতি আছিল।
3. কমলাকান্ত ভট্টাচাৰ্য্যৰ প্ৰথম কাব্য পুথি ক’ত প্ৰকাশ পায়?
A: তেওঁৰ প্ৰথম কবিতা সংকলন “চিন্তানল” ১৮৯০ চনত প্ৰকাশ পায়।
4. কমলাকান্ত ভট্টাচাৰ্য্যয়ে ভাষা আন্দোলনত কেনেকৈ ভূমিকা লৈছিল?
A: ১৮৭১-৭২ চনত বঙালী ভাষা অসমৰ চৰকাৰী ভাষা হিচাপে প্ৰৱেশ কৰাৰ বিপক্ষে তেখেতে ঘোৰ প্ৰতিবাদ কৰি অসমীয়া ভাষাৰ পক্ষে আন্দোলন গঢ়ি তোলে।
5. কমলাকান্ত কোনখন আলোচনীৰ সম্পাদক আছিল?
A: তেওঁ “আসাম হিতৈষী” আলোচনীৰ সহ-সম্পাদক আছিল আৰু “আসাম বন্তি” পত্রিকাৰ অসমীয়া সম্পাদনা দায়িত্বত আছিল।
My self Mahezubin Saikia. Working in Dev Library as a Content Writer. A website that provides all SCERT, NCERT 3 to 12, and BA, B.com, B.Sc, and Computer Science with Post Graduate Notes & Suggestions, Novel, eBooks, Health, Finance, Biography, Quotes, Study Materials, and more.
