উইনষ্টন চাৰ্চিলে ১৯৪৩ চনত হাৰ্ভাৰ্ড বিশ্ববিদ্যালয়ত দিয়া বক্তৃতাত এক ঐতিহাসিক বাক্য উচ্চাৰণ কৰিছিল— “The empires of the future will be the empires of the mind।” এই উক্তিয়ে তেতিয়াৰ দৰে আজিও বিশ্বক চিন্তাত নিমগ্ন কৰি ৰাখিছে। আগৰ যুগত য’ত সাম্ৰাজ্যৰ মাপকাঠি আছিল ভূমি, সম্পদ আৰু সেনা শক্তি, আজিৰ যুগত সেই স্থান দখল কৰিছে বুদ্ধি, জ্ঞান আৰু উদ্ভাৱনশীলতাই। ২১শ শতিকাৰ এই যুগত, মনই হ’ব সেই শক্তি যিয়ে বিশ্বক আগবঢ়াব। যিসকলে জ্ঞান, উদ্ভাৱন আৰু চিন্তাশক্তিত আগবাঢ়িব, তেওঁলোকে হ’ব সত্যিকাৰৰ “empire builders”।
অতীতৰ সাম্ৰাজ্য (The Empires) বনাম মনৰ সাম্ৰাজ্য
অতীতৰ সাম্ৰাজ্য মানে আছিল শাসন, শক্তি, আৰু দখল কৰা ভূমিৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰা এক ক্ষমতাৰ প্ৰতীক। ব্ৰিটিছ সাম্ৰাজ্যৰ দৰে বহু ৰাজত্বই নিজৰ পতাকা পৃথিবীৰ বিভিন্ন প্ৰান্তত উত্তোলন কৰিছিল, উপনিবেশ স্থাপন কৰিছিল, আৰু অৰ্থনৈতিক সম্পদৰ ওপৰত নিজৰ আধিপত্য স্থাপন কৰিছিল। সেই সময়ত সাম্ৰাজ্য মানে আছিল বাহ্যিক শক্তি, সামৰিক প্ৰভাৱ, আৰু ভূখণ্ডৰ বিস্তাৰ। কিন্তু সময়ৰ সৈতে মানব সভ্যতাৰ বোধ আৰু লক্ষ্য দুয়োই সলনি হৈ গ’ল। ২০শ আৰু ২১শ শতিকাই লৈ আহিলে এক নতুন যুগ — জ্ঞান, চিন্তা, আৰু উদ্ভাৱনৰ যুগ। ই এক ধৰণৰ “মনৰ সাম্ৰাজ্য” গঢ়ি তোলাৰ সময়। এতিয়া সাম্ৰাজ্য মানে ভূমি নহয়, বৰঞ্চ চিন্তা, উদ্ভাৱন, গৱেষণা, আৰু বৌদ্ধিক শক্তিৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল। ডিজিটেল যুগৰ এই সময়ত তথ্যই হৈছে নতুন ধনসম্পদ, আৰু যাৰ হাতত তথ্য আছে, তাৰ হাততেই আছে শক্তি। ইন্টাৰনেট, কৃত্ৰিম বুদ্ধিমত্তা (AI), আৰু গ্লোবেল যোগাযোগই দেখুৱাইছে যে মনৰ সাম্ৰাজ্যেই আটাইতকৈ দীঘলীয়া আৰু স্থায়ী সাম্ৰাজ্য। এই সাম্ৰাজ্য জয় কৰিবলৈ যুদ্ধৰ প্ৰয়োজন নহয়; প্ৰয়োজন হয় সৃষ্টিশীল চিন্তা, শ্ৰেষ্ঠতা লাভৰ আগ্ৰহ, আৰু মানবতাবোধ। সেয়েহে আজিৰ যুগত, অতীতৰ সাম্ৰাজ্যসমূহ যি দখল আৰু ৰক্তপাতৰ ওপৰত স্থাপিত আছিল, সেয়া ইতিহাসৰ পাতত সীমাবদ্ধ হৈ আছে; কিন্তু মনৰ সাম্ৰাজ্য — জ্ঞান, সৃষ্টিশীলতা, আৰু মানৱ মূল্যবোধৰ ওপৰত নিৰ্মিত — সেয়া ভবিষ্যতৰ সত্য শক্তি হিচাপে প্ৰতিষ্ঠিত হৈ আছে।
চীনৰ উত্থানঃ মনৰ সাম্ৰাজ্য (The Empires) গঠনৰ দিশে
চীনৰ উত্থান এক অনন্য যাত্ৰা, য’ত এটি কৃষিনিৰ্ভৰ দেশ ধীৰে ধীৰে বৈজ্ঞানিক আৰু প্ৰযুক্তিগত শক্তিৰ আধাৰত গঢ়ি উঠিছে এটা নতুন যুগৰ সাম্ৰাজ্য। ২১শ শতিকাত চীনে নিজৰ অৰ্থনীতি, শিক্ষা আৰু উদ্ভাৱনক্ষমতাৰ মাধ্যমেৰে বিশ্বৰ শক্তিশালী ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ মাজত স্থান দখল কৰিছে। এক সময়ত কৃষি, হস্তশিল্প আৰু উৎপাদনৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল চীন আজি কৃত্ৰিম বুদ্ধিমত্তা (AI), ৫G প্ৰযুক্তি, পুনৰ্নৱীকৰণশীল শক্তি, ৰোবটিক্স আৰু মহাকাশ গবেষণাত নেতৃত্ব ল’বলৈ সক্ষম হৈছে। এই পৰিৱৰ্তনটো কেৱল অৰ্থনৈতিক নহয়, এটা মনোভাৱৰ বিপ্লৱ — য’ত চীনৰ লক্ষ্য হৈছে প্ৰযুক্তিৰ মাধ্যমেৰে বিশ্বত নিজৰ “মনৰ সাম্ৰাজ্য” (Empire of Mind) স্থাপন কৰা। আজিৰ দিনত চীন আৰু আমেৰিকাৰ মাজত চলি থকা প্ৰতিযোগিতাটো কেৱল ৰাজনৈতিক বা সামৰিক শক্তিৰ নহয়, বৰং এক গভীৰ বৌদ্ধিক আৰু উদ্ভাৱনমূলক প্ৰতিদ্বন্দ্বিতা — “empire of innovation”। প্ৰতিযোগিতাত অস্ত্ৰ বা সীমা নহয়, চিন্তা, গবেষণা, উদ্ভাৱন আৰু প্ৰযুক্তিগত দৰ্শনেই হৈছে সত্যিকাৰ শক্তি। চীনে যিদৰে AI, quantum computing, green technology আৰু data-driven economy ৰ দৰে ক্ষেত্ৰত আগবাঢ়িছে, তাতে প্ৰমাণ পাই যায় যে বুদ্ধি, জ্ঞান আৰু উদ্ভাৱনশক্তিৰ ওপৰত নিৰ্মিত সাম্ৰাজ্যই স্থায়ী আৰু বিশ্বৰ ভবিষ্যৎ নিৰ্ধাৰণ কৰিব। চীনে নিজৰ ঐতিহ্যিক দৰ্শন, অধ্যৱসায় আৰু দীৰ্ঘদৰ্শিতাৰ সৈতে আধুনিক প্ৰযুক্তি একত্ৰিত কৰি এটা নতুন বৈশ্বিক দৰ্শন প্ৰস্তুত কৰিছে — য’ত সামৰিক জয় নহয়, মানৱ মনৰ উদ্ভাৱনেই সফলতাৰ প্ৰধান অস্ত্ৰ।
ইউৰোপ আৰু জাপানঃ উদ্ভাৱনমুখী সাম্ৰাজ্যৰ (The Empires) দিশে
ইউৰোপীয় ইউনিয়নে (EU) শিক্ষা, গৱেষণা আৰু সবুজ প্ৰযুক্তিত গুৰুত্ব আৰোপ কৰি নিজৰ স্থান মজবুত কৰিছে। জাৰ্মানীৰ ইঞ্জিনিয়াৰিং দক্ষতা আৰু উন্নত বিজ্ঞানই এক জ্ঞানভিত্তিক সমাজৰ প্ৰতিষ্ঠা কৰিছে। জাপানৰ ক্ষেত্ৰতো একে কথা। সীমিত সম্পদ থকা সত্ত্বেও, তেওঁলোকে উদ্ভাৱন আৰু গৱেষণাত নিৰন্তৰ বিনিয়োগ কৰি নিজৰ “empire of the mind” গঢ়ি তুলিছে। ৰোবটিক্স, ইলেক্ট্ৰনিক্স, আৰু কৃত্ৰিম বুদ্ধিমত্তাৰ ক্ষেত্ৰত জাপানৰ নেতৃত্ব এক অনুকৰণীয় উদাহৰণ।
শিক্ষা আৰু উদ্ভাৱনত অগ্ৰগণ্য দেশসমূহঃ ফিনলেণ্ড আৰু দক্ষিণ কোৰিয়া
ফিনলেণ্ডৰ শিক্ষা ব্যৱস্থাই বিশ্বক শিকাইছে যে ব্যক্তিগত শিক্ষণ আৰু সৃষ্টিশীল চিন্তাই হৈছে সত্যিকাৰৰ শক্তি। দক্ষিণ কোৰিয়াই STEM শিক্ষাৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰি প্ৰযুক্তি আৰু উদ্ভাৱনত বিশ্বৰ আগভাগত স্থান দখল কৰিছে। এই দেশসমূহই দেখুৱাইছে — ভবিষ্যতৰ সাম্ৰাজ্য গঢ়িব পাৰে কেৱল শিক্ষিত মনেই।
ভাৰতঃ উদীয়মান বৌদ্ধিক সাম্ৰাজ্য (The Emerging Indian Empire)
ভাৰত আজিৰ দিনত বৌদ্ধিক সাম্ৰাজ্যৰ পথত এক দৃঢ় পদক্ষেপ লৈছে। তথ্য প্ৰযুক্তি (IT), মহাকাশ গৱেষণা আৰু জীৱ-প্ৰযুক্তিত ভাৰতৰ অগ্ৰগতি বিশ্বমানৰ। বেংগালুৰুক কেন্দ্ৰ কৰি উদ্ভাৱনৰ নতুন যুগ আৰম্ভ হৈছে। TCS, Infosys, Wiproৰ দৰে সংস্থাসমূহে ভাৰতক empire of technology হিচাপে প্ৰতিষ্ঠা কৰিছে।
চৰকাৰৰ “Skill India”, “Digital India”, আৰু “Start-up India” অভিযানসমূহে উদ্ভাৱন আৰু উদ্যোগশীলতাক উৎসাহিত কৰিছে। প্ৰতিবছৰে লক্ষাধিক ইঞ্জিনিয়াৰ, বিজ্ঞানী আৰু IT পেচাদাৰী বিশ্ববজাৰত যোগ দিছে।
ISRO: মনৰ সাম্ৰাজ্যৰ এক উজ্জ্বল উদাহৰণ
ISRO (Indian Space Research Organisation)-এ ভাৰতৰ বৌদ্ধিক সামর্থ্যৰ সৰ্বোত্তম নিদৰ্শন দিছে। সীমিত বাজেটতকৈও মঙ্গল অভিযান (Mangalyaan) আৰু চন্দ্ৰযান অভিযানৰ দৰে মহাকাশ সাফল্যই দেখুৱাইছে — ভাৰত সামৰিক শক্তিত নহয়, চিন্তাশক্তিত প্ৰতিযোগিতা কৰে। এইটো “empire of intellect”-ৰ সৰ্বোত্তম প্ৰমাণ।
সাংস্কৃতিক সাম্ৰাজ্যঃ soft power ৰ শক্তি
“The empires of the mind” কেৱল প্ৰযুক্তিত সীমাবদ্ধ নহয়, সংস্কৃতি আৰু চিন্তাধাৰাতো সমান গুৰুত্বপূৰ্ণ। ভাৰতৰ যোগ, আয়ুৰ্বেদ, সংগীত আৰু আধ্যাত্মিক পৰম্পৰাই বিশ্বক গভীৰভাৱে প্ৰভাৱিত কৰিছে। যোগৰ বিশ্বব্যাপী প্ৰচাৰ আৰু জাতিসংঘৰ স্বীকৃত “International Day of Yoga” ভাৰতৰ soft power empire-ৰ নিদৰ্শন।
শিক্ষাৰ গুণগত মানঃ ভাৰতৰ চেলেঞ্জ আৰু সম্ভাৱনা
যদিও ভাৰতৰ জনশক্তি বিশাল, তথাপিও গুণগত শিক্ষা আৰু গৱেষণাত বিনিয়োগই ভবিষ্যতৰ সফলতাৰ মূল। শিক্ষাত উদ্ভাৱনশীলতা আৰু সৃষ্টিশীলতা বৃদ্ধি কৰি ভাৰত নিজৰ বৌদ্ধিক সাম্ৰাজ্যক সুদৃঢ় কৰিব পাৰে।
উপসংহাৰ
২১শ শতিকাৰ বিশ্বত “The empires of the future” হ’ব বৌদ্ধিক সাম্ৰাজ্য — য’ত অস্ত্ৰ বা সম্পদ নহয়, জ্ঞান, উদ্ভাৱন আৰু সংস্কৃতিই হ’ব শক্তিৰ আধাৰ। নালন্দাৰ প্ৰাচীন শিক্ষাপীঠৰ পৰা বেংগালুৰুৰ প্ৰযুক্তি নগৰলৈ ভাৰতৰ যাত্ৰাই দেখুৱাইছে — সত্যিকাৰৰ শক্তি মনত নিহিত। ভবিষ্যৎ তেওঁলোকৰ হ’ব, যিসকলে মগজুৰ শক্তি সঠিকভাৱে ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰে, আৰু ভাৰত সেই নতুন যুগৰ এক অগ্ৰগণ্য স্থপতি হ’বলৈ সম্পূৰ্ণভাৱে প্ৰস্তুত।
Read also: Truth Knows no Colour | সত্যৰ কোনো ৰঙ নাই
FAQs
১: “The empires of the future will be the empires of the mind” বাক্যটো কোনে কৈছিল?
উ: এই বিখ্যাত উক্তি উইনষ্টন চাৰ্চিলে ১৯৪৩ চনত হাৰ্ভাৰ্ড বিশ্ববিদ্যালয়ত কৈছিল।
২: এই উক্তিৰ অৰ্থ কি?
উ: অৰ্থাৎ, ভবিষ্যতৰ সাম্ৰাজ্য হ’ব বুদ্ধি, জ্ঞান আৰু চিন্তাশক্তিৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰা সাম্ৰাজ্য।
৩: আজিৰ যুগত কোন দেশসমূহে বৌদ্ধিক সাম্ৰাজ্য গঢ়িছে?
উ: চীন, জাপান, ফিনলেণ্ড, দক্ষিণ কোৰিয়া, ইউৰোপীয় ইউনিয়ন আৰু ভাৰত।
৪: ভাৰত কেনেকৈ “empire of the mind” হিচাপে আগবাঢ়ি আহিছে?
উ: তথ্য প্ৰযুক্তি, মহাকাশ গৱেষণা, শিক্ষা আৰু সাংস্কৃতিক soft powerৰ দ্বাৰা।
৫: Soft power মানে কি?
উ: Soft power মানে বলপ্ৰয়োগ নকৰাকৈ সংস্কৃতি, মূল্যবোধ আৰু চিন্তাধাৰাৰ জৰিয়তে অন্য দেশক প্ৰভাৱিত কৰাৰ শক্তি।
৬: “The empires of the future” বাক্যটো আজিৰ বিশ্বত কিয় প্ৰাসংগিক?
উ: কাৰণ আজিৰ যুগত জ্ঞান আৰু উদ্ভাৱনেই হৈছে নেতৃত্বৰ মূল চাবিকাঠি—ভূমি বা সম্পদ নহয়, মনই হ’ব ভবিষ্যতৰ সাম্ৰাজ্যৰ।
My self Mahezubin Saikia. Working in Dev Library as a Content Writer. A website that provides all SCERT, NCERT 3 to 12, and BA, B.com, B.Sc, and Computer Science with Post Graduate Notes & Suggestions, Novel, eBooks, Health, Finance, Biography, Quotes, Study Materials, and more.
