Class 11 Political Science Chapter 15 অধিকাৰ answer to each chapter is provided in the list so that you can easily browse throughout different chapter Assam Board HS Class 11 Political Science Chapter 15 অধিকাৰ and select needs one.
Class 11 Political Science Chapter 15 অধিকাৰ
Also, you can read the SCERT book online in these sections Solutions by Expert Teachers as per SCERT (CBSE) Book guidelines. These solutions are part of SCERT All Subject Solutions. Here we have given Assam Board HS Class 11 Political Science Chapter 15 অধিকাৰ Solutions for All Subject, You can practice these here.
অধিকাৰ
পাঠ: ৫
দ্বিতীয় খণ্ড
| অনুশীলনী |
১। অধিকাৰ কি আৰু এইবোৰ কিয় প্রয়োজন?
উত্তৰঃ যিবোৰ সুযোগ-সুবিধাৰদ্বাৰা মানুহে নিজৰ ব্যক্তিত্ব প্ৰকাশ কৰিব পাৰে তাকে অধিকাৰ বুলি কোৱা হয়।
অধ্যাপক লাস্কি-ৰ মতে “অধিকাৰ হৈছে সমাজ জীৱনত যিবোৰ নহ’লে সাধাৰণতে মীনুহে ব্য়ক্তিত্বৰ পূৰ্ণ বিকাশ সাধন কৰিব নোৱাৰে।
অধিকাৰৰ প্ৰায়োজনঃ অধিকাৰ হ’ল কিছুমান দাবী, যিবোৰ দাবী মোৰ লগতে আন লোকৰো এটা সন্মানীয় আৰু মর্যাদাপূর্ণ জীৱন-নির্বাহৰ বাবে প্রয়োজনীয় বুলি ধৰা হয়। আনহাতে অধিকাৰ দাবী কৰাৰ এটা কাৰণ হ’ল ই কিছুমান চর্তক প্রতিনিধিত্ব কৰে, যাক আমি সামগ্রিকভাৱে আত্মসম্মান আৰু মর্যাদাৰ উৎস হিচাপে দেখা পাওঁ।
উদাহৰণস্বৰূপে, সন্মানপূর্বক জীৱন-নির্বাহ কৰিবলৈ জীৱিকাৰ অধিকাৰক প্রয়োজনীয় বুলি বিবেচনা কৰিব পাৰি। লাভজনক কর্মই এজন ব্যক্তিক আর্থিক স্বাধীনতা প্রদান কৰে, যিটো তেওঁৰ মর্যাদাৰ মূল ক্ষেত্র।
আমাৰ মৌলিক প্রয়োজন থকা কাৰণে আমাৰ স্বাৰ্থ আৰু বুদ্ধিত প্রয়োগ কৰিবলৈ স্বাধীনতা দিয়ে, নাইবা আমাৰ স্বাধীনভাৱে চিন্তা বা মতামত প্রকাশ কৰাৰ অধিকাৰব কথা ক’ব পাৰি। এই অধিকাৰে আমাক লেখা- মেলা কৰা, নৃত্য বা সংগীত চর্চা কৰা বা এনে ধৰণৰ কামত সৃষ্টিশীল আৰু মৌলিক ভাবধাৰাৰ অধিকাৰী হ’বলৈ সুবিধা দিয়ে।
কিন্তু গণতান্ত্রিক ৰাষ্ট্রৰ বাবে মতামত প্রকাশৰ স্বাধীনতাও গুৰুত্বপূর্ণ, কিয়নো ই নাগৰিকক বিশ্বাস আৰু মতামত মুক্তভাৱে প্ৰকাশ কৰাৰ বাবে অনুমতি দিয়ে। অধিকাৰ হিচাপে জীৱিকাৰ অধিকাৰ, মত প্রকাশৰ স্বাধীনতা সমাজত থকা সকলো মানুহৰ বাবে প্রয়োজন আৰু এইবোৰৰ এটা সার্বজনীন প্রকৃতি থকা বুলি ক’ব পাবি।
২। কিহৰ ভিত্তিত কিছুমান অধিকাৰ সাৰ্বজনীন প্ৰকৃতিৰ বুলি বিবেচনা কৰা হয়? সার্বজনীন বুলি বিবেচনা কৰা তিনিটা অধিকাৰ চিহ্নিত কৰা। কাৰণ দশোৱা।
উত্তৰঃ সমগ্র বিশ্বৰ নিষ্পেষিত মানুহে সার্বজনীন মানৱ আধিকাৰৰ ধাৰণাটো, সমান সুযোগ-সুবিধা আৰু অধিকাৰক অস্বীকাৰ কৰা আৰু পৃথক কৰা আইনবোৰক প্ৰত্যাহ্বান জনাবলৈ ব্যৱহাৰ কৰিছে। দৰাচলতে যিবিলাক গোষ্ঠীগত সংঘর্ষই কোনো সুফল পোৱা নাই, সিবিলাকে প্রচলিত অধিকাৰসমূহৰ বহু সময়ত নতুন ব্যাখ্যাৰে সলনি কৰাৰ পোষকতা কৰে।
উদাহৰণস্বৰূপে, দাসত্ব প্রথা উঠাই দিয়া হৈছে। কিন্তু এনেকুৱা বহুত সংগ্রাম আছে, য’ত মাত্র সীমিতসংখ্যকেহে কেৱল কৃতকার্য হৈছে। আজিকালি কিছুমান সম্প্রদায়ে তেওঁলোকক অন্তৰ্ভূক্ত কৰা পদ্ধতিৰে মানৱতাৰ সংজ্ঞা বা অর্থ দিবলৈ সংগ্রাম কৰিছে।
সার্বজনীন বুলি বিবেচনা কৰা তিনিটা অধিকাৰ চিহ্নিত কৰা হ’ল-
১। আমাক কেৱল আমাৰ নিজৰ ব্যক্তিগত প্রয়োজন আৰু স্বাৰ্থৰ কথাই চিন্তা কৰাত আবদ্ধ নাৰাখি যি আমাক সকলোৰে কল্যাণৰ বাবে প্রয়োজনীয় কিছুমান বস্তুৰ ৰক্ষণা বেক্ষণৰ বিষয়েও কৈছে। বায়ুমণ্ডলক ৰক্ষণা বেক্ষণ দিয়া, বায়ু আৰু পানীৰ প্ৰদূষণ ৰোধ কৰা, নতুনকৈ বৃক্ষৰোপণ কৰি আৰু বনানী ধ্বংস বন্ধ কৰি সেউজীয়া আৱৰণ ৰক্ষা কৰা, জীৱ-জগতৰ ভাৰসাম্যতা ৰক্ষা কৰা ইত্যাদি দায়িত্ববোৰ পালন কৰা আমাৰ সকলোৰে বাবে প্রয়োজন। এইবোৰে সামূহিক কল্যাণক প্রতিনিধিত্ব কৰে। গতিকে আমি আমাৰ নিজৰ পৰিত্ৰাণৰ বাবে আৰু লগতে ভৱিষ্যৎ প্রজন্মৰ বাবে, যিসকলে জন্মগতভাৱে এখন নিকা, পৰিষ্কাৰ আৰু সুন্দৰ পৃথিৱী লাভ কৰাৰ যোগ্য যাৰ অবিহনে তেওঁলোকে এটা গ্রহণযোগ্য জীৱন-যাপন কৰিব নোৱাৰে।
২। যেতিয়া অধিকাৰবোৰ সংঘাতৰ সম্মুখীন হয় তেতিয়া আমি আমাৰ অধিকাৰবোৰৰ মাজত ভাৰসাম্য ৰক্ষা কৰিব লাগে। উদাহৰণস্বৰূপে, মতামত প্রকাশৰ স্বাধীনতাই মোক ফটো তুলিবলৈ অনুমতি দিছে। কিন্তু মই যদি এজন ব্যক্তিয়ে তেওঁৰ ঘৰত গা ধুই থকা অৱস্থাত তেওঁৰ অনুমতি নোলোৱাকৈ ফটো তোলো আৰু ইণ্টাৰনেটৰ জৰিয়তে প্রকাশ কৰো, ইয়াৰ দ্বাৰা তেওঁৰ ব্যক্তিগত জীকাৰ গোপনীয়তাৰ অধিকাৰ ভংগ কৰা হ’ব।
৩। নাগৰিকসকলে তেওঁলোকৰ অধিকাৰৰ ওপৰত থকা সীমাবদ্ধতা সম্পর্কে সতর্ক হ’ব লাগে। সাম্প্রতিক সময়ত বিতর্কিত বিষয় এটা হ’ল বহুতো চৰকাৰে ৰাষ্ট্ৰীয় নিৰাপত্তাৰ নামত নাগৰিকৰ পৌৰ অধিকাৰৰ ওপৰত বর্ধিত হাৰত বাধা আৰোপ কৰা দেখা যায়। নাগৰিকৰ অধিকাৰ আৰু কল্যাণক ৰক্ষণা বেক্ষণ দিয়াৰ কাৰণে ৰাষ্ট্ৰীয় নিৰাপত্তাৰ বিষয়টো প্রয়োজনীয় বুলি বিবেচনা কৰিব পাৰি। মানুহৰ অধিকাৰ লৈ নিৰাপত্তাৰ বিষয়টোৰে যেতিয়া এটা ভাবুকি স্বৰূপ হৈ দেখা দিয়ে, তেনে ক্ষেত্রত কি পর্যায়লৈ প্রতিবন্ধকতা আৰোপ কৰাতো প্রয়োজনীয়
৩। সাম্প্ৰতিক কালত আমাৰ দেশত দাবী কৰা নতুন কিছুমান অধিকাৰৰ বিষয়ে চমু আলোচনা কৰা। উদাহৰণস্বৰপে জনজাতি লোকসকলৰ অধিকাৰ আৰু তেওঁলোকৰ জীৱন ধাৰণৰ অভ্যাস বা বন্ধকী শ্রমিকৰ বিৰুদ্ধে ল’ৰা-ছোৱালীৰ অধিকাৰ।
উত্তৰঃ অধিকাৰ হ’ল এটা স্বত্ব বা ন্যায়সংগত দাবী। আমি নাগৰিক, ব্যক্তি আৰু মানুহ হিচাপে যিহৰ স্বত্বৱান তাকেই চিহ্নিত কৰে। যিবোৰক আমি আমাৰ প্ৰাপ্য বুলি ভাবোঃ সেইবোৰক যদি সমাজৰ বাকীবোৰৰ বাবেও যথার্থ (আইনবিদ) দাবী হয় বুলি অনুমোদন জনায়, তেন্তে সেইবোৰ বাহাল ৰাখিব লাগে। কিন্তু ই এইটোকে নুবুজায় যে আমি যি বিচাৰো বা প্রয়োজনীয় বুলি ভাবো সেই আটাইবোৰে অধিকাৰ। বিদ্যালয়ে নির্ধাৰণ কৰি দিয়া ‘ইউনিফর্ম’ৰ সলনি মই মোৰ নিজৰ পছন্দ মতে বিদ্যালয়লৈ যোৱা পোছাক পিন্ধিব বিচাৰিব পাৰো। মই নিশা পলমকৈ ঘৰলৈ আহিব পাৰো। কিন্তু অধিকাৰে এইটো নুবুজায় যে বিদ্যালয়ত মোৰ পছন্দ মতে পোছাক পিন্ধাৰ অধিকাৰ আছে বা নিশা পলমকৈ মোৰ ইচ্ছা মতে ঘৰলৈ অহাৰ অধিকাৰ আছে। সেয়েহে মই যি বিচাৰো বা চিন্তা কৰো সেইটো মোৰ বাবে প্রাপ্য বুলি দাবী কৰিব পাৰো আৰু যদি অধিকাৰ বুলি স্বীকৃতি দিয়া হয় তাৰ মাজত এটা পার্থক্য আছে।
উদাহৰণস্বৰূপে, শিক্ষাৰ অধিকাৰে আমাৰ যুক্তিৰ পৰিসৰ বৃদ্ধিত সহায় কৰে, আমাক প্রয়োজনীয় নিপুণতা প্রদান কৰে আৰু জীৱনত সঠিক পছন্দ আহৰণ কৰিবলৈ আমাক সমর্থ কৰে। এইফালৰ পৰা শিক্ষাক এটা সার্বজনীন অধিকাৰ বুলি ক’ব পাৰি। তথাপিতো কোনো কাৰ্য যদি আমাৰ স্বাস্থ্য আৰু কল্যাণৰ ক্ষতিকৰ হয়, তেতিয়া ইয়াক অধিকাৰ হিচাপে দাবী কৰিব নোৱাৰি।
চিকিৎসা গবেষণাই দেখুৱাইছে যে নিষিদ্ধঘোষিত ড্রাগছ স্বাস্থ্যৰ বাবে ক্ষতিকৰ, সেয়েহে ধূমপান বা ড্রাগ সেৱন কৰাটো আমাৰ লগতে আনৰ লগত থকা সম্পর্কতো প্রভাৱ পেলায়। সেয়ে আমি ধূমপান বা ড্রাগছ সেৱন এটা অধিকাৰ হিচাপে দাবী কৰিব নোৱাৰো। ধূমপান কৰিলে আনকি ওচৰত থকা মানুহৰো ক্ষতিসাধন কৰে।
ড্ৰাগছ অকল আমাৰ বাবেই ক্ষতিকাৰক নহয়, ই বহু সময়ত আমাৰ আচৰণৰ প্ৰকৃতি সলনি কৰি দিব পাৰে আৰু লগতে ই আন মানুহৰো বাবে বিপজ্জনক হ’ব পাৰে। অধিকাৰ সংজ্ঞাত ধূমপান বা নিষিদ্ধ ড্রাগছ সেৱন কৰাটোক এটা অধিকাৰ বুলি দাবী কৰিব নোৱাৰি।
৪। ৰাজনৈতিক, অর্থনৈতিক আৰু সাংস্কৃতিক অধিকাৰৰ মাজৰ পাৰ্থক্য নির্ণয় কৰা। প্রত্যেকবিধ অধিকাৰৰ একোটা সংজ্ঞা দিয়া।
উত্তৰঃ ৰাজনৈতিক, অর্থনৈতিক আৰু সাংস্কৃতিক অধিকাৰৰ মাজৰ পাৰ্থক্য হ’ল-
১। ৰাজনৈতিক অধিকাৰঃ প্রত্যেক গণতান্ত্রিক ৰাষ্ট্রই বর্তমান নাগৰিকসকলক কিছুমান ৰাজনৈতিক অধিকাৰ প্ৰদান কৰা দেখা যায়।
এইবােৰৰ ভিতৰত আছে-
১। ভােট দিয়াৰ অধিকাৰ।
২। প্রতিনিধি নির্বাচন কৰা, নির্বাচিত হােৱাৰ অধিকাৰ।
৩। ৰাজনৈতিক দল গঠন কৰাৰ অধিকাৰ।
৪। যােগ্যতা অনুসৰি চৰকাৰী বিষয়বাব পােৱাৰ অধিকাৰ।
৫। চৰকাৰৰ ওচৰত নিজৰ দাবীৰ বাবে আবেদন কৰাৰ অধিকাৰ। আৰু
৬। চৰকাৰক সমালােচনা আৰু বিৰুদ্ধাচৰণ কৰাৰ অধিকাৰ ইত্যাদি ।
২। অর্থনৈতিক অধিকাৰঃ অর্থনৈতিক অধিকাৰ অবিহনে বাকী অধিকাৰ অর্থহীন। অর্থনৈতিক অধিকাৰ বুলিলে দৰিদ্রতা, কর্মহীনতা, অর্থনৈতিক নিৰাপত্তাহীনতাৰ পৰা মুক্ত হােৱা, কামৰ অধিকাৰ, কামৰ নিৰাপত্তা, উপযুক্ত পাৰিশ্ৰমিক, অৱকাশ যাপনৰ অধিকাৰ আৰু বৃদ্ধ বয়সত অর্থনৈতিক নিৰাপত্তাৰ সুযােগ সুবিধাক বুজায়।
৩। সাংস্কৃতিক অধিকাৰঃ সাংস্কৃতিক শব্দৰ অৰ্থ হ’ল, মানৱ সমাজৰ জ্ঞান-বিশ্বাস, ৰীতি-নীতি, আচাৰ-ব্যৱহাৰ, নৈতিকতা, উৎসৱ অনুষ্ঠান, আইন-কানুন, শিল্প, কলা আৰু বৌদ্ধিক উৎকৰ্ষ সাধনৰ আন দিশবোৰ সামৰা সামগ্ৰিক ৰূপেই সংস্কৃতি। ই মানৱ সমাজৰ এক অবিচ্ছেদ্য অংগ। জীৱনৰ বিভিন্ন কৃতিয়েই সংস্কৃতি৷ ‘সংস্কৃতি’ পদটো সংস্কাৰৰ লগতে বিশেষভাৱে জড়িত। যাৰ সংস্কাৰ হৈছে সিয়ে সংস্কৃতি।
মানুহে সমাজ পাতি বাস কৰিবলৈ লোৱাৰে পৰা দৈনন্দিন জীৱনত নানা কাৰ্য নিয়মিতভাৱে কৰিবলৈ লয় আৰু ইয়ে পৰম্পৰাত পৰিণত হয় ৷ গতিকে সংস্কৃতি প্ৰাকৃতিক নহয়, ই মানৱ সৃষ্ট। মানুহৰ জীৱন ধাৰণৰ কৌশল সলনি হোৱাৰ লগে লগে সংস্কৃতিয়ে নতুন ৰূপ পৰিগ্ৰহ কৰে ৷ সেয়ে ই পৰিৱৰ্তনশীল ৷ নদীৰ সোঁতৰ দৰে সংস্কৃতিৰ ৰূপ সময়ৰ লগে লগে সলনি হৈ থাকে ৷ এইবোৰেই হৈছে সাংস্কৃতিক অধিকাৰ বুলি ক’ব পাৰি।
প্রত্যেকবিধ অধিকাৰৰ একোটা সংজ্ঞা দিয়া হ’ল-
ৰাজনৈতিক চিন্তাবিদৰ মতে- ৰাষ্ট্রৰ দ্বাৰা স্বীকৃত দাবীবোৰেই অধিকাৰ। আমি আগতে আলোচনা কৰি আহিছো যে অধিকাৰ দ্রুতগতিত সম্প্ৰসাৰিত আৰু পুনৰ বিন্যাস হৈ ইয়াৰ আগতে সন্নিৱিষ্ট নোহোৱা বিষয়বোৰ অন্তৰ্ভূক্ত কৰা হৈছে অর্থাৎ ইয়ে আমাৰ সন্মান আৰু মর্যাদাপূর্ণ জীৱন নির্বাহ সম্ভৱ কৰি তুলিছে।
অৰ্থনৈতিক নৃবিজ্ঞান হৈছে- এক বিজ্ঞান যি উৎপাদন, বিতৰণ (বিনিময়) আৰু ব্যৱহাৰৰ প্ৰণালীবোৰ সাংস্কৃতিকভাৱে অধ্যয়ন কৰে পশ্চিমা আৰু অপশ্চিমা দুয়োখন সমাজত। ই এক নিৰ্দিষ্ট অর্থনৈতিক প্ৰণালীৰ নৃতাত্ত্বিক বিৱৰণৰ সৈতে সম্পর্কিত।
মৰিচ ব্লকে কৈছে, অর্থনৈতিক নৃবিজ্ঞানীসকল এইধৰণৰ মৌলিক প্ৰত্যয় নিৰীক্ষণত বাধ্য হৈছে আদিম অৰ্থনীতিৰ প্ৰথিতদশাৰ (embeddedness) কাৰণে, শিল্পোন্নত সমাজত অর্থনৈতিক সম্পর্ক আৰু কার্যকলাপ ‘অর্থনৈতিক’ হিচাপে বিবেচিত, পক্ষান্তৰত আদিম সমাজত এইবোৰ জ্ঞাতি সম্পৰ্কীয় ৰাজনৈতিক অথবা ধৰ্মীয় সম্পৰ্কৰ অংশবিশেষ।
সাংস্কৃতিক অধিকাৰ মানে হ’ল-ধর্মীয় অনুভূতি বা সাংস্কৃতিক বিশ্বাসক আঘাত কৰা চলচ্চিত্র কোনো লোকক নির্মাণ কৰিব নিদিয়া।
৫। ‘অধিকাৰে ৰাষ্ট্রীয় কর্তৃপক্ষৰ ওপৰত কিছুমান সীমাবদ্ধতা আৰোপ কৰে।’ উদাহৰণ দি ব্যাখ্যা কৰা।
উত্তৰঃ নাগৰিকসকলে তেওঁলোকৰ অধিকাৰৰ ওপৰত থকা সীমাবদ্ধতা সম্পর্কে সতর্ক হ’ব লাগে। সাম্প্রতিক সময়ত বিতর্কিত বিষয় এটা হ’ল বহুতো চৰকাৰে ৰাষ্ট্ৰীয় নিৰাপত্তাৰ নামত নাগৰিকৰ পৌৰ অধিকাৰৰ ওপৰত বর্ধিত হাৰত বাধা আৰোপ কৰা দেখা যায়।
নাগৰিকৰ অধিকাৰ আৰু কল্যাণক ৰক্ষণা বেক্ষণ দিয়াৰ কাৰণে ৰাষ্ট্ৰীয় নিৰাপত্তাৰ বিষয়টো প্রয়োজনীয় বুলি বিবেচনা কৰিব পাৰি। মানুহৰ অধিকাৰ লৈ নিৰাপত্তাৰ বিষয়টোৱে যেতিয়া এটা ভাবুকি স্বৰূপ হৈ দেখা দিয়ে, তেনে ক্ষেত্রত কি পর্যায়লৈ প্রতিবন্ধকতা আৰোপ কৰাতো প্রয়োজনীয়? উগ্রপন্থীৰ বোমা বিস্ফোৰণৰ ভাবুকি পোৱা ৰাষ্ট্র এখনক, নাগৰিকৰ অধিকাৰ সংকোচন কৰিবলৈ দিয়াটো উচিতনে? কেৱল সন্দেহৰ ওপৰত ভিত্তি কৰিয়েই মানুহক গ্রেপ্তাৰ কৰিবলৈ অনুমতি দিব পাৰিনে?
এনেকুৱা পৰিস্থিতিত প্রশ্ন হ’ল সংশ্লিষ্ট ব্যক্তিজন নিজে সমাজৰ প্ৰতি এটা আসন্ন ভাবুকি হ’ব নেকি? আনকি গ্রেপ্তাৰ হোৱা ব্যক্তিকো আইনৰ সহায় ল’বলৈ অনুমতি দিয়া আৰু আদালত বা ন্যায়াধীশৰ ওচৰত গোচৰ তৰিবলৈ সুবিধা দিয়া উচিত। চৰকাৰক ক্ষমতা প্রদানৰ ক্ষেত্ৰত আমি অতিকৈ সাৱধান হোৱা উচিত কিয়নো ক্ষমতাৰ অপ্রয়োজনে ব্যক্তিৰ পৌৰ স্বাধীনতা সংকোচন কৰিব পাৰে। ৰাষ্ট্ৰৰ জনসাধাৰণৰ কল্যাণৰ বাবে বৰ্তি থকা চৰকাৰ কেতিয়াবা কর্তৃত্বশীল হ’ব পাৰে। সেয়েহে যদি অধিকাৰ মানুহৰ কেতিয়াও চৰম নহয় তথাপি আমি নিজৰ অধিকাৰ আৰু লগতে আনৰ অধিকাৰক ৰক্ষণা বেক্ষণ দিয়াৰ ক্ষেত্ৰত সতর্ক হোৱা উচিত, যিহেতু সেইবোৰে গণতান্ত্রিক সমাজৰ ভেটি গঢ়ি তোলে।
Hi, I’m Dev Kirtonia, Founder & CEO of Dev Library. A website that provides all SCERT, NCERT 3 to 12, and BA, B.com, B.Sc, and Computer Science with Post Graduate Notes & Suggestions, Novel, eBooks, Biography, Quotes, Study Materials, and more.
