Class 12 Finance Chapter 4 বিত্তীয় সেৱা Question answer to each chapter is provided in the list so that you can easily browse throughout different chapters Class 12 Finance Chapter 4 বিত্তীয় সেৱা and select needs one.
Class 12 Finance Chapter 4 বিত্তীয় সেৱা
Also, you can read the SCERT book online in these sections Solutions by Expert Teachers as per SCERT (CBSE) Book guidelines. HS 2nd Year Finance Question Answer in Assamese. Class 12 Finance Chapter 4 বিত্তীয় সেৱা These solutions are part of SCERT All Subject Solutions. Here we have given Assam Board Class 12 Finance Chapter 4 বিত্তীয় সেৱা Solutions for All Subject, You can practice these here.
বিত্তীয় সেৱা
Chapter : 4
| (ক) অতি চমু প্রশ্নোত্তৰঃ |
১। ভাৰতত কিমান চনত আৰু কোনে মাৰ্চেণ্ট বেংকিং প্ৰৱৰ্তন কৰিছিল?
উত্তৰঃ ভাৰতত ১৯৬৭ চনত নেশ্যনেল গ্ৰীগুলেছ বেংকৰ দ্বাৰা মাৰ্চেণ্ট বেংকিং প্ৰৱৰ্তন কৰা।
২। বেংকিং বিভাগ স্থাপন কৰা প্ৰথম ভাৰতীয় বিত্তীয় প্ৰতিষ্ঠানৰ নাম লিখা।
উত্তৰঃ ভাৰতীয় ষ্টেট বেংক।
৩। ভাৰতত মাৰ্চেণ্ট বেংকিং সেৱা প্ৰদান কৰা দূবিধ সংস্থাৰ নাম লিখা।
উত্তৰঃ (ক) বৈদেশিক বেংকঃ যেনে— ষ্টেণ্ডার্ড চার্টার্ড বেংক, চিটিবেংক আদি।
(খ) ভাৰতীয় বেংকঃ যেনে— ষ্টেট বেংক অৱ ইণ্ডিয়া, কেনাৰা বেংক, বেংক অৱ বৰোদা ইত্যাদি।
৪। মাৰ্চেণ্ট বেংকাৰৰ সংজ্ঞা দিয়া।
উত্তৰঃ মাৰ্চেণ্ট বেংকাৰ হ’ল নিৰাপত্তাপত্ৰৰ স্বাক্ষৰৰ বাবে সহায় আগবঢ়োৱা ব্যক্তি। মার্চেন্ট বেংকাৰে গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে আৰু বহু দায়িত্ব বহন কৰে। যেনে— ৰাজহুৱা সমস্যা পৰিচালনা কৰা, নিৰাপত্তাপত্ৰৰ ব্যক্তিগত স্থান নির্ণয়, আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় বিত্তীয় পৰামৰ্শ দাতা সেৱা আদি।
৫। মার্চেন্ট বেংকিং কি?
উত্তৰঃ মাৰ্চেণ্ট বেংকিং হৈছে ঔদ্যোগিক প্রকল্প বা নিগম এককসমূহক নতুন উদ্যোগ আৰু নতুন কোম্পানীসমূহৰ ভাসমান, নতুন প্ৰকল্পৰ প্ৰস্তুতি, পৰিকল্পনা আৰু নিষ্পাদন, কাৰিকৰী, বিত্তীয়, সাংগঠনিক আৰু পৰিচালনাৰ ক্ষেত্ৰত পৰামৰ্শ আদি সেৱা প্ৰদান কৰা। মার্চেন্ট বেংকিঙৰ এটা প্রধান কাম হ’ল বিলি ব্যৱস্থাপনা।
৬। মিউচুৱেল ফাণ্ড কি?
উত্তৰঃ মিউচুৱেল ফাণ্ড হৈছে এনে এটা কোম্পানী যিয়ে বহু বিনিয়োগ কাৰীৰ পৰা সামান্য পৰিমাণৰ ধন একত্ৰিত কৰি বিভিন্ন বিত্তীয় আহিলা যেনে— ষ্টক, চুক্তিপত্র (Bond) আৰু হ্রস্বম্যাদী ঋণত বিনিয়োগ কৰে।
৭। বেংকিং কি?
উত্তৰঃ ইংৰাজী শব্দ ‘বেংকিং’ৰ আক্ষৰিক অৰ্থ হৈছে বেংকৰ পৰিচালনা। বেংকিং হৈছে বেংকৰ ধন গ্ৰহণ আৰু ঋণ দিয়াৰ কাৰ্য। অর্থাৎ বেংকে সম্পূৰ্ণ কৰা দৈনন্দিন ব্যৱসায়িক কাম-কাজক সামগ্রিকভাৱে বেংকিং বুলি কোৱা হয়। গতিকে বেংকৰ সকলো কামৰ সামগ্ৰিক ৰূপক বেংকিং বোলা হয়। কোনো দেশ, ৰাজ্য বা চহৰৰ বেংকসমূহে তেওঁলোকৰ গ্ৰাহকৰ পৰা ধনখিনি সুৰক্ষিত কৰি ৰাখে আৰু তাৰ পিছত আনক ঋণ দিয়ে। ইয়াৰ ফলত অৰ্থনীতিৰ ভিতৰত ভাৰসাম্যৰ সৃষ্টি হয় আৰু ব্যক্তিসকলৰ এজনে ইয়াৰ পৰা লাভৱান হোৱাটো নিশ্চিত হয়।
| (খ) চমু আৰু ৰচনাধর্মী প্রশ্নোত্তৰঃ |
১। বিত্তীয় সেৱাৰ দুটা বহল শ্রেণী কি কি?
উত্তৰঃ বিত্তীয় সেৱা দুটা বহল শ্রেণী হ’লঃ
(ক) সম্পত্তিভিত্তিক/ পুঁজিভিত্তিক সেৱা।
(খ) মাচুল ভিত্তিক/ পৰামর্শদাতা সেৱা।
২। সম্পত্তিভিত্তিক আৰু মাচুলভিত্তিক দুটা সেৱাৰ নাম লিখা।
উত্তৰঃ দুটা সম্পত্তি বা পুঁজিভিত্তিক সেৱা হ’লঃ
(ক) ভাৰা ক্ৰয় আৰু গ্রাহক ঋণ।
(খ) গৃহ নির্মাণ বিত্ত।
দুটা মাচুল ভিত্তিক বা পৰামৰ্শদাতা সেৱা হ’লঃ
(ক) ঋণ ক্ষমতা প্রমাণিত কৰা।
(খ) শ্বেয়াৰ দালালী।
৩। বিত্তীয় সেৱা বুলিলে কি বুজা?
উত্তৰঃ বিত্তীয় সেৱা শব্দটোৱে বহল অৰ্থত সঞ্চয়ৰ সংগঠিত আৰু আবণ্টনক বুজায়। সঞ্চয়ক বিনিয়োগলৈ ৰূপান্তৰিত কৰাৰ প্ৰক্ৰিয়াৰ লগত জড়িত সেই সকলোবোৰ কাৰ্যকলাপ হিচাপে ইয়াক চিনাক্ত কৰা হয়। সেই সেৱাসমূহ প্ৰদান কৰা সত্তাসমূহক বিত্তীয় মধ্যস্থতাকাৰী বুলি কোৱা হয়। যেনে—
(i) সদাগৰী বেংকাৰ।
(ii) উদ্যোগিক মূলধন।
(iii) বাণিজ্যিক বেংক।
(iv) বীমা কোম্পানী ইত্যাদি।
সাধাৰণতে সকলো ধৰণৰ কাৰ্যকলাপ, যিবোৰ আৰ্থিক প্ৰকৃতিৰ হয়, সেইবোৰক ‘বিত্তীয় সেৱা’ শব্দটোৰ অধীনত অনা হ’ব। এইদৰে বিত্তীয় সেৱা খণ্ড এটা মূল ক্ষেত্ৰ আৰু ই ঔদ্যোগিক উন্নয়নৰ বাবে অতি প্রয়োজনীয়। সঞ্চয়ক সংগঠিত কৰিবলৈ আৰু বিভিন্ন বিনিয়োগযোগ্য প্ৰত্যাহ্বানৰ বাবে আবণ্টন দিবলৈ আৰু তাৰ দ্বাৰা এখন দেশৰ ঔদ্যোগিক উন্নয়নক প্ৰসাৰিত কৰিবলৈ এটা সুবিকশিত বিত্তীয় সেৱা উদ্যোগ নিতান্তই প্রয়োজনীয়।
৪। ই-বেংকিং কি? ইয়াৰ বৈশিষ্ট্যসমূহ কি কি?
উত্তৰঃ ই-বেংকিঙক ইলেকট্রনিক বেংকিং বা অনলাইন বেংকিং অথবা মোবাইল বেংকিং বুলিও অভিহিত কৰিব পাৰি। বৰ্তমান সময়ত অর্থনীতি, ব্যৱসায়-বাণিজ্যৰ উন্নতিৰ মুখ্য মাপকাঠি হ’ল বৰ্তমানৰ আধুনিক কৌশলৰ আৰু প্ৰযুক্তিৰ উদ্ভাৱন তথা আৱিষ্কাৰ। বৰ্তমান বিশ্বৰ দ্ৰুত উন্নয়নৰ মুখ্য কাৰণ হ’ল অত্যাধুনিক কলা-কৌশলৰ আৰু প্ৰযুক্তিৰ প্ৰয়োগ। একেদৰে বেংক ব্যৱস্থাৰ ক্ষেত্ৰতো গ্ৰাহকক আকৰ্ষণ আৰু বিভিন্ন সুবিধা প্ৰদান কৰাৰ উদ্দেশ্যে কম্পিউটাৰ, মোবাইল, ইণ্টাৰনেট আদি আধুনিক কৌশলৰ আৰু প্ৰযুক্তিৰ ব্যৱহাৰ বেংকসমূহেও কাৰ্যকৰী কৰিছে। ইলেকট্রনিক বেংকিং বা ইণ্টাৰনেট বেংকিং পদ্ধতিৰ দ্বাৰা বা অনলাইন বেংক ব্যৱস্থাৰ দ্বাৰা বেংক কর্তৃপক্ষ আৰু গ্ৰাহক দুয়োপক্ষই যিকোনো সময়তে লেনদেনৰ কাৰ্য সম্পাদন কৰিব পাৰে আৰু প্ৰয়োজনীয় সুবিধা ল’ব পাৰে।
(ক) ই গ্ৰাহকক ২৪ ঘণ্টীয়া বেংকিং সেৱাৰ সুবিধা প্ৰদান কৰে।
(খ) এজন গ্ৰাহকে নিজৰ হিচাবৰ ৰাহি জমাৰ বিষয়ে জানিব পাৰে।
(গ) পুঁজিৰ স্থানান্তৰ কৰিব পাৰে।
(ঘ) পুঁজিৰ বিৱৰণ আৰু চেকবহীৰ বাবে বেংক কর্তৃপক্ষক অনুৰোধ কৰিব পাৰে। শ্চঘগ্গ দাবী সাপেক্ষে বেংক ড্রাফটৰ কাম কৰিব পাৰে।
(ঙ) চেকৰ টকা পৰিশোধ বন্ধ কৰিব পাৰে আৰু নিজৰ এ.টি.এম. প্ৰয়োজনত ব্লক কৰিব পাৰে।
৫। ডেবিট কাৰ্ডৰ বৈশিষ্ট্যসমূহ কি কি?
উত্তৰঃ ডেবিট কাৰ্ডৰ সুবিধা আৰু সাধাৰণ ব্যৱহাৰকাৰীৰ বাবে আটাইতকৈ উল্লেখযোগ্য বৈশিষ্ট্যসমূহ হ’ল—
(ক) এ. টি. এম. ৰ পৰা নগদ ধন উলিওৱাৰ সুবিধা বা কাৰ্ডৰ জৰিয়তে ব্যক্তিগতভাৱে বা অনলাইন দুয়োটাতে ধন পৰিশোধ কৰা।
(খ) ডেবিট কাৰ্ডৰ জৰিয়তে নগদ ধনৰ পৰিৱৰ্তে ক্ৰয় কৰিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
(গ) ডেবিট কার্ড ক্রেডিট কাৰ্ডৰ দৰেই।
(ঘ) ডেবিট কাৰ্ডৰ জৰিয়তে কার্ডধাৰীয়ে তেওঁৰ বেংক একাউণ্টত থকা ধনখিনি পোনপোটীয়াকৈ ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰিব।
(ঙ) ডেবিট কাৰ্ড নিৰাপদ কার্ড।
৬। এ. টি. এম. কার্ড কিয় গুৰুত্বপূর্ণ?
উত্তৰঃ এ. টি. এম. কাৰ্ডৰ গুৰুত্ববোৰ হ’ল—
(ক) এ.টি.এম. কাৰ্ডৰ সহায়ত আমি কৰিব পৰা একমাত্ৰ কামটো হ’ল এ.টি.এম.ৰ পৰা নগদ ধন উলিওৱা। এ.টি.এম. কাৰ্ডত ৪ সংখ্যাৰ পিন বা একক পিন ব্যৱহাৰ কৰা হয় যিটো আমাৰ বেংক বহীৰ সৈতে সংযুক্ত।
(খ) এ. টি. এম. কাৰ্ডত কোনো ধৰণৰ সুত লোৱা নহয় যদিও ইয়াৰ বিষয়ে আটাইতকৈ বাধাপ্রাপ্ত কাৰকটো হ’ল আমি ইয়াক সকলোতে ব্যৱহাৰ কৰিব নোৱাৰো। ইহঁতৰ উপযোগিতা অতি সীমিত।
(গ) এ.টি.এম. কাৰ্ডৰ বিষয়ে বিবেচনা কৰিবলগীয়া আন এটা কথা হ’ল যে আমি বেলেগ বেংকৰ এ.টি.এম.ৰ পৰা নগদ ধন উলিয়ালে আমাৰ বেংক বা আন বেংকে এ.টি.এম. চাৰ্জৰ নামত অধিক মাচুল ল’ব পাৰে।
(ঘ) লগতে, আমাৰ বহীত অপর্যাপ্ত ধনৰ ক্ষেত্ৰত এ.টি.এম. কাৰ্ডত অধিবিকৰ্ষৰ (Overdraft) সুবিধা ব্যৱহাৰ কৰিব নোৱাৰিম।
৭। এ.টি.এম. কাৰ্ড আৰু ডেবিট কাৰ্ডৰ মাজৰ পাৰ্থক্য লিখা।
উত্তৰঃ (ক) ক্রেডিট কার্ডবোৰ সমগ্ৰ বিশ্বতে সমানে ব্যৱহাৰ কৰা হয়, সেয়েহে ভ্ৰমণ কৰোতে সেইবোৰ অধিক কার্যকৰী হয়, কিন্তু ডেবিট কার্ডবোৰ কেৱল নিজৰ দেশত গ্রহণযোগ্য।
(খ) ক্রেডিট কাৰ্ডৰ তুলনাত ডেবিট কার্ড প্রদান কৰাৰ মাচুল অতি কম।
(গ) ডেবিট কাৰ্ডৰ সহায়ত আমি আমাৰ বেংকত জমা কৰা সকলো ধন উলিয়াব পাৰ। কিন্তু আমি ক্রেডিট কার্ডত বেংকে যি সীমা দিব সেই সীমা ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰো।
(ঘ) ডেবিট কাৰ্ডৰ সৈতে অধিক ধন লেনদেন কৰিবলৈ আমি কোনো সুত পৰিশোধ কৰিব নালাগে। কিন্তু ক্রেডিট কাৰ্ডৰ সৈতে অধিক ধন লেনদেন কৰিবলৈ আমি মাচুল পৰিশোধ কৰিব লাগিব।
(ঙ) ডেবিট কাৰ্ডৰ সহায়ত আমি কেৱল আমাৰ বেংক একাউণ্টৰ পৰা ধনৰ লেনদেন কৰো, কিন্তু ক্রেডিট কাৰ্ডৰ সহায়ত আমি বেংকৰ পৰা একে ধন ঋণ লওঁ।
৮। মোবাইল বেংকিঙৰ অসুবিধাসমূহ কি কি?
উত্তৰঃ মোবাইল বেংকিঙৰ অসুবিধাসমূহ হ’ল—
(ক) সকলো মোবাইল ফোনতে মোবাইল বেংকিং উপলব্ধ নহয়। কেতিয়াবা, দামি স্মার্টফোনত উপলব্ধ মোবাইল বেংকিং ফিচাৰ (Feature) ব্যৱহাৰ কৰিবলৈ আমাৰ ফোনত এপ ইনষ্টল কৰিবলগীয়া হয়। যদি গ্ৰাহকৰ হাতত স্মার্টফোন নাথাকে তেন্তে মোবাইল বেংকিঙৰ ব্যৱহাৰ সীমিত হৈ পৰে।
(খ) ধন হস্তান্তৰৰ দৰে লেনদেন কেৱল উচ্চমানৰ ফোনতহে উপলব্ধ।
(গ) মোবাইল বেংকিঙৰ নিয়মীয়া ব্যৱহাৰৰ ফলত বেংকে সেৱা প্ৰদানৰ বাবে অতিৰিক্ত মাচুল আৰোপ কৰিব পাৰে।
(ঘ) মোবাইল বেংকিং ব্যৱহাৰকাৰীসকলে ভুৱা বাৰ্তা পোৱাৰ আশংকা থাকে।
(ঙ) মোবাইল বেংকিঙৰ জৰিয়তে হুণ্ডি ব্যৱসায়ৰ সহায়ত বিদেশত ধন ৰপ্তানি কৰা হয়, যি আমাৰ দেশৰ বাবে এক বৃহৎ বিত্তীয় লোকচান।
(চ) মোবাইল বেংকিঙৰ জয়িতে বিভিন্ন ধৰণৰ বিল পৰিশোধ কৰাটো অলপ হেঁচা কাৰণ সকলোৱে এইবোৰ সহজে আয়ত্ত কৰিব নোৱাৰে, বহুতে বিল কেনেকৈ পঠিয়াব লাগে তাৰ নিয়ম নাজানে।
৯। মোবাইল বেংকিঙৰ কাৰ্যসমূহ কি কি?
উত্তৰঃ মোবাইল বেংকিঙৰ কাৰ্যসমূহ হ’ল—
(ক) একাউণ্ট বহীৰ ৰাহি আৰু শেহতীয়া লেনদেনৰ তালিকা লাভ কৰা।
(খ) বৈদ্যুতিক বিল পৰিশোধ।
(গ) দূৰৱৰ্তী চেক জমা।
(ঘ) গ্ৰাহকৰ পৰা গ্ৰাহকক ধন পৰিশোধ।
(ঙ) গ্ৰাহক বা আনৰ একাউণ্ট বহীৰ মাজত ধন স্থানান্তৰ।
১০। পট্টা (Lease) কি?
উত্তৰঃ পট্টা হৈছে এক অন্তর্নিহিত বা লিখিত চুক্তি য’ত এজন পট্টাদাতাই এজন পট্টাধাৰীৰ দ্বাৰা ব্যৱহাৰ কৰিব লগা সম্পত্তি এৰি দিবলৈ গ্ৰহণ কৰা চৰ্তবোৰ নিৰ্দিষ্ট কৰে। চুক্তিখনত পট্টাধাৰীয়ে সম্পত্তিটো চুক্তিবদ্ধ সময়ৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰাৰ প্ৰতিশ্ৰুতি দিয়া হৈছে আৰু চুক্তিবদ্ধ সময়ছোৱাত মালিকক ধাৰাবাহিকভাৱে ধন পৰিশোধ কৰাৰ নিশ্চয়তা দিয়া হৈছে। দুয়োপক্ষই চুক্তিৰ চৰ্তসমূহৰ দ্বাৰা বান্ধ খাই থাকে আৰু যদি কোনোবাই চুক্তিৰ বাধ্যবাধকতা পূৰণ কৰিব নোৱাৰে তেন্তে ইয়াৰ পৰিণতিও হয়।
১১। পট্টা বিত্তীয়কৰণৰ সংজ্ঞা লিখা।
উত্তৰঃ পট্টাক চুক্তিবদ্ধ চুক্তি হিচাপে সংজ্ঞায়িত কৰিব পাৰি য’ত কোনো সঁজুলিৰ মালিকে (পট্রাদাতাই) সঁজুলিটো ব্যৱহাৰ কৰাৰ অধিকাৰ ব্যৱহাৰকাৰীক (পট্টাধাৰী) ভাৰাৰ বাবে চুক্তিবদ্ধ সময়ৰ বাবে হস্তান্তৰ কৰে। পট্টাৰ সময়সীমাৰ শেষত সম্পত্তিসমূহ পট্টাদাতাৰ হাতলৈ ঘূৰি আহে যদিহে পট্টাধাৰীলৈ মালিকীস্বত্ব হস্তান্তৰৰ ব্যৱস্থা নাথাকে। সাধাৰণতে সম্পত্তিৰ বীমা আৰু ৰক্ষণাবেক্ষণৰ খৰচ পট্টাধাৰীয়ে বহন কৰে।
ভাৰতীয় প্ৰেক্ষাপটত পট্টা লেনদেন আৰু ভাৰা ক্ৰয়ৰ দৰে অন্যান্য সম্পত্তি বিত্তীয় পৰিকল্পনাৰ মাজৰ মৌলিক পার্থক্যটো হ’ল যে পট্টা চুক্তিত পট্টাদাতাৰ পৰা পট্টাধাৰীলৈ মালিকীস্বত্ব হস্তান্তৰৰ ব্যৱস্থা কৰিব নোৱাৰি আনহাতে আন সম্পত্তিভিত্তিক বিত্তীয় পৰিকল্পনাত এই বৈশিষ্ট্য থাকে। ফলস্বৰূপে পাট্টা লেনদেনৰ কৰ আৰু হিচাপ-নিকাচৰ দিশসমূহ অন্যান্য বিত্তীয় পৰিকল্পনাৰ তুলনাত পৃথক।
১২। পট্টাৰ প্ৰধান বৈশিষ্ট্য বা উপাদানসমূহ কি কি?
উত্তৰঃ পট্টাৰ প্ৰধান বৈশিষ্ট্য বা উপাদানসমূহ হ’ল—
(ক) চুক্তিঃ পট্টা বিত্তীয়কৰণ সাহায্যৰ চুক্তিত মূলতঃ দুটা পক্ষ থাকে, যথা মালিক আৰু ব্যৱহাৰকাৰী।
(খ) সম্পত্তিঃ পট্টাত ল’বলগীয়া সম্পত্তি হৈছে বিষয়বস্তু পট্টা বিত্তীয় চুক্তি।
(গ) পট্টাৰ সময়সীমাঃ মৌলিক পট্টাৰ সময়ছোৱা, য’ত পট্টা বাতিল কৰিব নোৱাৰি।
(ঘ) ভাৰাৰ পৰিশোধঃ পট্টা লেনদেনৰ বাবে পট্টাধাৰীয়ে পট্টাদাতাক দিয়া ধন হ’ল পট্টা ভাৰা।
(ঙ) ৰক্ষণাবেক্ষণঃ পট্টা লোৱা সম্পত্তিৰ সৈতে জড়িত ৰক্ষণাবেক্ষণ আৰু মেৰামতি, কৰ, বীমা আৰু অন্যান্য খৰচৰ পৰিশোধৰ ব্যৱস্থা।
(চ) পট্টাৰ ম্যাদঃ পট্টাৰ ম্যাদ হ’ল সেই সময়ছোৱা, যাৰ বাবে পট্টাৰ চুক্তিখন কার্যক্ষম হৈ থাকে।
১৩। পট্টা সঞ্চালনৰ বৈশিষ্ট্যসমূহ কি কি?
উত্তৰঃ পট্টা সঞ্চালনৰ বৈশিষ্ট্যসমূহ হ’ল—
(ক) পট্টা সঞ্চালন হৈছে পট্টাধাৰী আৰু সম্পত্তিৰ মালিকৰ মাজত সম্পত্তিৰ ব্যৱহাৰৰ হ্রস্বম্যাদী ব্যৱস্থা।
(খ) সেই সম্পত্তিৰ লগত জড়িত বিভিন্ন খৰচ যেনে— ৰক্ষণাবেক্ষণ, কৰ আদি সম্পত্তিৰ মালিকে পৰিশোধ কৰে।
(গ) পট্টা সঞ্চালনৰ ম্যাদ সদায় সেই সম্পত্তিৰ অৰ্থনৈতিক জীৱনকালতকৈ কম হয়।
(ঘ) পট্টাধাৰীয়েপট্টা সঞ্চালনৰ শেষ তাৰিখৰ আগতেইপট্টাৰ সঞ্চালন বাতিল কৰিব পাৰে।
(ঙ) পট্টাধাৰী আৰু সম্পত্তিৰ মালিকৰ মাজত হোৱা চুক্তিৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি পট্টা সঞ্চালনৰ সৈতে জড়িত চর্তসমূহ যথেষ্ট ভিন্ন হ’ব পাৰে।
(চ) পট্টা সঞ্চালনৰ সময়ছোৱাত পট্টাধাৰীয়ে যি ভাষা দিয়ে সেয়া সম্পত্তিৰ খৰচতকৈ কম।
১৪৷ পট্টা চুক্তিৰ বিষয়বস্তু লিখা।
উত্তৰঃ পট্টা চুক্তিত পট্টাদাতা আৰু পট্টাধাৰী আইনী অধিকাৰ আৰু বাধ্যবাধকতা বা দায়বদ্ধতা নিৰ্দিষ্ট কৰা হৈছে। ইয়াত সাধাৰণতে তলত দিয়াবোৰৰ সৈতে সম্পর্কিত চৰ্তাৱলী থাকে।
(ক) পট্টাদাতা, পট্টাধাৰী আৰু সঁজুলিৰ বিৱৰণ।
(খ) পট্টা ভাৰাৰ পৰিশোধৰ পৰিমাণ, সময় আৰু স্থান।
(গ) সঁজুলি যোগান ধৰাৰ সময় আৰু স্থান।
(ঘ) পট্টা লোৱা সঁজুলিসমূহৰ বিতৰণ আৰু দখল কৰাৰ দায়িত্ব পট্টাধাৰীৰ।
(ঙ) ৰক্ষণাবেক্ষণ, মেৰামতি, পঞ্জীয়ন আদিৰ বাবে পট্টাধাৰীৰ দায়িত্ব আৰু পট্টাধাৰীয়ে ঋণ পৰিশোধ নকৰাৰ ক্ষেত্ৰত পট্টাদাতাৰ অধিকাৰ।
(চ) পট্টাদাতাৰ হৈ পট্টাধাৰীয়ে ল’বলগীয়া বীমা।
(ছ) বেংকৰ সুতৰ হাৰ, মূল্য হ্ৰাসৰ হাৰ আৰু বিত্তীয় প্ৰৰোচনাৰ দৰে কিছুমান বাহ্যিক কাৰকৰ পৰিৱৰ্তন হ’লে পট্টা ভাৰাৰ তাৰতম্য।
(জ) পট্টাধাৰীৰ বাবে পট্টা নবীকৰণৰ বিকল্প।
(ঝ) পট্টাৰ সময়সীমা শেষ হলে সঁজুলি ঘূৰাই দিয়া।
১৫। বিত্তীয় সেৱাৰ বৈশিষ্ট্য বা প্রকৃতি কি কি? ব্যাখ্যা কৰা।
উত্তৰঃ বিত্তীয় সেৱাৰ তলত দিয়া বৈশিষ্ট্যসমূহৰ পৰা আমি ইয়াৰ প্ৰকৃতি বুজিব পাৰো—
(ক) অস্পষ্টতাঃ বিত্তীয় সেৱা অস্পষ্ট। গতিকে ইহঁতক একে ৰূপত মানক বা পুনৰুৎপাদন কৰিব নোৱাৰি। বিত্তীয় সেৱা যোগান ধৰা প্ৰতিষ্ঠানসমূহৰ ভাবমূর্তি আৰু আত্মবিশ্বাস উন্নত হ’ব লাগে। অন্যথা তেওঁলোক সফল নহ’বও পাৰে। তেওঁলোকে নিজৰ সেৱাৰ গুণগত মান আৰু উদ্ভাৱনত গুৰুত্ব দিব লাগিব। তেতিয়াহে তেওঁলোকে বিশ্বাসযোগ্যতা গঢ়ি তুলিব পাৰিব আৰু গ্ৰাহকৰ আস্থা লাভ কৰিব পাৰিব।
(খ) অবিচ্ছেদ্যতাঃ বিত্তীয় সেৱাৰ উৎপাদন আৰু যোগান দুয়োটা একেলগে কৰিব লাগিব। সেয়েহে বিত্তীয় সেৱা প্রতিষ্ঠান আৰু ইয়াৰ গ্ৰাহকৰ মাজত নিখুঁত বুজাবুজি থাকিব লাগে।
(গ) পৰিৱৰ্তনশীলতাঃ বিভিন্ন ক্ষেত্ৰত বিভিন্ন গ্ৰাহকৰ বিভিন্ন ধৰণৰ আৰ্থিক আৰু আনুষংগিক প্ৰয়োজনীয়তা পূৰণ কৰিবলৈ বিত্তীয় সেৱা সংস্থাসমূহে বহুতো সামগ্ৰী আৰু সেৱা আগবঢ়াব লাগিব। অর্থাৎ বিত্তীয় সেৱাসমূহ গ্ৰাহকৰ প্ৰয়োজন অনুসৰি নিৰ্মাণ কৰিব লাগিব। সেৱা প্রতিষ্ঠানসমূহে নিজৰ ব্যক্তিগত পৰিচয় গঢ়ি তুলিবলৈ নিজৰ সেৱাসমূহৰ পাৰ্থক্য ৰাখে।
(ঘ) মানৱ উপাদানৰ আধিপত্যঃ বিত্তীয় সেৱাত মানৱ উপাদানৰ আধিপত্য আছে। এইদৰে বিত্তীয় সেৱাসমূহ শ্রম নিবিড়। ইয়াৰ বাবে মানসম্পন্ন বিত্তীয় সামগ্ৰীৰ বজাৰ কৰিবলৈ দক্ষ কৰ্মীৰ প্ৰয়োজন।
(ঙ) তথ্যভিত্তিকঃ বিত্তীয় সেৱা উদ্যোগ হৈছে তথ্যভিত্তিক উদ্যোগ। ইয়াৰ লগত তথ্য সৃষ্টি, প্ৰচাৰ আৰু ব্যৱহাৰ জড়িত হৈ আছে। বিত্তীয় সেৱাৰ উৎপাদনত তথ্য এক অপৰিহাৰ্য উপাদান।
১৬। বিত্তীয় সেৱাৰ গুৰুত্বৰ বিষয়ে চমুকৈ ব্যাখ্যা কৰা।
উত্তৰঃ বিত্তীয় সেৱাৰ গুৰুত্বৰ বিষ েতলত চমুকৈ ব্যাখ্যা কৰা হ’ল—
(ক) অর্থনৈতিক বৃদ্ধিঃ বিত্তীয় সেৱা উদ্যোগে জনসাধাৰণৰ সঞ্চয়ক সংগঠিত কৰে আৰু সাধাৰণতে মানুহ আৰু বিশেষকৈ নিগম উদ্যোগক বিভিন্ন সেবা প্রদান কৰি উৎপাদনশীল বিনিয়োগলৈ প্ৰেৰণ কৰে। মুঠতে যিকোনো দেশৰ অৰ্থনৈতিক বিকাশ এই সঞ্চয় আৰু বিনিয়োগৰ ওপৰত নির্ভরশীল।
(খ) সঞ্চয়ৰ প্ৰসাৰঃ বিত্তীয় সেৱা উদ্যোগে ৰূপান্তৰ সেৱা প্ৰদান কৰি জনসাধাৰণৰ সঞ্চয়ক সংগঠিত কৰে। ই বৃহৎ সংখ্যক লোকৰ পৰা সংগ্ৰহ কৰা সৰু সৰু জমা ধনৰ পৰা বিপুল ঋণ প্রদান কৰি দায়বদ্ধতা, সম্পত্তি আৰু আকাৰৰ পৰিৱৰ্তন সেৱা প্ৰদান কৰে। এইদৰে বিত্তীয় সেৱা উদ্যোগে সঞ্চয়ক প্রসারিত কৰে।
(গ) মূলধন গঠনঃ বিত্তীয় সেৱা উদ্যোগে বিভিন্ন মূলধন বজাৰৰ মধ্যস্থতাকাৰী সেৱা আগবঢ়াই মূলধন গঠনত সহায় কৰে। মূলধন গঠনেই হৈছে অর্থনৈতিক বিকাশৰ ভিত্তি।
(ঘ) কর্মসংস্থাপনৰ সুযোগ সৃষ্টিঃ বিত্তীয় সেৱা উদ্যোগে সমগ্ৰ বিশ্বৰ লাখ লাখ লোকক কর্মসংস্থাপনৰ সুযোগ প্রদান কৰে।
(ঙ) GNP ত অৱদানঃ শেহতীয়াকৈ প্ৰায় দেশসমূহত বছৰৰ পিছত বছৰ ধৰি GNP লৈ বিত্তীয় সেৱাৰ অৱদান বৃদ্ধি পাইছে।
(চ) তাৰল্যতাৰ ব্যৱস্থাঃ বিত্তীয় সেরা উদ্যোগে অর্থনৈতিক কার্যকলাপব বিভিন্ন পথত সঞ্চয় আৰু বিনিয়োগ আবণ্টন আৰু পুনৰ আবণ্টন কৰি বিত্তীয় ব্যৱস্থাত তাবল্যতাক প্ৰসাৰিত কৰে। ই বিত্তীয় সম্পত্তিক তাবল্য নগদ ধনলৈ সহজে ৰূপান্তৰিত কৰাত সহায় কৰে।
১৭। বিত্তীয় সেৱাৰ কাৰ্যসমূহ কি কি?
উত্তৰঃ বিত্তীয় সেৱাৰ কাৰ্যসমূহ হ’ল—
(ক) অর্থনীতিত লেনদেন (সামগ্ৰী আৰু সেৱাৰ বিনিময়) ৰ সুবিধা প্ৰদান কৰা।
(খ) সঞ্চয় সংগঠিত কৰা (যিটোৰ বাবে অন্যথা বিপনীসমূহ বহুত বেছি সীমিত হ’ব)।
(গ) মূলধন পুঁজি আবণ্টন (বিশেষকৈ উৎপাদনশীল বিনিয়োগৰ বিত্তীয় সাহায্যৰ বাবে)।
(ঘ) পৰিচালকসকলক নিৰীক্ষণ কৰা (যাতে আবণ্টিত ধন কল্পনা কৰা ধৰণে ব্যয় কৰা হয়)।
(ঙ) বিপদৰ ৰূপান্তৰ (একত্ৰীকৰণৰ জৰিয়তে ইয়াক হ্রাস কৰা আৰু ইয়াক বহন কৰিবলৈ অধিক ইচ্ছুকসকলে ইয়াক বহন কৰিবলৈ সক্ষম কৰা)।
(চ) এই প্রতিষ্ঠানসমূহে প্রয়োজনীয় ধন সংগ্ৰহ কৰাত সহায় কৰাই নহয়, ধনৰ কাৰ্যক্ষম নিয়োগ নিশ্চিত কৰে।
(ছ) বিত্তীয় মিশ্ৰণ নিৰ্ণয় কৰাত ইহঁতে সহায় কৰে।
(জ) তেওঁলোকে ঋণদাতাক সেৱা আগবঢ়োৱাৰ পৰ্যায়লৈকে নিজৰ সেৱা সম্প্ৰসাৰণ কৰে৷
(ঝ) ইহঁতে বিল ৰেহাই, ঋণ দাতাৰ কাৰক মুদ্ৰা বজাৰত হ্রস্বম্যাদী পুঁজি অধিগ্রহণ, বাণিজ্য, ঋণৰ নিৰাপত্তাকৰণ ইত্যাদি সেৱা আগবঢ়াই ধনৰ দক্ষ ব্যৱস্থাপনা নিশ্চিত কৰে।
১৮। বিত্তীয় সেৱাৰ পৰিসৰ আৰু প্ৰকাৰৰ বিষয়ে উল্লেখ কৰা।
উত্তৰঃ বিত্তীয় সেৱাৰ পৰিসৰ অতি বহল কাৰণ বিত্তীয় সেৱাই বহুতো সেৱা সামৰি লয়।
বিত্তীয় সেৱাৰ যোগান (বিত্তীয় মধ্যস্থতাকাৰী) ত তলত দিয়া ধৰণৰ প্ৰতিষ্ঠানসমূহ অন্তর্ভুক্ত কৰা হৈছে—
(ক) বেংক আৰু বিত্তীয় প্রতিষ্ঠান।
(খ) বীমা কোম্পানী।
(গ) ষ্টক বিনিময় কেন্দ্র।
(ঘ) একক সংগঠন।
(ঙ) বিনিয়োগ সংগঠন আৰু মিউচুৱেল ফাণ্ড।
(চ) বিত্তীয় কোম্পানী ইত্যাদি।
বিভিন্ন বিত্তীয় প্রতিষ্ঠান, বাণিজ্যিক বেংক আৰু ব্যৱসায়ী বেংকৰ দ্বাৰা প্ৰদান কৰা বিত্তীয় সেৱাক ব্যাপকভাৱে দুটা ভাগত ভাগ কৰিব পাৰি।
(i) সম্পত্তিভিত্তিক/ পুঁজিভিত্তিকঃ গুৰুত্বপূর্ণ পুঁজিভিত্তিক সেৱাসমূহৰ ভিতৰত আছেঃ
(ক) সঁজুলি পট্টা।
(খ) ভাৰা ক্ৰয় আৰু গ্রাহক ঋণ।
(গ) উদ্যোগিক মূলধন।
(ii) মাচুলভিত্তিক/পৰামৰ্শদাতা সেৱাঃ মাচুলভিত্তিক সেৱাসমূহৰ ভিতৰত তলত উল্লেখ কৰাসমূহ অন্তৰ্ভুক্তঃ
(ক) নিগম পৰামর্শ।
(খ) সদাগৰী বেংকিং।
(গ) পৰ্টফলিঅ’ ব্যৱস্থাপনা ইত্যাদি।
১৯। পুঁজিভিত্তিক আৰু অ-পুঁজিভিত্তিক সেৱাসমূহ কি কি?
উত্তৰঃ আটাইতকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ পুঁজিভিত্তিক আৰু অ-পুঁজিভিত্তিক সেৱা (বা সেৱাৰ প্ৰকাৰ) ৰ বিষয়ে তলত দিয়া ধৰণে চমুকৈ আলোচনা কৰিব পাৰিঃ
(ক) সম্পত্তি/পুঁজি ভিত্তিক সেৱাসমূহঃ
(i) সঁজুলি পট্টা/পট্টা বিত্তীয় সাহায্যঃ পট্টা হৈছে এনে এক চুক্তি যাৰ অধীনত কোনো প্রতিষ্ঠানে পট্টা ভাৰা নামৰ চুক্তিবদ্ধ মাচুল পৰিশোধ কৰি যন্ত্রপাতি আদিৰ দৰে মূলধন সম্পত্তিৰ ব্যৱহাৰ কৰাৰ অধিকাৰ লাভ কৰে। যিজন ব্যক্তিয়ে (বা কোম্পানীটোৱে) অধিকার লাভ কৰে তেওঁক পট্টাধাৰী বুলি জনা যায়। সম্পত্তিৰ মালিকীস্বত্ব তেওঁ নাপায়। তেওঁ কেৱল সম্পত্তি ব্যৱহাৰ কৰাৰ অধিকাৰহে লাভ কৰে। অধিকাৰ দিয়া ব্যক্তিজনক (বা কোম্পানীটো) পট্টাদাতা বুলি জনা যায়।
(ii) ভাৰাতীয়া ক্ৰয় আৰু গ্ৰাহকৰ ঋণঃ ভাৰাতীয়া ক্ৰয় হৈছে পট্টাৰ বিকল্প। ভাৰা ক্ৰয় হ’ল এনে লেনদেন য’ত সামগ্রী ক্ৰয় আৰু বিক্ৰী কৰা হয়, এই চৰ্তত যে কিস্তিত ধন পৰিশোধ কৰা হয়। ক্রেতাই কেৱল সামগ্ৰীৰ দখলহে পায়। তেওঁ মালিকীস্বত্ব নাপায়। শেষৰ কিস্তি দিয়াৰ পিছতহে তেওঁ মালিকীস্বত্ব লাভ কৰে। যদি ক্রেতাই কোনো কিস্তি দিব নোৱাৰে তেন্তে বিক্রেতাই সামগ্ৰীখিনি পুনৰ দখল কৰিব পাৰে। প্ৰতিটো কিস্তিত সুতো অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হয়।
(iii) বিল ৰেহাইঃ বিলৰ ৰেহাই হৈছে বিত্তীয় কোম্পানীসমূহে প্ৰদান কৰা এক আকর্ষণীয় পুঁজিভিত্তিক বিত্তীয় সেৱা। সময় বিলৰ ক্ষেত্ৰত (নির্দিষ্ট সময়ৰ পিছত প্ৰদান কৰিবলগীয়া) ধাৰকে মেয়াদ বা নিৰ্ধাৰিত তাৰিখলৈকে অপেক্ষা কৰাৰ প্ৰয়োজন নাই। যদি তেওঁক টকাৰ প্রয়োজন হয়, তেন্তে তেওঁ নিজৰ বেংকাৰৰ ওচৰত বিল বেহাই দিব পাৰে। এটা নির্দিষ্ট পৰিমাণ (বেহাই) কৰ্তন কৰাৰ পিছত বেংকাৰে গ্ৰাহকৰ বহীত মুঠ ধন জমা কৰে।
(iv) উদ্যোগিক মূলধনঃ উদ্যোগিক মূলধনে কেৱল নতুন ব্যৱসায়িক উদ্যোগিক বিত্তীয় সাহায্যৰ বাবে উপলব্ধ মূলধনক বুজায়। ইয়াৰ লগত জড়িত হৈ আছে বৃদ্ধি পোৱা কোম্পানীসমূহক বিত্তীয় ঋণ দিয়া। ই উচ্চহাৰত লাভৰ লক্ষ্যৰে অতি বিপজ্জনক প্ৰকল্পত বিনিয়োগ কৰে। মুঠতে উদ্যোগিক মূলধনৰ অৰ্থ হ’ল সমাংশ বিত্তৰ ৰূপত দীৰ্ঘম্যাদী বিপদাশংক মূলধন।
(v) গৃহ নিৰ্মাণৰ বিত্তীয় সাহায্যঃ গৃহ নিৰ্মাণৰ বিত্তীয় সাহায্যৰ অৰ্থ হ’ল কেৱল গৃহ নিৰ্মাণৰ বাবে বিত্তীয় সাহায্য প্ৰদান কৰা। ১৯৮৮ চনত ভাৰতীয় ৰিজাৰ্ভ বেংকৰ দ্বাৰা নেশ্যনেল হাউছিং বেংক (NHB) প্রতিষ্ঠা কৰাৰ লগে লগে ই ভাৰতত পুঁজিভিত্তিক বিত্তীয় সেৱা হিচাপে আত্মপ্ৰকাশ কৰে। এইটো দেশৰ এটা শীৰ্ষ গৃহ নিৰ্মাণ বিত্তীয় প্রতিষ্ঠান।
(vi) মিউচুৱেল ফাণ্ডঃ মিউচুৱেল ফাণ্ড হৈছে বিত্তীয় মধ্যস্থতাকাৰী যিয়ে জনসাধাৰণৰ পৰা সঞ্চয় সংগ্ৰহ কৰি নিগম আৰু চৰকাৰী নিৰাপত্তাৰ মিশ্ৰণত বিনিয়োগ কৰে। মিউচুৱেল ফাণ্ড সঞ্চালনকাৰীসকলে এই নিৰাপত্তা দপ্তৰটো সক্রিয়ভাৱে পৰিচালনা কৰে আৰু লভ্যাংশ, সুত আৰু মূলধন লাভৰ জৰিয়তে আয় কৰে।
(খ) অপুঁজিভিত্তিক/মাচুলভিত্তিক বিত্তীয় সেৱাঃ
(i) ব্যৱসায়িক বেংকিংঃ ব্যৱসায়িক বেংকিং মূলতঃ এটা সেৱা বেংকিং, য’ত পুঁজি প্ৰদান কৰাতকৈ ব্যৱস্থাপনাৰ অ-পুঁজিভিত্তিক সেৱা প্ৰদানৰ কথা চিন্তা কৰা হয়। ব্যৱসায়ী বেংকাৰজনে কেৱল মধ্যস্থতাকাৰী হিচাপে কাম কৰে। ইয়াৰ মূল কাম হ’ল ইয়াৰ মালিকৰ পৰা প্ৰয়োজনীয় লোকলৈ মূলধন হস্তান্তৰ কৰা।
(ii) শ্বেয়াৰ দালালীঃ শ্বেয়াৰ দালালী এটা পেছাদাৰী পৰামৰ্শদাতা সেৱা হিচাপে আত্মপ্রকাশ কৰিছে। শ্বেয়াৰ দালাল হৈছে স্বীকৃতিপ্রাপ্ত শ্বেয়াৰ বিনিময়ৰ সদস্য। তেওঁ শ্বেয়াৰ, নিৰাপত্তাৰ ক্রয়, বিক্ৰী বা চুক্তি কৰে। প্ৰতিজন শ্বেয়াৰ দালালে দালাল হিচাপে কাম কৰিবলৈ নিজকে ভাৰতীয় নিৰাপত্তা আৰু বিনিময় ব’ড (SEBI) ত পঞ্জীয়ন কৰাটো বাধ্যতামূলক। শ্বেয়াৰ বিনিময়ৰ সদস্য হিচাপে তেওঁ ইয়াৰ নিয়ম-নীতি আৰু উপ-বিধি মানি চলিব লাগিব।
(iii) ঋণ কার্য নিৰ্ব্বাহক সভাঃ ঋণ কার্য নির্বাহক সভা হৈছে এনে এক ব্যৱস্থা যত বেংকৰ এটা দলে অংশগ্ৰহণ কৰি একক ঋণৰ বাবে ধন যোগান ধৰে। ঋণ কার্য নির্ব্বাহত সভাত ১০১ পৰা ৩০ টা বেংকৰে গঠিত বেংকৰ এটা দলে অংশগ্ৰহণ কৰি ধন প্ৰদান কৰে য’ত বেংকসমূহৰ এটাই মুখ্য পৰিচালক। এই নেতৃত্ব দিয়া বেংকটো নেতৃত্ব দিয়া প্ৰবন্ধকৰ ওপৰত থকা আস্থাৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি নিগম উদ্যোগসমূহে সিদ্ধান্ত লয়।
এটা বেংকে বৃহৎ ঋণ দিব নোৱাৰে। সেয়েহে কেইবাটাও বেংকে একত্রিত হৈ ছিণ্ডিকেট গঠন কৰে। ইয়াক ঋণ কার্য নিৰ্ব্বাহক সভা বুলি জনা যায়। এইদৰে ঋণ কার্য নিৰ্ব্বাহক সভাৰ যুটিয়া ৰাজশক্তিৰ আৰ্যায়নৰ সৈতে বহুত মিল আছে।
(iv) নিৰাপত্তাকৰণ (ঋণৰ): গ্ৰাহকক দিয়া ঋণ বেংকৰ বাবে সম্পত্তি। ইয়াক ঋণৰ সম্পত্তি বুলি কোৱা হয়। বিনিয়োগ সম্পত্তিৰ দৰে ঋণৰ সম্পত্তি ব্যৱসায়যোগ্য কিন্তু হস্তান্তৰযোগ্য নহয়। এইদৰে ঋণৰ সম্পত্তি তৰল নহয়। সমস্যাটো হ’ল বেংকৰ ঋণ কেনেকৈ তৰল কৰিব পাৰি। ঋণক বজাৰযোগ্য নিৰাপত্তালৈ ৰূপান্তৰিত কৰি এই সমস্যা সমাধান কৰিব পাৰি। নিৰাপত্তাকৰণ হৈছে এক আর্থিক উদ্ভাৱন। ই হৈছে বৰ্তমানৰ বা ভৱিষ্যতৰ নগদ ধনৰ প্ৰবাহক বজাৰযোগ্য নিৰাপত্তা লৈ ৰূপান্তৰ কৰা, যিবোৰ বিনিয়োগকাৰীক বিক্ৰী কৰিব পৰা যায়। ঋণ গ্রহণযোগ্য, ভাৰা ক্ৰয় ঋণ, পট্টা গ্রহণযোগ্য, বাণিজ্যিক ঋণ আদি বিত্তীয় সম্পত্তিক নিৰাপত্তালৈ ৰূপান্তৰ কৰা প্ৰক্ৰিয়া। এইদৰে ভৱিষ্যদ্বাণীযোগ্য নগদ ধনৰ প্ৰবাহ থকা যিকোনো সম্পত্তিক নিৰাপত্তা প্ৰদান কৰিব পাৰি।
২০। ই-বেংকিঙৰ বৈশিষ্ট্যসমূহ ব্যাখ্যা কৰা।
উত্তৰঃ ই-বেংকিঙৰ বৈশিষ্ট্যসমূহ তলত ব্যাখ্যা কৰা হ’ল—
(ক) একাউণ্ট বহীৰ ৰাহি আৰু বিবৃতি পৰীক্ষা কৰাঃ আমি যিকোনো সময়তে আমাৰ একাউণ্ট বহীৰ ৰাহি পৰীক্ষা কৰিবলৈ ইণ্টাৰনেট বেংকিং একাউণ্টত লগ ইন কৰিব পাৰো। আমি শেহতীয়া লেনদেনৰ বাবে পৰীক্ষা কৰিব পাৰো বা বছৰ বছৰ আগৰ বিবৃতিসমূহ ডাউনলোড কৰিব পাৰো।
(খ) 24×7 স্থানান্তৰঃ আমি RTGS, IMPS, NEFT আৰু UPI ৰ দৰে সুবিধাৰ জৰিয়তে ইণ্টাৰনেট বেংকিঙৰ জৰিয়তে একেটা বা বেলেগ বেলেগ বেংকৰ ভিতৰত ধন স্থানান্তৰ কৰিব পাৰে।
(গ) বিল পৰিশোধ আৰু ৰিচাৰ্জঃ আমি বিভিন্ন বিল যেনে বিদ্যুৎ, লেগুলাইন, গেছ, সম্পত্তি কৰ আদি পৰিশোধ কৰিব পাৰো আৰু স্বয়ংক্রিয় পৰিশোধৰ বাবে নির্দেশনা স্থাপন কৰিব পাৰো। আপুনিও আমাৰ DTH আৰু মোবাইল ফোন সংযোগ বিচার্জ কৰিব পাৰো, ক্রেডিট কাৰ্ডৰ বিল পৰিশোধ কৰিব পাৰো আৰু ঋণৰ EMI সুবিধাজনকভাৱে পৰিশোধ কৰিব পাৰো।
(ঘ) আবেদন চেক বুক আৰু কাৰ্ডঃ ইণ্টাৰনেট বেংকিঙৰ আন এটা বৈশিষ্ট্য হ’ল নতুন চেক বুক আৰু বেংক কাৰ্ডৰ আবেদন দিয়াৰ ব্যৱস্থা। আমি প্রাথমিক আৰু এড-অন ডেবিট কাৰ্ড আৰু ক্রেডিট কাৰ্ডৰ বাবে অনলাইনযোগে আবেদন কৰিব পাৰো।
(ঙ) জমা বহী খোলাঃ ইণ্টাৰনেট বেংকিং মঞ্চৰ জৰিয়তেও বেংকে নির্দিষ্ট আৰু পুনৰাবৃত্তিমূলক জমা ধন খোলাৰ অনুমতি দিয়ে।
(চ) ঋণৰ বাবে আবেদন কৰাঃ আমি নেট বেংকিং পৰ্টেলৰ জৰিয়তে ব্যক্তিগত ঋণ, ঘৰুৱা আদি ঋণৰ বাবে আবেদন কৰিব পাৰো। ঋণৰ আবেদন প্ৰেৰণ কৰাৰ আগতে ঋণৰ বিষয়ে প্রয়োজনীয় সকলো তথ্যও লাভ কৰিব পাৰো।
২১। গ্রাহক আৰু বেংকসমূহলৈ ই-বেংকিঙৰ গুৰুত্ব বা ব্যৱহাৰৰ বিষয়ে ব্যাখ্যা কৰা।
উত্তৰঃ গ্ৰাহকৰ বাবে ই-বেংকিঙৰ সুবিধাসমূহ হ’ল—
(ট) ই-বেংকিঙে ডিজিটেল পৰিশোধ সামৰি লয়, যিবোৰৰ স্বচ্ছতা থাকে।
(ঠ) ই সাধাৰণতে বেংকিং সেৱাৰ 24×7 প্ৰৱেশ সমর্থন কৰে। গতিকে গ্রাহকে নিজৰ সময় অনুসৰি সেৱা লাভ কৰিব পাৰিব।
(গ) গ্ৰাহকে বাৰে বাৰে বেংকৰ শাখালৈ যাব নালাগে বাবে ই এক অতি সুবিধাজনক আৰু ব্যৱহাৰ কৰাত সহজ সেৱা।
(ঘ) ই উত্তম বৈশিষ্ট্যসমূহ প্ৰদান কৰে, যেনে—অধিসূচনা সেৱা যিয়ে গ্ৰাহকক তেওঁলোকৰ বেংকিং সেৱাৰ সৈতে ঘটি থকা সকলো কথাৰ বিষয়ে অৱগত কৰে।
(ঙ) প্ৰতিটো লেনদেন লিপিবদ্ধ কৰাৰ লগে লগে আর্থিক অনুশাসনৰ বীজ সিঁচি দিয়া হয়।
বেংকসমূহলৈ ই-বেংকিঙৰ সুবিধাসমূহঃ
(ক) ই বেংকৰ লেনদেনৰ খৰচ হ্রাস কৰে। প্ৰতি একক সেৱাৰ বাবে পৰিচালনাৰ খৰচ হ্রাস পায়।
(খ) ইয়াক সম্পূৰ্ণৰূপে বৈদ্যুতিকভাৱে পৰিচালিত কৰা হয়, যাৰ ফলত লেনদেনত ভুল হোৱাৰ সম্ভাৱনা কম হয়।
(গ) বেংকে ফোন কল, ইমেইল আৰু এপৰ জৰিয়তে বিভিন্ন প্ৰস্তাৱৰ বাবে গ্ৰাহকক সহজেই আকৰ্ষণ কৰিব পাৰে, কিয়নো গ্রাহকে আৰু কোনো ধৰণৰ সামগ্ৰী নির্দিষ্ট তথ্যৰ বাবে শাখাসমূহলৈ যাব নালাগে।
(ঘ) বেংকে কম লোকক নিযুক্তি দিব লাগিব আৰু লগতে ইয়াৰ ফলত শাখাৰ আকাৰ আৰু ক্ষেত্রফল হ্রাস পাব, যিয়ে সামগ্ৰিক ৰাজহ বৃদ্ধিত সহায় কৰে।
(ঙ) ই বেংকসমূহক প্রতিযোগিতামূলক সুবিধা প্রদান কৰে।
(চ) কেন্দ্ৰীভূত তথ্যকোষ উপস্থিত হোৱাৰ লগে লগে শাখাসমূহৰ বোজা হ্রাস পায়।
২২। কিছুমান সাধাৰণ ই-বেংকিং সেৱাৰ বিষয়ে লিখা।
উত্তৰঃ তলত কেইটামান সাধাৰণ ই-বেংকিং সেৱা দিয়া হৈছেঃ
(ক) বৈদ্যুতিক পুঁজি স্থানান্তৰ (EFT): যেতিয়া কোনো ফাণ্ড (টকা) এটা বেংকৰ পৰা আন এটা বেংকলৈ বৈদ্যুতিকভাৱে স্থানান্তৰ কৰা হয়, তেতিয়া ইয়াক বৈদ্যুতিক পুঁজি স্থানান্তৰ (EFT) বোলা হয়। যেনে—
(i) প্রত্যক্ষ জমা।
(ii) ডেবিট।
(iii) NEFT RTGS.
(iv) IMPS ইত্যাদি।
(খ) ক্রেডিট কার্ডঃ ক্রেডিট কার্ড অনলাইন আৰু POS পৰিশোধৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰা হয় আৰু ইয়াক বেংকে তেওঁলোকৰ ক্রেডিট সংখ্যাৰ পৰীক্ষা কৰাৰ পিছত তেওঁলোকৰ অনুৰোধত তেওঁলোকৰ গ্ৰাহকক প্ৰদান কৰে। ইয়াৰ দ্বাৰা গ্ৰাহকে নির্দিষ্ট সীমালৈকে ধন ঋণ লৈ লেনদেন কৰিব পাৰে। কাৰ্ডৰ্ধাৰীয়ে কিছু শুল্ক লৈ কিছু সময়ৰ ভিতৰত ঋণ পৰিশোধ কৰিব লাগিব।
(গ) ডেবিট কার্ডঃ বেংকত জমা হোৱা তেওঁৰ ধনৰ পৰিৱৰ্তে গ্ৰাহকক ডেবিট কার্ড প্রদান কৰা হয়। গ্রাহকে তেওঁৰ ডেবিট কাৰ্ডৰ ভিত্তিত ক্ৰয় কৰা সামগ্ৰী বা লাভ কৰা সেৱাৰ তৎক্ষণাত ধন পৰিশোধ কৰিব পাৰে যদিহে বিক্ৰেতাৰ ওচৰত সুবিধা উপলব্ধ হয়।
(ঘ) এ.টি.এম. : এ.টি.এম.ৰ অৰ্থ হ’ল অটোমেটেড টেলাৰ মেচিন। ই অন্যতম পুৰণি আৰু সাধাৰণ ই-বেংকিং সেৱা। তেওঁলোকে সকলো ডাঙৰ স্থানতে 24×7 বেংকিং সেৱা প্ৰদান কৰে। এ.টি.এম.ৰ সহায়ত কেৱল প্ৰয়োজন হ’লে নগদ ধন উলিওৱাই নহয়, ইয়াৰ সহায়ত আমি হিচাপ বহীৰ বিবৃতি পুঁজি স্থানান্তৰ, পিন আৰু মোবাইল নম্বৰ ইত্যাদি পৰীক্ষা কৰিব পাৰো।
(ঙ) বৈদ্যুতিক তথ্য বিনিময় (EDI): বেংকিং উদ্যোগত কাৰ্যকৰী দক্ষতা বৃদ্ধি আৰু বেংকিং সেৱাৰ খৰচ হ্ৰাস কৰিবলৈ (EDI) ব্যৱহাৰ কৰা হয়। ইয়াৰ উপৰিও ই দক্ষ আৰু দ্রুত প্রক্রিয়া ব্যৱস্থাপনাতো সহায় কৰে।
(চ) টেলিৰেংকিংঃ এই সুবিধাৰ অধীনত এজন গ্ৰাহকে টেলিফোনত হিচাপ বহীৰ মূল্যৰ বিষয়ে তথ্য বা শেহতীয়া লেনদেনৰ বিষয়ে আন যিকোনো তথ্য লাভ কৰিব পাৰে।
(ছ) মূল বেংকিং সমাধান কেন্দ্রীভূত বেংকিং সমাধানঃ এই ব্যৱস্থাত গ্রাহকে এটা শাখাত (যিটোত (CBS) ৰ সুবিধা আছে) বেংক হিচাপ বহী খুলি সমগ্ৰ দেশৰ যিকোনো ঠাইত একেটা বেংকৰ সকলো (CBS) শাখাতে একেটা হিচাপ বহী চলাব পাৰে।
(জ) ৰাষ্ট্ৰীয় বৈদ্যুতিক পুঁজি হস্তান্তৰঃ (NEFT) য়ে এনে এক দেশব্যাপী ব্যৱস্থাক বুজায় যিয়ে ব্যক্তি, প্রতিষ্ঠান আৰু কোম্পানীক যিকোনো শাখাৰ পৰা দেশৰ আন যিকোনো বেংক শাখাত হিচাপ বহী থকা যিকোনো ব্যক্তি, প্রতিষ্ঠান বা কোম্পানীলৈ বৈদ্যুতিকভাৱে ধন হস্তান্তৰ কৰিবলৈ সুবিধা প্ৰদান কৰে।
(ঝ) বাস্তৱ সময়ৰ মুঠ নিষ্পত্তি (RTGS): বাস্তৱ সময়ৰ মুঠ নিষ্পত্তি বুলিলে এনে ধন স্থানান্তৰ ব্যৱস্থাক বুজোৱা হয় য’ত এটা বেংকৰ পৰা আন এটা বেংকলৈ ধন হস্তান্তৰ হয় বাস্তৱ সময় আৰু স্থূল ভিত্তিত। বাস্তৱ সময়ত নিষ্পত্তি কৰাৰ অৰ্থ হ’ল লেনদেনসমূহ প্ৰক্ৰিয়াকৰণ হোৱাৰ লগে লগে নিষ্পত্তি কৰা আৰু কোনো অপেক্ষাৰ সময়সীমাৰ অধীনত নহয়। এইটোৱেই হৈছে বেংকিং সংযোগৰ জৰিয়তে সম্ভৱপৰ আটাইতকৈ দ্ৰুত ধন স্থানান্তৰ ব্যৱস্থা।
(ঞ) ইণ্টাৰনেট বেংকিংঃ গ্ৰাহকে বেংকিং সেৱাৰ সুবিধা লাভ কৰে যিয়ে তেওঁলোকক বেংকৰ ৱেবছাইট বা এপ্লিকেচন ব্যৱহাৰ কৰি বিভিন্ন বিত্তীয় আৰু অবিত্তীয় লেনদেন অনলাইনত চলাবলৈ সক্ষম কৰে। মানুহৰ জড়িততাৰ প্ৰয়োজন নোহোৱাকৈ গ্ৰাহক সেৱাৰ অনুৰোধসমূহ স্বয়ংক্রিয়ভাৱে প্ৰক্ৰিয়াকৰণ কৰিবলৈ, এটা সংযোগ সেৱা প্ৰদানকাৰীয়ে ইণ্টাৰনেট বেংকিং ব্যৱস্থা আৰু পদ্ধতি ব্যৱহাৰ কৰি এটা ব্যক্তিগত কম্পিউটাৰক বেংকৰ কম্পিউটাৰ ব্যৱস্থাৰ সৈতে পোনপটীয়াকৈ সংযোগ কৰে। প্রণালীয়ে স্বয়ংক্রিয়ভাৱে প্ৰক্ৰিয়া কৰিব পৰা গ্ৰাহক সেৱা অনুৰোধ আৰু গ্ৰাহক সমর্থন প্রতিনিধিৰ প্ৰয়োজন হোৱা গ্ৰাহক সেৱাৰ অনুৰোধৰ মাজত পার্থক্য কৰিব পাৰে।
(ট) মোবাইল বেংকিংঃ মোবাইল বেংকিংৰ বাবে প্রায় সকলো বেংকে স্মার্টফোন এপ্লিকেচন প্ৰস্তুত কৰিছে যাৰ সহায়ত আমি লেনদেন শেষ কৰিব পাৰো। যেনে— এটা স্মার্টফোন, এটা সক্রিয় বেংক বহী, এটা ইণ্টাৰনেট সংযোগ, এটা মোবাইল এপ্লিকেচন আৰু মোবাইল বেংকিং। ই হৈছে শেহতীয়া বৈদ্যুতিক বেংকিং সেৱা যিয়ে বেংকৰ গ্ৰাহকসকলক মোবাইল ব্যৱহাৰ কৰি বিভিন্ন বিত্তীয় লেনদেন কৰিবলৈ সক্ষম কৰে। বেংকসমূহে ই-বেংকিঙৰ জৰিয়তে নিজৰ পৰম্পৰাগত গ্ৰাহকৰ ভিত্তি সম্প্ৰসাৰণ কৰিব পাৰিব, নতুন সামগ্ৰী আৰু সেৱা আগবঢ়াব পাৰিব আৰু লেনদেন সেৱা খণ্ডত প্ৰতিযোগিতাত অৱতীৰ্ণ হোৱাৰ ক্ষমতা উন্নত কৰিব পাৰিব।
২৩। ই-বেংকিঙৰ সুবিধা আৰু অসুবিধাৰ বিষয়ে আলোচনা কৰা।
উত্তৰঃ ই-বেংকিঙৰ সুবিধাসমূহ হ’ল—
(ক) সুবিধাঃ ই-বেংকিঙে গ্রাহকক বিভিন্ন বিত্তীয় লেনদেন সম্পন্ন কৰাৰ বাবে যথেষ্ট সুবিধা প্ৰদান কৰে। মানুহে নিজৰ বেংকলৈ নোযোৱাকৈ কেৱল ঘৰতে বহি যিকোনো সময়তে সহজেই নিজৰ বেংক বহীত প্ৰৱেশ কৰিব পাৰে।
(খ) দ্রুত সেৱাঃ ই দ্রুত সেৱা প্ৰদান কৰে কাৰণ জনসাধাৰণে নিজৰ বিল পৰিশোধ বা ধন স্থানান্তৰৰ বাবে শাৰী পাতি থিয় হোৱাৰ প্ৰয়োজন নাই। অনলাইন পৰিশোধ ব্যৱস্থা ব্যৱহাৰ কৰি কম সময়তে এটা বহীৰ পৰা আন এটা বহীলৈ ধন তৎক্ষণাত হস্তান্তৰ হয়।
(গ) উচ্চসুৰ হাৰঃ অনলাইন বেংকিং সেৱাই গ্ৰাহকক অধিক সুতৰ হাৰ প্ৰদান কৰে। ইয়াৰ ফলত বেংকৰ পৰিচালনা ব্যয় হ্রাস পাইছে যিয়ে গ্ৰাহকৰ জমা ধনৰ ওপৰত উন্নত সতুৰ হাৰ প্ৰদান কৰাত সহায় কৰে।
(ঘ) গুণগত সেৱাঃ ইণ্টাৰনেট বেংকিঙে গ্ৰাহকৰ সেৱাৰ মান উন্নত কৰিছে। অনলাইন বেংকিং ব্যৱহাৰ কৰি লেনদেন কৰাটো কাৰ্যক্ষম, নিৰাপদ আৰু সহজ। ই-বেংকিং এপ ব্যৱহাৰ কৰি গ্ৰাহকে নিজৰ হিচাপৰ বহীৰ সৈতে জড়িত সকলো লেনদেন নিৰীক্ষণ কৰিবলৈ সক্ষম হয়।
(ঙ) 24×7 সুবিধাঃ গ্ৰাহকৰ বাবে ই-বেংকিং সেৱা দিনটোৰ ২৪ ঘণ্টা ই উপলব্ধ। গ্রাহকে যিকোনো সময়তে যিকোনো ঠাইৰ পৰা বেংকিং সামগ্ৰী আৰু সেৱাৰ সুবিধা লাভ কৰিব পাৰিব।
(চ) তাবল্যতাঃ ই গ্ৰাহকক ধনৰ উন্নত তাবল্যতা প্রদান কৰে। যিকোনো সময়তে আৰু যিকোনো ঠাইৰ পৰা সহজেই এ.টি.এম. মেচিনৰ পৰা ধন উলিয়াব পাৰে।
(ছ) ৰেহাইঃ অনলাইন বেংকিং সেৱা ব্যৱহাৰ কৰাৰ আন এটা গুৰুত্বপূৰ্ণ সুবিধা হ’ল ই গ্ৰাহকক বিভিন্ন ৰেহাই লাভ কৰাত সহায় কৰে।
ই-বেংকিঙৰ অসুবিধাসমূহ হ’লঃ
(ক) নিৰাপত্তাহীনতাঃ অনলাইন হেকাৰে কৰা হেকিঙৰ ফলত ই-বেংকিং সেৱাসমূহে বিভিন্ন নিৰাপত্তাহীনতাৰ সমস্যাৰ সন্মুখীন হয়। লেনদেন কৰাৰ সময়ত গ্ৰাহকে নিজৰ প্ৰমাণপত্ৰ হেৰুৱাব পাৰে আৰু বৃহৎ আর্থিক লোকচানৰ সন্মুখীন হ’ব পাৰে।
(খ) অধিক খৰচঃ ইয়াৰ বাবে বিভিন্ন হাৰ্ডৱেৰ উপাদান, চফটৱেৰ, কম্পিউটাৰ, মডেম আৰু ইণ্টাৰনেট নেটৱৰ্ক ইনষ্টল কৰাৰ বাবে বৃহৎ ব্যয়ৰ প্ৰয়োজন হয়। ইণ্টাৰনেট বেংকিং সেৱা আৰম্ভ কৰাৰ বাবে বেংকিং সংস্থাসমূহক বৃহৎ ব্যয়ৰ প্ৰয়োজন হয়।
(গ) গ্ৰাহক আৰু বেংকাৰৰ মাজত ব্যক্তিগত যোগাযোগৰ অভাৱঃ অনলাইন বেংকিঙে গ্ৰাহক আৰু বেংকৰ মাজত প্ৰত্যক্ষ পাৰস্পৰিক বাধাৰ সন্মুখীন হয়। গ্রাহকে তেওঁলোকৰ ৱেবছাইট অনলাইন ব্যৱহাৰ কৰি বেংকৰ সৈতে যোগাযোগ কৰে। কেতিয়াবা গ্রাহকে বেংকৰ সৈতে প্ৰকৃততে সংযোগ স্থাপন কৰি নিজৰ সমস্যা সমাধান কৰিব নোৱাৰে।
(ঘ) লেনদেনৰ সমস্যাঃ বহু সময়ত বেংকিং চাৰ্ভাৰ বন্ধ হৈ থাকে যাৰ ফলত লেনদেন বিফল হয়। গ্রাহকে অনলাইনত লেনদেন কৰাত অসুবিধাৰ সন্মুখীন হয়।
(ঙ) প্ৰশিক্ষণ আৰু উন্নয়নঃ বেংকসমূহে তেওঁলোকৰ গ্ৰাহকসকলক উন্নত অনলাইন সেৱা প্ৰদানৰ বাবে তেওঁলোকৰ কৰ্মচাৰীসকলক প্রশিক্ষণ প্ৰদান কৰাটো প্রয়োজন। যোগ্য আৰু প্ৰশিক্ষিত কৰ্মচাৰীক ৰখাৰ বাবে বিপুল পৰিমাণৰ বিনিয়োগৰ প্ৰয়োজন।
২৪। ক্রেডিট কাৰ্ডৰ সুবিধা আৰু অসুবিধাবোৰ ব্যাখ্যা কৰা।
উত্তৰঃ ক্রেডিট কাৰ্ডৰ সুবিধাসমূহ হ’ল—
(ক) সুবিধাঃ ক্রেডিট কার্ড ব্যৱহাৰ কৰিলে আজি কিবা এটা কিনিব পাৰি কিন্তু দৰমহা দিন ধাৰ্য নোহোৱালৈকে প্ৰকৃত খৰচ স্থগিত ৰখা হয়— গতিকে আমি অপেক্ষা কৰিব নালাগে।
(খ) খৰচ বিস্তাৰ কৰাঃ যদি আমি ডাঙৰ কিবা এটা ক্ৰয় কৰিবলগীয়া হয়, তেন্তে ক্রেডিট কার্ডে আমাক মাহিলী কেইবাটাও কিস্তিৰ ওপৰত ধন পৰিশোধ কৰিবলৈ দিয়ে। ই বাজেট প্ৰস্তুত কৰাত সহায় কৰিব পাৰে আৰু যেতিয়ালৈকে আমি আমাৰ ধন পৰিশোধ কৰাটো নিশ্চিত কৰিম, তেতিয়ালৈকে আমাৰ বিত্তীয় ক্ষেত্ৰত কোনো বৃহৎ ফাটল নাৰাখিব।
(গ) অনলাইন শ্বপিং সুৰক্ষাঃ অনলাইন ক্ৰয়ৰ বাবে ক্রেডিট কার্ড ব্যৱহাৰ কৰিলে সুৰক্ষাৰ আতৰিক্ত স্তৰ যোগ হয়। যদি আমি অনলাইন জালিয়াতিৰ বলি হওঁ, তেন্তেআমাৰ দায়িত্ব সাধাৰণতে সীমিত হয় আৰু ক্রেডিট কার্ড কোম্পানীয়ে গ্ৰাহকৰ হৈ বিষয়টোৰ তদন্ত কৰিব পাৰে।
(ঘ) ক্ৰয় সুৰক্ষাঃ বহুতো ক্রেডিট কার্ডে ক্রয় সুৰক্ষা প্রদান কৰে, যিটো উপকাৰী হ’ব পাবে যদি আমি ক্ৰয় কৰা কোনো সামগ্রী বা সেৱাৰ সৈতে সমস্যাৰ সন্মুখীন হওঁ যদি বস্তুটো ক্ষতিগ্রস্ত হয়, ত্রুটিপূর্ণ হয় বা প্রতিশ্ৰুতি অনুসৰি বিতৰণ কৰা হোৱা নাই, তেন্তে ক্রেডিট কার্ড কোম্পানীয়ে সমস্যাটো সমাধান কৰাত পৰিশোধ বা সহায় আগবঢ়াব পাৰে।
ক্রেডিট কাৰ্ডৰ অসুবিধাঃ
(ক) অতিৰিক্ত খৰচঃ বেছিভাগ সময়তে ক্রেতাই নিজৰ খৰচৰ সৈতে অতিক্ৰম কৰিব পাৰে আৰু মাহৰ শেষত গম নোপোৱাকৈয়ে বৃহৎ ঋণত পৰিব পাৰে।
(খ) গোপন শুল্কঃ ক্রেডিট কার্ডে যিমানেই সুবিধা আৰু প্ৰস্তাৱ নিদিওক কিয়, নগদ ধনৰ আগধন মাচুল আৰু দেৰিকৈ ধন পৰিশোধ কৰা মাচুলৰ দৰে গোপন খৰচ সদায় থাকিব যিবোৰৰ বিষয়ে বহু ক্রেডিট কাৰ্ডৰ গ্ৰাহকে নাজানে।
(গ) উচ্চ সুতৰ হাৰঃ যদি আমি ক্রেডিট কাৰ্ডৰ পৰা সময়মতে ধন পৰিশোধ কৰিব নোৱাৰো, তেন্তে ৰাহিটো আন এমাহলৈ লৈ যোৱা হয় আৰু বাকী থকা ৰাহিৰ পৰা সুত লোৱা হয়। সুতমুক্ত সময়সীমা শেষ হোৱাৰ পিছত বেংকে বাকী থকা ধনৰ বাবে ৩% পর্যন্ত ধন ল’ব পাৰে।
(ঘ) ক্রেডিটৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীলতাঃ ক্রেডিট কাৰ্ডৰ ওপৰত অত্যাধিক নিৰ্ভৰ কৰিলে আর্থিক সুৰক্ষাৰ ভুৱা ভাবৰ সৃষ্টি হ’ব পাৰে। ই ব্যক্তিসকলক সঞ্চয়ৰ ভাল অভ্যাস গঢ়ি তোল আৰু দয়িত্বশীলভাৱে ধন পৰিচালনা কৰাত বাধা দিব পাৰে।
(ঙ) সীমিত ব্যৱহাৰঃ ক্রেডিট কার্ড প্রদানকাৰীয়ে ডেবিট কাৰ্ডৰ সৈতে বিনামূলীয়া বস্তুৰ বাবে আমাৰ পৰা অতিৰিক্ত ধন ল’ব পাৰে, যেনে— এ.টি.এম. ৰ পৰা নগদ ধন উলিওৱা বা বহিঃৰাজ্যত বস্তু কিনা।
২৫। ডেবিট কাৰ্ডৰ সুবিধা আৰু অসুবিধাসমূহ কি কি?
উত্তৰঃ ডেবিট কাৰ্ডৰ সুবিধাসমূহ হ’ল—
(ক) নগদ ধনৰ বিকল্পঃ ডেবিট কার্ডে লেনদেন আৰু স্থানান্তৰৰ বাবে সুবিধাজনক পদ্ধতি হিচাপে নগদবিহীন ধনৰ লেনদেনৰ অনুমতি দিয়ে। ই বৃহৎ পৰিমাণৰ নগদ ধন চম্ভালিব নোৱাৰাত সহায় কৰে। ইয়াক পাওনাদাৰৰ বেংক বহীৰ পৰা প্ৰত্যক্ষভাৱে ধন কৰ্তন কৰি সামগ্রী ক্ৰয় আৰু সেৱা লাভৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰি।
(খ) প্রিপেইড কার্ডঃ ডেবিট কার্ডক কার্ডধাৰীৰ বেংক বহীৰ বাবে প্রিপেইড কার্ড হিচাপে গণ্য কৰিব পাৰি আৰু ই ধাৰীৰ বেংক বহীত উপলব্ধ ৰাহিৰ পৰিসৰলৈকে যিকোনো ধনৰ বাবে লেনদেনৰ অনুমতি দিয়ে।
(গ) নামমাত্র মাচুলঃ বেংকে ডেবিট কার্ড প্রদান আৰু ৰক্ষণাবেক্ষণৰ বাবে অতি নামমাত্র বার্ষিক মাচুল লয়। এনে মাচুল বছৰি কাৰ্ডধাৰীৰ বেংক বহীৰ পৰা স্বয়ংক্রিয়ভাৱে ডেবিট হয়।
(ঘ) সহজে লাভ কৰিব পৰাঃ ডেবিট কার্ড বেংকৰ পৰা সহজে লাভ কৰিব পাৰি আৰু ব্যৱহাৰৰ বাবে সক্ৰিয় কৰিব পাৰি।
(ঙ) সহজ গ্রহণযোগ্যতাঃ দেশৰ ভিতৰত আৰু বিদেশৰ বিভিন্ন ব্যৱসায়িক স্থানত ডেবিট কাৰ্ড গ্ৰহণ কৰা হয় যাৰ ফলত ই নগদবিহীন লেনদেনৰ সুবিধাজনক উপায় হৈ পৰে।
(চ) তাৎক্ষণিকভাৱে ধন হস্তান্তৰঃ ডেবিট কাৰ্ডৰ সৈতে লেনদেনে সামগ্রী ক্রয় আৰু সেৱা লাভ কৰাৰ সময়ত কাৰ্ডধাৰীৰ বেংক বহীৰ পৰা তাৎক্ষণিকভাৱে ধন হস্তান্তৰ কৰে। ইয়াৰ দ্বাৰা কোনো ধৰণৰ হাতৰ হস্তক্ষেপ বা নগদ ধনৰ জড়িততা এৰাই চলিব পাৰি।
(ছ) তৎক্ষণাত নগদ ধন উলিওৱাঃ ডেবিট কার্ড ব্যৱহাৰ কৰি এ.টি.এম.ৰ পৰা নগদ ধন উলিওৱাত প্ৰায়েই কোনো সময় নালাগে আৰু বেংক চৌহদলৈ নোযোৱাকৈ যিকোনো স্থানৰ পৰা ধন উলিয়াব পৰা যায়।
ডেবিট কাৰ্ডৰ অসুবিধাসমূহঃ
(ক) পৰিচয়ৰ পৰা অসুৰক্ষিতঃ ডেবিট কার্ড কেৱল পিন নামেৰে জনাজাত নম্বৰৰ দ্বাৰাহে সুৰক্ষিত হয় যিটো ধন হস্তান্তৰৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰি। কাৰ্ড কঢ়িয়াই নিয়া যিকোনো ব্যক্তিয়ে পিন জনা হ’লে হিচাপ বহী প্রৱেশ কৰিব পাৰিব। গতিকে পৰিচয় চুৰিৰ বিৰুদ্ধে সুৰক্ষা কম।
(খ) লেনদেনৰ সীমাঃ বেছিভাগ ক্ষেত্রতে গ্রাহকে উলিয়াব পৰা বা হস্তান্তৰ কৰিব পৰা সর্বোচ্চ ধনৰ সীমা থাকে। গতিকে অধিক ধনৰ লেনদেনত ডেবিট কার্ড বৰ উপযোগী নহয়।
(গ) প্ৰৱেশৰ সীমাঃ ডেবিট কাৰ্ডৰ দ্বাৰা কেৱল বেংক বহীতহে উপলব্ধ ধনৰ প্ৰৱেশ আছে, যিয়ে ব্যৱসায়ক লেহেমীয়া কৰিব পাৰে। ক্রেডিট কার্ডে অধিক ধন খৰচ কৰাৰ সুবিধা প্ৰদান কৰি সহজ নগদ ধনৰ প্ৰবাহৰ সুবিধা প্ৰদান কৰে যিটো পিছত পুনৰ ভৰাই ল’ব পৰা যায়। কিন্তু ডেবিট কাৰ্ডৰ ক্ষেত্ৰত হিচাপ বহীত যিমান খৰচ আছে তাৰ বাহিৰে খৰচ কৰিবলৈ দিয়া নহয়।
(ঘ) সুৰক্ষাৰ ভাবুকিঃ ডেবিট কার্ড সঠিকভাৱে ৰাখিব নোৱাৰিলে প্ৰৱঞ্চনাৰ সন্মুখীন হোৱাৰ সম্ভাৱনা থাকে। জালিয়াতিৰ সুৰক্ষাৰ বাবে বিভিন্ন ব্যৱস্থাৰ বিষয়ে সচেতন হ’ব লাগিব।
২৬। এ.টি.এম.ৰ বৈশিষ্ট্যসমূহ চমুকৈ বুজাই দিয়া।
উত্তৰঃ এ.টি.এম.ৰ মূল বৈশিষ্ট্যসমূহ তলত দিয়া হ’ল—
(ক) এ.টি.এম. হৈছে বহুমুখী যন্ত্র যাৰ বহুতো কাম থাকে। যদিও ইয়াৰ মূল কাম হৈছে নগদ ধন উলিওৱা, গ্রাহকে আধুনিক এ.টি.এম. ব্যৱহাৰ কৰি ধন জমা কৰিব পাৰে, ধন স্থানান্তৰ কৰিব পাৰে, হিচাপ বহীৰ তথ্য যাচাই কৰিব পাৰে।
(খ) নগদ ধন উলিওৱা, জমা কৰা আদিৰ ক্ষেত্ৰত বেংকে যোগান মাচুল লয়। গ্ৰাহকৰ বেংকৰ দ্বাৰা পৰিচালিত এ.টি.এম. ব্যৱহাৰ কৰাৰ এটা সুবিধা হ’ল মাচুল কম হোৱা।
(গ) এ.টি.এম. সমূহেও সৰ্বোচ্চসুৰক্ষা প্ৰদান কৰিব পাৰে, অন্ততঃ ইণ্টাৰনেট বেংকিংতকৈ অধিক যিটো তথ্যৰ ভাবুকি, হেকিং আদিৰ অধীনত থাকে।
(ঘ) এ. টি. এম. ব্যৱহাৰকাৰী অনুকূল আৰু স্পর্শকাতৰ প্ৰক্ৰিয়া হ’লেও যিকোনো ব্যক্তিয়ে ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰে। ইয়াৰ উপৰিও ই একাধিক ভাষাত কাম কৰে, সকলোৱে এই প্রযুক্তি গ্ৰহণ কৰাত সহায় কৰে।
(ঙ) ব্যৱহাৰকাৰীক প্রমাণীকৰণৰ বাবে তেওঁলোকে ক্রেডিট বা ডেবিট কার্ড ব্যৱহাৰ কৰে। গ্ৰাহকক সুৰক্ষিতভাৱে চিনাক্ত কৰিবলৈ কার্ড ব্যৱস্থা ব্যৱহাৰ কৰাটোৱে এ.টি.এম. সমূহক বহুখিনি উন্নত কৰাত সহায় কৰিছে।
(ছ) বৰ্তমান প্ৰক্ৰিয়াটোক অধিক সুৰক্ষিত কৰিবলৈ অ’টিপি ব্যৱস্থা আৰু বায়’মেট্ৰিক স্ক্যানাৰ ব্যৱহাৰ কৰা হৈছে।
২৭। এ. টি. এম. কার্ড কেনেকৈ ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰি?
উত্তৰঃ বিভিন্ন লেনদেনৰ বাবে এ. টি. এম. কাৰ্ড কেনেকৈ ব্যৱহাৰ কৰিব লাগে জানিবলৈ তলৰ পদক্ষেপসমূহ অনুসৰণ কৰিব লাগে—
(ক) প্ৰথমতে কাৰ্ডৰ গৰাকীয়ে এ.টি.এম. মেচিনৰ যথাস্থানত কাৰ্ডখন সুমুৱাই দিব লাগে। কিছুসময় অপেক্ষা কৰাৰ পাছত মেচিনে নিৰ্দেশ কৰা ধৰণে দুটা নম্বৰ যেনে, ২৫, ২৩ ভৰাব লাগে। ইয়াৰ পিছতে ব্যক্তিগত চিনাক্তকৰণ নম্বৰ ভৰাব লাগে।
(খ) কাৰ্ড গৰাকীয়ে চিনাক্তকৰণ নম্বৰ দিয়াৰ পাছত কিছুসময় অপেক্ষা কৰিব লাগে কাৰণ সেই সময়ত মেচিনে নম্বৰৰ লগত হিচাবৰ বিৱৰণ পৰীক্ষা কৰে।
(গ) হিচাপৰ সম্পূৰ্ণ বিৱৰণ পৰীক্ষা হোৱাৰ পিছত এ.টি.এম. মেচিনে কিমান পৰিমাণৰ টকা উলিয়াব আৰু কি হিচাপৰ পৰা উলিয়াব তাক নিৰ্ধাৰণ কৰিবলৈ নিৰ্দেশ দিয়ে আৰু সেই হিচাপে গ্ৰাহকে টকাৰ পৰিমাণ আৰু হিচাপৰ নাম দিব লাগিব।
(ঘ) ইয়াৰ পিছতে নিৰ্দিষ্ট ধন মেচিনৰ পৰা যথাস্থানেৰে ওলাই আহিব আৰু এ.টি.এম. কার্ডখনো উলিয়াব লাগিব।
(ঙ) গ্রাহকজনে নগদ ধন সংগ্ৰহ কৰি আৰু হিচাব কৰি কাৰ্ডখন লৈ আহিব পাৰে।
২৮। এ.টি.এম.ৰ সুবিধাসমূহৰ বিষয়ে বিশদভাৱে কোৱা।
উত্তৰঃ ATM ৰ সুবিধাসমূহ তলত উল্লেখ কৰা হ’ল—
(ক) যিকোনো সময়তে যিকোনো ঠাইতে নগদ ধনৰ সুবিধাঃ ATM মেচিনৰ আটাইতকৈ ডাঙৰ সুবিধাটো হ’ল ই যিকোনো সময়তে নগদ ধনৰ সুবিধা লাভ কৰে। নগদ ধন লাভ কৰিবলৈ সীমিত সময়ৰ উপৰিও ১৯৬৭ চনৰ আগতে ইয়াক লাভ কৰাৰ এটাই উপায় আছিল, ওচৰৰ বেংকলৈ যোৱাৰ জৰিয়তে। ইয়াৰ অৰ্থ আছিল যে যদি আপুনি দুর্গম অঞ্চলত থাকে তেন্তে আপুনি ওচৰৰ চহৰখনলৈকে যাত্ৰা কৰিব লাগিব। মানুহে মাত্র বিয়লি ৩ বজালৈকে নগদ ধন উলিয়াব পাৰিছিল। এ.টি.এম. মেচিনৰ সহায়ত যিকোনো ব্যক্তিয়ে দিন আৰু ৰাতিৰ যিকোনো সময়তে যিকোনো ঠাইতে নগদ ধন উলিয়াব পাৰে, আনকি এণ্টার্কটিকাৰ ২ টা এটিএম মেচিনতো ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰে।
(খ) ATM মেচিনে আর্থিক অন্তর্ভুক্তি প্রদান কৰেঃ কম আয়ৰ দেশত ATM মেচিনৰ সহায়ত বেংকিং সেৱা আগবঢ়াব পাৰি য’ত মাত্ৰ কেইজনমান লোকেহে বেংক ব্যৱহাৰ কৰে। জমা ধন বিতৰণ আৰু ল’ব পৰা ইণ্টাৰেক্টিভ অটোমেটেড টেলাৰ মেচিনে বিত্তীয় সাক্ষৰতা বৃদ্ধি কৰাত সহায় কৰে আৰু দূৰৱৰ্তী অঞ্চলত আনুষ্ঠানিক বিত্তীয় সেৱাৰ সুবিধা প্ৰদান কৰে। বিশ্বৰ দুই তৃতীয়াংশ জনসংখ্যা কঠিন নগদ ধনৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল। এই লোকসকলৰ অধিকাংশই উন্নয়নশীল দেশত বাস কৰে য’ত তেওঁলোকৰ এটা বৃহৎ অংশ বেংকহীন। গতিকে বিত্তীয় অন্তৰ্ভুক্তিৰ ক্ষেত্ৰত ATM মেচিনৰ গুৰুত্বক তুচ্ছজ্ঞান কৰিব নোৱাৰি। গতিকে আর্থিক অন্তৰ্ভুক্তিৰ প্ৰস্তাৱ দিয়াটো ATM মেচিন এটা সুবিধা।
(গ) ATM মেচিনে বিস্তৃত সেৱা আগবঢ়ায়ঃ আজিকালি ATM সমূহে কার্ডবিহীন লেনদেন, নগদ ধন জমা, বাহিৰ সোধা-পোছা, ব্যক্তিৰ পৰা ব্যক্তিলৈ ধন পৰিশোধ কৰাৰ লগতে চেক নগদ ধন দিয়াৰ দৰে বহুতো সেৱা আগবঢ়ায়। ওৱেলছ ফার্গো, বেংক অৱ আমেৰিকা আৰু জে পি মর্গান চেজে তেওঁলোকৰ ATM মেচিনতো কার্ড বিনামূলীয়া লেনদেনৰ ব্যৱস্থা কৰিছে। কিছুমান দেশত ATM মেচিনত বিমান আৰু চিনেমাৰ টিকট বিক্ৰী কৰা হয়। ATM মেচিনৰ ডাঙৰ সুবিধা আছে যে ই বহুতো সেৱা আগবঢ়ায়।
(ঘ) ATM মেচিন ৰক্ষণাবেক্ষণ কৰাত সস্তাঃ ইটা আৰু মৰ্টাৰ তুলনাত ATM মেচিন নিৰ্মাণ আৰু ৰক্ষণাবেক্ষণ কৰাটো কম খৰচী। বেংকৰ টেলাৰৰ পৰা লাভ কৰিব পৰা বেছিভাগ সেৱা অটোমেটেড টেলাৰ মেচিনত লাভ কৰিব পাৰি। ইয়াৰ ফলত শ্ৰমৰ খৰচৰ উপৰিও বেংক টেলাৰৰ কামৰ বোজাও হ্রাস পায়। এইদৰে ATM মেচিনৰ আনটো সুবিধা হ’ল ইয়াৰ ৰক্ষণাবেক্ষণ কৰাটো কম খৰচী।
(ঙ) সংকটৰ সময়ত ATM মেচিনে এটা গুৰুত্বপূৰ্ণ কাম কৰেঃ সংকটৰ সময়ত ATM মেচিন অতি প্রয়োজনীয়। ATM মেচিনৰ সুবিধাটো হ’ল প্ৰাকৃতিক দুর্যোগ, স্বাস্থ্য সংকট বা অর্থনৈতিক মন্দাৱস্থাৰ বাবে ব্যৱসায় বন্ধ হলেও ইয়াৰ কাম চলি থাকে। ঐতিহাসিকভাৱে সংকটৰ সময়ত নগদ ধনৰ চাহিদা বৃদ্ধি পায়। কাৰণ মানুহে নিজৰ ধন-সম্পত্তি হাতত থাকিলে অধিক নিৰাপত্তা অনুভৱ কৰে। জৰুৰীকালীন অৱস্থাত অটোমেটেড টেলাৰ মেচিনৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰিব পৰাটোৱে দেখুৱাইছে যে অনিশ্চিত আৰু স্বাভাৱিক সময়ত ই কিমান গুৰুত্বপূর্ণ।
ATM মেচিনৰ অসুবিধাঃ
(ক) ATM মেচিনক অপৰাধী, ডকাইত আৰু হেকাৰে লক্ষ্য কৰি ল’ব পাৰেঃ ATM মেচিনৰ এটা অসুবিধা হ’ল ই শাৰীৰিক আৰু ইলেক্টনিক দুয়োটা দিশতে দুৰ্বল। ইয়াৰ ফলত তেওঁলোক অপৰাধীৰ সহজ লক্ষ্য হৈ পৰে। মানুহৰ নগদ ধন লাভ কৰিবলৈ মেলৱেৰ ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰি। স্কিমিং যন্ত্ৰ আৰু সৰু কেমেৰা অটোমেটেড টেলাৰ মেচিনত ফিট কৰিব পাৰি। আন অপৰাধীয়ে নগদ ধন লাভৰ বাবে ATM শাৰীৰিকভাৱে ধ্বংস কৰিব পাৰে। বিশেষকৈ বিচ্ছিন্ন অঞ্চলত এটিএম মেচিন ব্যৱহাৰ কৰি মানুহ ডকাইতি হোৱাৰ আশংকা। এইটো ATM মেচিনৰ এক বৃহৎ অসুবিধা।
(খ) ATM মেচিনৰ বিজুতি হ’ব পাৰেঃ আন যিকোনো মেচিনৰ দৰে অটোমেটেড টেলাৰ মেচিন এটাও বিকল হোৱাটো নিশ্চিত যদিও এইটো বিৰল। কিছুমান মেচিনে বেংক কাৰ্ড চিনি নাপাব পাৰে বা নগদ ধন শেষ হ’ব পাৰে। আন সময়ত ATM ব্যৱস্থাটো অফলাইন হৈ যায়। লগতে ATM ৰ পৰা কোনোবাই উলিয়াব পৰা নগদ ধনৰ পৰিমাণৰ সীমা আছে যিটো অধিক ধনৰ প্ৰয়োজন হ’লে অসুবিধাৰ সৃষ্টি কৰিব পাৰে। গতিকে অটোমেটেড টেলাৰ মেচিনৰ আনটো অসুবিধা হ’ল ই বিকল হ’ব পাৰে।
(গ) ATM মেচিন ব্যৱহাৰকাৰীৰ বাবে ব্যয়বহুলঃ ATM মেচিন স্থাপন কৰাটো বিত্তীয় প্ৰতিষ্ঠানৰ বাবে সুলভ হ’ব পাৰে, কিন্তু ব্যৱহাৰকাৰীৰ বাবে একে নহয়। বেংক আৰু মেচিনৰ মালিকসকলে ATM মেচিনৰ পৰা বহু ৰাজহ লাভ কৰে যিবোৰ মাচুল ব্যৱহাৰ কৰাৰ বাবে ব্যৱহাৰকাৰীৰ পৰা লোৱা হয়। লেনদেনৰ খৰচ ATM মেচিনৰ এক বৃহৎ অসুবিধা।
(ঘ) ব্যক্তিগত সেৱাৰ অভাৱঃ ব্যক্তিগত সেৱাৰ অভাৱ ATM মেচিনৰ অসুবিধা। আপোনাক সহায় কৰিবলৈ বা প্রশ্ন কৰিবলৈ কোনো বেংক সহায়ক নাই।
(ঙ) অচলতাঃ অটোমেটেড টেলাৰ মেচিনৰ আন এটা অসুবিধা হ’ল ই অচল হৈ পৰিব পাৰে। ডেবিট, ক্রেডিট কার্ড, মোবাইল মানি আৰু ইণ্টাৰনেট বেংকিঙৰ ব্যৱহাৰৰ বাবে ATM মেচিন লাহে লাহে অচল হৈ পৰিব পাৰে। লেনদেন অধিক ডিজিটেল হৈ পৰিছে আৰু ভৌতিক নগদ ধনৰ ব্যৱহাৰ লাহে লাহে হ্রাস পাইছে। লগতে মানুহে ATM মেচিন ব্যৱহাৰ কৰাৰ প্ৰধান কাৰণ হ’ল নগদ ধন উলিয়াব লাগে, আজিকালি যিকোনো বিক্ৰীৰ পৰাই এই কাম কৰিব পাৰি। পর্যাপ্ত ধন থকা যিকোনো পইণ্ট অৱ চেল (POS) বিক্রেতাই ATMৰ দৰেই দ্ৰুত আৰু সুবিধাজনকভাৱে নগদ ধন বিতৰণ কৰিব পাৰে। এইদৰে অদূৰ ভৱিষ্যতে ATM মেচিনৰ ব্যৱহাৰ হ্ৰাস পাব পাৰে।
২৯। মোবাইল বেংকিঙৰ বৈশিষ্ট্য আৰু সুবিধাসমূহ কি কি? ব্যাখ্যা কৰা।
উত্তৰঃ মোবাইল বেংকিঙৰ আটাইতকৈ বিশিষ্ট বৈশিষ্ট্য আৰু সুবিধাসমূহ তলত উল্লেখ কৰা হ’ল—
(ক) আপোনাৰ বেংক একাউণ্টত 24×7 প্রৱেশঃ মোবাইল বেংকিঙৰ আটাইতকৈ বিশিষ্ট সুবিধাটো হ’ল ইয়াৰ দ্বাৰা আপুনি যিকোনো ঠাইৰ পৰা, যিকোনো সময়তে আপোনাৰ বেংক বহীত প্ৰৱেশ কৰিব পাৰে। আপুনি ঘৰতে হওক, আপোনাৰ অফিচত হওক, বা পৃথিৱীৰ কোনোবা দূৰৱৰ্তী কোণত ছুটীত থাকক, আপুনি আপোনাৰ বেংক বহীত 24×7 নজৰ ৰাখিব পাৰিব। আপোনাৰ বহীৰ ৰাহি চাবলৈ, অতীতৰ লেনদেন পৰীক্ষা কৰিবলৈ আৰু বহীৰ বিবৃতি নমাবলৈ আপুনি মাত্ৰ এটা সুস্থিৰ আৰু সুৰক্ষিত ইণ্টাৰনেট সংযোগৰ প্ৰয়োজন।
(খ) তৎক্ষণাত ধন স্থানান্তৰৰ সুবিধাঃ আপোনাৰ মোবাইল বেংকিং এপ ব্যৱহাৰ কৰি NEFT, RTGS, IMPS আৰু UPI ৰ দৰে বৈদ্যুতিক পুঁজি হস্তান্তৰ ব্যৱস্থাৰ জৰিয়তে ধন স্থানান্তৰ কৰাটো পূৰ্বতকৈ সহজ হৈ পৰিছে। কেইটামান বুটাম টিপিলেই ভাৰত আৰু বহিঃৰাজ্যৰ বেংক বহীৰ মাজত টকা পঠিয়াব পাৰিব। বেংকে নামমাত্র পুঁজি হস্তান্তৰ মাচুল আৰোপ কৰে আৰু আনকি পুঁজি হস্তান্তৰৰ ক্ষেত্ৰত ৰেহাইও আগবঢ়ায়।
(গ) বিল আৰু ঋণৰ EMI ৰ সময়মতে পৰিশোধঃ এটা জটিল মোবাইল বেংকিং বৈশিষ্ট্য হ’ল আপুনি মোবাইল বেংকিং এপৰ জৰিয়তে পোনপটীয়াকৈ সকলো ধৰণৰ লেনদেন কৰিব পাৰে। উদাহৰণস্বৰূপে, আপুনি বিলাৰ স্থাপন কৰিব পাৰে আৰু সকলো ধৰণৰ জৰুৰীকালীন বিল পৰিশোধ কৰিব পাৰে। একেদৰে আপুনি ঋণৰ EMI পৰিশোধ কৰিব পাৰে, আপোনাৰ মোবাইল আৰু DTH যন্ত্ৰসমূহ পুনৰ চার্জ কৰিব পাৰে, আপোনাৰ ক্রেডিট কাৰ্ডৰ বাবদ ধন পৰিশোধ কৰিব পাৰে ইত্যাদি। আপুনি নিৰ্ধাৰিত তাৰিখৰ পূৰ্বে পুনৰাবৃত্তিমূলক ধন পৰিশোধ আৰু নিজাকৈ বিল পৰিশোধৰ বাবে নির্দেশনা স্থাপন কৰিব পাৰে।
(ঘ) নিৰাপদে বিনিয়োগ কৰাঃ বেছিভাগ বেংকে তেওঁলোকৰ মোবাইল বেংকিং এপৰ জৰিয়তে বিনিয়োগ পৰিচালনাৰ সুবিধা প্ৰদান কৰে। ব্যক্তিয়ে মিউচুৱেল ফাগুত বিনিয়োগ কৰিব পাৰে, চিকিৎসা আৰু বিত্তীয় জৰুৰীকালীন অৱস্থাৰ বাবে আকস্মিক পুঁজি সৃষ্টি কৰিব পাৰে, আৰু এপৰ জৰিয়তে পোনপটীয়াকৈ স্থায়ী আৰু পুনৰাবৃত্তিমূলক এককালীন জম বহী খুলিব পাৰে।
(ঙ) দ্রুত গ্রাহক সেৱাঃ সময় ৰাহি কৰা মোবাইল বেংকিং সুবিধাসমূহৰ ভিতৰত গ্ৰাহক সমৰ্থনৰ সুবিধাও অন্তর্ভুক্ত। বেংকৰ প্ৰতিনিধিৰ সৈতে আলোচনা কৰিবলৈ ব্যক্তিয়ে এই এপটো ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰে। গ্রাহক সেৱা বিভাগে ব্যক্তি জনৰ প্রশ্ন বা অভিযোগসমূহৰ সমাধান আৰু সেইবোৰ দ্ৰুতভাৱে সমাধান কৰাৰ চেষ্টা কৰে।
(চ) বহু-পৰ্যায়ৰ সুৰক্ষা বৈশিষ্ট্যঃ মোবাইল বেংকিং এপসমূহ ব্যক্তিজন বহীৰ সবিশেষ সুৰক্ষিতভাৱে সংৰক্ষণ কৰাটো নিশ্চিত কৰিবলৈ সাজু কৰা হৈছে। বেংকসমূহে ব্যক্তি এপক সুৰক্ষিত কৰিবলৈ আৰু ব্যক্তিৰ জটিল বেংকিং তথ্য সুৰক্ষিত কৰিবলৈ বহু-পৰ্যায়ৰ সুৰক্ষা বৈশিষ্ট্য যেনে লগইন পাছকোড আৰু বায়’মেট্ৰিক সুবিধাসমূহ প্ৰদান কৰে। OTP অবিহনে আপুনি ধন স্থানান্তৰ কৰিব নোৱাৰে, আৰু লেনদেন আৰম্ভ কৰা বা পৰিশোধ লাভ কৰাৰ ক্ষেত্ৰত SMS সতর্কবাণীও পায়।
৩০। পট্টাৰ প্ৰকাৰসমূহ ব্যাখ্যা কৰা।
উত্তৰঃ পট্টাৰ প্ৰকাৰসমূহ তলত ব্যাখ্যা কৰা হ’লঃ
(ক) বিত্তীয় পট্টাঃ বিত্তীয় পট্টা সেইটো পট্টাক বুজায় যিটো দীর্ঘম্যাদী সময়ৰ বাবে হয়, ইয়াৰ অৰ্থ হ’ল সময়সীমা সম্পত্তিৰ আয়ুসৰ সৈতে একে। ইয়াত মূলধনী ব্যয়ৰ লগতে পট্টাৰ সময়ছোৱাত ধনৰ ওপৰত প্ৰয়োজনীয় লাভৰ হাৰ সামৰি লোৱা হয়। ইয়াত পট্টাদাতাই সম্পত্তিৰ মূলধনৰ খৰচ আদায় কৰাৰ মনস্থ কৰে আৰু লগতে কিছু প্রয়োজনীয় হাৰ লাভ কৰিব বিচাৰে। এই বিত্তীয় পট্টা বাতিল কৰিব নোৱাৰি, পট্টাধাৰীয়ে এটা সম্পত্তিৰ ব্যৱহাৰৰ বাবে ধাৰাবাহিকভাৱে ধন পৰিশোধ কৰিবলগীয়া হয়।
পট্টাধাৰীয়ে কোনো উপাধি নোহোৱাকৈ সেই সম্পত্তিৰ অধিকাৰী হয়। অর্থাৎ বিত্তীয় পট্টাত কোনোধৰণৰ উপাধি হস্তান্তৰ নহয়। সঁজুলিৰ বাকী থকা জীৱনকাল বৰ্জিত মূল্যৰ সমান য’ত পট্টাদাতাই নিজৰ সম্পত্তি পট্টাধাৰীক বৰ্জিত মূল্যত বিক্ৰী কৰি পট্টাধাৰীক নিজৰ উপাধি হস্তান্তৰ কৰাৰ চুক্তি কৰে। য’ত পট্টাধাৰীৰ হাতত সঁজুলি ক্ৰয় কৰিবলৈ পৰ্যাপ্ত ধন নাই তেনে ঠাইত বিত্তীয় পট্টা হৈছে। গতিকে, তেওঁ পট্টা ভাড়াৰ ধন দি পট্টাধাৰীৰ পৰা সঁজুলিবোৰ লয়। গৃহৰ ক্ষেত্ৰত ঋণ পট্টাদাতা বেংক হৈ পৰে আৰু বেংকৰ পৰা ঋণ লৈ ঘৰ ক্ৰয় কৰাজন হ’ল পট্টাধাৰী।
(খ) পৰিচালনা পট্টাঃ পৰিচালনা পট্টা কেনেবাকৈ বিত্তীয় পট্টাৰ সৈতে একে। হ্রস্বম্যাদী সময়ৰ বাবে পৰিচালনা পট্টা আৰু সম্পত্তিৰ ওপৰত নিয়ন্ত্ৰণ কৰিবলৈ পট্টাধাৰী ক্ষমতা পট্টাধাৰী লোৱাতকৈ অধিক। যেতিয়া পট্টাৰ এজন প্রস্তুতকাৰী হয়, যিয়ে হ্রস্বম্যাদীভাৱে নিজৰ বিক্ৰী বৃদ্ধি কৰিব বিচাৰে, গতিকে তেওঁ গ্ৰাহকক কম সময়ৰ বাবে সম্পত্তিটো দখল কৰিবলৈ অনুমতি দিয়ে। কিছুমান ক্ষেত্ৰত পট্টাদাতাই সামগ্ৰীৰ উপাধি লৈ নিজৰ সম্পত্তি পট্টাধাৰীক নিৰ্দিষ্ট সময়ৰ বাবে পট্টাত দিয়ে। গতিকে, দখলদাৰী সামগ্ৰীৰ যত্ন লোৱাটো পট্টাধাৰীৰ দায়িত্ব। যদি তেতিয়া পট্টাধাৰীয়ে কোনো সম্পত্তিৰ কোনো অপব্যৱহাৰ কৰিছে, তেন্তে পট্টাদাতাই তেওঁৰ পৰা জৰিমনা আৰু শুল্ক আদায় কৰে।
পৰিচালনা পট্টাত চুক্তিখনৰ সময়সীমা শেষ হোৱাৰ আগতেই বাতিল কৰিব পাৰি। পট্টাৰ ধন পৰিশোধ কৰাৰ অৰ্থ এইটো নহয় যে পট্টাদাতাই কোনো সম্পত্তিৰ খৰচ আদায় কৰিব বিচাৰে। যিহেতু ই একাধিক পট্টা হ’ব পাৰে, গতিকে পট্টাদাতাই নিজৰ খৰচ আদায় কৰিব পাৰে আৰু বিভিন্ন পট্টাধাৰীৰ পৰা নিজৰ কমিচন আদায় কৰিব পাৰে। বহু দেশত এইটো জনপ্ৰিয় পট্টা কাৰণ মানুহে নিজৰ সম্পত্তিৰ পৰা সঠিক লাভ জানিবলৈ নিজৰ সঁজুলি পট্টাত লৈছিল। এই পট্টা তলত দিয়া চৰ্তসমূহত পছন্দ কৰা হয়—
(ক) যেতিয়া কোনো সম্পত্তিৰ আয়ুস অনিশ্চিত হয়।
(খ) ভালৰ দ্ৰুত অচল হৈ পৰাৰ ক্ষেত্ৰত।
(গ) যেতিয়া ব্যক্তিয়ে সম্পত্তিটোৰ অস্থায়ী সমস্যাটো উদ্ধাৰ কৰিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰিবলগীয়া হয়।
(ঘ) বিক্ৰী আৰু পট্টা ঘূৰাই দিয়াঃ এই পট্টাত প্রথম পট্টাধাৰীয়ে নিজাববীয়াকৈ সঁজুলি ক্ৰয় কৰে আৰু তাৰ পিছত তেওঁ পট্টাদাতাক বা তাৰ প্ৰতিষ্ঠানক বিক্ৰী কৰে। এই কাৰ্য্য ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰি যেতিয়া সঁজুলিৰ ব্যৱহাৰকাৰীয়ে নিজৰ সম্পত্তি অধিক সময়ৰ বাবে ৰাখে আৰু নিজৰ একঁকালীন নগদ ধন ঘটায় আৰু তাৰ পিছত ইয়াৰ কিছু বিকল্প ব্যৱহাৰ কৰে। এই ধৰণৰ পট্টাধাৰীৰ মূল সুবিধাটোৱে সম্পত্তিৰ মানদণ্ডৰ বাবে নিজকে সন্তুষ্ট কৰে আৰু তেওঁৰ দখলৰ পিছত তেওঁ ইয়াক বিক্ৰীলৈ ৰূপান্তৰিত কৰিব পাৰে। এই পট্টাত পট্টাদাতায়ো মূল্য হ্রাস ব্যয়ৰ বাবে কৰ দাবী কৰিব পাৰে। এই পট্টা জনপ্রিয় কাৰণ যেতিয়া পট্টাধাৰীয়ে কোনো সম্পত্তিৰ পৰা যিকোনো তাৰল্যতা সমস্যাৰ সন্মুখীন হয়। তাৰ পিছত, তেওঁ নিজৰ সঁজুলিবোৰ পট্টাধাৰকক বিক্ৰী কৰি তেওঁলোকৰ পৰা ঘূৰাই পাব পাৰে। ইয়াৰ ফলত তাৰল্যতাৰ সমস্যাটো বিদায় নোলোৱাকৈয়ে তাল্যতাৰ সমস্যাটো সমাধান কৰাত পট্টাধাৰীয়ে সহায়ক হ’ব।
(ঘ) বিনিয়োগ ক্ৰয়ৰ পট্টাঃ এই ধৰণৰ চুক্তিত পট্টাদাতাই সম্পত্তি ক্ৰয় কৰিবলৈ প্ৰয়োজনীয় ধনৰ এটা অংশহে বিত্তীয় সাহায্য লয়। এই চুক্তিত সাধাৰণতে তিনিটা পক্ষ জড়িত হৈ থাকে, পট্টাদাতা, পট্টাধাৰী আৰু বিত্তীয় সাহায্য। এই ধৰণৰ পট্টা চুক্তিয়ে পট্টাদাতাক সীমিত মূলধনেৰে নিজৰ ব্যৱসায় সম্প্ৰসাৰণ কৰাত আৰু ইয়াক সুষম কৰি ৰখাত সহায় কৰে।
(ঙ) বিক্ৰী সাহায্য পট্টাঃ এই পট্টা চুক্তিত জড়িত পক্ষসমূহ সাধাৰণতে সামগ্ৰীটোৰ নিৰ্মাতা হয় য’ত তেওঁলোকে তেওঁলোকৰ বিক্ৰীৰ ওপৰত কমিচন পায় আৰু ইয়াক তেওঁলোকৰ লাভৰ সৈতে যোগ কৰে।
৩১। পট্টাদাতা আৰু পট্টাধাৰীৰ দৃষ্টিকোণৰ পৰা পট্টাৰ সুবিধা আৰু অসুবিধাৰ বিষয়ে আলোচনা কৰা।
উত্তৰঃ পট্টাৰ সুবিধাসমূহ পট্টাধাৰীৰ দৃষ্টিকোণৰ লগতে পট্টাদাতাৰ দৃষ্টিকোণৰ পৰাও আলোচনা কৰিব পাৰি।
(ক) পট্টাধাৰীক পট্টা দিয়াৰ সুবিধাসমূহঃ
পট্টা বিত্তীয় সাহায্যৰ পট্টাধাৰীৰ বাবে তলত দিয়া সুবিধাসমূহ আছেঃ
(i) মূলধনী সামগ্ৰীৰ বিত্তীয় সাহায্যঃ পট্টা বিত্তীয় সাহায্যৰ দ্বাৰা পট্টাধাৰীয়ে কোনো ধৰণৰ অগ্রিম লেনদেনৰ প্ৰয়োজন নোহোৱাকৈ ১০০ শতাংশ পর্যন্ত মাটি, অট্টালিকা, উদ্যোগ, যন্ত্রপাতি, গধুৰ সঁজুলি আদিত বৃহৎ বিনিয়োগৰ বাবে বিত্তীয় সাহায্য লাভ কৰিবলৈ সক্ষম হয়। এইদৰে পট্টাধাৰীয়ে কোনো প্ৰাৰম্ভিক বিনিয়োগ নকৰাকৈয়ে কাৰ্যতঃ নিজৰ ব্যৱসায় আৰম্ভ কৰিবলৈ সক্ষম হয় (অৱশ্যেই তেওঁ কাৰ্যকৰী মূলধনৰ প্ৰয়োজনীয়তাৰ ন্যূনতম যোগফল বিনিয়োগ কৰিবলগীয়া হ’ব পাৰে)।
(ii) বিত্তৰ অতিৰিক্ত উৎসঃ পট্টা ব্যৱসায়ে প্রয়োজনীয় মূলধনী বিনিয়োগ অবিহনে সঁজুলি, উদ্যোগ আৰু যন্ত্রপাতি অধিগ্ৰহণৰ সুবিধা প্ৰদান কৰে আৰু এইদৰে ব্যৱসায়িক উদ্যোগৰ দুৰ্লভ বিত্তীয় সম্পদসমূহ সংগঠিত কৰাৰ প্ৰতিযোগিতামূলক সুবিধা লাভ কৰে। ই কাৰ্যকৰী মূলধনৰ অৱস্থা বৃদ্ধি কৰে আৰু ব্যৱসায়িক কার্যকলাপৰ বাবে আভ্যন্তৰীণ সংগ্ৰহ উপলব্ধ কৰে।
(iii) কম খৰচীঃ বিত্তীয় সাহায্যৰ পদ্ধতি হিচাপে পট্টা দিয়াটো উপলব্ধ আন বিকল্পতকৈ কম খৰচী।
(iv) মালিকীস্বত্ব সংৰক্ষিতঃ পট্টা ব্যৱসায়ে প্রমোটাৰসকলৰ মালিকীস্বত্ব বা নিয়ন্ত্রণক পাতল নকৰাকৈয়ে বিত্তীয় সাহায্য প্রদান কৰে। ইয়াৰ বিপৰীতে দীৰ্ঘম্যাদী বিত্তীয় ব্যৱস্থাৰ অন্যান্য ধৰণ, যেনে— সমাংশ বা ঋণপত্ৰ সাধাৰণতে প্ৰমোটাৰসকলৰ মালিকীস্বত্ব পাতল কৰি পেলায়।
(v) চর্তসাপেক্ষতাক এৰাই চলাঃ প্রতিষ্ঠানিক বিত্তীয় সাহায্যতকৈ পট্টা বিত্তীয় সাহায্যক পছন্দ কৰা হয়, কিয়নো পূৰ্বৰ ক্ষেত্ৰত কোনো ডোঙা সংলগ্ন নহয়। পট্টা বিত্তীয় সাহায্য লাভজনক কাৰণ ই নিষেধাজ্ঞামূলক চুক্তি আৰু চৰ্তহীনতাৰ পৰা মুক্ত, যেনে ব’ৰ্ডত প্ৰতিনিধিত্ব, ঋণক ন্যায্যতালৈ ৰূপান্তব, লভ্যাংশ প্রদান আদি যিবোৰ সাধাৰণতে প্রতিষ্ঠানিক বিত্তীয় আৰু বেংকৰ পৰা ম্যাদী ঋণৰ লগত থাকে।
(vi) সৰলতাঃ পট্টাৰ বিত্তীয় সাহায্য আলোচনা কৰাটো সহজ আৰু পোষক আৰু সহজ নথিপত্ৰৰ সৈতে জটিল পদ্ধতিৰ পৰা মুক্ত। ইয়াৰ বিপৰীতে প্ৰতিষ্ঠানিক বিত্ত আৰু চৰ্ত ঋণৰ বাবে চুক্তি আৰু আনুষ্ঠানিকতা আৰু নথিপত্ৰৰ বৃহৎ অংশ মানি চলাৰ প্ৰয়োজন হয় যাৰ ফলত প্রক্রিয়াগত পলম হয়।
(খ) পট্টাদাতাক পট্টা দিয়াৰ সুবিধাসমূহঃ
(i) সম্পূর্ণ নিৰাপত্তাঃ পট্টাদাতাৰ সুত সম্পূৰ্ণ সুৰক্ষিত হয় যিহেতু তেওঁ সদায় পট্টাত লোৱা সম্পত্তির মালিক আৰু পট্টাধাৰীয়ে ভাড়া ঘূৰাই নিদিলে সম্পত্তিৰ পুনৰ দখল ল’ব পাৰে। ইয়াৰ বিপৰীতে ঋণৰ বিপৰীতে সুৰক্ষিত সম্পত্তি মুকলি কৰাটো অধিক কঠিন আৰু জটিল।
(ii) কৰ লাভঃ পট্টাদাতাৰ বাবে আটাইতকৈ ডাঙৰ সুবিধা হ’ল মূল্য হ্ৰাসৰ দ্বাৰা কৰ ৰেহাই। যদি পট্টাধাৰকজন উচ্চকৰ শ্ৰেনীত থাকে তেন্তে তেওঁ উচ্চমূল্য হ্ৰাসৰ হাৰৰ সম্পত্তি পট্টাত দিব পাৰে আৰু তেওঁৰ কৰ দায়বদ্ধতা যথেষ্ট হ্ৰাস কৰিব পাৰে।
(iii) উচ্চলাভজনকতাঃ পট্টা ব্যৱসায়টো অতি লাভজনক কাৰণ লাভৰ হাৰ পট্টাদাতাই তেওঁৰ ঋণৰ ওপৰত যিমানখিনি দিয়ে তাতকৈ বেছি। লগতে প্রত্যক্ষভাৱে বিত্তীয় ঋণ দিয়াৰ ক্ষেত্ৰতকৈ লাভৰ হাৰ বেছি।
(iv) উচ্চবৃদ্ধিৰ সম্ভাৱনামূলকঃ পট্টা বিত্তীয় সাহায্যই পট্টাধাৰকসকলক মন্দাৱস্থাৰ সময়তো সঁজুলি আৰু যন্ত্রপাতি আহৰণ কৰিবলৈ সক্ষম কৰে, যিহেতু তেওঁলোকে কোনো ধৰণৰ মূলধন বিনিয়োগ কৰিব নালাগে। পট্টায়ে ব্যৱসায়ে এইদৰে, মন্দাৱস্থাৰ সময়ছোৱাতো অর্থনৈতিক বৃদ্ধি বজাই ৰাখে৷
(v) ন্যায্যতাৰ ওপৰত ব্যৱসায়ঃ পট্টাদাতাই সাধাৰণতে অধিক বিত্তীয় উত্তলনৰ সৈতে কার্যকলাপসমূহ সম্পন্ন কৰে, অৰ্থাৎ তেওঁলোকৰ সমাংশ মূলধন অতি কম আৰু ঋণ লোৱা ধন আৰু জমা ধনৰ যথেষ্ট পৰিমাণ ব্যৱহাৰ কৰে। এইদৰে চূড়ান্ত লাভৰ হাৰৰ ন্যায্যতা অতি উচ্চ।
পট্টা ব্যৱসায়ৰ সীমাবদ্ধতাসমূহ হ’লঃ
(ক) সঁজুলি ব্যৱহাৰৰ ওপৰত বাধাঃ পট্টা ব্যৱস্থাই সঁজুলিৰ ব্যৱহাৰৰ ওপৰত কিছুমান বাধা আৰোপ কৰিব পাৰে, বা বাধ্যতামূলক বীমা আদিৰ প্ৰয়োজন হ’ব পাৰে। ইয়াৰ উপৰিও পট্টাধাৰীয়ে নিজৰ প্ৰয়োজনীয়তা অনুসৰি পট্টা সম্পত্তিত সংযোজন বা পৰিৱৰ্তন কৰিবলৈ স্বাধীন নহয়।
(খ) বিত্তীয় পট্টাৰ সীমাবদ্ধতাঃ বিত্তীয় পট্টাত অধিক লাভৰ বাধ্যবাধকতা থাকিব পাৰে, যদিহে সঁজুলিটো উপযোগী নহয় বুলি ধৰা পৰে আৰু পট্টাধাৰীয়ে পট্টা চুক্তিৰ অকালতে সমাপ্ত কৰাৰ পথ বাছি লয়।
(গ) অৱশিষ্ট মূল্যৰ ক্ষতিঃ পট্টাধাৰী কেতিয়াও পট্টা সম্পত্তিৰ মালিক নহয়। এইদৰে তেওঁ সম্পত্তিৰ অৱশিষ্ট মূল্যৰ পৰা বঞ্চিত হয় আৰু আনকি পট্টাধাৰীয়ে কৰা বা মুদ্রাস্ফীতি বা অন্যান্য কাৰণত কৰা কোনো উন্নতিৰ অধিকাৰীও নহয়।
(ঘ) দুগুণ বিক্ৰীৰ কৰঃ বিভিন্ন ৰাজ্যৰ বিক্ৰী কৰ আইন সংশোধনৰ লগে লগে পট্টা বিত্তীয় লেনদেনত দুবাৰকৈ বিক্ৰী কৰ আৰোপ কৰিব পাৰি, এবাৰ পট্টাদাতাই সঁজুলি ক্রয় কৰাৰ সময়ত আৰু পুনৰ যেতিয়া পট্টাধাৰীক পট্টাত দিয়া হয়।
৩২। বিত্তীয় পট্টাৰ বৈশিষ্ট্যসমূহ কি কি?
উত্তৰঃ বিত্তীয় পট্টাৰ বৈশিষ্ট্যসমূহ হ’ল—
(i) বিত্তীয় পট্টাত একেজন পট্টাধাৰীয়ে সম্পত্তিটো কাৰ্যত শেষ কৰিব পাৰে। বিত্তীয় পট্টাত পট্টাধাৰীক কাল্পনিক মালিকৰ অৱস্থাত ৰাখে।
(ii) পদ্ভাদাতাই কোনো সম্পত্তিভিত্তিক বিপদ বা সম্পত্তিভিত্তিক পুৰস্কাৰ গ্ৰহণ নকৰে। তেওঁ কেৱল আর্থিক বিপদ আৰু আর্থিক পুৰস্কাৰহে লয়, আৰু সেইবাবেই আর্থিক পট্টা নামটো।
(iii) পট্টা বাতিল কৰিব নোৱাৰা, অর্থাৎ পট্টাধাৰীয়ে সম্পত্তি ঘুৰাই দিব নোৱাৰে আৰু পট্টাদাতাৰ বিনিয়োগৰ সমগ্ৰ ধন পৰিশোধ কৰিব নোৱাৰে।
(iv) এই অৰ্থত, সেইবোৰ সম্পূৰ্ণ-ধন গ্ৰহন অৰ্থাৎ পট্টাদাতাৰ বিনিয়োগৰ সম্পূৰ্ণ পৰিশোধ নিশ্চিত কৰা হয়।
(v) যিহেতু পাট্টাদাতাই সাধাৰণতে বিত্তীয় বিষয়াৰ বাহিৰে আন কোনো পদবী গ্ৰহণ নকৰে, সেয়েহে তেওঁ সম্পত্তিৰ সৈতে জড়িত কোনো সেৱা আগবঢ়াব নোৱাৰিব। সেই হিচাপে পট্টাটো মুঠ পট্টা।
(vi) পট্টাদাতাই লোৱা বিপদ সম্পত্তিভিত্তিক বিপদ নহয় বৰঞ্চ পট্টাধাৰী ভিত্তিক বিপদহে। সম্পত্তিৰ মূল্য কেৱল পট্টাদাতাৰ বিনিয়োগৰ নিৰাপত্তাৰ দৃষ্টিকোণৰ পৰাহে গুৰুত্বপূৰ্ণ।
(vii) বিত্তীয় পট্টাত পট্টাদাতাৰ লাভৰ হাৰ নিৰ্দিষ্ট হয় ই সম্পত্তি-মূল্য, কর্মক্ষমতা বা অন্য কোনো অতিৰিক্ত খৰচৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল নহয়। নিৰ্দিষ্ট পট্টা ভাড়াই বিনিয়োগৰ ওপৰত এটা নিশ্চিত হাৰৰ লাভৰ জন্ম দিয়ে, যাক অন্তর্নিহিত লাভৰ হাৰ বোলা হয়।
(viii) বিত্তীয় পট্টা কাৰিক্ৰীভাৱে পৃথক যদিও নিৰাপদ ঋণৰ সৈতে গুৰুত্বপূৰ্ণভাৱে একে।
৩৩। বিত্তীয় পট্টাৰ সুবিধা আৰু অসুবিধাসমূহ কি কি?
উত্তৰঃ বিত্তীয় পট্টাৰ সুবিধাসমূহ হ’ল—
(ক) বিত্তীয় পট্টাত ব্যৱসায়িক গ্রাহকে কোনো সম্পত্তি ক্রয় নকৰাকৈয়ে ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰে।
(খ) ঋণগ্ৰহণকাৰী (পট্টাধাৰীয়ে) বৃহৎ আগধন বিনিয়োগৰ পৰিৱৰ্তে সম্পত্তিৰ খৰচৰ কিস্তি দিয়ে।
(গ) বিত্তীয় পট্টাত, পৰিশোধৰ গাঁথনিসমূহ নমনীয় আৰু উপলব্ধ। ঋণ লোৱাজনৰ প্ৰয়োজন আৰু সামর্থ্য অনুসৰি ইয়াক উপযোগী কৰিব পাৰি।
(ঘ) পট্টাধাৰীয়ে দিয়া ধনৰাশি নিৰ্দিষ্ট কিস্তিৰ ৰূপত সময়ৰ ভিতৰত বিয়পি দিয়া হয়।
(ঙ) পট্টাধাৰীয়ে সম্পত্তিৰ মূল্য হ্রাস দাবী কৰিবলৈ অনুমতি দিয়া হয়, যাৰ ফলত কৰযোগ্য আয় হ্রাস পায়।
বিত্তীয় পট্টাৰ অসুবিধাসমূহ হ’ল—
(ক) পট্টাধাৰীৰ সম্পত্তিটো ৰক্ষণাবেক্ষণ আৰু চোৱা-চিতা কৰাৰ দায়িত্ব থাকে সেয়েহে, পট্টাধাৰীয়ে কিছু অতিৰিক্ত ৰক্ষণাবেক্ষণৰ খৰচ বহন কৰে।
(খ) সম্পত্তিৰ সৈতে জড়িত সকলো বিপদ পট্টাধাৰীয়ে বহন কৰে। বিত্তীয় পট্টাত ঝুঁকি পট্টাধাৰীলৈ হস্তান্তৰ কৰা হয়।
(গ) বিত্তীয় পট্টাত বহুতো নথিপত্ৰ আৰু অন্যান্য আনুষ্ঠানিকতা জড়িত হৈ থাকে।
(ঘ) বিত্তীয় পট্টাত পট্টাধাৰীয়ে নিজৰ ৰাহিৰ বহী (Balance Sheet) অতিৰিক্ত ঋণৰ সৃষ্টি কৰি আছে।
(ঙ) দেউলীয়া হোৱাৰ ক্ষেত্ৰত পট্টাত দিয়া সম্পত্তিক সুৰক্ষা প্ৰদান কৰা নহয়।
৩৪। পট্টা পৰিচালনাৰ সুবিধা আৰু অসুবিধা কি কি?
উত্তৰঃ পট্টা পৰিচালনাৰ সুবিধাসমূহ হ’ল—
(ক) মালিকীস্বত্বহীনঃ কোনো সম্পত্তিৰ মালিক নহ’লে লাভজনক হ’ব পাৰে কাৰণ মেৰামতি বা ৰক্ষণাবেক্ষণৰ বাবে ধন দিব নালাগিব।
(খ) ভাড়া দিয়াটো সস্তাঃ ভাড়া দিয়াটো সাধাৰণতে ক্ৰয় কৰাতকৈ বহুত বেছি সুলভ, যাৰ ফলত সৰু বা নতুন ব্যৱসায়ীসকলক উপকৃত হয় যিবোৰৰ ব্যয়বহুল সম্পত্তি সংগ্ৰহ কৰাৰ বাবে এতিয়াও আর্থিক শক্তি নাই।
(গ) হ্রস্বম্যাদীঃ সম্পত্তিটো প্রয়োজন হোৱালৈকেহে পটাত ল’ব লাগিব, যাৰ ফলত আৰু প্ৰয়োজন নহ’লে ইয়াক ক্রয়, ৰক্ষণাবেক্ষণ আৰু বিক্ৰীৰ সামগ্ৰিক খৰচ হ্রাস পাব।
পট্টা পৰিচালনাৰ অসুবিধাসমূহ হ’ল—
(ক) ন্যায্যতাহীনঃ যেতিয়া পট্টা লোৱা হয় তেতিয়া কোনো ন্যায্যতা লাভ নকৰে।
(খ) বিত্তীয় খৰচঃ পট্টাৰ সৈতে বিত্তীয় খৰচ, যেনে সুত, ভোগ কৰিব পাৰে।
(গ) বজাৰ মূল্যতকৈ অধিক দিব পাৰেঃ কোনো সম্পত্তি কিমান দিনলৈ পট্টাত দিয়া হয় তাৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি, মুঠ খৰচ পট্টা আৰম্ভ হোৱাৰ সময়ৰ বজাৰ মূল্যতকৈ অধিক হ’ব পাৰে।
(ঘ) নিৰন্তৰ চৰ্তৰ পুনৰ আলোচনাঃ বহুতো পট্টা হ্রস্বম্যাদী হয়। অর্থাৎ পট্টাৰ ম্যাদ উকলিলে প্রতিবাৰেই পট্টাদাতা আৰু পট্টাধাৰীয়ে চৰ্তসমূহ পুনৰ আলোচনা কৰিব। ইয়াৰ ফলত পট্টাদাতাই হাৰ বা মাচুল বৃদ্ধি কৰাৰ সুযোগ পায়।
৩৫। বিত্তীয় (মূলধনী) পট্টা আৰু পৰিচালনা পট্টাৰ মাজৰ মূল পার্থক্যসমূহ ব্যাখ্যা কৰা।
উত্তৰঃ বিত্তীয় (মূলধন) পট্টা আৰু পৰিচালনা পট্টাৰ মাজত পাৰ্থক্যসমূহ হ’লঃ
(ক) যিটো পট্টা চুক্তিত কোনো সম্পত্তিৰ হস্তান্তৰৰ লগে লগে বিপদ আৰু পুৰস্কাৰ হস্তান্তৰ কৰা হয়, যাক বিত্তীয় পট্টা বুলি জনা যায়। যি পট্টা চুক্তিত সম্পত্তি হস্তান্তৰৰ লগে লগে ঝুঁকি আৰু পুৰস্কাৰ হস্তান্তৰ কৰা নহয়, সেইখনক পৰিচালনা পট্টা বুলি জনা যায়।
(খ) বিত্তীয় পট্টা হৈছে এক প্ৰকাৰৰ ঋণ চুক্তি য’ত পট্টাদাতাই বিত্তীয় দাতাৰ ভূমিকা পালন কৰে।পৰিচালনা পট্টাৰ বিপৰীতে, যিটো একেদৰেই ভাড়াৰ চুক্তিৰ দৰে।
(গ) বিত্তীয় পট্টা দীর্ঘম্যাদী কাৰণ ই সম্পত্তিৰ জীৱনকালৰ সৰ্বোচ্চ অংশ সামৰি লয়। পৰিচালনা পট্টাৰ দৰে নহয়, যিটো কম সময়ৰ বাবে।
(ঘ) বিত্তীয় পট্টাৰ তুলনাত এটা পৰিচালনা পট্টা অধিক নমনীয়।
(ঙ) বিত্তীয় পট্টাত, সম্পত্তির মালিকীস্বত্ব পট্টাৰ ম্যাদৰ শেষত পট্টাধাৰীলৈ হস্তান্তৰ কৰা হয়, নামমাত্ৰ ধন পৰিশোধ কৰি যিটো সম্পত্তিৰ উচিত বজাৰ মূল্যৰ সমান। ইয়াৰ বিপৰীতে পৰিচালনা পট্টাত এনে কোনো বিকল্প নাথাকে।
(চ) বিত্তীয় পট্টাত পট্টাধাৰীয়ে অচল হোৱাৰ আশংকা বহন কৰে আনহাতে পৰিচালনা পট্টাত পট্টাদাতাই তাৰ বাবে বিপদ বহন কৰে।
৩৬। ভাড়া ক্রয় ব্যৱস্থাৰ বৈশিষ্ট্যসমূহ কি কি?
উত্তৰঃ ভাড়া ক্রয় বিত্তীয় সাহায্যৰ মূল বৈশিষ্ট্যসমূহ হ’ল—
(ক) ভাড়া ক্রেতাই শেষ কিস্তি দিয়াৰ পিছত সম্পত্তিৰ মালিক হয়।
(খ) প্ৰতিটো কিস্তি সম্পত্তি ব্যৱহাৰৰ বাবে ভাড়া শুল্ক হিচাপে গণ্য কৰা হয়।
(গ) ভাড়া ক্রেতাই ভাড়া বিক্রেতাৰ সৈতে চুক্তি কৰাৰ ঠিক পিছতেই সম্পত্তিটো ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰে।
(ঘ) কিস্তিৰ ধন লাভ কৰাত অসুবিধা হ’লে ভাড়াতীয়া বিক্রেতার সম্পত্তি পুনৰ দখল কৰাৰ অধিকাৰ আছে।
(ঙ) চুক্তিৰ সময়ছোৱাত ভাড়াৰ ধন কিস্তিত দিয়া হয়।
(চ) প্ৰতিটো ভাড়াৰ ধন সম্পত্তি ভাড়াত লোৱাৰ বাবে শুল্ক হিচাপে গণ্য কৰা হয়। অর্থাৎ, যদি ভাড়াতীয়াই কোনো ধৰণৰ পৰিশোধ বিফল কৰে, তেন্তে বিক্ৰেতাৰ সম্পত্তি পুনৰ লোৱাৰ সকলো অধিকাৰ থাকে।
(ছ) জড়িত দুয়োপক্ষৰ মাজত প্ৰয়োজনীয় সকলো চৰ্ত আৰু নিয়ম ভাড়া ক্রয় চুক্তি নামৰ চুক্তিত নথিভুক্ত কৰা হয়।
(জ) চুক্তিৰ চৰ্ত অনুসৰি কিস্তিৰ কম্পাঙ্ক বাৰ্ষিক, ডেৰ বছৰীয়া, ত্রিমাসিক, মাহেকীয়া আদি হ’ব পাৰে।
(ঝ) চুক্তি স্বাক্ষৰ কৰাৰ লগে লগে সম্পত্তি ভাড়াতীয়াক তৎক্ষণাত যোগান কৰা হয়।
৩৭। ভাড়া ক্রয় ব্যৱস্থাৰ সুবিধাসমূহৰ বিষয়ে আলোচনা কৰা।
উত্তৰঃ ভাড়া ক্রয় ব্যৱস্থাৰ সুবিধাসমূহ তলত আলোচনা কৰা হ’ল—
(ক) ক্রযৰ সুবিধাঃ কম উপাৰ্জনৰ লোকে গাড়ী, ঘৰ, আচবাব আদি ব্যয়বহুল সামগ্রী ক্রয় কৰিব পাৰে। তেওঁলোকে সহজ কিস্তিত ধন পৰিশোধ কৰিব পাৰে আৰু তাৰ দ্বাৰা জীৱন ধাৰণৰ মান উন্নত কৰিব পাৰে। ক্রেতাই সামগ্ৰীবোৰ ঘূৰাই দিব পাৰে, যদিহে তেওঁ ইয়াৰ গুণগত মানত সন্তুষ্ট নহয় বা অধিক কিস্তি দিব নোৱাৰে।
(খ) নিয়মিত খৰচ আৰু সঞ্চয়ঃ ভাড়া ক্রয় ব্যৱস্থাই মানুহক খৰচ কম কৰিবলৈ আৰু নিয়মীয়াকৈ কিস্তি দিবলৈ ধন সঞ্চয় কৰিবলৈ উৎসাহিত কৰে।
(গ) উচ্চ বিক্রীঃ ভাড়া ক্রয় ব্যৱস্থাই ব্যয়বহুল সামগ্ৰীৰ বজাৰ বহল কৰাত সহায় কৰে। অন্যথা এনে সামগ্রী কিনিব নোৱাৰা লোকসকলে কিস্তিত ক্রয় কৰিবলৈ প্ৰলোভন লাভ কৰে। ক্রেতাই ধন পৰিশোধ কৰাত বিফল হ’লে বিক্রেতাই সামগ্ৰী ঘূৰাই ল’ব পাৰে।
(ঘ) ক্ষুদ্র উৎপাদকক আশীর্বাদঃ ক্ষুদ্র একক আৰু কৃষকে যন্ত্রপাতি আৰু সঁজুলি ক্রয় কৰি উপাৰ্জনৰ পৰা কিস্তি দিব পাৰে।
৩৮। ভাড়া ক্রয় ব্যৱস্থাৰ অসুবিধাসমূহৰ বিষয়ে আলোচনা কৰা।
উত্তৰঃ ভাড়া ক্রয় ব্যৱস্থাৰ অসুবিধাসমূহ হ’ল—
(ক) অতিৰিক্ততাঃ ভাড়াতীয়া ক্রয় ব্যৱস্থাই মধ্যবিত্ত শ্ৰেণীৰ লোকসকলক বিলাসী সামগ্রী ক্ৰয় কৰিবলৈ প্ৰৰোচিত কৰে যিবোৰ তেওঁলোকে অন্যথা ক্রয় কৰিব নোৱাৰে। তেওঁলোকৰ ভৱিষ্যতৰ আয় বন্ধকত ৰাখিবলৈ প্ৰলোভিত হয়। সময়মতে কিত্তি দিব নোৱাৰিবও পাৰে। বিক্রেতাই ধন পৰিশোধ নকৰাত সামগ্ৰী ঘূৰাই ল’লে তেওঁলোকৰ যথেষ্ট লোকচান হয়।
(খ) অধিক মূল্যঃ ক্রেতাই নগদ ধন ক্ৰয় কৰাৰ সময়ত প্ৰদান কৰিবলগীয়া মূল্যতকৈ বহু বেছি মূল্য দিব লাগে। বিক্রেতাই সহজ ঋণ চৰ্ত আগবঢ়াই সন্দেহজনক মানৰ সামগ্ৰী প্ৰেৰণ কৰিব পাৰে। শেষৰ কিস্তি পৰিশোধ নকৰালৈকে ক্রেতাই সামগ্ৰীৰ মালিকীস্বত্ব নাপায়। চূড়ান্ত ধন দিয়াৰ আগতে তেওঁ সামগ্রী বিক্ৰী কৰিব নোৱাৰে।
(গ) বেয়া ঋণৰ আশংকাঃ যেতিয়া ক্রেতাই কিস্তি দিব নোৱাৰে তেতিয়া বিক্রেতাই লোকচানৰ সন্মুখীন হ’ব পাৰে। ক্ৰেতাৰ পৰা সামগ্ৰী উদ্ধাৰ কৰিবলৈ তেওঁ হয়তো টকা আৰু সময় খৰচ কৰিব লাগিব। ক্ৰেতাৰ ওচৰত পৰি থকা সামগ্ৰী হেৰুৱাৰ আশংকা থাকে।
(ঘ) বৃহৎ বিনিয়োগঃ ভাড়া ক্রয় বিক্রেতাই যথেষ্ট ধন বিনিয়োগ কৰিবলগীয়া হয় কাৰণ ক্ৰেতাৰ পৰা দীর্ঘ সময়ৰ বাবে ধন লাভ কৰা হয়।
৩৯। ভাড়া ক্ৰয় আৰু পট্টাৰ মাজত মৌলিক পার্থক্য কি কি?
উত্তৰঃ ভাড়া ক্ৰয় আৰু পট্টা বিত্তীয় সাহায্যৰ বেছিভাগেই তলত দিয়া দিশত পার্থক্য আছেঃ
(ক) মালিকীস্বত্বঃ পট্টাদাতাই মালিক আৰু পট্টাধাৰীয়ে কেৱল পট্টা বিত্তীয় সাহায্যৰ ক্ষেত্ৰতহে পট্টাত লোৱা সম্পত্তি/সঁজুলিৰ অৰ্থনৈতিক ব্যৱহাৰৰ অধিকাৰী। মালিকীস্বত্ব কেতিয়াও ব্যৱহাৰকাৰী (পট্টাধাৰী)লৈ হস্তান্তৰ কৰা নহয়। ইয়াৰ বিপৰীতে, শেষৰ কিস্তিত ভাড়া-ক্ৰয় বিত্তীয় সাহায্যৰ ক্ষেত্ৰত সম্পত্তিৰ মালিকীস্বত্ব ব্যৱহাৰকাৰী (ভাড়াতীয়া) ৰ হাতলৈ যায়; শেষৰ কিস্তি পৰিশোধ কৰাৰ আগতে সম্পত্তিৰ মালিকীস্বত্ব বিত্তীয় কোম্পানী/মধ্যস্থতাকাৰী (বিক্রেতা)ৰ ওপৰত নিহিত হয়।
(খ) মূল্য হ্রাসঃ সম্পত্তিৰ মূল্য হ্রাস পট্টাদাতাৰ বহীত আদায় কৰা হয় আনহাতে ভাড়াতীয়াই ভাড়াত লোৱা সম্পত্তিৰ মূল্য হ্রাসৰ ঢালৰ অধিকাৰী হয়।
(গ) মাত্ৰাঃ পট্টা বিত্তীয় সাহায্যৰ লগত জড়িত ধনৰ পৰিমাণ অতি বৃহৎ, যেনে—বিমান, জাহাজ, যন্ত্রপাতি ইত্যাদি ক্ৰয়ৰ বাবে। ভাড়া ক্ৰয়ত অধিগ্ৰহণৰ খৰচ তুলনামূলকভাবে কম, অর্থাৎ অটোম’বাইল, কার্যালয়ৰ সঁজুলি আৰু জেনেৰেটৰ ইত্যাদি সাধাৰণতে ভাড়াত ক্রয় কৰা হয়।
(ঘ) পৰিসৰঃ পট্টা বিত্তীয় সাহায্য নীৰৱচ্ছিন্নভাৱে ১০০ শতাংশ বিত্তীয় সাহায্য। পট্টাধাৰীয়ে কোনো ধৰণৰ তাৎক্ষণিক নগদ ধন দিব নালাগে। ভাড়া-ক্রয় লেনদেনত সাধাৰণতে সঁজুলিৰ খৰচৰ ২০-২৫ শতাংশৰ সমান ধন ভাড়াতীয়াই দিব লাগে।
(ঙ) ৰক্ষণাবেক্ষণঃ ভাড়াতীয়া সম্পত্তিৰ ৰক্ষণাবেক্ষণৰ খৰচ ভাড়াতীয়াই নিজেই বহন কৰিব লাগিব। কেৱল বিত্তীয় পট্টাৰ ক্ষেত্ৰত পট্টাত লোৱা সম্পত্তিৰ ৰক্ষণাবেক্ষণ পট্টাধাৰীৰ দায়িত্ব। পৰিচালনাপট্টাত ৰক্ষণাবেক্ষণৰ খৰচ পট্টাদাতাই (বিক্রেতা) বহন কৰিবলগীয়া হয়।
(চ) কৰ সুবিধাঃ সমগ্ৰ পট্টা ভাড়া কৰ কৰ্তনযোগ্য খৰচ। কেৱল HP কিস্তিৰ সুতৰ উপাদানহে কৰ কৰ্তনযোগ্য।
৪০। HP ব্যৱসায়ৰ বাবে RBI ৰ নিৰ্দেশনা কি কি?
উত্তৰঃ বেংকিং পৰিচালনা আইন- ১৯৪৯ ৰ ধাৰা 6 (I) (0) ৰ অধীনত চৰকাৰে চৰকাৰী বেংকসমূহক HP ব্যৱসায়ত জড়িত হোৱাৰ অনুমতি দিছে। তলত বেংকৰ HP ব্যৱসায়ৰ বাবে RBI ৰ কিছুমান গুৰুত্বপূৰ্ণ নির্দেশনা দিয়া হ’ল।
(ক) বেংকে নিজেই ভাড়াতীয়া ক্ৰয়ৰ ব্যৱসায় প্রত্যক্ষভাৱে (বিভাগীয়ভাৱে) গ্ৰহণ কৰিব নোৱাৰিব।
(খ) বৰ্তমানৰ কোম্পানী বা নতুন সহযোগী কোম্পানীসমূহৰ জৰিয়তে HP ব্যৱসায় কৰিবলৈ ইচ্ছুক বেংকসমূহে RBI ৰ পূৰ্ব অনুমোদনৰ প্ৰয়োজন হ’ব।
(গ) পট্টা আৰু HP ব্যৱসায়ত জড়িত সহযোগী কোম্পানীসমূহৰ শ্বেয়াৰত বেংকৰ বিনিয়োগ বেংকসমূহৰ পৰিষোধ কৰা অংশগত মূলধন আৰু সংৰক্ষন ১০% তকৈ অধিক হ’ব নালাগে।
(ঘ) RBI ৰ পূৰ্বৰ অনুমোদন অবিহনে বেংকসমূহে অন্য ভাড়া ক্রয় কোম্পানীসমূহৰ প্ৰচাৰক হিচাপে কাম কৰিব নোৱাৰিব।
(ঙ) নতুন সহযোগী কোম্পানী আৰু বেংকৰ বৰ্তমানৰ সহযোগী কোম্পানীসমূহৰ IPO আৰু FPO ৰ ক্ষেত্ৰত মূলধন নিয়ন্ত্ৰক প্ৰৱৰ্তনৰ প্ৰতি যিকোনো আবেদনৰ উদ্দেশ্যে RBI ৰ পূৰ্ব নিষ্কাশনৰ প্ৰয়োজন।
(চ) বেংকে ইয়াৰ HP বা সঁজুলি পট্টাৰ সহযোগী কোম্পানীসমূহৰ সম্পৰ্কে প্ৰয়োজনীয় তথ্য প্রদান কৰিব লাগিব, যেতিয়াই RBI য়ে দাবী কৰে।
৪১। বিভিন্ন ধৰণৰ মিউচুৱেল ফাণ্ড আঁচনিৰ বিষয়ে উল্লেখ কৰা।
উত্তৰঃ মিউচুৱেল ফাণ্ডৰ উদ্দেশ্য হৈছে বিনিয়োগকাৰীক উচ্চমাত্ৰাৰ সুৰক্ষাৰ সৈতে অবিৰত তাৰল্যতা আৰু অধিক উৎপাদন প্ৰদান কৰা। এই লক্ষ্যসমূহৰ ভিত্তিত বিভিন্ন ধৰণৰ মিউচুৱেল ফাণ্ড আঁচনিৰ বিকাশ ঘটিছে।
(ক) মিউচুৱেল ফাণ্ডৰ কাৰ্যকৰী শ্রেণীবিভাজনঃ
(i) মুকলি আঁচনিঃ মুকলি আঁচনিৰ ক্ষেত্ৰত মিউচুৱেল ফাণ্ডে নিজৰ এককসমূহ নিকা সম্পত্তিৰ মূল্য NAV বা NAV সম্পৰ্কীয় মূল্যত বিক্ৰী আৰু পুনৰ ক্ৰয় কৰাৰ প্ৰস্তাৱ অহৰহ আগবঢ়ায়। মুকলি অন্তৰ আঁচনিসমূহৰ এটা নিৰ্দিষ্ট সংকলন নাথাকে। বিনিয়োগকাৰীয়ে একক ক্রয় বা মুক্তিৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি পুঁজিৰ সংকলন বৃদ্ধি বা হ্রাস পায়। মুক্ত পুঁজিৰ মূল বৈশিষ্ট্য হ’ল তাৰল্যতা। এককসমূহ অবিৰতভাৱে ক্রয়-বিক্রয় কৰিব পৰাৰ বাবে ইয়াৰ দ্বাৰা বিনিয়োগ গৰীৰ তাৰল্যতা বৃদ্ধি পায়।
(ii) বন্ধ-সমাপ্ত আঁচনিঃ বন্ধ-সমাপ্ত আঁচনিৰ এটা নির্দিষ্ট সংকলন আৰু ২ৰ পৰা ৫ বছৰৰ ভিতৰত নিৰ্দিষ্ট পৰিপক্কতাৰ সময়সীমা থাকে। আঁচনিখন আৰম্ভ হলে বিনিয়োগকাৰীয়ে বিনিয়োগ কৰিব পাৰিব। ৪৫ দিনতকৈ অধিক সময়ৰ বাবে আঁচনিখন খোলা থাকে। যদি কোনো বিনিয়োগকাৰীয়ে পোনপটীয়াকৈ পুঁজিলৈ একক বিক্ৰী কৰে তেন্তে তেওঁ পুনৰ পুঁজিত প্ৰৱেশ কৰিব নোৱাৰে, কিয়নো পুঁজিয়ে পুনৰ কিনা এককপুনৰ জাৰি কৰিব নোৱাৰি। বন্ধ সমাপ্ত আঁচনিখনক মুকলি আঁচনিলৈ ৰূপান্তৰিত কৰিব পাৰি।
(iii) ব্যৱধান আঁচনিঃ ব্যৱধান আঁচনিয়ে মুক্ত আৰু বন্ধ আঁচনিৰ বৈশিষ্ট্যসমূহ একত্ৰিত কৰে। NAV সম্পৰ্কীয় মূল্যত পূৰ্ব নিৰ্ধাৰিত ব্যৱধানত বিক্ৰী বা মুক্তিৰ বাবে মুকলি কৰা হয়।
(খ) বিনিয়োগৰ আৰ্হিৰ ভিত্তিত দপ্তৰ শ্ৰেণীবিভাজনঃ
(i) আয় পুঁজিঃ আয় পুঁজিৰ লক্ষ্য হৈছে বিনিয়োগৰ সুৰক্ষা আৰু বিনিয়োগকাৰীক নিয়মীয়া আয়ৰ ব্যৱস্থা কৰা। এনে আঁচনিসমূহে প্ৰধানকৈ আয় বহনকাৰী যন্ত্ৰ যেনে— চুক্তিপত্র, ঋণপত্র, চৰকাৰী নিৰাপত্তা আৰু বাণিজ্যিক কাগজত বিনিয়োগ কৰে। আয়ৰ পুজিত লাভৰ লগতে ঝুঁকি কম।
(ii) বৃদ্ধিৰ পুঁজিঃ বৃদ্ধিৰ পুঁজিৰ মূল উদ্দেশ্য হ’ল মধ্যমীয়াৰ পৰা দীৰ্ঘম্যাদী মূলধনৰ মূল্যবৃদ্ধি। তেওঁলোকে সংকলনৰ বেছিভাগেই উল্লেখযোগ্য বৃদ্ধিৰ সম্ভাৱনা থকা ন্যায্যতাশ্বেয়াৰত বিনিয়োগ কৰে আৰু দীৰ্ঘম্যাদীভাৱে বিনিয়োগকাৰীক অধিক লাভ প্রদান কৰে।
(iii) সুষম পুঁজিঃ সুষম আঁচনিৰ লক্ষ্য হৈছে মূলধনৰ মূল্য বৃদ্ধি আৰু নিয়মীয়া আয় দুয়োটা প্ৰদান কৰা। তেওঁলোকে নিজৰ বিনিয়োগ ন্যায্যতা শ্বেয়াৰ আৰু স্থায়ী আহিলাৰ মাজত ইমানেই ভাগ কৰে যে পৰ্টফলিঅ’টো ভাৰসাম্যপূর্ণ হয়। এই বিপদৰ সন্মুখীন হোৱাটো মধ্যমীয়া আৰু ইহঁতে যুক্তিসংগত হাৰত লাভব সুবিধা প্ৰদান কৰে।
(iv) মুদ্ৰা বজাৰ মিউচুৱেল ফাণ্ডঃ ইহঁতে কোষাগাৰ বিল আৰু জমাৰ প্ৰমাণপত্ৰৰ দৰে হ্রস্বম্যাদী মুদ্ৰা বজাৰৰ যন্ত্ৰত বিনিয়োগ কৰাত বিশেষজ্ঞ। এনে পুঁজিৰ উদ্দেশ্য হৈছে কম হাৰৰ লাভৰ সৈতে উচ্চতাৰল্যতা।
(v) পেঞ্চন ফাণ্ডঃ পেঞ্চন মিউচুৱেল ফাণ্ড সঁচাকৈয়ে দীর্ঘম্যাদী বিনিয়োগ যিয়ে বিনিয়োগকাৰীয়ে অৱসৰ লোৱাৰ পিছত নিয়মীয়াকৈ লাভৰ সুবিধা প্ৰদান কৰে। এই পুঁজিসমূহে বিনিয়োগক সমাংশ আৰু ঋণ যন্ত্ৰৰ মাজত বিভক্ত কৰে যাতে সমাংশ উপাদানে অধিক লাভ প্ৰদান কৰে আনহাতে ঋণ উপাদানে কম কিন্তু স্থিৰ লাভ প্ৰদান কৰাৰ লগতে বিপদৰ ভাৰসাম্য ৰক্ষা কৰে। বিনিয়োগকাৰীয়ে তেওঁলোকৰ লাভ একঁকালীন ধন হিচাপে বা নির্দিষ্ট পেঞ্চন হিচাপে বা দুয়োটাৰে সংমিশ্ৰণত ল’ব পাৰে।
(গ) ঝুঁকি ওপৰত ভিত্তি কৰিঃ ঝুঁকিৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি মিউচুৱেল ফাণ্ডৰ প্ৰকাৰসমূহ হ’ল—
(i) অতি কম বিপদজনক পুঁজিঃ তৰল পুঁজি আৰু অতি হ্রস্বম্যাদী পুঁজি (এমাহৰ পৰা এবছৰ) কম বিপদৰ বাবে জনাজাত আৰু বুজা যায় যে ইয়াৰ লাভও কম (উত্তম ক্ষেত্ৰত ৬%) বিনিয়োগকাৰীসকলে নিজৰ হ্রস্বম্যাদী বিত্তীয় লক্ষ্য পূৰণৰ বাবে আৰু এই পুঁজিৰ জৰিয়তে নিজৰ ধন সুৰক্ষিত ৰাখিবলৈ এইটো বাছি লয়।
(ii) কম বিপজ্জনক পুঁজিঃ টকাৰ মূল্য হ্রাস বা অপ্রত্যাশিত ৰাষ্ট্ৰীয় সংকটৰ ক্ষেত্ৰত বিনিয়োগকাৰীসকলে অধিক বিপজ্জনক পুঁজিত বিনিয়োগ কৰাৰ বিষয়ে নিশ্চিত নহয়। এনে ক্ষেত্ৰত ঋণপত্ৰ প্ৰবন্ধকসকলে তাৰল্যতা, অতি হ্রস্ব বা মধ্যস্থ পুঁজিৰ এটা বা সংমিশ্ৰণত ধন ৰাখিবলৈ পৰামৰ্শ দিয়ে। লাভ ৬-৮% হ’ব পাৰে, কিন্তু মূল্যায়ন অধিক সুস্থিৰ হ’লে বিনিয়োগকাৰীয়ে বদলাব স্বাধীন।
(iii) মধ্যমীয়া বিপদজনক পুঁজিঃ ইয়াত বিপদৰ কাৰকটো মধ্যম পৰ্যায়ৰ কাৰণ পুঁজি পৰিচালকে এটা অংশ ঋণত আৰু বাকীখিনি সমাংশ পুঁজিত বিনিয়োগ কৰে। NAV ইমান অস্থিৰ নহয়, আৰু গড় ৰিটাৰ্ণ ৯-১২% হ’ব পাৰে।
(iv) উচ্চ বিপজ্জনক পুঁজিঃ কোনো বিপদ বিমুখতা নথকা আৰু সুত আৰু লভ্যাংশৰ ৰূপত বিশাল লাভৰ লক্ষ্যৰে বিনিয়োগকাৰীৰ বাবে উপযোগী, উচ্চ বিপজ্জনক মিউচুৱেল পুঁজিৰ বাবে সক্রিয় পুঁজি পৰিচালনাৰ প্ৰয়োজন। নিয়মীয়াকৈ পৰিৱেশন পর্যালোচনা কৰাটো বাধ্যতামূলক কাৰণ ই বজাৰৰ অস্থিৰতাৰ প্ৰতি সহজলভ্য। আপুনি ১৫% লাভ আশা কৰিব পাৰে, যদিও বেছিভাগ উচ্চবিপদাশংকা পুঁজিয়ে সাধাৰণতে ২০% পর্যন্ত লাভ প্রদান কৰে।
(ঘ) সম্পত্তিৰ শ্ৰেণীৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি—
(i) ন্যায্যতা পুঁজিঃ ন্যায্যতা পুঁজি হৈছে মিউচুৱেল পুঁজি যিয়ে কোম্পানীটোৰ ন্যায্যতা শ্বেয়াৰত প্ৰধানকৈ বিনিয়োগ কৰে। ন্যায্যতা পুঁজিক ঝুঁকিগত বুলি গণ্য কৰা হয় যদিও দীর্ঘম্যাদীভাৱে ই অধিক লাভ দিয়াৰ প্ৰৱণতা থাকে।
(ii) ঋণ পুঁজিঃ ঋণ পুঁজি হৈছে মিউচুৱেল পুঁজি যিয়ে সাধাৰণতে চৰকাৰী নিৰাপত্তা, নিগম চুক্তি আদিত বিনিয়োগ কৰে। ঋণ পুঁজি অধিক সুস্থিৰ আৰু বজাৰৰ পৰিস্থিতিৰ প্ৰতি কম অস্থিৰ।
(iii) গোলকীয় পুঁজিঃ এইবোৰ আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় পুঁজিৰ দৰেই আৰু ইয়াৰ ধন বিশ্বৰ সকলো ঠাইতে অৱস্থিত কোম্পানীত বিনিয়োগ কৰে। আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় পুঁজিৰ পৰা পার্থক্য মাথোঁ এইটোৱেই যে মিউচুৱেল পুঁজি বিনিয়োগৰ একেখন দেশতে বিনিয়োগো কৰিব পাৰি।
(iv) ভূ-সম্পতি পুঁজিঃ নামটোৱেই শুনা মতে ভূ-সম্পতি পুঁজিয়ে নিজৰ ধন ভূ-সম্পতি পুঁজি ব্যৱসায়ত বিনিয়োগ কৰে। ভূ-সম্পতি পুঁজি প্ৰকল্পত বিনিয়োগ প্ৰকল্পৰ যিকোনো পর্যায়তে কৰিব পাৰি।
(v) সম্পত্তি আবণ্টন পুঁজিঃ এই পুঁজিসমূহে দপ্তৰ পৰিচালকক আবণ্টিত সম্পত্তিৰ সালসলনি কৰি ফলাফল লাভ কৰিবলৈ অনুমতি দিয়ে। বিনিয়োগৰ পৰিমাণ এনে পুঁজিত ভাগ কৰি চুক্তি আৰু ন্যায্যতাৰ দৰে বিভিন্ন যন্ত্ৰত বিনিয়োগ কৰা হয়।
৪২। মিউচুৱেল পুঁজিত বিনিয়োগ কৰিলে কি কি লাভ হয়?
উত্তৰঃ কিছুমান উপকাৰ তলত উল্লেখ কৰা হ’ল—
(ক) পেছাদাৰী ব্যৱস্থাপনাঃ এজন গড় বিনিয়োগকাৰীৰ মূলধনী বজাৰৰ পৰিচালনাৰ জ্ঞানৰ অভাৱ আৰু বিনিয়োগৰ সুফল লাভ কৰিবলৈ তেওঁৰ হাতত বৃহৎ সম্পদ নাথাকে। সেয়েহে তেওঁক এজন বিশেষজ্ঞ সহায়ৰ প্রয়োজন। মিউচুৱেল পুঁজিসমূহ পেছাদাৰী পৰিচালকে পৰিচালনা কৰে যিসকলৰ কোম্পানীসমূহৰ কাম-কাজ আৰু সম্ভাৱনা বিশ্লেষণ কৰিবলৈ প্ৰয়োজনীয় দক্ষতা আৰু অভিজ্ঞতা থাকে। তেওঁলোকে সংগঠিত বিনিয়োগ কৌশল সম্ভৱ কৰি তোলে, যিটো ব্যক্তিগত বিনিয়োগকাৰীৰ বাবে সম্ভৱ নহয়।
(খ) দপ্তৰ বৈচিত্র্যঃ এজন বিনিয়োগকাৰীয়ে যদি নিজৰ সকলো ধন এটা অংশীদাৰ কাগজত বিনিয়োগ কৰে তেন্তে ঝুঁকি গ্ৰহণ কৰে। মিউচুৱেল পুঁজিয়ে বিভিন্ন উদ্যোগ আৰু খণ্ডৰ কেইবাটাও কোম্পানীত বিনিয়োগ কৰে। এই বৈচিত্র্যই বিনিয়োগৰ বিপজ্জনকতা হ্রাস কৰে।
(গ) তাৰল্যতাঃ প্ৰায়ে বিনিয়োগকাৰীয়ে ৰখা নিৰাপত্তাসমূহ সহজে বিক্ৰী কৰিব নোৱাৰে, আনহাতে মিউচুৱেল পুঁজিৰ ক্ষেত্ৰত তেওঁলোকে নিজৰ এককসমূহ যদি মুকলি আঁচনি হয় তেন্তে পুঁজিটোক বিক্ৰী কৰি বা শ্বেয়াৰ বিনিময়ত বিক্ৰী কৰি নিজৰ বিনিয়োগ সহজে নগদ হ’ব পাৰে যদি ই এটা বন্ধ-সমাপ্ত আঁচনি হয়।
(ঘ) কৰ সুবিধাঃ মিউচুৱেল পুঁজি বিনিয়োগকাৰীয়ে এতিয়া আয়কৰ সুবিধা লাভ কৰে। মিউচুৱেল পুঁজিৰ ঋণ আঁচনিৰ পৰা লাভ কৰা লভ্যাংশৰ সামগ্রিক সীমা ৫০ লাখ টকালৈকে আয়কৰ আইনৰ ধাৰা ৮০ L ৰ অধীনত অনুমোদিত ৯,০০০ টকা কৰ ৰেহাই দিয়া হয়।।
(ঙ) স্বচ্ছতাঃ মিউচুৱেল পুঁজিয়ে প্রতিমাহে স্বচ্ছভাৱে নিজৰ দপ্তৰ ঘোষণা কৰে। এইদৰে এজন বিনিয়োগকাৰীয়ে জানে যে তেওঁৰ ধন ক’ত নিয়োজিত কৰা হৈছে আৰু যদিহে তেওঁলোকে দপ্তৰটোত সুখী নহয় তেন্তে তেওঁলোকে কম সময়ৰ ভিতৰতে উলিয়াব পাৰে।
(চ) শ্বেয়াৰ বজাৰৰ প্ৰতি স্থিতিশীলতাঃ মিউচুৱেল পুঁজিত বৃহৎ পৰিমাণৰ পুঁজি থাকে যিয়ে ইহঁতক স্কেলৰ অৰ্থনীতি প্ৰদান কৰে যাৰ দ্বাৰা ইহঁতে শ্বেয়াৰ বজাৰত হোৱা যিকোনো লোকচান শোষণ কৰি শ্বেয়াৰ বজাৰত বিনিয়োগ অব্যাহত ৰাখিব পাৰে। ইয়াৰ উপৰিও মিউচুৱেল পুঁজিয়ে ধন আৰু মূলধনী বজাৰত তাৰল্যতা বৃদ্ধি কৰে।
(ছ) ন্যায্যতা অনুসন্ধানঃ মিউচুৱেল পুঁজিয়ে বিনিয়োগৰ বাবে প্ৰয়োজনীয় তথ্য আৰু তথ্য যোগান ধৰিব পাৰে কাৰণ ইয়াৰ হাতত বৃহৎ পৰিমাণৰ পুঁজি আৰু ন্যায্যতা অনুসন্ধানৰ চর্ত উপলব্ধ।
(জ) লেনদেনৰ খৰচ হ্রাসঃ মূলধনী বজাৰত প্ৰত্যক্ষ বিনিয়োগৰ তুলনাত ধনৰ জৰিয়তে বিনিয়োগ কৰাটো তুলনামূলকভাৱে কম খৰচী কাৰণ পৰিসৰৰ অৰ্থনীতিৰ সুবিধা বিনিয়োগকাৰীৰ হাতলৈ যায়।
৪৩। ভাৰতত মিউচুৱেল পুঁজিৰ অসুবিধা কি কি? ব্যাখ্যা কৰা।
উত্তৰঃ ভাৰতত মিউচুৱেল পুঁজিৰ অসুবিধাসমূহ তলত উল্লেখ কৰা হ’ল—
(i) উঠা-নমা কৰা লাভঃ মিউচুৱেল পুঁজি নির্দিষ্ট নিশ্চিত লাভ প্ৰদান নকৰে কাৰণ আপোনাৰ মিউচুৱেল পুঁজিৰ মূল্য হ্রাসকে ধৰি যিকোনো পৰিস্থিতিৰ বাবে আপুনি সদায় সাজু থাকিব লাগে। অর্থাৎ মিউচুৱেল পুঁজিত মূল্যৰ বহু উঠা-নমা জড়িত হৈ থাকে। বিশেষজ্ঞৰ এটা দলে এটা পুঁজিৰ পেছাদাৰী পৰিচালনাই আপোনাক আপোনাৰ পুঁজিৰ বেয়া প্ৰদৰ্শনৰ পৰা বিচ্ছিন্ন নকৰে।
(ii) বৈচিত্র্যতাঃ বৈচিত্র্যতাক মিউচুৱেল পুঁজিৰ অন্যতম মূল সুবিধা হিচাপে প্রায়ে উল্লেখ কৰা হয়। কিন্তু অতিমাত্ৰা বৈচিত্ৰ্যৰ আশংকা সদায় থাকে, যিয়ে এটা পুঁজিৰ পৰিচালনা ব্যয় বৃদ্ধি কৰিব পাৰে, অধিক যথাযথ পৰিশ্ৰমৰ দাবী কৰে আৰু বৈচিত্ৰ্যৰ আপেক্ষিক সুবিধাসমূহ পাতল কৰি পেলায়।
(iii) নির্দিষ্টকৰনৰ সময়সীমাঃ নির্দিষ্টকৰনৰ সময়সীমা কেতিয়াবা যথেষ্ট অসুবিধা বুলি প্রমাণিত হ’ব পাৰে কাৰণ আপুনি নির্দিষ্ট সময়ৰ আগতে আপোনাৰ ধন উলিয়াব নোৱাৰে। সেয়েহে জৰুৰীকালীন অৱস্থাত আপুনি আপোনাৰ বিনিয়োগ কৰা ধনৰাশি তৰল কৰিব নোৱাৰে।
(iv) উঠা-নমা কৰা লাভঃ মিউচুৱেল পুঁজিব লাভৰ নিশ্চয়তা নাই কাৰণ বজাৰৰ পৰিস্থিতি অনুসৰি ই উঠা-নমা কৰি থাকে। সেয়েহে বিনিয়োগকাৰীয়ে বিনিয়োগ কৰাৰ আগতে পুঁজিৰ বিপদ সম্ভাৱনাৰ বিষয়ে সচেতন হ’ব লাগিব।
(v) পুঁজিৰ মূল্যায়নঃ বহু বিনিয়োগকাৰীয়ে বিভিন্ন পুঁজিৰ মূল্যৰ ওপৰত বিস্তৃতভাৱে গৱেষণা আৰু মূল্যায়ন কৰাত অসুবিধা পাব পাৰে। মিউচুৱেল পুঁজিৰ নিকা সম্পত্তিৰ মূল্য (NAV) -এ বিনিয়োগকাৰীক পুঁজিৰ দপ্তৰৰ মূল্য প্রদান কৰে। কিন্তু বিনিয়োগকাৰীয়ে বিভিন্ন পৰিমাপ যেনে– সুক্ষ্মঅনুপাত আৰু মানক বিচলন আদিৰ লগতে আন এটা পুঁজিৰ তুলনাত কেনেদৰে আগবাঢ়িছে সেইটো নিশ্চিত কৰিব লাগে যিটো কিছু পৰিমাণে জটিল হ’ব পাৰে।
৪৪। এছ’চিয়েচন অৱ মিউচুৱেল ফাণ্ডছইন ইণ্ডিয়া (AMFI) সম্পর্কে চমুকৈ আলোচনা কৰা।
উত্তৰঃ ১৯৯৩ চনত UTI ৰ বাহিৰে সকলো মিউচুৱেল পুঁজিয়ে একত্ৰিত হৈ সামগ্রিকভাৱে মিউচুৱেল পুঁজি উদ্যোগটোক প্ৰভাৱিত কৰা সমস্যাসমূহৰ সমাধানৰ বাবে এক উমৈহতীয়া মঞ্চৰ প্রয়োজনীয়তা উপলব্ধি কৰি এছ’চিয়েচন অৱ মিউচুৱেল ফাণ্ডছ ইন ইণ্ডিয়া (AMFI) প্ৰতিষ্ঠা কৰা হৈছিল। ভাৰতীয় মিউচুৱেল পুঁজি উদ্যোগ বা পেছাদাৰী, স্বাস্থ্য, আৰু নৈতিক ৰেখাৰ বিকাশ আৰু মিউচুৱেল পুঁজি আৰু ইয়াৰ একক – ধাৰীসকলৰ স্বাৰ্থ সুৰক্ষিত আৰু প্ৰসাৰৰ লক্ষ্যৰে সকলো ক্ষেত্ৰতে মানদণ্ড বৃদ্ধি আৰু বজাই ৰখাৰ বাবে (AMFI) উৎসর্গিত।
AMFI ৰ উদ্দেশ্যঃ
(ক) মিউচুৱেল পুঁজি উদ্যোগৰ পৰিচালনাৰ সকলো ক্ষেত্ৰতে উচ্চ পেছাদাৰী আৰু নৈতিক মানদণ্ড সংজ্ঞায়িত আৰু বজাই ৰখা।
(খ) চিকিউৰিটিছ এক্সচেঞ্জ ব’ৰ্ড (SEBI)ৰ সৈতে মত বিনিময় কৰা আৰু মিউচুৱেল পুঁজি উদ্যোগ সম্পর্কীয় সকলো বিষয়ত SEBI প্রতিনিধিত্ব কৰা।
(গ) মিউচুৱেল পুঁজি উদ্যোগৰ সৈতে জড়িত সকলো বিষয়ত চৰকাৰ, ভাৰতীয় ৰিজাৰ্ভ বেংক আৰু অন্যান্য সংস্থাসমূহৰ ওচৰত প্ৰতিনিধিত্ব কৰা।
(ঘ) মিউচুৱেল পুঁজিৰ ধাৰণা আৰু কাম-কাজৰ সঠিক বুজাবুজিক প্ৰসাৰিত কৰিবলৈ দেশজোৰা বিনিয়োগকাৰী সজাগতা কাৰ্যসূচী গ্রহণ কৰা।
(ঙ) মিউচুৱেল পুঁজি উদ্যোগৰ তথ্য প্ৰচাৰ কৰা আৰু প্ৰত্যক্ষভাৱে আৰু/বা অন্য সংস্থাৰ সৈতে সংগতি ৰাখি অধ্যয়ন আৰু গবেষণা কৰা।
বিশেষকৈ নিৰাপত্তাৰ মূল্যায়নৰ ক্ষেত্ৰত বহু ক্ষেত্ৰত নতুন মানদণ্ড নিৰ্ধাৰণ আৰু বৰ্তমানৰ মানদণ্ড পৰিশোধন কৰাৰ বাবে AMFI য়ে নিজৰ ভূমিকা অব্যাহত ৰাখিছে। AMFI ৰ পৰামৰ্শৰ ভিত্তিত তালিকাভুক্ত নোহোৱা ন্যায্যতা শ্বেয়াৰৰ মূল্যায়নৰ বাবে ছেবিয়ে বিশদ নিৰ্দেশনা জাৰি কৰিছে। উদ্যোগটোৰ বৃদ্ধিত বাধাৰ সৃষ্টি কৰিব পৰা যিকোনো অতিমাত্রা নিয়ন্ত্রণ ৰোধ কৰিবলৈ AMFI য়ে বিভিন্ন নিয়ন্ত্রক যেনে— SEBI, IRDA আৰু RBI ৰ সৈতে যোগাযোগ বজাই ৰাখে।
৪৫। ভাৰতত মিউচুৱেল পুঁজিৰ বৃদ্ধিৰ বিষয়ে উল্লেখ কৰা।
উত্তৰঃ ভাৰতীয় মিউচুৱেল পুঁজি উদ্যোগটো সুকীয়া পৰ্যায়ত বিকশিত হৈছে।
ভাৰতৰ মিউচুৱেল পুঁজি উদ্যোগৰ বৃদ্ধিক চাৰিটা পৰ্যায়ত ভাগ কৰিব পাৰিঃ
(ক) প্রথম পর্যায়ঃ ১৯৬৩ চনত UTI স্থাপনৰ লগে লগে ভাৰতত মিউচুৱেল পুঁজিৰ ধাৰণা প্ৰৱৰ্তন কৰা হয়। ইউনিট ট্রাষ্ট অৱ ইণ্ডিয়া UTI আছিল UTI আইন, ১৯৬৩ চনৰ অধীনত স্থাপন কৰা প্রথম মিউচুৱেল পুঁজি, যিটো আছিল সংসদৰ এক বিষয়ে আইন। ১৯৬৪ চনত ই একক বিক্ৰীৰ জৰিয়তে সঞ্চয় সংগঠিত কৰা আৰু উৎপাদন আৰু মূলধনৰ বৃদ্ধিৰ বাবে নিগম নিৰাপত্তাত বিনিয়োগ কৰাৰ মূল উদ্দেশ্যেৰে কার্যক্ষম হৈ উঠে। এই পৰ্যায়ৰ আৰম্ভণি হৈছিল একক আঁচনি ১৯৬৪ (US-৬৪) প্রথম মুকলি আৰু আটাইতকৈ বিখ্যাত আঁচনিৰ আৰম্ভণিৰ পৰা। UTI য়ে নিজৰ একচেটিয়া অধিকাৰ বজাই ৰাখিছিল আৰু ১৯৮৭ চনলৈকে ধাৰাবাহিক বৃদ্ধিৰ অভিজ্ঞতা লাভ কৰিছিল।
(খ) দ্বিতীয় পর্যায়ঃ দ্বিতীয় পর্যায়ত ৰাষ্ট্ৰীয়কৃত বেংক আৰু বীমা কোম্পানীসমূহৰ পৃষ্ঠপোষকতাত মিউচুৱেল পুঁজি কোম্পানীসমূহৰ প্ৰৱেশৰ সাক্ষী হৈছিল। ১৯৮৭ চনত ইণ্ডিয়ান ট্রাষ্ট এক্ট, ১৮৮২ ৰ অধীনত এছ বি আই মিউচুৱেল ফাণ্ড আৰু কেনবেংক মিউচুৱেল ফাণ্ডক ট্রাষ্ট হিচাপে গঠন কৰা হয়। ইণ্ডিয়ান গ্র’থ ফাণ্ড আছিল আন এটা অফ শ্ব’ব ফাণ্ড, যিটো UTI য়ে প্ৰচাৰ কৰিছিল, যিটো নিউয়র্ক ষ্টক এক্সচেঞ্জ NYSE ত তালিকাভুক্ত হৈছিল। ১৯৯০ চনৰ ভিতৰত ৰাষ্ট্ৰীয়কৃত বীমা কোম্পানী দুটা LIC আৰু GIC আৰু ৰাষ্ট্ৰীয়কৃত বেংক ক্রমে ইণ্ডিয়ান বেংক, বেংক অৱ ইণ্ডিয়া আৰু পঞ্জাব নেচনেল বেংকে সম্পূর্ণ মালিকানাধীন মিউচুৱেল ফাণ্ডৰ সহযোগী কোম্পানীসমূহৰ কাম-কাজ আৰম্ভ কৰিছিল। ১৯৮৯ চনৰ অক্টোবৰ মাহত RBI য়ে প্রথম নিয়ন্ত্রণমূলক নির্দেশনা জাৰি কৰিছিল যদিও বেংকৰ পৃষ্ঠপোষকতা কৰা মিউচুৱেল ফাণ্ডৰ ক্ষেত্ৰতহে প্ৰযোজ্য আছিল। ইয়াৰ পিছতে চৰকাৰী ৰে ১৯৯০ চনৰ জুন মাহত সকলো মিউচুৱেল ফাণ্ড সামৰি বিস্তৃত নির্দেশনা জাৰি কৰিছিল।
(গ) তৃতীয় পর্যায়ঃ ১৯৯৩ চনটো ভাৰতৰ মিউচুৱেল ফাণ্ডৰ ইতিহাসত এক ঘুৰনীয়া পৰ্যায় হিচাপে পৰিগণিত হৈছিল। ১৯৯৩ চনৰ জানুৱাৰী মাহত মিউচুৱেল ফাণ্ড বেগুলেচনে জাৰি কৰা ভাৰতীয় নিৰাপত্তা আৰু বিনিময় ব’ৰ্ডে (SEBI) ইউটিআইৰ বাহিৰে সকলো মিউচুৱেল ফাণ্ডক এক উমৈহতীয়া নিয়ন্ত্রণ কাঠামোৰ অধীনলৈ অনাৰ নিয়ম অধিসূচনা কৰে। ব্যক্তিগত ঘৰুৱা আৰু বিদেশী খেলুৱৈক মিউচুৱেল ফাণ্ড উদ্যোগত প্ৰৱেশৰ অনুমতি দিয়া হৈছিল। অৱশ্যে ১৯৯৫ চনৰ পৰাই মিউচুৱেল ফাণ্ড উদ্যোগৰ মন্থৰ পৰ্যায়ৰ আৰম্ভণি হৈছিল। ১৯৯৫ আৰু ১৯৯৬ চনৰ ভিতৰত সমাংস পুঁজিৰ NAV একক হ্রাস পোৱাৰ বাবে একক ধাৰীসকলে তেওঁলোকৰ বিনিয়োগৰ মূল্য হ্রাস পোৱা দেখা গৈছিল। তদুপৰি বিনিয়োগকাৰীৰ একাউণ্টৰ সংখ্যা দ্রুতগতিত বৃদ্ধি পোৱাৰ বাবে, আৰু সেৱাৰ আন্তঃগাঁথনিৰ অপর্যাপ্ততাৰ বাবে মিউচুৱেল ফাণ্ডৰ সেৱাৰ মানদণ্ড হ্ৰাস পাইছিল। মিউচুৱেল ফাণ্ডৰ বিষয়ে বিনিয়োগকাৰীৰ ধাৰণা ক্রমান্বয়ে নেতিবাচক হৈ পৰিল।
(ঘ) চতুর্থ পর্যায়ঃ এই পর্যায়ত মিউচুৱেল ফাণ্ডলৈ ধনৰ প্ৰবাহ তীব্রভাৱে বৃদ্ধি পালে। এই উল্লেখযোগ্য বৃদ্ধিৰ সহায়ক হৈছিল মূলধনী বজাৰত অধিক ইতিবাচক আৱেগ, উল্লেখযোগ্য কৰ সুবিধা আৰু বিনিয়োগকাৰী সেৱাৰ মানদণ্ডৰ উন্নতিৰ দ্বাৰা। কিন্তু ২০০০-২০০১ চনত ভাৰতীয় মিউচুৱেল ফাণ্ড উদ্যোগটো পুনৰ স্থবিৰ হৈ পৰিছে।
৪৬। ভাৰতত মিউচুৱেল ফাণ্ডৰ সম্ভাৱনাৰ বিষয়ে আলোচনা কৰা।
উত্তৰঃ আমাৰ দেশত প্রথম মিউচুৱেল ফাণ্ড আৰম্ভ কৰা হৈছে ইউনিট ট্রাষ্ট অৱ ইণ্ডিয়া (UTI) ৰ দ্বাৰা ১৯৬৪ চনত আৰু তাৰ পিছত ভাৰতত বিগত ৪০ বছৰত বহু মিউচুৱেল ফাণ্ড যেনে এল আই চি মিউচুৱেল ফাণ্ড, আই চি আই চি আই মিউচুৱেল ফাণ্ড, টাটা মিউচুৱেল ফাণ্ড, বিৰলা মিউচুৱেল ফাণ্ড আদি বিভিন্ন আচনিৰ সৈতে যেনে— কেনপেপ ৯৫, মাষ্টাৰ শ্বেয়াৰ মেগনাম ৯৩ আদি আৰম্ভ কৰা হয় ২০০০ চনৰ মাৰ্চ মাহৰ শেষলৈকে ইউটিআইৰ বাহিৰেও ৩৬ টা মিউচুৱেল ফাণ্ড চলি আছিল, ইয়াৰে ৯ টা ৰাজহুৱা খণ্ডত আৰু ২৭ টা ব্যক্তিগত খণ্ডত। দেখা গৈছে যে ১৯৯৪-৯৫ চনলৈকে ভাৰতত মিউচুৱেল ফাণ্ডৰ বজাৰত ইউটিআইয়ে আধিপত্য বিস্তাৰ কৰি আহিছে আৰু বিভিন্ন আঁচনি উপভোগৰ জৰিয়তে বজাৰৰ প্ৰায় ৭৬.৫ অংশীদাৰিত্ব লাভ কৰিছে। শেহতীয়াকৈ মিউচুৱেল ফাণ্ড ব্যৱসায়ৰ ক্ষেত্ৰত ইউটিআইয়ে সৰ্বাধিক জনসাধাৰণৰ আস্থা লাভ কৰিছিল।
১৯৯৯-২০০০ চনত বিভিন্ন মিউচুৱেল ফাণ্ডৰ দুৰ্বল প্ৰদৰ্শন আৰু ইউটিআইব নান কৰা আঁচনি ইউনিট ৬৪ তললৈ যোৱাৰ ফলত মিউচুৱেল ফাণ্ডৰ বজাৰখন মন্থৰ হৈ পৰিল আৰু সম্পূর্ণ সম্ভাৱনাত উপনীত হ’ব নোৱাৰিলে।
ভাৰতত মিউচুৱেল ফাণ্ডৰ ব্যৱসায় সম্ভাবনাময়ভাৱে ফুলি উঠা নাই ইয়াৰ কাৰনবোৰ হ’লঃ
(ক) প্ৰায়বোৰ আঁচনিৰ কাম-কাজ বেয়া।
(খ) শ্বেয়াৰ বিনিময়ৰ দুৰ্বল প্রদর্শন।
(গ) AMC সমূহৰ দ্বাৰা অদক্ষ সম্পত্তি ব্যৱস্থাপনা।
(ঘ) UTI ৰ পতন।
(ঙ) মিউচুৱেল ফাণ্ড আঁচনিসমূহৰ বিষয়ে অনিশ্চয়তা।
(চ) মিউচুৱেল ফাণ্ড আঁচনি বাছনি কৰিবলৈ বিনিয়োগকাৰীৰ জ্ঞানৰ অভাৱ।
(ছ) ছেবিৰ অত্যধিক নিয়ন্ত্রণ।
এতিয়া ভাৰতত অৰ্থনীতিৰ মুকলি আৰু ৯৬-৯৭ চনৰ পিছত অৰ্থনীতিৰ অহৰহ বৃদ্ধিৰ লগে লগে ভাৰতত মিউচুৱেল ফাণ্ডৰ বাবে এক বৃহৎ পৰিসৰ আছে। AMC আৰু মিউচুৱেল ফাণ্ডে সফল হ’বলৈ আৰু একক ধাৰীসকলৰ আস্থা লাভ কৰাৰ সম্ভাৱনা অনুসৰি কাম কৰিবলৈ তলত দিয়া বিষয়সমূহৰ যত্ন ল’ব লাগেঃ
(ক) পেছাদাৰী পুঁজি পৰিচালক নিয়োজিত হ’ব লাগে।
(খ) নির্দিষ্ট বিনিয়োগকাৰীৰ বাবে নির্দিষ্ট আঁচনি লক্ষ্য হ’ব লাগে।
(গ) পদ্ধতিগত বিপদ গ্ৰহণৰ জৰিয়তে বিপদৰ বৈচিত্র্যতা।
(ঘ) সততাৰে কাম কৰা।
ভাৰতত ইউটিআই মাষ্টাৰগেইন, মেগনাম ৯৩, কে.এন.পি.ই.পি., বিৰলা মিউচুৱেল আদি বিভিন্ন ধৰণৰ মিউচুৱেল ফাণ্ড আঁচনি উপলব্ধ যিবোৰ হয় মুকলি বা বন্ধ বা এইবোৰ দীৰ্ঘম্যাদী বা হ্রস্বম্যাদী হ’ব পাৰে। মিউচুৱেল ফাণ্ড আঁচনিৰ সফলতা নিৰ্ভৰ কৰে ইয়াৰ মুঠ সম্পত্তিৰ অনুপাত (NAV) ওপৰত। ভাৰতত বেছিভাগ মিউচুৱেল ফাণ্ড আঁচনিতে নিম্নমানৰ NAV দেখা যায় যিয়ে বিনিয়োগকাৰীক একক ধন ৰাখিবলৈ নিৰুৎসাহিত কৰে। গতিকে ভাৰতৰ মিউচুৱেল ফাণ্ড বজাৰৰ সম্ভাৱনা অনুসৰি কাম কৰিবলৈ সকলো মিউচুৱেল ফাণ্ড আঁচনি, AMC আৰু পেছাদাৰী ফাণ্ড পৰিচালকে NAV ক যিমান পাৰি সুস্থ আৰু উচ্চতৰ কৰি তোলাৰ লক্ষ্য ৰাখিব লাগে।
৪৭। মিউচুৱেল ফাণ্ডৰ কাম কি কি? লগতে মিউচুৱেল ফাণ্ডৰ সৈতে জড়িত ছেবিৰ নিয়মাৱলীৰ বিষয়েও আলোচনা কৰা।
উত্তৰঃ কার্যঃ মিউচুৱেল ফাণ্ডৰ বিশেষ কাম হ’ল ই সৰু আৰু মধ্যমীয়া অৰ্থৰ বিনিয়োগকাৰীক বৃহৎ, ধনী বিনিয়োগকাৰীয়ে সম্পূৰ্ণৰূপে উপভোগ কৰি সুযোগ প্রদান কৰে, যাতে তেওঁলোকৰ সঞ্চয়ৰ ওপৰত উচ্চ আৰু সুৰক্ষিত হাৰ লাভ কৰিব পাৰে। বৃহৎ সংখ্যক বিভিন্ন ধৰণৰ ষ্টকত বিনিয়োগ বিস্তাৰ বা বৈচিত্র্যময় কৰি শ্বেয়াৰত বিনিয়োগৰ আশংকা হ্ৰাস কৰি ইয়াক নিশ্চিত কৰিবলৈ বিচৰা হয়। ইউনিট ট্রাষ্টে এজন সৰু বিনিয়োগকাৰীক সম্পত্তিৰ বৃহৎ আৰু বৈচিত্র্যপূর্ণ পৰ্টফলিঅ’ত অংশীদাৰিত্ব ৰাখিবলৈ সক্ষম কৰে যিয়ে বিনিয়োগৰ বিপদ হ্রাস কৰে। একেদৰে, ই ক্ষুদ্র বিনিয়োগকাৰীসকলৰ বাবে দপ্তৰৰ পেছাদাৰী ব্যৱস্থাপনাৰ সুবিধা লাভ কৰাটো সম্ভৱ কৰি তোলে যিয়ে তেওঁলোকক তুলনামূলকভাৱে অধিক হাৰ লাভ কৰাত সহায় কৰে। অৰ্থাৎ ইউনিট ট্রাষ্টে (ক্ষুদ্র) বিনিয়োগকাৰীসকলক সমাংশ আৰু অন্যান্য সম্পত্তিৰ পৰোক্ষভাৱে ৰখাৰ পৰা “উচ্চ ৰিটাৰ্ণ কম ৰিস্ক” সংমিশ্রণ লাভ কৰাত সহায় কৰে।
ছেবি (মিউচুৱেল ফাণ্ড) ৰ নিয়মাৱলী, ১৯৯৬ঃ
(ক) এচেট মেনেজমেন্ট কোম্পানীয়ে (AMC) আৰম্ভ কৰিবলগীয়া সকলো আঁচনি ন্যাসৰক্ষী (Trustee) অনুমোদন লাভ কৰিব লাগিব আৰু এনে আঁচনি আগবঢ়োৱা নথিপত্ৰৰ।বহী ছেবিত দাখিল কৰিব লাগিব।
(খ) আগবঢ়োৱা নথিপত্ৰত বিনিয়োগকাৰীসকলে জ্ঞাত সিদ্ধান্ত ল’ব পৰাকৈ পর্যাপ্ত প্রকাশ থাকিব লাগিব।
(গ) আঁচনিৰ সন্দৰ্ভত বিজ্ঞাপন ছেবি নিৰ্ধাৰিত বিজ্ঞাপন সংহিতাৰ সৈতে সামঞ্জস্যপূর্ণ হ’ব লাগে আৰু বিনিয়োগৰ লক্ষ্যৰ উপৰিও বিনিয়োগ বিক্ৰী আৰু পুনৰ ক্ৰয়ৰ মূল্যায়নৰ পদ্ধতি আৰু সময়কালীনতা প্ৰকাশ কৰিব লাগে।
(ঘ) বন্ধ-সমাপ্ত আঁচনিৰ এককসমূহক পূৰ্বনিৰ্ধাৰিত নিৰ্দিষ্ট ব্যৱধানত বিক্ৰী বা মুক্তিৰ বাবে মুকলি কৰিব পাৰি যদিহে আগবঢ়োৱা নথিপত্ৰত বিক্ৰী, মুক্তি আৰু সময়কালীনতাৰ ন্যূঁনতম আৰু সৰ্বোচ্চ পৰিমাণ প্ৰকাশ কৰা হয়।
(ঙ) বন্ধ-সমাপ্ত আঁচনিৰ এককসমূহক একক-ধাৰীৰ সংখ্যাগৰিষ্ঠতাৰ সন্মতি সাপেক্ষেও মুকলি আঁচনিলৈ ৰূপান্তৰিত কৰিব পাৰি আৰু ৰূপান্তৰব বিকল্প আৰু সময়ৰ বিষয়ে আগবঢ়োৱা নথিপত্ৰত প্ৰকাশ কৰা হয়।
(চ) অংশপত্ৰধাৰী সকলৰ সংখ্যাগৰিষ্ঠতাৰে প্ৰস্তাৱ গৃহীত কৰি খৰচ-সমাপ্ত আঁচনিৰ এককসমূহ পূন নিৰ্ধাৰিত কৰিব পাৰি।
(ছ) একক-সংযুক্ত আঁচনিৰ বাহিৰে আন কোনো আঁচনি ৪৫ দিনতকৈ অধিক সময়ৰ বাবে পঞ্জিয়নৰ বাবে মুকলি কৰিব নোৱাৰিব।
(জ) বন্ধ-সমাপ্ত আঁচনিৰ তালিকাভুক্ত কৰাটো বাধ্যতামূলক আৰু প্ৰতিখন বন্ধ-সমাপ্ত আঁচনি পঞ্জিয়ন বন্ধ হোৱাৰ পৰা ছমাহৰ ভিতৰত তালিকাভুক্ত বা স্বীকৃতিপ্রাপ্ত শ্বেয়াৰ বিনিময় হ’ব লাগে।
৪৮। মুক্ত আৰু বন্ধ পুঁজিৰ মাজৰ মূল পার্থক্য লিখা।
উত্তৰঃ মুকলি আৰু বন্ধ পুঁজিৰ মাজৰ পাৰ্থক্য তলত উল্লেখ কৰা ভিত্তিত স্পষ্টভাৱে উলিয়াব পাৰিঃ
(ক) মুকলি পুঁজিয়ে মিউচুৱেল পুঁজিক বুজায়, য’ত বিনিয়োগকাৰীক যিকোনো সময়তে শ্বেয়াৰ ক্ৰয় কৰিবলৈ অনুমতি দিয়া হয়, আনকি NFO বন্ধ হোৱাৰ পিছতো, অর্থাৎ নতুন পুঁজি আগবঢ়োৱা। ইয়াৰ বিপৰীতে বন্ধ-সমাপ্ত পুঁজিৰ শ্বেয়াৰ কেৱল নতুন পুঁজি আগবঢ়োৱাৰ সময়তহে ক্ৰয় কৰিব পাৰি, অৰ্থাৎ NFO শেষ হোৱাৰ পিছত বিনিয়োগকাৰীক বিনিয়োগ কৰিবলৈ দিয়া নহয়।
(খ) মুক্ত মিউচুৱেল পুঁজিৰ পঞ্জিয়ন নিয়মীয়াকৈ মুকলি হৈ থাকে, অৰ্থাৎই নিজৰ এককসমূহ প্ৰদান কৰি জনসাধাৰণৰ পৰা ধন গ্ৰহণ কৰে। ইয়াৰ বিপৰীতে বন্ধ-সমাপ্ত আঁচনিৰ পঞ্জিয়ন কেৱল কম সময়ৰ বাবেহে খোলা থাকে, অর্থাৎ মাত্ৰ এমাহৰ পৰা তিনিমাহলৈকে।
(গ) মুকলি মিউচুৱেল পুঁজিত কোনো নির্দিষ্ট পৰিপক্কৰ সময়সীমা নাথাকে, আনহাতে বন্ধ-সমাজ পুঁজিৰ ক্ষেত্ৰত নির্দিষ্ট মেয়াদ সময়সীমা থাকে।
(ঘ) ন্যায্যতা পুঁজিটোৱে নিজেই প্ৰদান কৰে, মুকলি আঁচনিত। ইয়াৰ বিপৰীতে বন্ধ আঁচনিত শ্বেয়াৰ বজাৰে তাৰল্যতা প্ৰদান কৰে।
(ঙ) মুকলি পুঁজিত অবিৰত ক্ৰয় আৰু মুক্তিৰ বাবে কৰ্পাছ পৰিৱৰ্তনশীল হয়। আনহাতে, নির্দিষ্ট সীমাৰ বাহিৰত, কোনো নতুন একক বিক্ৰীৰ বাবে আগবঢ়োৱা নহয় বাবে কৰ্পাছটো নির্দিষ্ট।
(চ) মুকলি আঁচনিত লেনদেনসমূহ দৈনিক ভিত্তিত সম্পন্ন কৰা হয়, আনহাতে বন্ধ আঁচনিত লেনদেনসমূহ বাস্তৱ সময়ৰ ভিত্তিত সম্পন্ন কৰা হয়।
(ছ) মুকলি পুঁজিত বাকী থকা শ্বেয়াৰৰ পৰা NAV ক ভাগ কৰি মূল্য নিৰ্ধাৰণ কৰা হয়। বন্ধ-সমাপ্ত পুঁজিত প্ৰতিটো শ্বেয়াৰৰ মূল্য যোগান আৰু চাহিদাৰ দ্বাৰা নিৰ্ণয় কৰা হয়।
৪৯। উদ্যোগিক মূলধন কি? উদ্যোগিক মূলধনৰ বৈশিষ্ট্যসমূহ ব্যাখ্যা কৰা।
উত্তৰঃ ই হৈছে প্ৰাৰম্ভিক পর্যায়ৰ কোম্পানী (নতুন উদ্যোগ) ত কৰা এক ব্যক্তিগত বা প্রতিষ্ঠানগত বিনিয়োগ। নিৰ্ধাৰিত অনুসৰি, উদ্যোগবোৰত যথেষ্ট লাভৰ আশাত বিপদাশংকা (অনিশ্চিত ফলাফল থকা) অন্তর্ভুক্ত থাকে। উদ্যোগিক মূলধন হৈছে সৰু ব্যৱসায়ত বিনিয়োগ কৰা ধন; বা কেৱল এক প্রচেষ্টা হিচাপে বিদ্যমান, কিন্তু বিকাশৰ বিশাল সম্ভাৱনা আছে। যিসকল লোকে এই ধন বিনিয়োগ কৰে তেওঁলোকক উদ্যোগৰ পুঁজিবাদী (VC) বুলি কোৱা হয়। উদ্যোগৰ মূলধন বিনিয়োগ তেতিয়া কৰা হয় যেতিয়া এজন উদ্যোগৰপুঁজিবাদীয়ে এনে কোম্পানীৰ শ্বেয়াৰ ক্ৰয় কৰে আৰু ব্যৱসায়ত বিত্তীয় অংশীদাৰ হয়। উদ্যোগৰ মূলধন বিনিয়োগক বিপদাশংকা মূলধন বা ৰোগীৰ বিপদাশংকা মূলধন বুলিও কোৱা হয়, কিয়নো ইয়াত অন্তর্ভুক্ত থাকে যদি উদ্যোগটো সফল নহয় আৰু বিনিয়োগবোৰ ফলপ্ৰসূ হ’বলৈ মাধ্যমৰ পৰা দীর্ঘম্যাদী সময় লয়।
উদ্যোগিক মূলধনৰ বৈশিষ্ট্যসমূহ তলত দিয়া হলঃ
(ক) মূলত ই নতুন কোম্পানীসমূহৰ বিত্তীয় সাহায্য যিবোৰে অস্তিত্বৰ প্ৰাৰম্ভিক পৰ্যায়ত মূলধনী বজাৰলৈ যাবলৈ অসুবিধা পাইছে।
(খ) এই বিত্তীয় সাহায্য ঋণ ভিত্তিক বা ৰূপান্তৰ কৰিব নোৱাৰা ঋণপত্ৰ হ’ব পাৰে যাতে ই উদ্যোগিক মূলধন প্রদানকাৰীৰ বাবে নির্দিষ্ট উৎপাদন বহন কৰে।
(গ) যিসকলে উদ্যোগিক মূলধন প্ৰদান কৰে তেওঁলোকে ঋণ লোৱা চিন্তাই লাভ কৰা সফলতাৰ বাবে মূলধনী লাভৰ লক্ষ্য ৰাখে।
(ঘ) ই দীৰ্ঘম্যাদী বিনিয়োগ আৰু যিবোৰ কোম্পানীত বৃদ্ধিৰ সম্ভাৱনা বেছি, সেইবোৰত কৰা হয়। উদ্যোগিক মূলধনৰ ব্যৱস্থাই ব্যৱসায়টোৰ বাবে দ্রুত বৃদ্ধি আনিব।
(ঙ) উদ্যোগিক মূলধন প্রদানকাৰীয়ে ঋণ লোৱাৰ চিন্তাৰ ব্যৱসায়তো অংশগ্ৰহণ কৰিব য’ত, উদ্যোগিক মূলধন বিত্তীয় প্রতিষ্ঠানে কেৱল বিত্তীয় সাহায্যত সীমাবদ্ধ নাথাকে, পৰিচালনাৰ দক্ষতাও প্রদান কৰে।
(চ) সকলো পুঁজিপতিই উচ্চবিপদৰ সন্মুখীন নহ’ব। কিন্তু উদ্যোগিক মূলধন বিত্তীয় যোগানত ঝুঁকি থাকে। কিন্তু বিপদৰ ক্ষতিপূৰণ অধিক লাভৰ দ্বাৰা কৰা হয়।
৫০। উদ্যোগিক মূলধন পুঁজিৰ সুবিধাসমূহ কি কি?
উত্তৰঃ উদ্যোগি আৰু ষ্টাৰ্টআপৰ বাবে উদ্যোগিক মূলধন পুঁজিৰ মূল সুবিধাসমূহ হ’ল—
(i) বিত্তীয় সাহায্যৰ সুবিধা যিটো, কেতিয়াবা, পৰম্পৰাগত বেংকিং আৰু বিত্তীয় সত্তাৰ জৰিয়তে লাভ কৰিব নোৱাৰি।
(ii) ব্যৱসায়ৰ বৃদ্ধি যিয়েই নহওক কিয়, পৰিশোধ কৰিবলগীয়া ঋণৰ সন্মুখীন হোৱাৰ অহৰহ চিন্তা নাইকিয়া কৰা।
(iii) প্ৰকল্পৰ বিকাশক আটাইতকৈ ব্যাপক ধৰণৰ বিনিয়োগৰ দ্বাৰা প্ৰসাৰিত কৰক কাৰণ ই কেৱল সম্পদৰ সৈতেই নহয়, ব্যৱসায়ৰ প্ৰশাসনত সম্পর্ক, অভিজ্ঞতা, পেছাদাৰিত্ব, আৰু পৰামৰ্শৰ সৈতেও অৰিহণা যোগায়।
(iv) উদ্যোগিক কোম্পানী এটাৰ অংশগ্ৰহণেৰে প্ৰকল্প আৰু মাৰ্কা মৰাৰ (Brand) বাবে ভাল সুনাম অর্জন কৰে।
(v) প্রযুক্তি, নতুন ব্যৱসায়িক আৰ্হি আৰু শিক্ষণৰ ক্ষেত্ৰত শীৰ্ষস্থানত থকা। বহু বিনিয়োগকাৰীয়ে বিভিন্ন প্রযুক্তি বা খণ্ডৰ পৰা শিকিবলৈ এই খণ্ডত থাকিব বিচাৰে।
উদ্যোগিক মূলধন পুঁজিৰ অসুবিধাঃ
(i) তেওঁলোকে লোৱা % ৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি, ব্যক্তিগত সমাংস হওক বা উদ্যোগিক মূলধন হওক, উদ্যোগিক পুঁজিবাদীসকলে কোম্পানীটোক নিয়ন্ত্ৰণ কৰিব পাৰে আৰু শেষত কি কৰা উচিত সেইটো সিদ্ধান্ত ল’ব পাৰে।
(ii) উদ্যোগিক মূলধন পুঁজিত প্রায়ে নিয়ন্ত্রণ দফা আৰু ভেটো অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হয় যিয়ে কোম্পানী পৰিচালক হিচাপে স্বাধীনতাক সীমিত কৰে।
(iii) কিছুমান সিদ্ধান্ত এটা সংস্থাত যোগাযোগ কৰিব লাগিব, আৰু সেইবোৰে বিনিয়োগকাৰীৰ অনুমোদন ল’ব লাগিব।
(iv) উদ্যোগিক পুঁজিবাদীসকলেও সাধাৰণতে অর্থনৈতিক দফা ৰাখে যে তেওঁলোকে প্রথমে বিনিয়োগৰ লাভ লাভ কৰিব বা ন্যূঁনতম লাভজনকতা নিশ্চিত কৰিব।
(v) পুঁজিসমূহৰ এটা নিৰ্দিষ্ট সময়সীমা থাকে, ৩ বছৰৰ পৰা ৫ বছৰলৈকে, য’ত তেওঁলোকে বিনিয়োগৰ সৃষ্টি কৰিব লাগিব। ইয়াৰ অৰ্থ হ’ল কোম্পানীটোৰ পৰিচালনা,প্ৰতিষ্ঠাপক দলটোৰ ওপৰত হেঁচা সৃষ্টি কৰাৰ সম্ভাৱনা বা উদ্যোগিক মূলধন পুঁজিৰ বাবে ওলাই অহাৰ পথ বিচাৰি উলিওৱাৰ সম্ভাৱনা।
৫১। উদ্যোগিক মূলধনৰ বিত্তীয় যোগান গুৰুত্ব ব্যাখ্যা কৰা।
উত্তৰঃ উদ্যোগিক মূলধনৰ বিত্তীয় যোগানৰ গুৰুত্ব তলত উল্লেখ কৰা হ’লঃ
(i) পণ্যক প্ৰসাৰিত কৰেঃ আধুনিক প্রযুক্তিৰ সৈতে নতুন সামগ্রী মূলতঃ উদ্যোগিক মূলধন প্ৰতিষ্ঠানৰ আৰ্থিক সহায়ৰ বাবে বাণিজ্যিকভাৱে সম্ভৱপৰ হৈ পৰে।
(ii) গ্ৰাহকক উৎসাহিত কৰেঃ বিত্তীয় প্রতিষ্ঠানসমূহে তেওঁলোকৰ গ্ৰাহকক কেৱল আর্থিক সাহায্য হিচাপে নহয় বৰঞ্চ অধিক পেকেজ চুক্তি হিচাপে উদ্যোগিক মূলধন প্রদান কৰে য’ত পৰিচালনা, বিপণন, কাৰিকৰী আৰু অন্যান্য ক্ষেত্ৰত সহায় অন্তর্ভুক্ত কৰা হয়।
(iii) সুপ্ত প্রতিভাক উলিয়াই আনেঃ উদ্যোগীসকলক ধন আগবঢ়োৱাৰ সময়ত উদ্যোগিক মূলধন প্রতিষ্ঠানসমূহে ঋণ লোৱাজনৰ সম্ভাৱ্য্য প্ৰতিভাক অধিক জোৰ দিয়ে যিয়ে ঋণ লোৱাৰ চিন্তা বৃদ্ধিত সহায় কৰে।
(iv) ৰপ্তানিক প্ৰসাৰিত কৰেঃ উদ্যোগিক মূলধন প্ৰতিষ্ঠানে ৰপ্তানিমুখী একক উৎসাহিত কৰে যাৰ বাবে দেশৰ বৈদেশিক মুদ্ৰাৰ উপাৰ্জন অধিক হয়।
(v) অনুঘটক হিচাপেঃ এটা উদ্যোগিক মূলধন প্রতিষ্ঠানে ঋণ লোৱা কোম্পানীটোৰ বিত্তীয় আৰু পৰিচালনামূলক প্রতিভা উন্নত কৰাৰ ক্ষেত্ৰত অনুঘটক হিচাপে অধিক কাম কৰে। ঋণ লোৱাৰ চিন্তাই আত্মনিৰ্ভৰশীল হ’বলৈ অধিক আগ্রহী হ’ব আৰু ঋণ পৰিশোধৰ বাবে প্রয়োজনীয় ব্যৱস্থা গ্ৰহণ কৰিব।
(vi) অধিক নিয়োগৰ সুযোগ সৃষ্টি কৰেঃ উদ্যোগীকৰণক প্ৰসাৰিত কৰি উদ্যোগিক মূলধন প্রতিষ্ঠানসমূহে আত্মনিয়োগক উৎসাহিত কৰিছে আৰু ইয়াৰ ফলত অধিক শিক্ষিত নিবনুৱাক নতুন উদ্যোগ গ্রহণ কৰিবলৈ প্ৰেৰণা যোগাব যিবোৰ এতিয়ালৈকে চেষ্টা কৰা হোৱা নাই।
(vii) অসুস্থ কোম্পানীক সহায় কৰেঃ বহু ৰোগীয়া কোম্পানীয়ে উদ্যোগিক মূলধন প্ৰতিষ্ঠানৰ পৰা উপযুক্ত সাহায্য লাভ কৰাৰ পিছত ঘূৰি আহিবলৈ সক্ষম হয়।
৫২। উদ্যোগিক মূলধনৰ শ্ৰেণীবিভাজনৰ বিষয়ে বিতংভাৱে আলোচনা কৰা বা উদ্যোগিক মূলধন প্রতিষ্ঠান (VCI) ৰ মূল্যায়ন প্ৰক্ৰিয়াৰ বিষয়ে আলোচনা কৰা।
অথবা
উদ্যোগিক মূলধন বিত্তীয় যোগানৰ পৰ্যায়সমূহৰ বিষয়ে আলোচনা কৰা।
উত্তৰঃ উদ্যোগিক মূলধন বিত্তীয় যোগানৰ সিদ্ধান্তৰ প্ৰথম পদক্ষেপটো হ’ল বিনিয়োগৰ বাছনি। উদ্যোগিক মূলধন প্রতিষ্ঠান (VCI) ৰ দ্বাৰা মূল্যায়ন প্ৰক্ৰিয়াৰ আৰম্ভণিৰ বিন্দু হৈছে উদ্যোগিক মূলধন দায়িত্বভাৰ (প্রমোটাৰ) ৰ ব্যৱসায়িক পৰিকল্পনা। (VCI) ৰ দ্বাৰা বিনিয়োগ নিৰ্বাচন কৰাটো বিনিয়োগৰ পৰ্যায় আৰু প্ৰকাৰৰ সৈতে ওতপ্রোতভাবে জড়িত।
উদ্যোগিক মূলধন উদ্যোগত পৃথক কৰা বিত্তীয় সাহায্যৰ পৰ্যায়সমূহ ব্যাপকভাৱে এনে শ্রেণীত পৰেঃ
(ক) প্ৰাৰম্ভিক পর্যায়। আৰু
(খ) পিছৰ পৰ্যায়।
(ক) প্ৰাৰম্ভিক পৰ্যায়ৰ বিত্তীয় সাহায্যঃ এই পৰ্যায়ত
(i) বীজ মূলধন/থ্রি-ষ্টার্ট আপ।
(ii) ষ্টার্ট-আপ। আৰু
(iii) দ্বিতীয় ধাপ বিত্তীয় সাহায্য অন্তর্ভুক্ত কৰা হয়।
(খ) বীজ মূলধনঃ এই পর্যায়টো মূলত এটা “প্রয়োগিক গৱেষণা” পর্যায় য’ত প্রধান উদ্যোগসকলৰ ধাৰণা আৰু ধাৰণাসমূহে বাণিজ্যিকীকৰণৰ পূৰ্বৰ গৱেষণা প্ৰকল্পৰ ভিত্তি গঠন কৰে যিয়ে ব্যৱসায় আৰম্ভ কৰিব পাৰে বা নহ’বও পাৰে। VCI সমূহে প্ৰকল্পটোৰ মূল্যায়নত উদ্যোগীজনৰ প্ৰযুক্তিগত দক্ষতা বজাৰৰ সুযোগৰ সৈতে মিল থকাটো নিশ্চিত কৰিব লাগিব।
(ii) ষ্টার্ট-আপঃ এই পর্যায়ত বাণিজ্যিক উৎপাদন আৰম্ভ কৰিবলগীয়া হয়। ইয়াত উদ্যোগিক মূলধন বিত্তীয় যোগান বস্তু উন্নীতকৰণ আৰু প্ৰাৰম্ভিক বিপণনৰ বাবে প্ৰদান কৰা হয়। এই পৰ্যায়ৰ মূল কথাটো হ’ল VCI সমূহৰ সৈতে জড়িত হৈ প্ৰথমবাৰৰ বাবে পণ্য/সেৱাটো বাণিজ্যিকীকৰণ কৰা হৈছে।
(iii) দ্বিতীয় ধাপৰ বিত্তীয় সাহায্যঃ ই সেই পর্যায়টোক প্রতিনিধিত্ব কৰে য’ত পণ্যটো ইতিমধ্যে বজাৰত মুকলি কৰা হৈছে যদিও ব্যৱসায়টো, এতিয়াও, নতুন বিনিয়োগকাৰীক আকৰ্ষণ কৰিব পৰাকৈ ৰাজহুৱা প্ৰস্তাৱৰ বাবে যথেষ্ট লাভজনক হোৱা নাই। VCI সমূহে এই পৰ্যায়ত অন্যান্য প্ৰাৰম্ভিক পৰ্যায়ৰ বিত্তীয় সাহায্যতকৈ বৃহৎ ধন প্ৰদান কৰে।
(খ) পিছৰ পৰ্যায়ৰ বিত্তীয় সাহায্যঃ উদ্যোগিক মূলধন রিতীয় সাহায্যৰ এই পৰ্যায়ত প্রতিষ্ঠানিক ব্যৱসায় জড়িত হৈ থাকে, যিবোৰৰ বাবে অতিৰিক্ত আর্থিক সহায়ৰ প্ৰয়োজন হয় যদিও মূলধনৰ ৰাজহুৱা বিষয়ত সম্পদ ল’ব নোৱাৰে। ইয়াত উন্নয়নমূলক মূলধন, দলং/সম্প্ৰসাৰণ, ক্ৰয় আৰু বিপৰীত দিশে অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছে।
(i) উন্নয়ন মূলধনঃ অতি উচ্চবিপজ্জনক প্ৰাৰম্ভিক পর্যায় অতিক্রম করা প্রতিষ্ঠিতসকলৰ এই বিত্তীয় সাহায্যই কেইবছৰমানৰ পৰা লাভৰ অভিলেখ গঢ়িছে যদিও এতিয়াও এনে পৰ্যায়ত উপনীত হোৱা নাই যেতিয়া তেওঁলোকে ৰাজহুৱা হৈ মূলধনী বজাৰ/গতানুগতিক উৎসৰ পৰা ধন সংগ্ৰহ কৰিব পাৰে। উন্নয়ন বিত্তীয় পৰ্যায়ৰ সময়সীমা এবছৰৰ পৰা তিনি বছৰ আৰু ই মধ্যমীয়া বিপদৰ শ্ৰেণীত পৰে। ই বহুতো VCI ৰ কাৰ্যকলাপৰ এক উল্লেখযোগ্য অংশ হিচাপে গঠন কৰেঃ
(ii) সম্প্ৰসাৰণ, সেতুঃ VCI ৰ এই বিত্তীয় সাহায্যত কম বিপদৰ ধাৰণা আৰু এবছৰৰ পৰা তিনি বছৰৰ সময়সীমা জড়িত হৈ থাকে। উদ্যোগিক মূলধন উদ্যোগসমূহে এনে বিত্তীয় সাহায্য ব্যৱহাৰ কৰে নিজৰ উৎপাদনশীল সম্পত্তি বৃদ্ধিৰ দ্বাৰা বা অন্য প্রতিষ্ঠানৰ অন্য প্রতিষ্ঠান, সম্পত্তি অধিগ্ৰহণৰ দ্বাৰা ব্যৱসায় সম্প্ৰসাৰণৰ বাবে। এক প্ৰকাৰে ই পৰিকল্পিত প্ৰস্থানৰ পূৰ্বে বিত্তীয় সাহায্যৰ শেষ পর্যায়ক প্রতিনিধিত্ব কৰে।
(iii) বিক্রয়ঃ এইবোৰে পৰিচালনা নিয়ন্ত্ৰণৰ হস্তান্তৰক বুজায়। ইহঁত দুটা ভাগত পৰেঃ
(ক) ব্যৱস্থাপনা বিক্রয় (MBO)। আৰু
(খ) ব্যৱস্থাপনা ক্রয় (MBI)।
(ক) ব্যৱস্থাপন বিক্রয়ঃ MBO ত VCI য়ে বৰ্তমানৰ ব্যৱস্থাপনা/বিনিয়োগকাৰীক বৰ্তমানৰ সামগ্ৰী ৰেখা/ব্যৱসায় অধিগ্ৰহণ কৰিবলৈ সক্ষম কৰিবলৈ ধন প্ৰদান কৰে। ইহঁতে VCI ৰ কাৰ্যকলাপৰ এক গুৰুত্বপূর্ণ অংশ প্রতিনিধিত্ব কৰে।
(খ) ব্যবস্থাপনা জন্মঃ MBI (Management buy in) হৈছে বাহিৰৰ এটা গোট (পৰিচালকসকল) এটা চলি থকা কোম্পানী ক্ৰয় কৰিবলৈ সক্ষম কৰিবলৈ প্ৰদান কৰা ধন। সাধাৰণতে তেওঁলোকে তিনিটা উপাদান একেলগে আনেঃ এটা পৰিচালনা দল, এটা লক্ষ্য কোম্পানী আৰু এটা বিনিয়োগকাৰী (VCI)। MBI সমূহে কেৱল দুর্বল,অন্য প্ৰদৰ্শনকাৰী কোম্পানীসমূহক লক্ষ্য কৰি ল’বলৈ সক্ষম হয়।
(iv) পৰিৱৰ্তনঃ এইবোৰ বিক্ৰয়ৰ এটা উপগোট আৰু ইয়াৰ লগত এটা ৰোগী কোম্পানীৰ নিয়ন্ত্রণ ক্ৰয় কৰাটো জড়িত হৈ থাকে। এটা পৰিৱৰ্তনত দুবিধ নিবেশৰ প্ৰয়োজন হয় যথা, ধন আৰু পৰিচালনা। VCI সকলে ভাল পৰিচালনা আৰু পৰিচালনাৰ নেতৃত্ব চিনাক্ত কৰিব লাগিব। উদ্যোগিক মূলধনৰ বিত্তীয় সাহায্যৰ এনে ৰূপত উচ্চ বিপজ্জনক চিকিৎসা আৰু তিনিৰ পৰা পাঁচ বছৰৰ সময়সীমা জড়িত হৈ থাকে। ই ব্যাপক গ্রহণযোগ্যতা লাভ কৰিছে আৰু ক্ৰমান্বয়ে VCI ৰ মনোযোগৰ কেন্দ্ৰবিন্দু হৈ পৰিছে।
৫৩। উদ্যোগিক মূলধনৰ কাৰ্যসমূহৰ বিষয়ে আলোচনা কৰা।
উত্তৰঃ উদ্যোগিক মূলধনৰ মূল কামসমূহ হ’ল—
(i) উদ্যোগিক মূলধনে উচ্চ প্রযুক্তিৰ উদ্ভাৱনৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি নতুন উদ্যোগ আৰু বৰ্তমানৰ নতুন উদ্যোগসমূহক বিত্তৰ লগতে দক্ষতা প্ৰদান কৰে। ই আৰম্ভণিৰ পূৰ্বৰ পৰ্যায়তো উদ্ভাৱনৰ বিত্তীয় সাহায্যৰ বাবে বীজ মূলধনী পুঁজি প্ৰদান কৰে।
(ii) উদ্যোগিক পুঁজিবাদীয়ে নতুন ব্যৱসায় এটা সফলভাৱে আৰম্ভ কৰাত সহায় কৰিবলৈ প্ৰয়োজনীয় ন্যায্যতাৰ পৰিমাণ বা বৰ্তমানৰ ব্যৱসায়ৰ পৰিচালনাৰ অনুকূল পৰিসৰৰ সম্পৰ্কত মালিকৰ ধনৰ ব্যৱধান পূৰণ কৰে।
(iii) উদ্যোগিক মূলধনৰ কৰ্তব্য আনকি এইখিনিলৈকে বিস্তৃত যে প্রতিষ্ঠানটোৰ সঠিক আৰু পর্যাপ্ত বাণিজ্যিক বেংকিং আৰু গ্ৰহণযোগ্য বিত্তীয় সাহায্য আছে।
(iv) উদ্যোগিক মূলধনে উদ্যোগীসকলক প্রতিষ্ঠানটোক পেছাদাৰী কৰি তুলিবলৈ অসাধাৰণ নিগম কৃতিত্ব লাভ কৰা ব্যক্তিসকলক বিচাৰি উলিওৱা, সাক্ষাৎকাৰ লোৱা আৰু নিয়োগ কৰাত সহায় কৰে।
(v) বিত্তীয় প্রতিষ্ঠানে প্রকল্প, ঋণ, ন্যায্যতা, চর্তযুক্ত ঋণ (অর্ধ-ন্যায্যতা), প্রযুক্তি তথ্য সেৱাকে ধৰি এক বিস্তৃত প্রযুক্তি পৰিচালনা সহায় আৰু নিৰ্দেশনা সেৱাৰ ৰূপত প্ৰদান কৰা উদ্যোগিক মূলধন সহায়।
৫৪। কাৰকৰ অৰ্থ কি? ইয়াৰ বৈশিষ্ট্যসমূহ কি কি?
উত্তৰঃ কাৰকৰ অৰ্থ হৈছে এনে এক বিত্তীয় সেৱা য’ত ব্যৱসায়িক সত্তাই ধন সংগ্ৰহৰ বাবে নিজৰ বিল গ্রহণযোগ্য ধন তৃতীয় পক্ষক ৰেহাই দি বিক্ৰী কৰে। ই চালান ৰেহাইৰ পৰা পৃথক। চালান ৰেহাইৰ ধাৰণাটো জড়িত হৈ আছে, ধন পাবলৈ চালানখনক নিৰ্দিষ্ট হাৰত ৰেহাই দিয়া, আনহাতে কাৰকৰ ধাৰণাটো বহল। কাৰকৰ লগত বাহিৰৰ প্ৰতিষ্ঠান এটাক গ্রহণযোগ্য সকলো হিচাপ বহী (একাউণ্ট) বিক্ৰী কৰা হয়। এনে প্রতিষ্ঠানক কাৰক বুলি কোৱা হয়।
কাৰকৰ উল্লেখযোগ্য বৈশিষ্ট্যসমূহঃ
(i) ঋণৰ সুৰক্ষাঃ কাৰকে গ্ৰাহকৰ বিপদৰ বোজা গ্ৰহণ কৰে আৰু তাৰ ফলত গ্ৰাহকৰ ঋণ অগ্রিম ধনৰ জৰিয়তে সুৰক্ষা কৰা হয়।
(ii) নগদ অগ্রিম ধনঃ কাৰকে নথিপত্র লাভ কৰাৰ ২৪ ঘণ্টাৰ ভিতৰত গ্ৰাহকক নগদ অগ্রিম ধন দিয়ে।
(iii) বিক্ৰীৰ হিচাপ নিকাহ (লেজাৰিং): যিমানেই বহুতো নথিপত্র বিনিময় কৰা হয়, লেনদেনৰ সৈতে জড়িত সকলো বিৱৰণ স্বয়ংক্রিয়ভাৱে কম্পিউটাৰাইজ কৰি সংৰক্ষণ কৰা হয়।
(iv) সংগ্ৰহ সেৱাঃ কাৰকে, গ্ৰাহকৰ পৰা গ্রহণযোগ্য সামগ্রী ক্রয় কৰে, সেইবোৰ কাৰকৰ ঋণ হৈ পৰে আৰু চেক সংগ্ৰহ আৰু অন্যান্য অনুসৰণ পদ্ধতি কাৰকে নিজৰ স্বাৰ্থত কৰে।
(v) মূল্যৱান পৰামৰ্শ প্ৰদান কৰাঃ কাৰকসমূহে দেশভিত্তিক আৰু গ্ৰাহকভিত্তিক বিপদৰ বিষয়েও মূল্যৱান পৰামৰ্শ প্রদান কৰে। কাৰণ কাৰকটোৱে ৰপ্তানিকাৰক গ্ৰাহকতকৈ নিজৰ দেশৰ কোম্পানীসমূহক ভালদৰে জানিব পৰা অৱস্থাত আছে।
৫৫। কাৰকৰ ফলনসমূহ ব্যাখ্যা কৰা।
উত্তৰঃ এটা কাৰকে তেওঁৰ গ্ৰাহকৰ বাবে কেইবাটাও কাম কৰে।
এই কাৰ্যসমূহ হ’লঃ
(i) বিক্ৰী লেজাৰ ৰক্ষণাবেক্ষণঃ এটা কাৰকে তেওঁৰ গ্ৰাহক প্ৰতিষ্ঠানৰ বাবে বিক্ৰীৰ হিচাপ নিকাহ ৰক্ষণাবেক্ষণ কৰে। গ্রাহকে গ্রাহকলৈ এটা চালান প্ৰেৰণ কৰে, যাৰ এটা প্রতিছবি কাৰকত চিহ্নিত কৰা হয়। গ্রাহক তেওঁৰ গ্ৰাহকৰ বাবে ব্যক্তিগত বিক্ৰী হিচাপ-নিকাহ ৰখাৰ প্ৰয়োজন নাই।
(ii) হিচাপ বহী গ্রহনযোগ্য সংগ্রহঃ কাৰকৰ ব্যৱস্থাৰ অধীনত এজন কাৰকে নিজৰ গ্ৰাহকৰ বাবে গ্রহনযোগ্য সংগ্ৰহ কৰাৰ দায়িত্ব গ্রহণ কৰে। এইদৰে গ্ৰাহক প্রতিষ্ঠানখনে ঋণ সংগ্ৰহৰ কঠোৰতাৰ পৰা মুক্ত হয় আৰু ইয়াৰ ফলত ব্যৱসায়ৰ ক্ৰয়, উৎপাদন, বিপণন আৰু অন্যান্য পৰিচালনামূলক দিশসমূহৰ উন্নতিৰ ওপৰত মনোনিৱেশ কৰিবলৈ সক্ষম হয়।
(iii) ঋণ নিয়ন্ত্ৰণ আৰু ঋণ সুৰক্ষাঃ এটা কাৰকে প্ৰদান কৰা আন এটা উপযোগী সেৱা হ’ল ঋণ নিয়ন্ত্ৰণ আৰু সুৰক্ষা। যিহেতু এটা কাৰকে ব্যক্তিগত গ্ৰাহকৰ বিত্তীয় অৱস্থা আৰু ঋণ নম্বৰ আৰু তেওঁলোকৰ ধন পৰিশোধৰ হিচাপ নথিৰ বিষয়ে বিস্তৃত তথ্যৰ নথি (সাধাৰণ কম্পিউটাৰাইজড) ৰক্ষা কৰে, সেয়েহে তেওঁ নিজৰ গ্ৰাহকক ক্ৰেতাক ঋণ প্ৰদান কৰিব নে নহয় আৰু কৰিব লাগে সেই বিষয়ে পৰামৰ্শ দিবলৈ সক্ষম হয় ঋণৰ পৰিমাণ আৰু তাৰ বাবে সময়সীমা বৃদ্ধি কৰা হ’ব।
(iv) পৰামৰ্শদাতা কাৰ্যঃ কেতিয়াবা কাৰকে তেওঁলোকৰ গ্ৰাহকসকলক কিছুমান পৰামৰ্শদাতা সেৱা আগবঢ়ায়। এইদৰে, এজন ঋণ বিশেষজ্ঞ হিচাপে এটা কাৰকে অর্থনৈতিক অৱস্থা আৰু ধাৰাসমূহৰ বিস্তৃত অধ্যয়ন গ্ৰহণ কৰে আৰু এইদৰে নিজৰ গ্ৰাহকসকলক তেওঁলোকৰ নিজ নিজ উদ্যোগৰ আগতীয়া উন্নয়নৰ বিষয়ে পৰামৰ্শ দিব পৰা অৱস্থাত থাকে।
৫৬। কাৰকৰ প্ৰকাৰসমূহ ব্যাখ্যা কৰা।
উত্তৰঃ কাৰকৰ প্ৰকাৰসমূহ তলত আলোচনা কৰা হৈছে—
(i) আশ্রয় কাৰকঃ আশ্রয় কাৰকত ঋণৰ বিপদ গ্ৰাহকৰ হাতত থাকে যদিও ঋণটো কাৰকটোৰ লগত নিযুক্ত কৰা হয়, অর্থাৎ গ্ৰাহকে ধন পৰিশোধ নকৰাৰ ক্ষেত্ৰত কাৰকে গ্ৰাহকৰ আশ্রয় ল’ব পাৰে।
(ii) আশ্রয় নোলোৰ কাৰকঃ আশ্রয় নোলোৱা কাৰকক ‘পুৰণি ৰেখাৰ কাৰক’ বুলিও কোৱা হয়। ই এনে এক ব্যৱস্থা য’ত গ্ৰাহকে বিল পৰিশোধ নকৰাকৈ থাকিলে গ্ৰাহকৰ কোনো আশ্রয় লোৱা দৰকাৰ নাই। এইদৰে বেয়া ঋণৰ আশংকা কাৰকে শোষণ কৰে।
(iii) অগ্রিম কাৰকঃ য’ত কাৰকে তৎক্ষণাত পৰিশোধ কৰে তাক অগ্রিম কাৰক বোলা হয় এই ধৰণৰ কাৰকৰ অধীনত কাৰকে তেওঁ আগবঢ়োৱা অবিত্তীয় সেৱাৰ বাহিৰেও আর্থিক ব্যৱস্থা প্ৰদান কৰে।
(iv) গোপনীয় আৰু অপ্রকাশিত কাৰকীকৰণঃ গোপনীয় আৰু অপ্রকাশিত কাৰক হিচাপে কাৰক আৰু গ্ৰাহকৰ মাজৰ ব্যৱস্থাটো গ্ৰাহকক অজ্ঞাত কৰি ৰখা হয় আৰু গ্ৰাহকে গ্রাহকক কাৰক ব্যৱস্থাৰ বিষয়ে অৱগত নকৰাকৈয়ে গ্ৰাহকৰ পৰা বিল সংগ্রহ কৰে।
(v) মেয়াদ কাৰকঃ মেয়াদ কাৰক পদ্ধতিত কাৰকে গ্ৰাহকে ক্ৰয় কৰা বিলৰ বাবে গ্ৰাহকক তৎক্ষণাত বা মেয়াদৰ লগে লগে ধন দিবলৈ সন্মত হ’ব পাৰে। পিছৰটোৱে চুক্তিবদ্ধ তাৰিখক বুজায় য’ত কাৰকে গ্ৰাহকক ধন দিয়ে।
(vi) যোগানকাৰী নিশ্চয়তা কাৰকঃ যোগানকাৰী নিশ্চয়তা কাৰকক ‘ড্ৰপ চালান কাৰক’ বুলিও কোৱা হয়৷ যেতিয়া গ্ৰাহক যোগানকাৰী আৰু গ্ৰাহকৰ মাজত মধ্যস্থতাকাৰী হয় তেতিয়া এনেকুৱা হয়। যেতিয়া গ্রাহক এজন বিতৰক হয়, তেতিয়া কাৰকে গ্ৰাহকৰ ওপৰত যোগানকাৰীয়ে উত্থাপন কৰা চালানৰ বিপৰীতে যোগানকাৰীক নিশ্চয়তা দিয়ে আৰু সামগ্ৰীসমূহ গ্ৰাহকক যোগান কৰিব পাৰি। ইয়াৰ পিছত গ্ৰাহকে গ্ৰাহকৰ ওপৰত বিল উত্থাপন কৰে আৰু সেইবোৰ কাৰকটোৰ লগত নিযুক্ত কৰে। এইদৰে কাৰকটোৱে গ্ৰাহকক একেবাৰেই কোনো আর্থিক জড়িততা নোহোৱাকৈ মুঠ লাভ কৰিবলৈ সক্ষম কৰে।
(vii) বেংক অংশগ্রহণ কাৰকঃ বেংক অংশগ্রহণ কাৰক হিচাপে বেংকে গ্ৰাহকৰ ন্যায্যতাৰ ওপৰত এটা ভাসমান শুল্ক লয় অৰ্থাৎ, কাৰকে গ্ৰাহকক তেওঁৰ গ্ৰহণযোগ্যতাৰ ক্ষেত্ৰত প্ৰদান কৰিবলগীয়া ধনৰাশি। এই ভিত্তিত বেংকে গ্রাহকক ঋণ দিয়ে আৰু তেওঁক দুগুণ বিত্তীয় সাহায্য লাভ কৰিবলৈ সক্ষম কৰে।
৫৭। কাৰকৰ সুবিধা আৰু অসুবিধাসমূহ চমুকৈ ব্যাখ্যা কৰা।
উত্তৰঃ কাৰকৰ সুবিধাসমূহ তলত দিয়া হ’ল—
(i) বৰ্তমানৰ অনুপাত উন্নত কৰাত সহায় কৰে। বৰ্তমানৰ অনুপাতৰ উন্নতি হৈছে উন্নত তাৰল্যতাৰ ইংগিত। উন্নত কাৰ্যকৰী মূলধন ব্যৱস্থাপনা সক্ষম কৰে। ইয়াৰ ফলত এককটোৱে গ্ৰাহকক উন্নত ঋণ চৰ্ত আগবঢ়াব পাৰিব আৰু ক্ৰম বৃদ্ধি কৰিব পাৰিব।
(ii) ই হৈছে শ্বেয়াৰৰ লাভৰ বৃদ্ধি। শ্বেয়াৰৰ নগদ ধনলৈ লাভৰ দ্ৰুত হয় আৰু ইয়াৰ ফলত একেটা বিনিয়োগৰ ওপৰত বৃহৎ লাভৰ হয়।
(iii) ই তৎকালীনভাৱে ঋণ পৰিশোধ আৰু ঋণ হ্ৰাস কৰাটো নিশ্চিত কৰে।
(iv) ই বিপদ কমোৱাত সহায় কৰে। থকা বিলৰ বিপৰীতে বিত্তীয় সাহায্যৰ দৰে বিল বিত্তীয় সাহায্যত বৰ্তমানৰ বিপদ ন্যূঁনতমলৈ হ্ৰাস কৰিব পাৰি।
(v) সংগ্ৰহ বিভাগৰ পৰা আঁতৰি থকাটো সহায়ক। সামগ্রী ক্ৰেতাৰ পৰা বাবদ ধন সংগ্ৰহৰ কোনো দায়িত্ব গ্রাহকে লোৱাৰ প্ৰয়োজন নাই।
কাৰকৰ সীমাবদ্ধতাঃ
(i) কাৰক এটা উচ্চ বিপজ্জনক ক্ষেত্ৰ, আৰু ইয়াৰ ফলত কাৰকৰ ওপৰত অতিমাত্রা নির্ভৰশীলতা, অপব্যৱস্থাপনা, আনকি গ্ৰাহকৰ হৈ অসৎতাৰ অতিমাত্ৰা ব্যৱসায় হ’ব পাৰে।
(ii) কম লেনদেন থকা ক্ষুদ্র কোম্পানীসমূহৰ বাবে ই অসামাজিক।
(iii) অতি বিশেষ সামগ্ৰী নিৰ্মাণ আৰু বিক্ৰী কৰা কোম্পানীসমূহৰ বাবে কাৰক উপযোগী নহয় কাৰণ কাৰকটোৰ ঋণৰ বিপদৰ মূল্যায়ন কৰিবলৈ পর্যাপ্ত বিশেষজ্ঞতা নাথাকিবও পাৰে।
(iv) ভাৰতৰ দৰে উন্নয়নশীল দেশসমূহে কাৰকৰ ক্ষেত্ৰত ভালদৰে পাকৈত হ’ব পৰা নাই। কাৰণ হৈছে পেছাদাৰিত্বৰ অভাৱ, পৰিৱৰ্তনক গ্ৰহণ নকৰা আৰু বিকশিত বিশেষজ্ঞতা।
৫৮। অপুঁজি ভিত্তিক/মাচুল ভিত্তিক বিত্তীয় সেৱাসমূহৰ বিষয়ে ব্যাখ্যা কৰা।
উত্তৰঃ অ-পুঁজি ভিত্তিক/মাচুল ভিত্তিক বিত্তীয় সেৱাসমূহ হ’লঃ
(ক) ব্যবসায়িক ৰেংকিংঃ ব্যবসায়িক বেংকিং মূলত এটা সেৱা বেংকিং, য’ত পুঁজি প্রদান কৰাতকৈ ব্যৱস্থাপনাৰ অ-পুঁজি ভিত্তিক সেৱা প্ৰদান কৰাটোহে চিন্তা কৰা হয়। ব্যবসায়ী বেংকাৰজনে কেৱল মধ্যস্থতাকাৰী হিচাপে কাম কৰে। ইয়াৰ মূল কাম হ’ল ইয়াৰ মালিকৰ পৰা প্ৰয়োজনীয় লোকলৈ মূলধন হস্তান্তৰ কৰা। আজি ব্যৱসায়িক বেঙ্কিং এফালে প্ৰচাৰক আৰু আনফালে বিত্তীয় প্রতিষ্ঠান, বেংক, ষ্টক এক্সচেঞ্জ আৰু মুদ্ৰা বজাৰ প্ৰয়োজনীয়তা বুজি পোৱা এটা প্রতিষ্ঠান হিচাপে কাম কৰে। (SEBI) (ব্যৱসায়িক বেঙ্কিং) নিয়ম, ১৯৯২ চনত ব্যৱসায়িক বেঙ্কিংৰ সংজ্ঞা দিয়া হৈছে। যেনে— “যিকোনো ব্যক্তিয়ে হয় নিৰাপত্তা বিক্ৰী, ক্রয় বা পঞ্জিয়ন কৰি বা এনে প্ৰৱৰ্তন ব্যৱস্থাপনাৰ সম্পৰ্কত পৰিচালক, পৰামৰ্শদাতা, উপদেষ্টা হিচাপে কাম কৰি বা নিগম পৰামৰ্শদাতা সেৱা প্ৰদান কৰি প্ৰৱৰ্তন ব্যৱস্থাপনাৰ ব্যৱসায়ত জড়িত”।
(খ) ঋণ নম্বৰঃ ঋণ নম্বৰ মানে ঋণৰ যন্ত্ৰ প্ৰৱৰ্তনকাৰীয়ে সময়মতে আৰু সম্পূৰ্ণৰূপে বিত্তীয় বাধ্যবাধকতা পূৰ্ণ কৰাৰ আপেক্ষিক ইচ্ছা আৰু ক্ষমতাৰ ওপৰত নম্বৰ প্ৰতিষ্ঠানে বিশেষজ্ঞৰ মতামত দিয়া। ই নম্বৰ যন্ত্ৰৰ সময়ছোৱাত সুত আৰু মূলধন দুয়োটা পৰিশোধ কৰাৰ ক্ষমতা আৰু ইচ্ছাৰ আপেক্ষিক বিপদ জুখিব পাৰে। ই এটা প্ৰতিষ্ঠানৰ আৰ্থিক আৰু ব্যৱসায়িক সম্ভাৱনাৰ বিষয়ে কৰা বিচাৰ। মুঠতে ঋণ নম্বৰ মানে এটা স্বতন্ত্র সংস্থাই কোম্পানী এটাৰ ঋণ যোগ্যতাৰ মূল্যায়ন কৰা।
(গ) শ্বেয়াৰ দালালীঃ এতিয়া শ্বেয়াৰ দালালীপেছাদাৰী পৰামৰ্শদাতা সেৱা হিচাপে আত্মপ্ৰকাশ কৰিছে। শ্বেয়াৰ দালাল হৈছে স্বীকৃতিপ্রাপ্ত শ্বেয়াৰ বিনিময়ৰ সদস্য। তেওঁ শ্বেয়াৰ, নিৰাপত্তাৰ ক্ৰয়, বিক্ৰী বা চুক্তি কৰে। প্ৰতিজন শ্বেয়াৰ দালালে দালাল হিচাপে কাম কৰিবলৈ নিজকে SEBI ত পঞ্জীয়ন কৰাটো বাধ্যতামূলক। শ্বেয়াৰ বিনিময়ৰ সদস্য হিচাপে তেওঁ ইয়াৰ নিয়ম-নীতি আৰু উপ-বিধি মানি চলিব লাগিব।
(ঘ) জিম্মাৰ সেৱাঃ সৰল শব্দত, ৰক্ষক এজনে প্ৰদান কৰা সেৱাবোৰক জিম্মাৰ সেৱা (সংৰক্ষক সেৱা) বুলি কোৱা হয়। ৰক্ষক হৈছে এক প্রতিষ্ঠান বা ব্যক্তি যাক সুৰক্ষা মালিকসকলে সুৰক্ষিত জিম্মাৰ বাবে নিৰাপত্তা হস্তান্তৰ কৰে। ৰক্ষক হৈছে ৰাজহুৱা সম্পত্তি বা নিৰাপত্তাৰ তত্ত্বাৱধায়ক। ৰক্ষকসকল হৈছে কোম্পানী আৰু গ্ৰাহক (অৰ্থাৎ সুৰক্ষা ধাৰক) আৰু প্ৰতিষ্ঠান (বিত্তীয় প্রতিষ্ঠান আৰু মিউচুৱেল ফাণ্ড) ৰ মাজত মধ্যস্থতাকাৰী। নিৰাপত্তা বা সম্পত্তিৰ ৰক্ষক আৰু প্ৰকৃত মালিকসকলৰ মাজত ইয়াক হস্তান্তৰ কৰা সকলৰ ৰক্ষক হিচাপে কাম কৰাৰ ব্যৱস্থা আৰু চুক্তি আছে। এজন ৰক্ষকৰ কৰ্তব্য হ’ল নিৰাপত্তা বা নথিপত্ৰবোৰ সুৰক্ষিত জিম্মাত ৰখা। ৰক্ষকৰ কাম অতি বিপজ্জনক আৰু ব্যয়বহুল প্ৰকৃতিৰ। এই সেৱাবোৰ প্ৰদান কৰাৰ বাবে, তেওঁ জিম্মাৰ মাচুল নামৰ পাৰিশ্ৰমিক প্রাপ্ত কৰে।
(ঙ) ঋণ ৰক্ষাঃ ঋণ ৰন্ধন হৈছে এক ব্যৱস্থা য’ত বেঙ্কৰ এটা গোটে একক ঋণৰ বাবে পুঁজি প্ৰদান কৰিবলৈ অংশগ্ৰহণ কৰে। এক ঋণ নিৰ্ব্বাহকসত্তাত, ১০ ৰ পৰা ৩০ টা বেঙ্কৰ এটা গোটে পুঁজি প্ৰদান কৰিবলৈ অংশগ্ৰহণ কৰে য’ত বেঙ্কবোৰৰ এটা মুখ্য প্ৰবন্ধক হয়। মুখ্য প্রবন্ধবৰ ওপৰত আস্থাৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি, এই মুখ্য বেঙ্কটো নিগম উদ্যোগবোৰে সিদ্ধান্ত লয়।
এটা বেংকে বৃহৎ ঋণ দিব নোৱাৰে। সেয়েহে কেইবাটাও বেংকএকেলগে যোগদান কৰে আৰু এটা নিৰ্ব্বাহক গঠন কৰে। ইয়াক ঋণ নিৰ্ব্বাহক বুলি কোৱা হয়। সেয়েহে, ঋণ ৰন্ধন প্ৰৱণতা উমৈহতীয়া উপকাৰ সাধনৰ বিত্তীয় যোগানৰ সৈতে একে।
(চ) নিৰাপত্তাকৰণ (ঋণৰ): গ্ৰাহকক দিয়া ঋণ বেংকৰ বাবে সম্পত্তি। ইয়াক ঋণৰ সম্পত্তি বুলি কোৱা হয়। বিনিয়োগ সম্পত্তিৰ দৰে ঋণৰ সম্পত্তি ব্যবসায়যোগ্য আৰু হস্তাম্ভৰযোগ্য নহয়। এইদৰে ঋণৰ সম্পত্তি তৰল নহয়। সমস্যাটো হ’ল বেংকৰ ঋণ কেনেকৈ তৰল কৰিব পাৰি। ঋণক বজাৰযোগ্য নিৰাপত্তালৈ ৰূপান্তৰিত কৰি এই সমস্যা সমাধান কৰিব পাৰি। এতিয়া ঋণ তৰল হৈ পৰে। বজাৰযোগ্যতাৰ বৈশিষ্ট্য তেওঁলোকে পায়। এই কাম নিৰাপত্তাৰ প্ৰক্ৰিয়াৰ জৰিয়তে কৰা হয়। নিৰাপত্তাকৰণ হৈছে এক আর্থিক উদ্ভাবন। ই হৈছে বৰ্তমানৰ বা ভৱিষ্যতৰ নগদ ধনৰ প্ৰবাহক বজাৰযোগ্য নিৰাপত্তালৈ ৰূপান্তৰ কৰা যিবোৰ বিনিয়োগকাৰীক বিক্ৰী কৰিব পৰা যায়। ঋণ গ্রহণযোগ্য, ক্রেডিট কাৰ্ডৰ ৰাহি, ভাড়া ক্ৰয় ঋণী, পট্টা গ্রহণযোগ্য, বাণিজ্যিক ঋণী আদি বিত্তীয় সম্পত্তিক নিৰাপত্তালৈ ৰূপান্তৰ কৰা প্ৰক্ৰিয়া। এইদৰে ভৱিষ্যদ্বাণীযোগ্য নগদ ধনৰ প্ৰবাহ থকা যিকোনো সম্পত্তিক নিৰাপত্তা প্ৰদান কৰিব পাৰি।
৫৯। শ্বেয়াৰ দালালে প্ৰদান কৰা কেইবাটাও ভিন্ন সেৱা কি কি?
উত্তৰঃ শ্বেয়াৰ দালালে কেইবাটাও ভিন্ন সেৱা আগবঢ়াব পাৰেঃ
(i) শ্বেয়াৰ দালালে শ্বেয়াৰ আৰু অন্যান্য নিৰাপত্তা ক্রয়-বিক্ৰয়ৰ ক্ষেত্ৰত সঠিক পৰামৰ্শ দিয়ে। যিহেতু তেওঁলোকে বজাৰবোৰ জনে, গতিকে তেওঁলোকে গ্রাহকক কি শ্বেয়াৰ কিনিব আৰু বিক্ৰী কৰিব আৰু কেতিয়া কিনিব বা বিক্ৰী কৰিব সেই বিষয়ে পৰামৰ্শ দিব পাৰে। এনে পৰামৰ্শ দিয়াৰ আগতে তেওঁলোকে নিৰাপত্তাৰ ওপৰত ভালদৰে গৱেষণা কৰে।
(ii) শ্বেয়াৰ দালালসকলে তেওঁলোকৰ গ্ৰাহকৰ হৈ শ্বেয়াৰ ক্রয়-বিক্রয় কৰে আৰু ইয়াৰ লগত জড়িত কাগজ-পত্ৰসমূহ চম্ভালে। ইয়াৰ উপৰিও তেওঁলোকে নথি ৰখীয়া হিচাপে কাম কৰে আৰু সকলো লেনদেন, বিবৃতি ইত্যাদিৰ নথি ৰাখে৷
(iii) শ্বেয়াৰ দালালসকলে গ্ৰাহকৰ বিনিয়োগ দপ্তৰ পৰিচালনা কৰে আৰু তেওঁলোকৰ গ্ৰাহকসকলক তেওঁলোকৰ দপ্তৰৰ বিষয়ে নিয়মীয়াকৈ উন্নীত কৰে।
(iv) তেওঁলোকে বিনিয়োগৰ প্ৰশ্নৰ উত্তৰও দিয়ে যিবোৰ গ্ৰাহকৰ হ’ব পাৰে।
(v) শ্বেয়াৰ দালালসকলে তেওঁলোকৰ গ্ৰাহকক ষ্টক বজাৰত যিকোনো নতুন বিনিয়োগৰ সুযোগৰ বিষয়ে অৱগত কৰে।
(vi) শ্বেয়াৰ দালালে বজাৰৰ পৰিস্থিতিৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি গ্ৰাহকক বিনিয়োগ কৌশলত পৰিৱৰ্তন কৰিবলৈও সহায় কৰে।
৬০। শ্বেয়াৰ দালালৰ কাৰ্যসমূহ চমুকৈ লিখা।
উত্তৰঃ শ্বেয়াৰ দালালৰ কাৰ্যসমূহঃ
(ক) বিক্ৰী কৰা শ্বেয়াৰ দালালে তেওঁৰ গ্ৰাহকৰ পৰা নিৰ্দেশনা লাভ কৰাৰ পিছত প্ৰথম ব্যৱসায়িক দিনটোত তালিকাভুক্ত নিৰাপত্তাসমূহ বিক্ৰী কৰিবলৈ নিজৰ সৰ্বোচ্চ প্রচেষ্টা ব্যৱহাৰ কৰিব।
(খ) বিক্ৰী কৰা শ্বেয়াৰ দালালে নিশ্চিত কৰাৰ বাবে দায়বদ্ধ হ’ব যে তেওঁৰ গ্ৰাহকজন নিৰাপত্তাৰ পঞ্জীয়নভুক্ত ধাৰী। তেওঁ নিশ্চিত কৰিব লাগিব যে বিক্ৰী কৰিবলৈ যথেষ্ট উপলব্ধ ধাৰক আছে, আৰু এই ধাৰকসমূহৰ বিৰুদ্ধে “কেন্দ্রীয় নিৰাপত্তা জমাতত্ত্ব”, বা “শ্বেয়াৰৰ পঞ্জীয়ন”ত কোনো শুল্ক পঞ্জীয়ন কৰা হোৱা নাই। যদিহে দেখা যায় যে ধাৰকসমূহ আদেশ পূৰণ কৰিবলৈ পর্যাপ্ত নহয়, বা ধাৰকৰ বিৰুদ্ধে মাচুল আছে, তেন্তে আদেশটো BATS এ নাকচ কৰিব।
(গ) ক্ৰয় কৰা, শ্বেয়াৰ, দালালে তেওঁৰ গ্ৰাহকৰ পৰা নির্দেশনা লাভ কৰাৰ পিছত প্ৰথম ব্যৱসায়িক দিনটোত তালিকাভুক্ত নিৰাপত্তাসমূহ ক্ৰয় কৰিবলৈ নিজৰ সৰ্বোচ্চ প্রচেষ্টা চলাব লাগিব।
(ঘ) বিক্ৰী আৰু ক্ৰয় কৰা শ্বেয়াৰ দালাল দুয়োটাই তেওঁলোকৰ গ্ৰাহকৰ পৰ্যাপ্ত বিৱৰণ বিনিময়ক যোগান ধৰাৰ বাবে দায়বদ্ধ হ’ব, যাতে বিনিময়ে শ্বেয়াৰ দালালী প্ৰতিষ্ঠানৰ হৈ “গ্রাহক চুক্তিৰ নোট” প্রস্তুত কৰিব পাৰে। এই তথ্য বাণিজ্যিক নিষ্পাদনৰ পূৰ্বে যোগান ধৰিব লাগিব। যদি গ্ৰাহকৰ পৰ্যাপ্ত বিৱৰণ বিনিময়ত উপলব্ধ নহয়, তেন্তে আদেশটো BATS দ্বাৰা বৈধ কৰা নহ’ব।
৬১। শ্বেয়াৰ দালালৰ প্ৰকাৰ কি কি?
উত্তৰঃ তলত দিয়া ধৰণৰ বিভিন্ন ধৰণৰ শ্বেয়াৰ দালালঃ
(ক) সম্পূৰ্ণ সেৱাৰ শ্বেয়াৰ দালালঃ সম্পূৰ্ণ সেৱাযুক্ত শ্বেয়াৰ দালালে গ্রাহকক বিভিন্ন ধৰণৰ বিত্তীয় সেৱা আগবঢ়ায়। সাধাৰণতে গ্ৰাহকসকলক ব্যক্তিগত অনুজ্ঞাপত্ৰপ্ৰাপ্ত শ্বেয়াৰ দালাল নিযুক্তি দিয়া হয়। দালালী প্রতিষ্ঠানসমূহে বিশ্লেষকৰ পৰামৰ্শ আৰু প্ৰাৰম্ভিক ৰাজহুৱা প্ৰস্তাৱ IPO ৰ সুবিধা প্ৰদান কৰা গৱেষণা বিভাগ নিয়োগ কৰে। সম্পূর্ণ সেৱাযুক্ত শ্বেয়াৰ দালালসকলে বিত্তীয় পৰিকল্পনা, ব্যৱসায়িক আৰু ব্যক্তিগত ঘৰ ঋণ, বেংকিং সেৱা, আৰু সম্পত্তি ব্যৱস্থাপনাৰ দৰে সেৱাও প্ৰদান কৰে। গ্ৰাহকসকলে হয় বাণিজ্য বিকল্পৰ বাবে তেওঁলোকৰ ব্যক্তিগত শ্বেয়াৰ দালালৰ সৈতে যোগাযোগ কৰিব পাৰে নহয় মোবাইল আৰু অনলাইন মঞ্চ ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰে।
(খ) ৰেহাই শ্বেয়াৰ দালালঃ ৰেহাই শ্বেয়াৰ দালালে বিত্তীয় সামগ্রী, মিউচুৱেল ফাণ্ড, বেংকিং সামগ্রী, আৰু অন্যান্য সেৱাৰ সুবিধা প্ৰদান কৰে। ৰেহাই শ্বেয়াৰ দালালে বহুতো সামগ্ৰী আৰু সেৱা আগবঢ়ায় যিবোৰ সম্পূৰ্ণ সেৱাযুক্ত শ্বেয়াৰ দালালৰ দৰেই, কিন্তু কম দস্তুৰিৰ সৈতে।
(গ) অনলাইন শ্বেয়াৰ দালালঃ প্রত্যক্ষ বিনিময় শ্বেয়াৰ দালাল বুলিও কোৱা হয়, অনলাইন শ্বেয়াৰ দালালে সক্ৰিয় দিনৰ ব্যৱসায়ীসকলক আটাইতকৈ কম দস্তুৰিৰ সৈতে সেৱা আগবঢ়ায় — সাধাৰণতে প্ৰতিটো শ্বেয়াৰৰ ভিত্তিত মূল্য দিয়া হয়। অনলাইন শ্বেয়াৰ দালালসকলে নিত্য সূচী আৰু তালিকাকৰন ক্ষমতাৰ সৈতে প্রত্যক্ষ অভিগম মঞ্চ প্ৰদান কৰে, আৰু একাধিক বিনিময়, বজাৰ নিৰ্মাতা, আৰু বৈদ্যুতিক যোগাযোগ সংযোগ ECN লৈ অভিগম প্রদান কৰে।
৬২। ঋণ নম্বৰ বুলিলে কি বুজা? ঋণ নম্বৰ প্ৰতিষ্ঠানৰ কাম কি কি? ইয়াৰ সুবিধা আৰু অসুবিধাসমূহ লিখা।
উত্তৰঃ ঋণৰ যন্ত্ৰ প্ৰৱৰ্তনকাৰীৰ আপেক্ষিক ক্ষমতা আৰু ইচ্ছাৰ ওপৰত নম্বৰ প্ৰতিষ্ঠানৰ মতামতক ঋণ নম্বৰ বোলে, ঋণ সেৱাৰ বাধ্যবাধকতাসমূহ উদ্ভৱ হোৱাৰ লগে লগে আৰু যেতিয়া সেইবোৰ পুৰণ কৰিব পাৰে। প্রতীকসমূহ সহজ আৰু সহজে বুজিব পৰা সঁজুলি যিয়ে বিনিয়োগকাৰীক ঋণৰ যন্ত্ৰসমূহৰ মাজত ইয়াৰ অন্তর্নিহিত ঋণৰ মানদণ্ডৰ ভিত্তিত পার্থক্য কৰিবলৈ সহায় কৰে। ঋণ নম্বৰে বিনিয়োগকাৰীসকলক এটা ইংগিত দিয়ে যে সময়মতে সুত আৰু সময়মতে মূলধনৰ লাভৰ সম্পৰ্কত বিভিন্ন যন্ত্ৰত ৰখাৰ সময়ত তেওঁলোকৰ ধন কিমান নিৰাপদ।
ঋণ নম্বৰ প্ৰতিষ্ঠানৰ কাৰ্যসমূহঃ এটা ঋণ নম্বৰ প্ৰতিষ্ঠানে তলত দিয়া কামসমূহ কৰেঃ
(ক) নিৰপেক্ষ মতামত প্রদান কৰেঃ এটা স্বতন্ত্র ঋণ নম্বৰ প্ৰতিষ্ঠান কোম্পানীটোৰ ঋণৰ বাধ্যবাধকতাসমূহ সেৱা আগবঢ়োৱাৰ আপেক্ষিক ক্ষমতাৰ বিষয়ে নিৰপেক্ষ মতামত প্রদান কৰাৰ সম্ভাৱনা থাকে কাৰণ তলত উল্লেখ কৰা কাৰণসমূহৰ বাবে—
(ক) দালাল, বিত্তীয় মধ্যস্থতাকাৰীৰ দৰে কোনো বিষয়ত ইয়াৰ কোনো নিহিত স্বাৰ্থ নাই।
(খ) নিজৰ সুনাম বাজিত পৰিছে।
(ii) গুণগত আৰু নিৰ্ভৰযোগ্য তথ্য প্ৰদান কৰেঃ এটা ঋণ নম্বৰ প্ৰতিষ্ঠানে গুণগত তথ্য ঋণ বিপদ প্ৰদান কৰিব পৰা অৱস্থাত থাকে যিটো অধিক প্রমাণীকৃত আৰু নিৰ্ভৰযোগ্য কাৰণ।
(ক) ইয়াৰ উচ্চ প্রশিক্ষিত আৰু পেছাদাৰী কৰ্মচাৰী আছে যিসকলৰ বিপদৰ মূল্যায়নৰ ক্ষমতা উন্নত।
(খ) ইয়াৰ বহুতো তথ্যৰ সুবিধা আছে যিবোৰ ৰাজহুৱাভাৱে উপলব্ধ নহ’বও পাৰে।
(iii) বিনিয়োগৰ বাবে ভিত্তি প্রদান কৰাঃ ঋণ নম্বৰৰ দ্বাৰা নম্বৰ পোৱা বিনিয়োগে বিনিয়োগকাৰীৰ পৰা অধিক আস্থা লাভ কৰে। বিনিয়োগকাৰীয়ে কোনো বিশেষ নম্বৰ প্ৰৱৰ্তন সৈতে জড়িত বিপদ আৰু লাভৰ অনুমান কৰিব পাৰে আৰু সেইবোৰত ধন বিনিয়োগ কৰিব পাৰে।
(iv) নিগম ঋণগ্ৰহণকাৰীৰ ওপৰত সুস্থ অনুশাসনঃ যিকোনো ঋণ বিনিয়োগৰ উচ্চ ঋণ নম্বৰে নিগম ভাবমূৰ্তি বৃদ্ধি কৰে আৰু সদিচ্ছা গঢ়ি তোলে আৰু সেয়েহে নিগমসমূহৰ ওপৰত সুস্থ অনুশাসনৰ প্ৰৰোচনা কৰে।
(v) ৰাজহুৱা নীতি গঠনঃ ঋণৰ নিৰাপত্তাসমূহক পেছাদাৰীভাৱে নম্বৰ দিয়াৰ পিছত বিভিন্ন ধৰণৰ প্ৰতিষ্ঠানিক দপ্তৰত অন্তর্ভুক্ত হ’বলগীয়া নিৰাপত্তাসমূহৰ যোগ্যতাৰ বিষয়ে ৰাজহুৱা নীতিৰ নিৰ্দেশনা প্রণয়ন কৰাটো সহজ হ’ব।
ঋণ নম্বৰৰ সুবিধাসমূহঃ নম্বৰযুক্ত যন্ত্ৰৰ ব্যৱহাৰৰ পৰা বিভিন্ন শ্রেণীৰ বিনিয়োগকাৰী বা কোম্পানীলৈ বিভিন্ন সুবিধা লাভ কৰে।
(ক) বিনিয়োগকাৰীৰ বাবে লাভঃ
(i) বিনিয়োগৰ সুৰক্ষাঃ ঋণ নম্বৰে বিনিয়োগকাৰীসকলক প্ৰৱৰ্তনকাৰী কোম্পানীটোৰ আৰ্থিক শক্তিৰ মাত্ৰাৰ বিষয়ে আগতীয়াকৈ এটা ধাৰণা দিয়ে। নম্বৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি তেওঁ বিনিয়োগৰ বিষয়ে সিদ্ধান্ত লয়। বিনিয়োগকাৰীসকলক বিনিয়োগৰ সুৰক্ষাৰ নিশ্চয়তা হিচাপে দিয়া বিষয়সমূহক উচ্চনম্বৰ দিয়ে আৰু তেওঁৰ বিপদ কম কৰে।
(ii) বিপদাশংকা আৰু লাভৰ স্বীকৃতিঃ ঋণ নম্বৰ চিহ্নবোৰে প্ৰত্যাশিত ধন আৰু এটা নিৰ্দিষ্ট সমস্যাৰ সৈতে সংলগ্ন বিপদাশংকা দুয়োটা সূচায়। বিনিয়োগকাৰীৰ বাবে কেৱল চিহ্নটো চাই জাৰীকৰ্তা কোম্পানীৰ মূল্য বুজি পোৱাটো সহজ হৈ পৰে কিয়নো বিষয়টো কোম্পানীৰ বিত্তীয় শক্তিৰ দ্বাৰা সমর্থিত।
(iii) নিৰন্তৰ নিৰীক্ষণৰ সুবিধাঃ ঋণ নম্বৰ প্ৰতিষ্ঠানৰ কেৱল নম্বৰ চিহ্ন নিযুক্ত কৰাই নহয়, নিৰন্তৰ নিৰীক্ষণো কৰে। নম্বৰ প্ৰতিষ্ঠানৰ ক্ৰমে বিত্তীয় অৱস্থা হ্রাস বা উন্নতিৰ পিছত নম্বৰ চিহ্নসমূহ অবন্নীত বা উন্নীত কৰে।
কোম্পানীটোৰ সুবিধাসমূহঃ
(i) ৰাজহুৱা বিষয়ৰ খৰচ হ্রাসঃ উচ্চ নম্বৰপোৱা যন্ত্র থকা কোম্পানী এটাই ৰাজহুৱা জৰিয়তে ধন সংগ্ৰহৰ ক্ষেত্ৰত কম প্রচেষ্টা চলাব লাগে। ইয়াৰ দ্বাৰা প্ৰেছ আৰু প্ৰচাৰৰ বাবে ব্যয় হ্রাস পাব পাৰে। নম্বৰ সুবিধাসমূহ সৰ্বোত্তম মূল্য আৰু সমস্যাসমূহৰ সময়।
(ii) নম্বৰে বৃদ্ধিৰ সুবিধা কৰেঃ নম্বৰে প্ৰচাৰকসকলক তেওঁলোকৰ কাৰ্যকলাপ সম্প্ৰসাৰণ বা তেওঁলোকৰ উৎপাদন কার্যকলাপৰ বৈচিত্র্যতা গ্ৰহণ কৰিবলৈ প্ৰেৰণা দিয়ে যাৰ ফলত ভৱিষ্যতে কোম্পানীটোৰ বৃদ্ধি হয়। তদুপৰি উচ্চ নম্বৰ পোৱা কোম্পানীসমূহে তেওঁলোকৰ সম্প্ৰসাৰণ কাৰ্যকলাপৰ বিত্তীয় সাহায্যৰ বাবে নতুন প্ৰৱৰ্তনৰ জৰিয়তে বা বেংক আৰু বিত্তীয় প্ৰতিষ্ঠানৰ পৰা ঋণৰ জৰিয়তে জনসাধাৰণৰ পৰা ধন সংগ্ৰহ কৰাটো সহজ অনুভৱ কৰে।
(iii) অজ্ঞাত কোম্পানীক স্বীকৃতিঃ ঋণ নম্বৰে ৰাজহুৱা বিষয়ৰ বাবে যোৱা তুলনামূলকভাৱে অচিনাকি কোম্পানীক বহল বিনিয়োগকাৰীৰ ভিত্তিৰ জৰিয়তে স্বীকৃতি প্রদান কৰে।
(গ) মধ্যস্থতাকাৰীসকলৰ সুবিধাঃ ষ্টক দালালসকলে তেওঁলোকৰ গ্ৰাহকসকলক উচ্চ নম্বৰ পোৱা যন্ত্ৰত বিনিয়োগ কৰাৰ বিনিয়োগৰ প্ৰস্তাৱ বাছনি কৰিবলৈ বুজাবলৈ কম প্রচেষ্টা চলাব লাগে এইদৰে নম্বৰে দালাল আৰু অন্যান্য বিত্তীয় মধ্যস্থতাকাৰীসকলক তেওঁলোকৰ পতিয়ন নিয়াবলৈ সময়, শক্তি, খৰচ আৰু জনশক্তি ৰাহি কৰিবলৈ সক্ষম কৰে গ্ৰাহক।
ঋণ নম্বৰৰ অসুবিধাসমূহ হ’লঃ
(i) উল্লেখযোগ্য তথ্য প্রকাশ নকৰাঃ নম্বৰপোৱা প্ৰতিষ্ঠানে ঋণ নম্বৰ কোম্পানীটোৰ তদন্তকাৰী দলটোক বিনিয়োগৰ ক্ষেত্ৰত বিনিয়োগকাৰীৰ সিদ্ধান্তত প্ৰভাৱ পেলোৱাৰ সম্ভাৱনা থাকে। এইদৰে এনে উল্লেখযোগ্য তথ্যৰ অনুপস্থিতিত লোৱা যিকোনো সিদ্ধান্তই বিনিয়োগকাৰীক লোকচানত পেলাব পাৰে।
(ii) স্থিৰ অধ্যয়নঃ নম্বৰ হৈছে কোম্পানীটোৰ এটা বিশেষ সময়ত বৰ্তমান আৰু অতীতৰ ঐতিহাসিক তথ্যৰ স্থিৰ অধ্যয়ন। অর্থনৈতিক, ৰাজনৈতিক, পৰিৱেশ আৰু চৰকাৰী নীতিকে ধৰি কাৰকৰ সংখ্যাই কোম্পানী এটাৰ কাম-কাজৰ ওপৰত প্ৰত্যক্ষ প্রভাৱ পেলায়। নম্বৰ চিহ্ন নিযুক্তিৰ পিছত যিকোনো পৰিৱৰ্তনে নম্বৰৰ বিপদৰ সূচকতাৰ উদ্দেশ্যক পৰাস্ত কৰিব পাৰে।
(iii) নম্বৰ কোনো ধৰণৰ প্ৰমাণপত্ৰ নহয়ঃ নম্বৰ প্ৰতিষ্ঠানসমূহৰ দ্বাৰা নম্বৰ স্তৰ কোম্পানীটোৱে নিজৰ সুতৰ বাধ্যবাধকতা পূৰণ কৰাৰ ক্ষমতাৰ বিষয়ে দিয়া মতামতহে। তেওঁলোকে সামগ্ৰী বা পৰিচালনা বা কৰ্মচাৰী আদিৰ মানদণ্ডৰ দিশত চিহ্নিত নকৰে।
৬৩। ঋণ নম্বৰ প্ৰক্ৰিয়াৰ লগত কি কি পদক্ষেপ জড়িত হৈ থাকে? ব্যাখ্যা কৰা।
উত্তৰঃ ঋণ নম্বৰ প্ৰক্ৰিয়াৰ লগত জড়িত পদক্ষেপসমূহ তলত ব্যাখ্যা কৰা হৈছেঃ
(i) অনুৰোধ লাভ কৰাঃ ঋণ নম্বৰ প্ৰক্ৰিয়া আৰম্ভ হয়, ঋণ নম্বৰ প্ৰতিষ্ঠানে নম্বৰ দিয়া প্ৰস্তাৱিত যন্ত্ৰৰ অধীনত নিজৰ প্ৰৱৰ্তনৰ বাধ্যবাধকতা থাকিব বিচৰা কোম্পানী এটাৰ পৰা নম্বৰৰ বাবে আনুষ্ঠানিক অনুৰোধ লাভ কৰাৰ লগে লগে। নম্বৰ প্ৰতিষ্ঠানে আৰু প্ৰৱৰ্তনকাৰী কোম্পানীটোৰ মাজত চুক্তি কৰা হয়।
(ii) বিশ্লেষণাত্মক দলত নিযুক্তিঃ ওপৰৰ অনুৰোধ লাভ কৰাৰ লগে লগে CRA য়ে এটা বিশ্লেষণাত্মক দলত কামটো নিযুক্তি দিয়ে। দলটোত সাধাৰণতে দুজন সদস্য/বিশ্লেষক থাকে যিসকলৰ সংশ্লিষ্ট ব্যৱসায়িক ক্ষেত্ৰত বিশেষজ্ঞতা আছে আৰু নম্বৰ নিযুক্তিসমূহ সম্পন্ন কৰাৰ বাবে দায়বদ্ধ।
(iii) তথ্য আহৰণঃ বিশ্লেষণাত্মক দলটোৱে গ্ৰাহক কোম্পানীটোৰ পৰা প্ৰয়োজনীয় তথ্য লাভ কৰে। প্ৰৱৰ্তনকাৰীসকলক সাধাৰণতে তথ্যৰ প্ৰয়োজনীয়তাৰ তালিকা আৰু আলোচনাৰ বাবে এক বহুল কাঠামো প্রদান কৰা হয়। প্রয়োজনীয়তাসমূহ প্ৰৱৰ্তনকাৰী ব্যৱসায়ৰ অভিজ্ঞতাৰ পৰা আহৰণ কৰা হয় আৰু নম্বৰৰ ওপৰত প্ৰভাৱ পেলোৱা সকলো দিশকে ব্যাপকভাৱে নিশ্চিত কৰে। বিশ্লেষণাত্মক দলটোৱে ইয়াৰ বিত্তীয় বিৱৰণী, নগদ ধনৰ প্ৰবাহৰ প্ৰক্ষেপণ, আৰু অন্যান্য প্ৰাসংগিক তথ্যৰ সৈতে জড়িত তথ্যসমূহ বিশ্লেষণ কৰে।
(iv) উদ্যোগ ভ্ৰমণ আৰু পৰিচালনাৰ সৈতে বৈঠকঃ গ্ৰাহকৰ কাৰ্যকলাপ, দলৰ ভ্ৰমণ, আৰু কোম্পানীটোৰ কাৰ্যবাহীসকলৰ সৈতে আগ্ৰহৰ বিষয়ে শ্রেণীবিভাজন আৰু উন্নত বুজাবুজি লাভ কৰা।
উদ্যোগ ভ্রমণে উৎপাদন প্ৰক্ৰিয়াৰ বিষয়ে বুজাত সহায় কৰে, সঁজুলি আৰু মূল সুবিধাসমূহৰ অৱস্থাৰ মূল্যায়ন কৰে, কাৰিকৰী কৰ্মীৰ মানদণ্ডৰ মূল্যায়ন কৰে আৰু উৎপাদনৰ স্তৰ, গুণগত মান আৰু খৰচক প্ৰভাৱিত কৰা মূল চলকসমূহৰ ওপৰত মতামত গঠন কৰে।
প্ৰৱৰ্তনকাৰী কোম্পানীটোৰ সৈতে প্রত্যক্ষ আলোচনা বজাই ৰখা হয় কাৰণ ইয়াৰ ফলত CRA সমূহে নম্বৰ সিদ্ধান্তত অৰাজহুৱা তথ্য অন্তর্ভুক্ত কৰিব পাৰে আৰু নম্বৰক আগন্তুক দৃষ্টিকোণীয় হ’বলৈও সক্ষম কৰে।
(v) তথ্য উপস্থাপনঃ বিশ্লেষণ সম্পূৰ্ণ কৰাৰ পিছত ঋণ নম্বৰ প্ৰতিষ্ঠানৰ জ্যেষ্ঠ বিশ্লেষকসকলক সামৰি লোৱা আভ্যন্তৰীণ সমিতিত তথ্যসমূহৰ বিষয়ে দীঘলীয়াকৈ আলোচনা কৰা হয়। নম্বৰৰ ওপৰত প্ৰভাৱ পেলোৱা সকলো বিষয় চিনাক্ত কৰা হয়। নম্বৰ ওপৰত এটা মতামতও গঠন কৰা হয়। অৱশেষত দলটোৰ তথ্য নম্বৰ সমিতি সন্মুখত দাখিল কৰা হয়।
(vi) নম্বৰ সমিতিৰ বৈঠকঃ এইটোৱেই হৈছে নম্বৰ নিৰ্ধাৰণৰ চূড়ান্ত কর্তৃত্ব। নম্বৰ সমিতিৰ বৈঠকটোৱেই হৈছে প্ৰক্ৰিয়াটোৰ একমাত্ৰ দিশ য’ত প্ৰৱৰ্তনকাৰীয়ে প্ৰত্যক্ষভাবে অংশগ্রহণ নকৰে। প্ৰৱৰ্তনকাৰী সম্পৰ্কীয় সকলো কাৰকৰ সংমিশ্ৰিত মূল্যায়নৰ পিছত নম্বৰ পোৱা যায়, মূল বিষয়সমূহে অধিক মনোযোগ আকর্ষণ কৰে।
(vii) সিদ্ধান্তৰ যোগাযোগঃ ঋণ নম্বৰ প্ৰতিষ্ঠানে সমৰ্থন কৰা কাৰণ বা যুক্তিৰ সৈতে অৱশেষত নিৰ্ধাৰিত নম্বৰ প্ৰতিষ্ঠানে স্তৰ প্ৰৱৰ্তনকাৰীক জনোৱা হয়। গ্ৰহণ নকৰা ঋণ নম্বৰসমূহ হয় নাকচ কৰা হয় বা প্ৰৱৰ্তনকাৰীয়ে প্ৰদান কৰা অতিৰিক্ত তথ্যৰ পোহৰত পৰ্যালোচনা কৰা হয়। প্রত্যাখ্যান কৰা ঋণ নম্বৰসমূহ প্ৰকাশ কৰা নহয় আৰু সম্পূর্ণ গোপনীয়তা বজাই ৰখা হয়।
(viii) জনসাধাৰণৰ প্ৰচাৰঃ প্ৰৱৰ্তনকাৰীয়ে নম্বৰ গ্ৰহণ কৰাৰ পিছত ঋণ নম্বৰ সংস্থাসমূহে ছপা প্রতিবেদনৰ জৰিয়তে জনসাধাৰণৰ মাজত প্ৰচাৰ কৰে।
(ix) সম্ভাৱ্য পৰিৱৰ্তনৰ বাবে নিৰীক্ষণঃ কোম্পানীয়ে ঋণ নম্বৰ ব্যৱহাৰ কৰাৰ সিদ্ধান্ত লোৱাৰ পিছত CRA সমূহে যন্ত্ৰটোৰ জীৱনকালত গ্ৰহণ কৰা ঋণ নম্বৰসমূহ নিৰীক্ষণ কৰিবলৈ বাধ্য হয়। CRA যে নতুন ৰাজনৈতিক, অর্থনৈতিক, আৰু বিত্তীয় উন্নয়ন আৰু উদ্যোগৰ ধাৰাসমূহৰ উল্লেখ কৰি সকলো নম্বৰ অহৰহ নিৰীক্ষণ কৰে। এই সকলোবোৰ তথ্য নিয়মিতভাৱে পর্যালোচনা কৰি কোম্পানী বিচাৰি উলিওৱা হয়, ডাঙৰ পৰিৱৰ্তনৰ বাবে। ঋণ নম্বৰৰ যিকোনো পৰিৱৰ্তন CRA ৰ দ্বাৰা প্ৰকাশিত প্রতিবেদনৰ জৰিয়তে ৰাজহুৱা কৰা হয়।
৬৪। আপোনাৰ ঋণ নম্বৰত প্ৰভাৱ পেলাব পৰা শীৰ্ষ কাৰকসমূহ কি কি?
উত্তৰঃ তলত আপোনাৰ ঋণ নম্বৰত প্ৰভাৱ পেলাব পৰা কিছুমান শীৰ্ষ কাৰক উল্লেখ কৰা হ’লঃ
(i) ঋণ পৰিশোধৰ ইতিহাসঃ ই আপোনাৰ ঋণ মানংকত প্ৰভাৱ পেলোৱা আটাইতকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ কাৰক। ই আপোনাৰ নম্বৰৰ প্ৰায় ৩৫% ভাগ লয় আৰু ঋণদাতাই আপোনাৰ ঋণযোগ্যতা মূল্যায়ন কৰিবলৈ ইয়াক ব্যৱহাৰ কৰে। যদি আপুনি আপোনাৰ ক্রেডিট কাৰ্ডৰ বিল বা ঋণৰ EMI পৰিশোধ কৰাত কোনো ধৰণৰ আওকান কৰিছে, তেন্তে ই আপোনাৰ মানংকত নেতিবাচক প্ৰভাৱ পেলোৱাৰ সম্ভাৱনা আছে। আৰু যদি আপুনি আপোনাৰ বাকী থকা সকলো বাবদ ধন সময়মতে পৰিশোধ কৰিছে তেন্তে আপুনি উন্নত ঋণ মানংকৰে পুৰস্কৃত হ’ব।
(ii) ঋণ ব্যৱহাৰৰ সীমাঃ ঋণ ব্যৱহাৰৰ সীমা হ’ল আপোনাৰ ঋন সীমিতৰ তুলনাত আপোনাৰ ক্রেডিট কাৰ্ডৰ ৰাহিৰ পৰিমাণ। এই কাৰকে আপোনাৰ ঋন মানংকৰ ৩০% হিচাপ কৰে। সাধাৰণতে, আপোনাৰ ঋণ ব্যৱহাৰৰ অনুপাত যিমানেই কম হ’ব, সিমানেই ভাল হ’ব। যিহেতু ই প্রমাণ কৰে যে আপুনি দায়িত্বশীলভাৱে আপোনাৰ ঋণ সময়মতে পৰিশোধ কৰিব পাৰে। আদর্শগতভাৱে আপুনি ভাল ঋণ মানংক বজাই ৰাখিবলৈ ঋণ সীমিতৰ ৩০% ব্যৱহাৰ কৰিব লাগে।
(iii) ঋণ ইতিহাস দৈর্ঘ্যঃ আপুনি কিমান দিনলৈকে ঋণ একাউণ্ট ৰাখিছে সেয়া আপোনাৰ ঋণৰ মানকে ১৫%। ইয়াৰ ভিতৰত আপোনাৰ আটাইতকৈ পুৰণি ঋণ একাউণ্টৰ বয়স, আপোনাৰ নতুন ঋণ একাউণ্টৰ বয়স আৰু আপোনাৰ সকলো একাউণ্টৰ গড় বয়স অন্তর্ভুক্ত। সাধাৰণতে, আপোনাৰ ঋণৰ ইতিহাস যিমানেই দীঘলীয়া হ’ব, আপোনাৰ ঋণ মানংকৰ সিমানেই বেছি হ’ব।
(iv) ঋণৰ মিশ্ৰণঃ আপোনাৰ ঋণৰ মানংকত প্ৰভাৱ পেলোৱা আন এটা শ্রেণী হ’ল আপুনি খোলা বিভিন্ন ধৰণৰ ঋণৰ বহী কাৰ্ড আৰু ঋণকে ধৰি। আপোনাৰ ঋণ মানংক গণনা কৰাৰ সময়ত, ঋণ সংস্থাসমূহে একাউণ্টৰ প্ৰকাৰ আৰু আপোনাৰ প্ৰতিটোৰ কিমান আছে সেইটো বিবেচনা কৰে, যিটো আপুনি ঋণ সামগ্ৰীৰ বিস্তৃত পৰিসৰ কিমান ভালদৰে পৰিচালনা কৰে তাৰ ইংগিত হিচাপে বিবেচনা কৰে। আপোনাৰ ঋণ মানংকৰ ১০% ঋণ মিশ্রণ লাভ কৰে।
(v) নতুন ঋণঃ আপুনি শেহতীয়াকৈ খোলা ঋণ বহীৰ সংখ্যা, লগতে আপুনি ঋণৰ বাবে আবেদন কৰাৰ সময়ত ঋণদাতাই কৰা কঠিন অনুসন্ধানৰ সংখ্যাই আপোনাৰ ঋণ মানংকৰ ১০% হিচাপ দিয়ে। অত্যধিক বহী খুলিলে বা অনুসন্ধান সৃষ্টি কৰিলে বৃদ্ধি পোৱা বিপদৰ ইংগিত পোৱা যায় যিয়ে আপোনাৰ ঋণ মানংকত আঘাত কৰিব পাৰে।
(vi) কেৱল ন্যূঁনতম প্রাপ্য ধন পৰিশোধ কৰাঃ ন্যূঁনতম প্ৰাপ্য ধনৰাশি হ’ল প্ৰতিমাহে বাকী থকা মূলধনৰ এটা সৰু অংশ। প্রতিমাহে মাত্র ন্যূঁনতম দিবলগীয়া ধন পৰিশোধ কৰাৰ অভ্যাস থাকিলে আপুনি ঋণৰ ফান্দত পৰিব যাৰ ফলত আপোনাৰ বাকী থকা ৰাহিৰ সুত বৃদ্ধি পায়। গতিকে, দেৰিকৈ মাচুল পৰিশোধ নকৰাৰ বাবে ঋণ কাৰ্ডৰ বিল সম্পূৰ্ণ আৰু সময়মতে পৰিশোধ কৰাটো বাঞ্ছনীয়। ইয়াৰ দ্বাৰা পৰিশোধৰ দুৰ্বল আচৰণো প্রতিফলিত হয়।
৬৫। ঋণ নম্বৰৰ প্ৰধান সমস্যা বা অসুবিধাসমূহ কি কি?
উত্তৰঃ ঋণ নম্বৰৰ বিভিন্ন সমস্যা তলত দিয়া ধৰণৰঃ
(ক) জবাবদিহিতাৰ অনুপস্থিতিয়ে ঋণ নম্বৰৰ প্ৰক্ৰিয়াটো সীমিত কৰি পেলায়। অভিজ্ঞ আৰু দক্ষ কৰ্মচাৰীৰ অভাৱে তেওঁলোকৰ কামৰ সৈতে ন্যায় নকৰিবও পাৰে আৰু ইয়াৰ ফলত অনুপযুক্ত নম্বৰ হ’ব পাৰে।
(খ) নম্বৰ গণনাৰ বাবে কোনো নির্দিষ্ট গাণিতিক সূত্ৰ নথকাৰ বাবে পক্ষপাতমূলক নম্বৰৰ বিশাল পৰিসৰ আছে।
(গ) নম্বৰে বিনিয়োগকাৰীসকলৰ বাবে কোনো ধৰণৰ আৰ্থিক শক্তিৰ নিশ্চয়তা নিদিয়ে। সময়ৰ লগে লগে ই পৰিৱৰ্তনশীল।
(ঘ) নম্বৰসমূহ কোম্পানী এটাৰ অতীত আৰু বৰ্তমানৰ প্ৰদৰ্শনৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি কৰা হয় আৰু কোম্পানী এটাৰ ভৱিষ্যতৰ পৰিঘটনাৰ দ্বাৰা ইয়াৰ পৰিৱৰ্তন হ’ব পাৰে।
(ঙ) বিনিয়োগকাৰীসকল বিভ্রান্ত হ’ব পাৰে কাৰণ বিভিন্ন নম্বৰ শাখা একেটা সত্তাৰ একেটা বিত্তীয় যন্ত্ৰৰ বাবে বিভিন্ন নম্বৰ প্ৰদান কৰে।
(চ) ঋণ নম্বৰ কোম্পানীয়ে কোম্পানীসমূহৰ পৰা তেওঁলোকৰ যন্ত্ৰসমূহক নম্বৰ প্ৰদান কৰিবলৈ যথেষ্ট মাচুল লয়। ইয়াৰ ফলত বিভ্রান্তিকৰ বা ফুলি উঠা নম্বৰ হ’ব পাৰে।
(ছ) নম্বৰৰ বাবে তথ্য সদায় ঋণগ্ৰহণকাৰী বা প্ৰৱৰ্তনকাৰীয়ে প্ৰদান কৰে আৰু ইয়াৰ বাবে কোম্পানীটোৰ ফালৰ পৰা ভুল হ’ব পাৰে।
(জ) ঋণ নম্বৰ প্ৰতিষ্ঠানসমূহে ব্যাপক শাখা সংযোগ অনুপস্থিতিৰ সমস্যাৰ সন্মুখীন হৈ আহিছে যাৰ ফলত নম্বৰ দক্ষতা সীমিত হ’ব পাৰে।
৬৬। ভাৰতত ঋণ নম্বৰ প্ৰতিষ্ঠান কি কি?
উত্তৰঃ ভাৰতৰ কিছুমান শীর্ষ ঋণ নম্বৰ প্ৰতিষ্ঠান হ’ল—
(ক) ক্রেডিট ৰেটিং ইনফৰমেচন ছাভিছে অফ ইণ্ডিয়া লিমিটেড (CRISIL): ১৯৮৭ চনত স্থাপিত ভাৰতৰ প্ৰথম ঋণ নম্বৰ প্ৰতিষ্ঠানসমূহৰ ভিতৰত এইটো আছিল অন্যতম। ই কোম্পানী, বেংক, আৰু সংস্থাসমূহক তেওঁলোকৰ শক্তি, বজাৰ অংশীদাৰিত্ব, বজাৰ সুনাম ব’ৰ্ড আদি ব্যৱহাৰ কৰি নম্বৰ দিয়ে। কোম্পানীটোৱে আমেৰিকা, ব্রিটেইন, হংকং, পোলেণ্ড, আর্জেন্টিনা আৰু চীনতো কাম কৰে।
(খ) ক্রেডিট এনালাইছিচ এণ্ড ৰিছাৰ্চ লিমিটেড (CARE): এপ্রিল ১৯৯৩-ৰ পৰা, কেয়াৰে বিভিন্ন ঋণ নম্বৰ সেৱা আগবঢ়াই আহিছে। ইয়াৰ ভিতৰত আছে ঋণ, বেংক ঋণ, নিগম প্রশাসন, পুনৰুদ্ধাৰ, বিত্তীয় খণ্ড আদি। তেওঁলোকৰ নম্বৰ স্কেলত দুটা শ্ৰেণীও অন্তর্ভুক্ত থাকে – দীর্ঘম্যাদী ঋণ সঁজুলি আৰু হ্রস্বম্যাদী ঋণ নম্বৰ।
(গ) ইণ্ডিয়া ৰেটিং আৰু ৰিচাৰ্চ প্রাইভেট লিমিটেড (IRRPL): পূর্বতে ফিচ ৰেটিংছ ইণ্ডিয়া প্রাইভেট লিমিটেড নামেৰে জনাজাত, এই কোম্পানীটোৱে নিগম জাৰীকৰ্তা, বিত্তীয় প্রতিষ্ঠান, প্রকল্প বিত্তীয় কোম্পানী, পৰিচালিত পুঁজি, নগৰীয়া স্থানীয় সংস্থা আদিৰ বিশ্বাসযোগ্যতা মূল্যাঙ্কন কৰিবলৈ ঋণ নম্বৰ প্ৰদান কৰে।
(ঘ) ব্রিকৱৰ্ক ৰেটিংছ ইণ্ডিয়া প্রাইভেট লিমিটেড (BRIPL): এই ঋণ নম্বৰ সংস্থা বেংকৰ ঋণ, পৌৰ নিগম, ভূ-সম্পত্তি বিনিয়োগ, NGO, মূলধনী বজাৰৰ যন্ত্ৰ, ক্ষুদ্ৰ আৰু মজলীয়া উদ্যোগ আদিৰ নম্বৰ দিয়ে।
৬৭। ব্যৱসায়িক বেংকিংৰ বৈশিষ্ট্যসমূহ কি কি?
উত্তৰঃ ব্যৱসায়িক বেংকিংৰ বৈশিষ্ট্যসমূহ হ’লঃ
(ক) ব্যৱসায়িক বেংকিং হৈছে বেংকিংৰ এক বিশেষ ৰূপ যিয়ে নিগম, চৰকাৰ, আৰু উচ্চ মুঠ সম্পত্তিৰ ব্যক্তিক নিজৰ ইচ্ছানুযায়ী বিত্তীয় সেৱা আৰু পৰামৰ্শ প্ৰদান কৰাত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে।
(খ) ব্যৱসায়ী বেংকাৰসকলে তেওঁলোকৰ গ্ৰাহক আৰু বিত্তীয় বজাৰৰ মাজত মধ্যস্থতাকাৰী হিচাপে কাম কৰে, গ্ৰাহকসকলক মূলধন সংগ্ৰহ, বিপদ পৰিচালনা আৰু বুদ্ধিমানৰূপে বিনিয়োগ কৰাত সহায় কৰে।
(গ) ব্যৱসায়ী বেংকিং সেৱাসমূহৰ ভিতৰত অবলেখনকাৰী, কাৰ্য নিৰ্বাহক সেৱা একত্ৰীকৰণ আৰু অধিগ্ৰহণ, দপ্তৰ ব্যৱস্থাপনা, নিগম, পুনর্গঠন আৰু প্ৰকল্পৰ বিত্তীয় সাহায্য আদি অন্তর্ভুক্ত।
(ঘ) ব্যৱসায়ী বেংকাৰসকল বিত্তীয় তথ্য বিশ্লেষণ কৰা, বজাৰৰ ধাৰা মূল্যায়ন কৰা, আৰু তেওঁলোকৰ গ্ৰহনৰ বাবে বিনিয়োগৰ সুযোগ চিনাক্ত কৰাত দক্ষ।
(ঙ) ব্যৱসায়ী বেংকিঙৰ বাবে বিত্তীয় বজাৰত উচ্চ পৰ্যায়ৰ বিশেষজ্ঞতা আৰু অভিজ্ঞতাৰ লগতে অন্যান্য বিত্তীয় প্রতিষ্ঠান, নিয়ন্ত্ৰক, আৰু মূল অংশীদাৰসকলৰ সৈতে শক্তিশালী সম্পর্কৰ প্রয়োজন।
৬৮। ব্যৱসায়িক বেঙ্কিংৰ সুবিধা কি কি?
উত্তৰঃ ব্যৱসায়িক বেঙ্কিৰ সুবিধাসমূহ হ’ল—
(ক) বিপদ ব্যৱস্থাপনাঃ বজাৰৰ উঠা-নমাৰ পৰা গ্ৰাহকসকলক ৰক্ষা কৰিবলৈ ব্যৱসায়ী বেংকে ৰক্ষা কৰা গৌণ, দুটা পক্ষৰ মাজত থকা চুক্তি আৰু বীমা সমাধানৰ দৰে বিপদ ব্যৱস্থাপনা সেৱা আগবঢ়াব পাৰে৷
(খ) বিশেষজ্ঞতাঃ ব্যবসায়ী বেংকসমূহৰ বিত্তীয় বজাৰ আৰু উদ্যোগৰ বিষয়ে বিস্তৃত জ্ঞান থাকে, যিয়ে গ্রাহকসকলক কৌশলগত পৰামৰ্শ আৰু নিৰ্দেশনা প্রদান কৰে।
(গ) সংযোগ স্থাপনঃ ব্যৱসায়ী বেংকত বিনিয়োগকাৰী, নিগম, আৰু বিত্তীয় প্রতিষ্ঠানকে ধৰি যোগাযোগৰ বিশাল সংযোগ থাকে, যিয়ে গ্রাহকসকলক সুযোগ চিনাক্ত কৰাত আৰু সম্ভাৱ্য অংশীদাৰৰ সৈতে সংযোগ স্থাপন কৰাত সহায় কৰিব পাৰে।
(ঘ) আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় উপস্থিতিঃ ব্যৱসায়ী বেংকৰ প্ৰায়ে বিশ্বব্যাপী উপস্থিতি থাকে, যিয়ে গ্রাহকসকলক তেওঁলোকৰ ব্যৱসায় আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় পৰ্যায়ত সম্প্ৰসাৰণ কৰাত আৰু বিদেশী বজাৰত প্ৰৱেশ কৰাত সহায় কৰিব পাৰে।
(ঙ) স্ব-নির্বাচিত সমাধানঃ ব্যৱসায়ী বেংকে সামগ্ৰী আৰু সেৱা আগবঢ়োৱাতকৈ গ্ৰাহকৰ নির্দিষ্ট প্রয়োজনীয়তা পূৰণৰ বাবে নির্দিষ্ট সমাধান প্রদান কৰে।
(চ) দীর্ঘম্যাদী সম্পর্কঃ ব্যৱসায়ী বেংকসমূহে সাধাৰণতে দীৰ্ঘম্যাদীভাৱে গ্ৰাহকৰ সৈতে ঘনিষ্ঠভাৱে কাম কৰে, শক্তিশালী সম্পর্ক গঢ়ি তোলে আৰু চলিত সমর্থন আৰু পৰামৰ্শ প্ৰদান কৰে।
৬৯। ভাৰতত ব্যৱসায়িক বেংকৰ কাৰ্যসমূহ ব্যাখ্যা কৰা।
উত্তৰঃ ভাৰতত ব্যৱসায়িক বেংকৰ কাৰ্যসমূহ হ’লঃ
(ক) প্রকল্প পৰামৰ্শঃ ব্যৱসায়ী বেংকাৰসকলে প্ৰকল্পৰ প্ৰতিটো পৰ্যায়তে তেওঁলোকৰ গ্ৰাহকসকলক সহায় কৰে-ধাৰণা সৃষ্টি, প্রতিবেদন সৃষ্টি, বাজেট, আৰু বিত্তীয় সাহায্য। বিশেষকৈ নতুন উদ্যোগীসকলৰ ক্ষেত্ৰত এনে পৰিস্থিতিৰ সৃষ্টি হয়।
(খ) পট্টা সেৱাঃ বেংকসমূহে পঢ়াৰ সুবিধাসমূহ সম্প্ৰসাৰণ কৰে-গ্ৰাহকসকলে ভাড়াৰ আয় আহৰণৰ বাবে সম্পত্তি আৰু সঁজুলিসমূহ পট্টাত লয়।
(গ) প্রৱর্তন ব্যৱস্থাপনাঃ উচ্চমূল্যধাৰী ব্যক্তিসকলে সাধাৰণ জনতাক ন্যায্যতা শ্বেয়াৰ, ব্যৱস্থাপনা আৰু ঋণপত্ৰ জাৰি কৰিবলৈ সদাগৰী বেংক নিয়োগ কৰে।
(ঘ) পছন্দৰ অংশপত্রঃ বেংকসমূহে সমাংশ বীমাকৰণৰো সুবিধা প্ৰদান কৰে। তেওঁলোকে বিশেষ নিৰাপত্তাৰ লগত জড়িত মূল্য আৰু বিপদৰ মূল্যায়ন কৰে আৰু অংশপত্র ৰাজহুৱা প্ৰৱৰ্তন আৰু বিতৰণ আৰম্ভ কৰে।
(ঙ) পুঁজি সংগ্রহঃ বীমাকৰণ আৰু নিৰাপত্তা প্ৰৱৰ্তনৰ দৰে বিভিন্ন সুবিধাৰ জৰিয়তে বেংকাৰসকলে ব্যক্তিগত কোম্পানীসমূহক আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় আৰু ঘৰুৱা বজাৰৰ পৰা মূলধন আহৰণ কৰাত সহায় কৰে।
(চ) দপ্তৰ ব্যৱস্থাপনাঃ গ্ৰাহকৰ হৈ এই বেংকাৰসকলে বিভিন্ন ধৰণৰ বিত্তীয় যন্ত্ৰত বিনিয়োগ কৰে।
(ছ) ঋণ কার্য নির্বাহক সভাঃ তেওঁলোকে পুঁজিৰ প্ৰয়োজন হোৱা প্ৰকল্পসমূহক সমর্থন কৰিবলৈ ম্যাদী ঋণৰ বিত্তীয় সাহায্য প্রদান কৰে।
(জ) প্ৰচাৰমূলক কার্যকলাপঃ ব্যৱসায়ী বেংক হৈছে নতুন উদ্যোগক প্ৰচাৰ কৰা বিত্তীয় মধ্যস্থতাকাৰী।
৭০। ভাৰতত ব্যৱসায়িক বেঙ্কিংৰ ভূমিকা কি কি?
উত্তৰঃ পৰিৱৰ্তন মেনেজাৰ হিচাপে ব্যৱসায়িক বেংকাৰৰ ভূমিকা তলত দিয়া কথাবোৰৰ পৰা অধ্যয়ন কৰিব পাৰি।
(ক) সহজ ধন সংগ্রহঃ এজন পৰিৱৰ্তন মেনেজাৰে ৰাজহুৱা/অধিকাৰৰ পৰিৱৰ্তন এটাৰ সুবিধা প্ৰদান কৰি এজন অপৰিহাৰ্য চালক হিচাপে কাম কৰে। বিষয়সমূহৰ পৰিচালনা কাৰ্যকৰী কৰিবলৈ তেওঁৰ হাতত থকা বিশেষ দক্ষতাৰ সহায়ত এই কাম সম্ভৱ হৈছে।
(খ) বিত্তীয় পৰামৰ্শদাতাঃ এজন পৰিৱৰ্তন মেনেজাৰে মূলত বিত্তীয় স্থপতিবিদ হিচাপে কাম কৰে, কোম্পানীটোৰ বাবে মূলধনী গঠন, মূলধনী গিয়াৰিং আৰু বিত্তীয় পৰিকল্পনাৰ সৈতে জড়িত পৰামৰ্শ আগবঢ়ায়।
(গ) বীমাকৰণঃ এজন পৰিৱৰ্তন মেনেজাৰে নিগম উদ্যোগে নিৰ্মাণ কৰা নিৰাপত্তাৰ পৰিৱৰ্তনসমূহ বীমাকৰণ কৰাৰ অনুমতি দিয়ে। ইয়াৰ ফলত পৰিৱৰ্তনটোৰ যথাযথ পঞ্চিয়ন নিশ্চিত কৰা হয়।
(ঘ) যথাযথ পৰিশ্ৰমঃ পৰিৱৰ্তন পৰিচালকে SEBI ৰ নির্দেশনা মানি চলিব লাগিব। ব্যৱসায়িক বেংকাৰজনে যথাযথ পৰিশ্ৰমেৰে কাম-কাজ চলাব আৰু SEBI ক যথাযথ পৰিশ্ৰমৰ প্রমাণ পত্ৰ প্ৰদান কৰিব। এছ’চিয়েশ্যন অৱ মার্চেন্ট বেংকাৰ্ছ অৱ ইণ্ডিয়া (AMBI) ৰ দ্বাৰা নিৰ্ধাৰিত বিশদ অধ্যৱসায়ৰ নিৰ্দেশনাসমূহ কঠোৰভাৱে পালন কৰিব লাগিব। ব্যৱসায়িক বেংকাৰসকলৰ বাবেও SEBI য়ে এক আচৰণ বিধি নিৰ্ধাৰণ কৰিছে।
(ঙ) সমন্বয়ঃ কোনো বিষয় সফল কৰিবলৈ পৰিৱৰ্তন মেনেজাৰে বৃহৎ সংখ্যক প্রতিষ্ঠান আৰু সংস্থাৰ সৈতে সমন্বয় স্থাপন কৰিব লাগিব।
(চ) SEBI ৰ সৈতে যোগাযোগঃ পৰিৱৰ্তন মেনেজাৰে ব্যৱসায়িক বেংকিং কার্যকলাপৰ অংশ হিচাপে SEBI ৰ সৈতে পঞ্জীয়ন কৰিব লাগে। সমস্যাসমূহ পৰিচালনা কৰাৰ সময়ত অফাৰ নথিপত্ৰ আদি দাখিল কৰাৰ জৰিয়তে ছেবিৰ সৈতে অহৰহ যোগাযোগৰ প্ৰয়োজন হয়। ইয়াৰ উপৰিও তেওঁলোকে পৰিচালনা কৰা সমস্যাসমূহৰ সৈতে জড়িত কেইবাটাও প্রতিবেদন দাখিল কৰিব লাগে।
We Hope the given Class 12 Finance Class 12 Finance Chapter 4 বিত্তীয় সেৱা Notes will help you. If you have any Regarding, the Class 12 Finance Class 12 Finance Chapter 4 বিত্তীয় সেৱা Question and Answer, drop a comment below and We will get back to you at the earliest.
