Sociology of Kinship Unit 2 পৰিয়াল, ঘৰুৱা আৰু বিবাহ, College and University Answer Bank for BA, B.com, B.sc, and Post Graduate Notes and Guide Available here, Sociology of Kinship Unit 2 পৰিয়াল, ঘৰুৱা আৰু বিবাহ Solutions to each Unit are provided in the list of UG-CBCS Central University & State University Syllabus so that you can easily browse through different College and University Guide and Notes here. Sociology of Kinship Unit 2 পৰিয়াল, ঘৰুৱা আৰু বিবাহ Question Answer can be of great value to excel in the examination.
Sociology of Kinship Unit 2 পৰিয়াল, ঘৰুৱা আৰু বিবাহ
Sociology of Kinship Unit 2 পৰিয়াল, ঘৰুৱা আৰু বিবাহ Notes cover all the exercise questions in UGC Syllabus. The Sociology of Kinship Unit 2 পৰিয়াল, ঘৰুৱা আৰু বিবাহ in India provided here ensures a smooth and easy understanding of all the concepts. Understand the concepts behind every Unit and score well in the board exams.
Family, Household and Marriage
SOCIOLOGY
SOCIOLOGY OF KINSHIP
স্বজনতাৰ সমাজতত্ত্ব
অতি চমু প্ৰশ্নোত্তৰঃ
(ক) শুদ্ধ উত্তৰটো ৰাছি উলিওৱা ।
১। ফামুলাছশব্দটো কোন ভাষাৰ পৰা আহিছে? (The term famulus derived from which language?)
(ক) লেটিন (Latin)
(খ) জার্মান (German)
(গ) ব্রিটিছ (British)
(ঘ) গ্রীক (Greek)
উত্তৰঃ (ক) লেটিন (Latin)
২। ফামুলাছ শব্দটোৰ অৰ্থ কি? (What is the meaning of the term Famulus?)
(ক) মালিক (Owner)
(খ) সেৱক (Servant)
(গ) সংগ্রহ (Collection)
(ঘ) গোট (Group)
উত্তৰঃ (খ) সেৱক (Servant)
৩। মাতৃতান্ত্ৰিক আৰু পুৰুষতান্ত্ৰিক হিচাপে পৰিয়ালৰ শ্ৰেণীবিভাজনৰ আধাৰ কি? (What is the base of classification of family as matriarchal and patriarchal?)
(ক) বংশ (Lineage)
(খ) বাসস্থান (Residence)
(গ) বংশোদ্ভূত (Descent )
(ঘ) কর্তৃপক্ষ (Authority)
উত্তৰঃ (ঘ) কর্তৃপক্ষ (Authority)
৪। পৰিয়ালত কোন পদটোত মহিলা কর্তৃক অধিষ্ঠিত হয়? (What is the term of family in which authority is held females?)
(ক) মাতৃতান্ত্রিক (Matriarchal)
(খ) ৰাজতন্ত্ৰ (Monarchy)
(গ) বহুবিবাহ (Polygamy)
(ঘ) পিতৃতান্ত্রিক (Patriarchy)
উত্তৰঃ (ক) মাতৃতান্ত্রিক (Matriarchal)
৫। কোনটো সামাজিক প্রতিষ্ঠানে মানুহৰ যৌন জীৱন নিয়ন্ত্ৰণ কৰে? (Which is the social institution regulates the sex life of man?)
(ক) পৰিয়াল (Family)
(খ) বিবাহ (Marriage)
(গ) ধর্ম (Religion)
(ঘ) সম্প্রদায় (Community)
উত্তৰঃ (খ) বিবাহ (Marriage)
৬। বিবাহৰ মুখ্য কাৰ্য কি? (What is the prime function of marriage?)
(ক) যৌন জীৱনৰ নিয়ন্ত্রণ (Regulation of sex life)
(খ) যোগাযোগৰ নিয়ন্ত্ৰণ (Regulation of communication)
(গ) আচৰণৰ নিয়ন্ত্ৰণ (Regulation of behaviour)
(ঘ) বাসস্থানৰ নিয়ন্ত্রণ (Regulation of residence)
উত্তৰঃ (ক) যৌন জীৱনৰ নিয়ন্ত্ৰণ ৷
৭। এজন পুৰুষ বা মহিলাৰ বিবাহে একাধিক পুৰুষ বা মহিলাক বিয়া কৰায় তাক কি বুলি জনা যায়? (What is known as the marriage of one man or woman marries more than one man or woman?)
(ক) বহু স্ত্রী বিবাহ (Polygyny)
(খ) বহির্বিবাহ (Exogamy)
(গ) অন্তর্বিবাহ (Isogamy)
(ঘ) একক বিবাহ (Monogamy)
উত্তৰঃ (ক) বহু স্ত্রী বিবাহ (Polygyny)
৮। অনুলোম আৰু প্ৰতিলোম হিচাপে বিবাহৰ শ্ৰেণীবিভাজনৰ আধাৰ কি? (What is the base of classification of marriage as hypergamy and hypogamy?)
(ক) সামাজিক স্থিতিৰ বিশেষত্ব (Peculiarity of social status)
(খ) কৰ্তৃত্বৰ বিশেষত্ব (Peculiarity of authority)
(গ) গোটৰ বিশেষত্ব (Peculiarity of group)
(ঘ) সংস্কৃতিৰ বিশেষত্ব (Peculiarity of culture)
উত্তৰঃ (ক) সামাজিক স্থিতিৰ বিশেষত্ব (Peculiarity of social status)
৯। লেটিন শব্দৰ পৰা আহৰণ কৰা পৰিয়াল শব্দটো……………। (The term family derived from Latin word……………)
(ক) ফেমিলিচ (Familis)
(খ) ফামলি (Famli)
(গ) ফামুলাছ (Famulus)
(ঘ) পৰিয়াল (Family)
উত্তৰঃ (গ) ফামুলাছ (Famulus)
১০। ……………..এজন নিম্ন শ্ৰেণীৰ পুৰুষে উচ্চ শ্ৰেণীৰ মহিলাক বিয়া কৰায়। (………………..is a lower class man marries higher class woman.)
(ক) অনুলোম বিবাহ (Hypergamy)
(খ) চোৰোৰেট (Sororate)
(গ) প্রতিলোম বিবাহ (Hypogamy)
(ঘ) লেভিৰেট (Levirate)
উত্তৰঃ (গ) প্রতিলোম বিবাহ (Hypogamy)
১১। হাইপোগামিক …………….. বুলিও জনা যায়। (Hypogamy is also known as…………….)
(ক) প্রতিলোম (Hypogamy)
(খ) বহির্বিবাহ (Village Exogamy)
(গ) অনুলোম (Hypergamy)
(ঘ) একবিবাহ (Monogamy)
উত্তৰঃ (ক) প্রতিলোম (Hypogamy)
১২। অনুলোম বিবাহ যাক……………… বুলি জনা যায়। (The Hypergamy marriage known as……………..)
(ক) অনুলোমা (Hypergamy)
(খ) প্রতিলোমা (Hypogamy)
(গ) চোৰোৰেট (Sororate)
(ঘ) লেভিটে (Levirate)
উত্তৰঃ (ক) অনুলোমা (Hypergamy)
১৩। ………………হৈছে এক প্ৰকাৰৰ বিবাহ য’ত একাধিক পুৰুষে এবাৰত এগৰাকী মহিলাক বিয়া কৰায়। (………………is a type of marriage in which more than one man marry one woman at a time.)
(ক) বহুস্বামী বিবাহ (Polyandry)
(খ) অনুলোম বিবাহ (Hypergamy)
(গ) বহুস্ত্রী বিবাহ (Polygyny)
(ঘ) প্রতিলোম (Hypogamy)
উত্তৰঃ (ক) বহুস্বামী বিবাহ (Polyandry)
১৪। ………………কোন পৰিয়ালত পুৰুষ সদস্যৰ কৰ্তৃত্ব আছে? (……………… is the family in which authority vested in male member)
(ক) পিতৃতান্ত্রিক (Patriarchy)
(খ) পলিএড্রী (Polyandry)
(গ) মাতৃতান্ত্রিক (Matriarchy)
(ঘ) পলিগাইনি (Polygyny)
উত্তৰঃ (ক) পিতৃতান্ত্রিক।
১৫। …………………পৰিয়ালটো একক পৰিয়ালৰ বাহিৰত বিস্তৃত নেকি?(………………… is the family extends beyond the nuclear family)
(ক) সম্প্ৰসাৰিত পৰিয়াল (Extended family)
(খ) যুটীয়া পৰিয়াল (Joint family)
(গ) নিউক্লিয়াৰ পৰিয়াল (Nuclear family).
(ঘ) নিও স্থানীয় পৰিয়াল (Neo local family)
উত্তৰঃ (ক) সম্প্ৰসাৰিত পৰিয়াল।
১৬। …………………স্বামী, পত্নী আৰু তেওঁলোকৰ অবিবাহিত সন্তানৰ দ্বাৰা গঠিত এটা পৰিয়াল।(…………………is a family constituted by husband, wife and their unmarried children.)
(ক) নিউক্লিয়াৰ পৰিয়াল (Nuclear family)
(খ) সম্প্ৰসাৰিত পৰিয়াল (Extended family)
(গ) যুটীয়া পৰিয়াল (Joint family)
(ঘ) অভিমুখীতাৰ পৰিয়াল (Family of orientation)
উত্তৰঃ (ক) নিউক্লিয়াৰ পৰিয়াল।
১৭। …………………এজন পুৰুষ আৰু এগৰাকী মহিলাৰ সৈতে এক সাধাৰণ প্ৰকাৰৰ বিবাহ। (…………………is a general type of marriage with one man and one woman. )
(ক) একক বিবাহ (Monogamy)
(খ) বহু স্ত্রী বিবাহ (Polygyny)
(গ) বহু স্বামী বিবাহ (Polyandry)
উত্তৰঃ (ক) একক বিবাহ (Monogamy)
(খ) উত্তৰ লিখা:
১। ‘Marriage is a contract for the production and maintenance of children’— উক্তিটো কাৰ? (Whose statement is ‘Marriage is a contract for the production and maintenance of children’?)
উত্তৰঃ মেলিনস্কি।
২। “বিবাহ হৈছে আইন সংগত বেশ্যাবৃত্তি”—উক্তিটো কাৰ? (Whose statement is “Marriage is a legal prostitution”?)
উত্তৰঃ এল. এইচ. মৰগান।
৩। ‘The History of Human Marriage’ গ্ৰন্থটোৰ ৰচয়িতা কোন? (Who is the author of the book ‘History of Human Marriage’?)
উত্তৰঃ এডৱাৰ্ড ৱেষ্টাৰমার্ক।
৪। সামাজিক পদমর্যাদাৰ বৃদ্ধি ঘটে কোন বিবাহৰ মাধ্যমেদি? (Which marriage increases social status? )
উত্তৰঃ প্ৰতিলোম আৰু অনুলোম বিবাহৰ।
৫। ‘Family is more or less durable association of husband and wife with or without children’ – উক্তিটো কোনে কৰিছে? (Whose statement, ‘Family is more or less durable association of husband and wife with or without children’?)
উত্তৰঃ অগবাৰ্ন আৰু নিমকফ।
৬। কোন সমাজবিজ্ঞানী পৰিয়ালক সমাজৰ প্ৰাথমিক গুৰুত্বপূৰ্ণ একক বুলি কৈছে? (Which sociologist called the family the primary important unit of society?)
উত্তৰঃ মেকলেভাৰ আৰু পেজ।
৭। সমাজবিজ্ঞানী Talcott parsons পৰিয়াল কাৰ্যক কি বুলি আখ্যা দিছে? (What does the sociologist Talcott parsons call the work of the family?)
উত্তৰঃ মৌলিক আৰু অহ্ৰাসযোগ্য কাৰ্য বুলি আখ্যা দিছে।
৮। পৰিয়ালৰ ভিতৰত শিশুৰ সামাজিকীকৰণক কি বুলি কোৱা হয়? (What is the socialization of the child within the family?)
উত্তৰঃ প্রাথমিক সামাজিকীকৰণ।
৯। শিশুৰ সামাজিকীকৰণক কোন সমাজবিজ্ঞানী প্রাথমিক সামাজিকীকৰণ বুলি কৈছে? (Child socialization Which sociologist called early socialisation?)
উত্তৰঃ টেলকট পাৰচন।
১০। ‘The family’ গ্রন্থটো কোনে লিখিছে? (Who wrote the book ‘The family’?)
উত্তৰঃ বাৰ্জেচ আৰু লক ৷
১১। ‘Kinship’ প্রত্যয়টো অভিজাত শ্ৰেণীৰ আত্মীয়তা বুজাত কোনে সৰ্বপ্ৰথম ব্যৱহাৰ কৰে? (Who is the first to use the Kinship suffix to refer to the kinship of the elite?)
উত্তৰঃ ইংলেণ্ডৰ Kinsman কুইচমেন।
১২। সাধাৰণীকৰণৰ সম্পৰ্ক বুজাত Kinship প্রত্যয়টো কোনে সর্বপ্রথম ব্যৱহাৰ কৰে? (Who was the first to use the Kinship suffix to explain the relation of generalisation?)
উত্তৰঃ এল. এইচ. মৰগান।
১৩। ইংৰাজী Tribe শব্দৰ অৰ্থ কি? (What is the meaning of the English word Tribe?)
উত্তৰঃ A set of people of common descent.
১৪। কোন সমাজবিজ্ঞানী Clan ৰ পৰিৱৰ্তে Sib প্রত্যয় ব্যৱহাৰ কৰিছে? (Which sociologist used Sib suffix instead of Clan?)
উত্তৰঃ লোঈ।
১৫। গ্রীক শব্দ ‘Oikos’ কোন শব্দক নির্দেশ দিয়ে? (The Greek word ‘Oikos’ refers to which word?)
উত্তৰঃ পৰিয়াল।
১৬। পৰিয়াল কি? (What a family?)
উত্তৰঃ পৰিয়াল মানৱ সমাজৰ এক অন্যতম গুৰুত্বপূর্ণ প্রতিষ্ঠান।
১৭। পৰিয়ালক কোনে এটা সার্বজনীন প্রতিষ্ঠান বুলি মন কৰে? (Who considers the family as a public institution?)
উত্তৰঃ পিটাৰ মাৰ্ডক।
১৮। প্রকৃতপক্ষে পৰিয়াল প্ৰত্যয়টো কি? (What is actually the family suffix?)
উত্তৰঃ সম্পত্তি।
১৯। সমাজৰ মূল্যবোধ আৰু শ্ৰেয়োবোধ ব্যক্তিৰ মাজত স্থানান্তৰিত হয় কিহৰ মাধ্যমে? (How the values of society and the sense of superiority are transferred between individuals.)
উত্তৰঃ পৰিয়ালৰ মাধ্যমে।
২০। পৰিয়াল বৈশিষ্ট্যতাৰ অৰ্থ কি? (What do family characteristics mean?)
উত্তৰঃ পৰিয়াল বৈশিষ্ট্যতা বুলিলে পৰিয়ালৰ আকাৰ আৰু গঠনক বুজা যায়।
২১। ‘পৰিয়াল এটা পিতৃতান্ত্রিক প্রতিষ্ঠান যি পুৰুষসকলৰ শোষণৰ হাতিয়াৰ’ বুলি কোনে মন্তব্য কৰিছে? (Who commented that “the family is a patriarchal institution that is a tool for the exploitation of men”?)
উত্তৰঃ নাৰীবাদীসকল।
২২। পৰিয়ালৰ সবাতোকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ কার্য কি? (What is the most important function of the family?)
উত্তৰঃ পৰিয়াল শিশুৰ সামাজিকীকৰণত প্ৰধান গুৰুত্ব প্ৰদান কৰে, যিয়ে শিশুক সমাজ আৰু পৰিয়ালৰ একতাৰ মূল্য বুজাত সহায় কৰে।
২৩। পৰিয়াল কল্যাণ কি? (What is family welfare?)
উত্তৰঃ পৰিয়াল কল্যাণ বুলিলে কেৱল জন্মৰ পৰিকল্পনাই অন্তৰ্ভুক্ত নহয়, আনকি পৰিয়াল স্বাস্থ্যৰ মাধ্যমত সম্পূৰ্ণ পৰিয়ালৰ কল্যাণক বুজায়।
২৪। পৰিয়াল জীৱন চক্র কি? (What is the family life cycle?)
উত্তৰঃ সময়ৰ লগত অনুমানযোগ্য পদক্ষেপ আৰু আদৰ্শ পৰিয়ালৰ অনুভৱ বা অভিজ্ঞতাৰ চক্ৰক পৰিয়াল জীৱন চক্ৰ বুলি কোৱা হয়।
২৫। ঐতিহ্যগতভাৱে পৰিয়ালৰ দায়বদ্ধতা কি? (What is traditionally a family responsibility?)
উত্তৰঃ শিশুক শিক্ষাৰ অৰ্হতা আৰু যোগ্যতা প্ৰদান কৰা অৰ্থাৎ শিক্ষিতভাৱে গঢ়ি তোলা।
২৬। লেটিন শব্দ ‘Famulus’ ৰ অৰ্থ কি? (The Greek word ‘Oikos Refers to which word?)
উত্তৰঃ লেটিন শব্দ Famulus ৰ অৰ্থ হল চাকৰ।
২৭। পৰিয়ালৰ কাৰ্যাৱলীক কোনে সুনির্দিষ্টভাবত গুৰুত্ব দি থাকে? (Who cares about family affairs?)
উত্তৰঃ ক্রিয়াবাদী (functionalism) সমাজ বৈজ্ঞানিক পেৰাডাইম (paradigm) পৰিয়ালৰ কার্যাবলীক সুনির্দিষ্টভাবত গুৰুত্ব দি থাকে।
২৮। পিটাৰ মাৰ্ডক কিমানখন সমাজক বিশ্লেষণ কৰিছে? (How many societies has Peter Murdock analysed?)
উত্তৰঃ পিটাৰ মাৰ্ডক ২৫০ খন সমাজক বিশ্লেষণ কৰিছে।
২৯। পিটাৰ মাৰ্ডকৰ মতে পৰিয়ালৰ মূল চাৰিটা কাম কি কি? (According to Peter Murdoch, what are the four main functions of a family?)
উত্তৰঃ পিটাৰ মাৰ্ডৰ্কৰ মতে পৰিয়ালৰ মূল চাৰিটা কাম হ’ল – যৌনতামূলক, প্রজননমূলক, অর্থনৈতিক আৰু শিক্ষামূলক।
৩০। সমাজবিজ্ঞানী টেলকট পাৰ্ছনৰ মতে পৰিয়াল কিহৰ দায়িত্ব পালন কৰে? (According to sociologist Talcott Parsons, what is the role of the family?)
উত্তৰঃ সমাজবিজ্ঞানী টেলকট পাৰ্ছনৰ মতে পৰিয়াল প্রাথমিক সামাজিকীকৰণৰ দায়িত্ব পালন কৰে।
৩১। প্রাথমিক সামাজিকীকৰণ প্ৰক্ৰিয়াৰ দুটা অংশ কি কি? (What are the two parts of the initial socialisation process?)
উত্তৰঃ প্রাথমিক সামাজিকীকৰণ প্ৰক্ৰিয়াৰ দুটা অংশ হৈছে সংস্কৃতিৰ আত্তীকৰণ আৰু ব্যক্তিত্বৰ গঠন (structure of the personality)।
৩২। মেকআইভাৰৰ মতে পৰিয়ালৰ সংজ্ঞা কি? (According to Maclver, what is family?)
উত্তৰঃ মেকআইভাৰৰ মতে পৰিয়াল হ’ল ক্ষুদ্ৰ আৰু স্থায়ী বৰ্গ, যাৰ উদ্দেশ্য সন্তান আদিৰ জন্মদান আৰু লালন-পালন কৰা।
৩৩। একক বা নিউক্লিয়াৰ পৰিয়াল বুলিলে কি বুজা? (What do you mean by single or nuclear family?)
উত্তৰঃ গিডেন্স (১৯৯৩) ৰ মতে দুজন প্রাপ্তবয়স্ক নৰ-নাৰী নিজৰ পালিত সন্তানকলৈ কোনো ঘৰুৱা স্থলীত একত্রে বসবাস কৰিলে সেই পৰিয়ালক একক পৰিয়াল বুলি কয়।
৩৪। বিবাহত আত্মীয়তাৰ ভূমিকা কি? (What is the role of kinship in marriage?)
উত্তৰঃ আত্মীয়তাই স্থিৰ কৰে যে কোন কাৰ লগত আৰু ক’ত বিবাহপাশত আৱদ্ধ হ’ব পাৰিব। আত্মীয়তাই পৰিয়াল জীৱনৰ পৰা মৃত্যুলৈ সকলো সংস্কাৰ আৰু ধৰ্মীয় প্ৰথাৰ অধিকাৰ আৰু দায়িত্বক নিৰ্ধাৰিত কৰে।
৩৫। বিবাহ আৰু আত্মীয়তা অধ্যয়ন অনুযায়ী জীৱনৰ প্ৰাথমিক তথ্য কি? (What is the basic information of life according to the study of marriage and kinship?)
উত্তৰঃ জন্ম, নৱপ্ৰজন্ম ধাৰণা আৰু মৃত্যু।
৩৬। বিবাহ কি? (What is marriage?)
উত্তৰঃ বিবাহ এটা সার্বজনীন সামাজিক সংস্থা।
৩৭। বিবাহক সাধাৰণতে কেইপ্ৰকাৰে ভাগ কৰিব পাৰি? (How often can a marriage be divided?)
উত্তৰঃ বিবাহক দুই প্ৰকাৰে ভাগ কৰিব পাৰি (ক) একবিবাহ (Monogamy) (খ) বহুবিবাহ (Polygamous Marriage)
৩৮। হিন্দুবিবাহ অধিনিয়ম’ কোন চনত প্ৰৱৰ্তন কৰা হয়? (In which year was the “Hindu Marriage Act” introduced?)
উত্তৰঃ ১৯৫৫ চনত হিন্দুবিবাহ অধিনিয়ম (The Hindu Marriage Act) প্ৰৱৰ্তন কৰা হয়।
৩৯। ‘অনুলোম’আৰু ‘প্ৰতিলোম’ প্রথা কি? (What is hypergamy and hypogamy Custom?)
উত্তৰঃ ‘অনুলোম’ প্ৰথা মতে উচ্চ বৰ্ণৰ ল’ৰাই নিম্ন বৰ্ণৰ ছোৱালীক বিয়া কৰাব পাৰিছিল। ‘প্রতিলোম’ প্ৰথা হ’ল নিম্ন কুলৰ ল’ৰাই উচ্চ কুলৰ ছোৱালীৰ সৈতে বিবাহ হোৱা।
৪০। মুছলমান বিবাহক ইছলাম ধৰ্মৰ লোকসকলে কি বুলি কয়? (What do people in Islam call Muslim marriage?)
উত্তৰঃ ‘নিকাহ’।
৪১। ৰবিন ৰবিন ফক্সৰ মতে ‘স্বজনতা কি? (What is kinship according to Robin Fox?)
উত্তৰঃ ৰবিন ফক্সৰ মতে ‘স্বজনতা হ’ল প্রকৃত অস্তিত্ব অনুমিত নাইবা যথার্থভাৱে সমোদ্ভৱ প্ৰক্ৰিয়াৰ দ্বাৰা সম্বন্ধ গঢ় লোৱা ‘আত্মীয়’ ৰ মাজৰ সম্পৰ্ক।
৪২। ‘নাগ্ৰা’ কি? (What is Nantra?)
উত্তৰঃ নান্ত্ৰা হ’ল নিঃসন্থান আৰু বিধবা নবৌয়েক অথবা ভাতৃবধূক বিয়া কৰোৱাৰ এক প্রথা।
৪৩। ‘দেৱকা’ কি? (What is Devoka?)
উত্তৰঃ ৰাজপুত আৰু মাৰাঠাসকলৰ সমাজত গোষ্ঠী এটাৰ সৈতে সংলগ্ন প্ৰতীকৰ ওপৰতহে বিবাহ নীতি নিৰ্ভৰশীল। এনে প্রতীক একোটাক ‘দেৱকা’ বোলা হয়।
৪৪। কইনা পাবৰ বাবে ধন প্ৰদান কৰিবলগা ব্যৱস্থা ভাৰতৰ কোন অঞ্চলত দেখা যায়? (In which part of India is the practice of giving wealth for having a daughter found?)
উত্তৰঃ পূব ভাৰতৰ মুণ্ডাৰিসকলৰ সমাজত।
৪৫। ‘এমিটেট’ কাক বোলে? (What is Emirate?)
উত্তৰঃ দেউতাকৰ ভনীয়েকক বিশেষ ভূমিকা পালনৰ দায়িত্ব দিয়া ৰীতিটোক এমিটেট বোলে।
৪৬। স্বজনতা মানে কি? (What does kinship mean?)
উত্তৰঃ স্বজনতা অনুষ্ঠানটোৱে তেজৰ সম্পৰ্ক (সমোদ্ভৱ) অথবা বিবাহ সূত্ৰে সৃষ্ট সম্পৰ্কৰ আধাৰত গঢ় লোৱা সম্বন্ধ আৰু আত্মীয়ৰ এটা সমষ্টিৰ কথা বুজায়।
৪৭। কোনখন সমাজত বিবাহৰ পাছত পুৰুষসকলে পত্নীৰ ঘৰত বাস কৰা নিয়ম আছে? (In which society do men live in the wife’s house after marriage?)
উত্তৰঃ মেঘালয়ৰ খাচী সমাজত।
৪৮। গৃহস্থালি বিকাশৰ পৰ্যায়বোৰ কি কি? (What are the stages of household development?)
উত্তৰঃ সম্প্ৰসাৰণ, বিভাজন আৰু পুনঃস্থাপন ।
চমু প্রশ্নোত্তৰঃ
১। অনুলোম বিবাহ কি? (What is hypergamy marriage?)
উত্তৰঃ সাধাৰণত উচ্চ বংশৰ পাত্ৰৰ লগত নিম্ন বংশৰ পাত্ৰীৰ বিবাহক অনুলোম বিবাহ বোলে ৷ হিন্দু সমাজৰ ক্ষত্ৰিয়ৰ লগত শূদ্ৰৰ কন্যাৰ বিবাহ হ’লে এইধৰণৰ বিবাহক অনুলোম বিবাহ বোলে। গুজৰাট আৰু কেৰেলাত ইয়াৰ উদাহৰণ বেছি পোৱা যায়।
২। প্রতিলোম বিবাহ কি? (What is hypogamy marriage?)
উত্তৰঃ যেতিয়া নিম্ন বংশৰ পাত্ৰৰ লগত উচ্চ বংশৰ পাত্ৰীৰ বিবাহ হয় তেতিয়া তাক প্রতিলোম বিবাহ বোলে। হিন্দু সমাজত শূদ্ৰ পুৰুষৰ লগত ব্ৰাহ্মণৰ কন্যাৰ বিবাহক প্রতিলোম বিবাহ বোলে।
৩। লেভিৰেট বিবাহ কি? (What is a levirate marriage?)
উত্তৰঃ কোন বিধৱা মহিলাৰ লগত তেওঁৰ মৃত স্বামীৰ যিকোনো ভায়েকৰ বিবাহক লেভিৰেট বিবাহ বোলে। এই ৰীতি অনুযায়ী কোনো ব্যক্তি মৰি গ’লে তেওঁৰ বিধৱা স্ত্ৰী মৃত স্বামীৰ যিকোনো ভায়েকক বিবাহ কৰে। এই বিবাহ ৰীতি আদিম সমাজতেও প্রচলিত আছিল। যিহেতু আদিম অর্থ ব্যৱস্থাত কোনো ব্যক্তিৰ পক্ষত ধনসম্পদ ৰাখি যোৱা সম্ভৱ নাছিল সেইবাবে ব্যক্তিৰ মৃত্যুৰ পিছত বিধৱা স্ত্ৰী আৰু সন্তানৰ পক্ষত জীৱনধাৰণ কষ্টসাধ্য আছিল। গতিকে অর্থনৈতিক কাৰণেই আদিম সমাজত ভ্রাতৃবধূক বিবাহ কৰাৰ ৰীতি প্ৰচলিত আছিল। বর্তমানতে এই ৰীতি অব্যাহত আছে।
৪। চৰোৰেট বিবাহ কি? (What is a sarotare marriage?)
উত্তৰঃ কোনো ব্যক্তিৰ স্ত্ৰী মৰি গ’লে সেই ব্যক্তি তেওঁৰ মৃত স্ত্ৰীৰ কোনো ভনীক বিবাহ কৰিলে তাক চৰোৰেট বা খুৰশালী বিবাহ বোলে। আমাৰ সমাজতে ইয়াৰ উদাহৰণ পোৱা যায়। বৈবাহিক সম্পৰ্কৰ্ক স্থায়ী কৰিবলৈ অথবা কম বয়সী শিশু সন্তানৰ লালন-পালনৰ সুবিধার্থে বহুতো এই পথ বিচাৰি লয়। স্ত্রী জীয়াই থাকিলেও খুৰশালী বিবাহ ঘটিব পাৰে। কিছুমান সমাজত স্ত্রী যদি নিঃসন্তান হয় তেনেহ’লে স্বামী তেওঁৰ খুৰশালীক বিবাহ কৰাৰ অধিকাৰ থাকে ৷ খুৰশালীৰ গৰ্ভত জন্মলাভ কৰা শিশু সন্তান প্রথম স্ত্ৰীৰ নিজৰ সন্তান হিচাপে বিবেচিত হয়।
৫। যৌতুক কি? (What is dowry?)
উত্তৰঃ যৌতুক প্রথা বুলিলে সেই ব্যৱস্থাক বুজায় যাৰ মাধ্যমে কন্যাসকলৰ প্ৰাত্ৰস্থ কৰাৰ বাবে অভিভাৱকসকলৰ স্বেচ্ছাত বা অনিচ্ছাত বিপুল পৰিমাণ অৰ্থ বা তাৰ সমমূল্যৰ সামগ্ৰী অথবা উপহাৰ হিচাপে দৰা পক্ষক প্ৰদান কৰিব লাগে। ইয়াত কন্যা পক্ষৰ আৰ্থিক সংগতি বিনষ্ট হয়।
৬। বিবাহ বিচ্ছেদ কি? (What is divorce?)
উত্তৰঃ মানৱ জীৱনত সামাজিক বন্ধনৰ মাজত অন্যতম হৈছে বিবাহ পৰিচিতি অথবা অপৰিচিত দুজন নাৰী-পুৰুষৰ চিৰকালীন বন্ধনৰ সূত্ৰ বিবাহ কাৰ্য দ্বাৰা ঘটি থাকে। সুখী দাম্পত্য জীৱনই ইয়াৰ অন্যতম প্রধান লক্ষ্য। অৱশ্যে ইয়াৰ মাজত কোন কাৰণ হেতু বিচ্ছেদ ঘটিলেই সেয়া বিবাহ বিচ্ছেদ (Divorce) নামে পৰিচিতি লাভ কৰে। এই বিচ্ছেদ কিন্তু গর্হিত ৰূপেও পৰিচিত যি আমাৰ বৰ্তমান সমাজত এটা সমস্যা হিচাপে পৰিচিত।
৭। বিবাহৰ সংজ্ঞা দিয়া। (Give a definition of marriage.)
উত্তৰঃ বিবাহৰ কোনো এটা বিশ্বজনীনভাৱে সন্মত সংজ্ঞা নাই যদিও বিভিন্ন পণ্ডিতে আগবঢ়োৱা সংজ্ঞাসমূহৰ দুটামান সংজ্ঞা তলত উল্লেখ কৰা হ’ল— ‘History of Human Marriage’ নামৰ গ্ৰন্থত এডৱাৰ্ড ওৱেষ্টাৰমাৰ্ক এ বিবাহৰ সংজ্ঞা দি কৈছে যে “বিবাহ হ’ল পুৰুষ আৰু মহিলাৰ মাজত এনে দীর্ঘদিনীয়া সম্বন্ধ যি সতি-সন্ততি জন্ম হোৱাৰ পাছতো অটুট থাকে।”
বিখ্যাত দার্শনিক মেলিনৱস্কিৰ মতে, বিবাহ হৈছে সন্তান জন্ম দিয়া আৰু প্ৰতিপালন কৰাৰ এক চুক্তি।
৮। সমাজতত্ত্ববিদ স্টিফেনৰ মত অনুসৰি পৰিয়ালৰ সংজ্ঞা কি? (What is the total definition of family according to sociologist Stephens?)
উত্তৰঃ সমাজতত্ত্ববিদ স্টিফেনৰ মত অনুসৰি পৰিয়াল এক সামাজিক ব্যৱস্থাৰ পৰিচালনাৰ ৰূপ, যি বিবাহৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে য’ত স্বামী-স্ত্ৰীৰ অধিকাৰ, কৰ্তব্য আৰু স্বামী-স্ত্ৰীৰ সামান্য বাসস্থান আৰু স্বামী-স্ত্ৰীৰ মাজত পাৰস্পৰিক আর্থিক ব্যৱস্থাৰ দায়িত্ব উপস্থিত থাকে।
৯। পৰিয়াল কেই প্ৰকাৰৰ? (What are the types of families?)
উত্তৰঃ পৰিয়াল মূলতে তিনি প্ৰকাৰৰ –
(ক) দম্পতি কেন্দ্রিক অণু পৰিয়াল ।
(খ) একক পিতৃ নতুবা মাতৃযুক্ত পৰিয়াল ৷
(গ) যৌথ পৰিয়াল।
১০। পৰিয়াল সংযোজনৰ অৰ্থ কি? (What does family reunion mean?)
উত্তৰঃ পৰিয়াল সংযোজন এনে এক শব্দ যি ঘৰ বা গৃহস্থলীৰ সেইসকল সদস্যক বর্ণনা কৰে যি বিবাহ নতুবা তেজৰ সম্পৰ্কৰ লগত অৰ্থাৎ বংশকুলৰ লগত জড়িত হয়। সাধাৰণতে, পৰিয়াল সংযোজন ঘৰৰ ১৮ বছৰৰ অন্তৰ্ভুক্ত শিশুৰ সন্দৰ্ভত ব্যৱহৃত হয়।
১১। পৰিয়াল জীৱন বুলিলে কি বুজা? (What do you mean by family life?)
উত্তৰঃ পৰিয়াল জীৱনক নিয়মিত বাৰ্তালাপ আৰু গতিবিধিৰ ৰূপত সংজ্ঞায়িত কৰা হয়, যি এক পৰিয়ালৰ লগত হয়। যেতিয়া এক পৰিয়ালৰ সদস্য এজন আনজনৰ সংগৰ আনন্দ লয় আৰু একেলগে ক্ৰিয়াবোৰ সম্পন্ন কৰে, তেতিয়া ই এক সুস্থ পৰিয়াল জীৱনক দৰ্শায়।
১২। পৰিয়াল মূল্যবোধৰ অৰ্থ কি? (What do family values mean?)
উত্তৰঃ পৰিয়াল মূল্যবোধ, যাক কেতিয়াবা পৰিয়াল বা বংশৰ মূল্য স্বৰূপে জনা যায়, পৰম্পৰা বা সাংস্কৃতিক মূল্য যিয়ে পৰিয়ালৰ ভূমিকা, বিশ্বাস, কাৰ্য, দৃষ্টিকোণ আৰু আদৰ্শৰ লগত জড়িত।
১৩। পৰিয়াল সম্বন্ধৰ অৰ্থ কি? (What does family relation mean?)
উত্তৰঃ পৰিয়াল সম্বন্ধক যিকোনো সংযোজন বা সংযোজন সম্বন্ধৰ ৰূপত সংজ্ঞায়িত কৰা যাব পাৰে যি দুই লোকক প্রত্যক্ষ বা কোনো তৃতীয় পক্ষৰ মাধ্যমত জড়িত হয়।
১৪। সমাজত পৰিয়ালৰ প্ৰধান উদ্দেশ্য কি? (What is the main purpose of the family in society?)
উত্তৰঃ সমাজৰ বুনিয়াদী আৰু আৱশ্যকীয় নিৰ্মাণৰ খণ্ড হিচাপে পৰিয়ালৰ সামাজিক বিকাশত মহত্বপূর্ণ ভূমিকা আছে। শিশুৰ শিক্ষা আৰু সামাজিকীকৰণৰ লগত নাগৰিকতাৰ মূল্য আৰু সমাজত সম্বন্ধিত হ’বলৈ প্ৰাথমিক দায়িত্ব লয়।
১৫। অভিমুখী পৰিয়াল বুলিলে কি বুজা? (What do you mean by oriented family?)
উত্তৰঃ পৰিয়ালটোক বুজায় য’ত এজন ব্যক্তি ডাঙৰ দীঘল হয়। যদিও ইয়াত সাধাৰণতে এজনৰ পিতৃ-মাতৃ আৰু ভাই-ভনী অন্তর্ভুক্ত থাকে, ইয়াত ককা-আইতাঁ বা আন আত্মীয়ও অন্তৰ্ভুক্ত থাকিব পাৰে।
১৬। সমাজতাত্ত্বিকৰ মতে পৰিয়ালৰ ভূমিকা কি? (What is the role of family in sociology?)
উত্তৰঃ অধিকাংশ সমাজবিজ্ঞানী মন কৰে যৌন নিয়ন্ত্ৰণ আৰু প্ৰজনন, শিশুৰ যত্ন আৰু সামাজিকীকৰণ, অর্থনৈতিক সহযোগিতা, ঘনিষ্ঠতা আৰু সাহচর্য, সামাজিক স্তৰবিন্যাস ব্যৱস্থাৰ ৰক্ষণা-বেক্ষণই হৈছে পৰিয়ালৰ কাম। পৰিয়াল সমাজৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰি থাকে।
১৭। পৰিয়ালৰ সনাতন সংজ্ঞা কি? (What is the traditional definition of family?)
উত্তৰঃ পৰিয়ালৰ সনাতন সংজ্ঞা প্ৰদান কৰিছে পিটাৰ মাৰ্ডকে। তেওঁৰ মতে পৰিয়াল হৈছে এটা সামাজিক গোষ্ঠী যাৰ বৈশিষ্ট্য হৈছে সাধাৰণ আবাসস্থল, অর্থনৈতিক সহযোগিতা আৰু প্ৰজনন৷ ইয়াৰ অন্তৰ্গত থাকে বিপৰীত লিঙ্গৰ প্ৰাপ্ত বয়স্ক ব্যক্তি অন্ততঃ যিসকল দুজন সামাজিকভাৱে স্বীকৃত যৌন সম্পর্ক বজায় ৰাখিব পাৰে আৰু যৌন সম্পর্কযুক্ত নাৰী-পুৰুষৰ নিজস্ব বা Adopt দত্তক লোৱা এক অথবা একাধিক সন্তান থাকে।
১৮। কলিনছৰ অভিধান অনুসৰি পৰিয়াল বুলিলে কি বুজায়? (According to Collins Dictionary, what is meant by family?)
উত্তৰঃ কলিনছৰ মতে আত্মীয়তাৰ সম্পৰ্কত বা একেই ধৰণৰ ঘনিষ্ঠ বন্ধনত আৱদ্ধ এটা জনসমষ্টিক য’ত প্রাপ্ত বয়স্কসকল তেওঁলোকৰ নিজৰ আৰু পালিত ল’ৰা-ছোৱালী লালনপালন কৰি থাকে।
১৯। বাসস্থানৰ ভিত্তিত পৰিয়ালক কেইটা শ্ৰেণীত ভাগ কৰা হয় উল্লেখ কৰা। (Mention how many families are divided on the basis of residence?)
উত্তৰঃ বাসস্থানৰ ভিত্তিত পৰিয়ালক তিনিটা শ্ৰেণীত ভাগ কৰিব পৰা যায়। যেনে – মাতৃ বসবাসৰ ক্ষেত্ৰত বিয়াৰ পিছত নৱ-দম্পতি স্ত্ৰীৰ পৰিয়ালত বসবাস কৰে। পিতৃবাসৰ ক্ষেত্ৰত বিবাহিত দম্পতি স্বামীৰ দেউতাকৰ ঘৰত বসবাস কৰে আৰু নয়াবাসৰ ক্ষেত্ৰত নৱ-দম্পতি নতুন কোনো বাসস্থানত বসবাস আৰম্ভ কৰে।
২০। পৰিয়াল আৰু আবাসৰ মাজত পার্থক্য লিখা। (Write the difference between family and residence.)
উত্তৰঃ পৰিয়াল আৰু আবাসিকসমূহ দুয়োটাৰ মাজত পার্থক্য আছে। আবাসিকসমূহ হৈছে ঘৰুৱাভাবে একেলগে কাম আৰু কিছুমান ব্যক্তিৰ এক সমষ্টি, আনহাতে পৰিয়াল হৈছে পিতৃ-মাতৃ আৰু ল’ৰা-ছোৱালীৰে গঠিত এক স্বজনসমূহ। আবাসিকসমূহক এক বাসগৃহ যদিও সকলোৱেই একেটা ঘৰতে বাস নকৰিবও পাৰে। এটা আবাসিকসমূহে কেবাটাও গৃহ সামৰি লয়। এটা আবাবিসকসমূহে স্বজনীয় আৰু পৰিয়ালৰ বাহিৰৰ সদস্যকো সামৰি ল’ব পাৰে।
২১। চাচন নীতি কি? (What is Chachan policy?)
উত্তৰঃ ‘চাচন নীতি’ হ’ল সকলো বৈবাহিক সম্পৰ্কৰ ক্ষেত্ৰত প্ৰযোজ্য নীতি। এই নীতি অনুসৰি ব্যক্তিয়ে নিজৰ পিতৃৰ ফালৰ পৰিয়ালত বিবাহ কৰাব নোৱাৰে, সপিণ্ড স্বজনক বিয়া কৰাব নোৱাৰে ইত্যাদি।
২২। ভাৰতৰ মাতৃ প্ৰধান সমাজ দুখনৰ নাম লিখা। (Write the names of the two maternal societies in India?)
উত্তৰঃ (ক) পুব মণ্ডলৰ খাচীসকল।
(খ) দক্ষিণ মণ্ডলৰ নায়াৰসকল।
২৩। স্বজনতাক কিয় এক সামাজিক অনুষ্ঠান বুলি ধৰা হয়? (Why is kinship considered a social event?)
উত্তৰঃ স্বজনতা এক সামাজিক সংস্থা, কাৰণ প্ৰায়বোৰ সমাজতে ই ব্যক্তিসকলৰ সামাজিকী কৰণত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে আৰু ‘সমূহ’বোৰৰ মাজত সংহতি বৰ্তাই ৰখাত সহায় কৰে। এই সংস্থাটোৰ বিশ্বজনীন প্ৰকৃতিয়ে সামাজিক জীৱনত ইয়াৰ কাৰ্যবাহী গুৰুত্ব প্ৰকাশ কৰে।
২৪। সমোদ্ভৱজনিত আৰু বিবাহ সূত্ৰে সৃষ্ট স্বজনতাৰ মাজত কি প্ৰভেদ আছে? (What is the difference between kinship caused by similarity and marriage?)
উত্তৰঃ সমোদ্ভৱজনিত স্বজনতাই তেজৰ সম্পৰ্কৰ জৰিয়তে গঢ় লোৱা সম্পৰ্কৰ কথা বুজায়, কিন্তু বিবাহ সূত্রে সৃষ্ট স্বজনতায় বিবাহৰ ফলত সৃষ্টি হোৱা সম্বন্ধৰ কথা বুজায়।
২৫। প্রতিনিষিদ্ধ কার্য বুলিলে কি বুজে? (What do you mean by restricted action?)
উত্তৰঃ Incest Taboo অর্থাৎ ‘নিকত আত্মীয়ৰ মাজৰ যৌন সম্পর্ক প্রতিনিষিদ্ধকৰণ’ নীতিটোৱে নিকট আত্মীয়ৰ মাজত যৌন সম্পর্ক নিষিদ্ধ কৰাটো বুজায়।
২৬। উত্তৰ ভাৰতৰ স্বজনতাৰ আৰ্হিটো কেনে ধৰণৰ? (What is the kinship ideology of North India?)
উত্তৰঃ উত্তৰ ভাৰতত সকলো বৈবাহিক সম্পৰ্কৰ ক্ষেত্ৰতে ‘চাচন’ নীতি মানি চলা হয়। ল’ৰাই নিজৰ পিতৃ পৰিয়ালৰ কাকো বিয়া কৰাব নোৱাৰে আৰু সদিন্তু স্বজন / আত্মীয়ক বিয়া কৰোৱাৰ পৰা বিৰত থাকিব লাগে।
২৭। বৈবাহিক সম্পর্কত ঘনিষ্ঠতাৰ আৱশ্যকতা কি? (What is the need for intimacy about marriage)
উত্তৰঃ ঘনিষ্ঠতা অৰ্থপূৰ্ণ বা গুৰুত্বপূৰ্ণ হয় কাৰণ, ই অন্তৰংগতা গঢ়ি তোলাটোৱে সম্পৰ্কটো শক্তিশালী কৰে ৷ যেতিয়া দুয়োজন সংগীয়ে সুৰক্ষিত আৰু সংযোজিত অনুভৱ কৰে, ই এক ইতিবাচক চক্ৰ সৃষ্টি কৰে যি দম্পতীহালক অন্তৰংগতাৰ স্তৰ বৃদ্ধি কৰাত একেলগে বান্ধি ৰাখে৷ অন্তৰংগতা আত্মবিশ্বাস বৃদ্ধি কৰে। এই কাৰণে সম্পৰ্কত অন্তৰংগতা গুৰুত্বপূৰ্ণ।
২৮। বিবাহৰ দ্বাৰা আত্মীয়তা কি? (What is kinship by marriage?)
উত্তৰঃ আত্মীয়তাৰ সম্পৰ্ক হৈছে ব্যক্তিৰ মাজৰ সম্পৰ্ক, বিবাহৰ জৰিয়তে বা অৱতৰণৰ ৰেখাৰ জৰিয়তে স্থাপিত যি তেজৰ আত্মীয়সকলক (মাতৃ, পিতৃ, ভাই-ভনী, সন্তান আদি) সংযোগ কৰে। বিবাহক দুজন প্রাপ্তবয়স্ক ব্যক্তিৰ মাজত সামাজিকভাৱে স্বীকৃত আৰু অনুমোদিত যৌন মিলন হিচাপে সংজ্ঞায়িত কৰিব পাৰি।
২৯। পৰিয়াল গঠনৰ ভিত্তি সম্পৰ্কে চমুকৈ লিখা। (Write briefly about the basics of family formation.)
উত্তৰঃ স্বজন পদ্ধতিয়ে পৰিয়াল গঠনত ভূমিকা গ্ৰহণ কৰে। পিতৃসূত্ৰী পৰিয়ালত সম্পত্তিৰ উত্তৰাধিকাৰী বা পদাধিকাৰী পুৰুষসকলে লাভ কৰে। মাতৃসূত্ৰীয় পৰিয়ালত এনে সুবিধা মাতৃ বা জ্যেষ্ঠ নাৰীগৰাকীৰ সূত্ৰে লাভ কৰে। কৰ্তৃত্বৰ ওপৰত ভিত্তি কৰিও পৰিয়ালক ভাগ কৰা হৈছে। যেনে পিতৃপ্ৰধান আৰু মাতৃপ্রধান, কৰ্তৃত্ব মানে স্বীকৃতিপ্রাপ্ত ক্ষমতা বা নিয়ন্ত্ৰণৰ অধিকাৰ ৷ পিতৃপ্রধান পৰিয়ালত ব্যক্তিৰ কৰ্তৃত্ব মাতৃ বা জ্যেষ্ঠ নাৰীগৰাকীক অৰ্পণ কৰা হয়।
৩০। এন্থনী গিডেন্সৰ মতে ‘পৰিয়াল’ কি? (According to Anthony Giddens, what is family?)
উত্তৰঃ এন্থনী গিডেন্সে পৰিয়ালক এক সামাজিকীকৰণ ক্রিয়া হিচাপে আখ্যা দিছে। গিডেন্সৰ সংজ্ঞাৰ পৰা জনা যায় যে ‘পৰিয়াল এনে এক ব্যক্তিৰ সমষ্টি যিসকল পোনপটীয়াভাবে স্বজন সংযোগ সম্পৰ্কৰ লগত জড়িত, য’ত বয়োজ্যেষ্ঠাসকলে সন্তান লালন-পালনৰ দায়িত্ব লয়।
৩১। ঘৰৰ অৰ্থ পৰিয়াল নেকি? (Does the house mean family?)
উত্তৰঃ এটা পৰিয়ালত অন্তৰ্ভুক্ত থাকে সম্পর্কিত পৰিয়ালৰ সদস্য আৰু কোনো অসম্পর্কিত লোক আৰু হাউচিং, ইউনিটবোৰত থাকে, পালক সন্তান, ৱাৰ্ড বা কৰ্মচাৰী।
৩২। এটা পৰিয়ালক কিহে সংজ্ঞায়িত কৰে? (Who defines a family?)
উত্তৰঃ আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ লোকপিয়ল ব্যুৰোৰ দ্বাৰা এটা পৰিয়ালক একক আৱাস গোট দখল কৰা সকলো লোক হিচাপে সংজ্ঞায়িত কৰা হয়, ইজনে সিজনৰ সৈতে তেওঁলোকৰ সম্পর্ক নিৰ্বিশেষ। পৰিয়ালৰ পৰিয়ালবোৰত এজন গৃহস্থ আৰু এক বা একাধিক অতিৰিক্ত লোক থাকে যি বিবাহ, জন্ম বা দত্তক গ্ৰহণৰ দ্বাৰা গৃহস্থৰ সৈতে সম্পর্কিত।
৩৩। ঘৰুৱাৰ উদাহৰণ কি? (What is the example of household?)
উত্তৰঃ এটা পৰিয়ালৰ সংজ্ঞা হৈছে একেলগে বাস কৰা, এটা পৰিয়াল বা সামজিক একক বা পৰিয়ালৰ কাৰ্যৰ সৈতে সম্পর্কিত সকলো আৰু মোৰ পৰিয়ালৰ সদস্য যি মোৰ সৈতে বাস কৰে তেওঁলোক মোৰ পৰিয়ালৰ উদাহৰণ। বাজেট আৰু চেকবুক হৈছে পৰিয়ালৰ গাণিতিক সঁজুলিৰ উদাহৰণ।
৩৪। ঘৰ আৰু পৰিয়ালৰ মাজত পাৰ্থক্য কি? (What is the difference between house and household?)
উত্তৰঃ এটা ঘৰ হৈছে বাস কৰাৰ বাবে উপযুক্ত এটা অট্টালিকা। এটা খালী ঘৰ য’ত কোনেও বাস নকৰে সেইটোও এটা ঘৰ, কিন্তু ই পৰিয়াল নহয়। তম্বুত বাস কৰা যাযাবৰ লোকসকলৰ বাবে, তম্বুটো এটা ঘৰ, কিন্তু ই পৰিয়াল নহয়। এটা পৰিয়াল হৈছে এক ঘৰত এক কাৰ্যকৰী গোট হিচাপে একেলগে বাস কৰা লোকৰ গোট।
৩৫। ঘৰুৱা সদস্য কোন হয়? (Who is a household member?)
উত্তৰঃ পৰিয়াল এটাৰ সদস্যসকলৰ ভিতৰত আছে সন্তান, পত্নী, পিতৃ-মাতৃ, ভতিজা আৰু গোটেই বছৰ ধৰি এজনৰ ঘৰত বাস কৰা যিকোনো ব্যক্তিৰ সৈতে সম্পর্কিত নহয়।
৩৬। ক্রিয়াত্মকবাদী সকলৰ মতে পৰিয়াল পর্যালোচনা প্রধান প্রশ্নকেইটা কি কি? (What is the main question of family review for functionalist?)
উত্তৰঃ ক্রিয়াত্মকবাদীসকলৰ দৃষ্টিভঙ্গীৰে পৰিয়াল পৰ্যালোচনাৰ প্ৰধান প্ৰশ্নকেইটা হ’ল—
(ক) পৰিয়ালৰ প্ৰধান কামবোৰৰ কি কি?
(খ) সামাজিক পদ্ধতিৰ আন আন অংশসমূহ আৰু পৰিয়ালৰ মাজত কি কি সম্পর্ক আছে?
(গ) এটা সংস্থা হিচাপে কৰা কাৰ্যবোৰ বা সমাজৰ এক অংশ হিচাপে ব্যক্তিৰ বাবে কৰা কাৰ্যবোৰ বা সমাজৰ এক অংশ হিচাপে ব্যক্তিৰ বাবে কৰা কাৰ্যবোৰ।
৩৭। পৰিয়ালৰ তিনিটা বৈশিষ্ট্য উল্লেখ কৰা । (Mention three characteristics of the family?)
উত্তৰঃ পৰিয়ালৰ বৈশিষ্ট্যসমূহ হ’ল –
(ক) এক সামাজিক গোষ্ঠী হিচাপে পৰিয়াল সাৰ্বজনীন আৰু মানুহৰ সামাজিক জীৱনত এক মহত্বপূর্ণ তত্ত্ব হয় ।
(খ) পৰিয়াল এক এনে সামাজিক দল য’ত ব্যক্তিৰ প্ৰকাশ ঘটে। ব্যক্তিক সামাজিক স্তৰত এক সুস্থ মানসিকতাৰ ৰূপ দিয়াত পৰিয়ালৰ অৱদান থাকে।
(গ) পৰিয়াল যোগাযোগ আৰু সম্পৰ্কই পুনৰাবৃত্তি আৰু ধাৰাবাহিকতাক বুজায়। এই যোগাযোগ আৰু সম্পৰ্কই এক প্ৰজন্মৰ পৰা আন এক নতুন প্ৰজন্মলৈ গতি কৰে।
৩৮। মেয়াৰ ফোৰ্টছৰ মতে গৃহদল বিকাশ চক্ৰটোৰ তিনিটা স্তৰ উল্লেখ কৰা । (Mentioning the three stages of the home development cycle according to Meyer Fortes?)
উত্তৰঃ মেয়াৰ ফোৰ্টছৰ মতে গৃহদল বিকাশ চক্ৰটোক বিকশিত হোৱাৰ তিনিটা স্তৰ হৈছে—
(ক) সম্প্ৰসাৰণ – এজন পুৰুষৰ এজন নাৰীৰ বিয়াৰ মাধ্যমেদি গৃহদলৰ সম্প্ৰসাৰণৰ সূত্ৰপাত ঘটে। এই স্তৰ জৈৱিকভাৱে নিৰ্ধাৰিত। সন্তান জন্মদানৰ মাধ্যমেদি গৃহদলৰ সদস্য সংখ্যা বৃদ্ধি হৈ থাকে। গাঠনিগত দিশ দি এই পর্যায়ত সকলো সন্তান পিতৃ-মাতৃৰ ওপৰত নানাভাৱে নিৰ্ভৰশীল থাকে৷ যেনে— অর্থনৈতিকভাবে, মনস্তাত্ত্বিকভাবে, আইনী-বিচাৰ শাস্ত্রীয়ভাবে আৰু বিভিন্ন অনুভূতিৰ দিশ দি।
(খ) বিভাজন – গৃহদলৰ বিকাশ চক্ৰৰ দ্বিতীয় স্তৰ। এই পৰ্যায়টো পূৰ্বৰ ধাপৰ সম্পূৰ্ণ বিপৰীত। এই পৰ্যায়ত গৃহদল সৰু হৈ যায়। এই স্তৰত সূত্রপাত ঘটে যেতিয়া সর্বজ্যেষ্ঠ সন্তানৰ বিবাহ হয় আৰু শেষ হয় সর্বকনিষ্ঠ সন্তানৰ বিবাহৰ লগে লগে।
(গ) পুনঃসংস্থান – গৃহদলৰ বিকাশ চক্ৰৰ তৃতীয় আৰু সৰ্বশেষ স্তৰ হ’ল পুনঃসংস্থান। পিতৃ-মাতৃৰ মৃত্যু ঘটে আৰু তেওঁলোকৰ সন্তানসকল সিহঁতৰ স্থানভিত্তিক হয়। যিবোৰ সমাজত সর্বকনিষ্ঠ সন্তান উত্তৰাধিকাৰ সূত্ৰত ঘৰ পাই থাকে। ইয়াৰ মাধ্যমে তৃতীয় স্তৰৰ আৰম্ভ হয়।
৩৯। বিবাহ বুলিলে কি বুজা? (What do you mean by marriage?)
উত্তৰঃ যেতিয়া নাৰী-পুৰুষৰ একত্রে বসবাস কৰাক সামাজিকভাৱে স্বীকৃতি দিয়া হয় তেতিয়া তাক বিবাহ বোলে৷ আকৌ সাধাৰণ অৰ্থত বিবাহ হৈছে সমাজ স্বীকৃত পন্থাত নির্দিষ্ট কিছুমান আনুষ্ঠানিকতাৰ মাধ্যমেদি যুগল নাৰী-পুৰুষৰ একত্রে বসবাস, সন্তান উৎপাদন আৰু প্ৰতিপালনৰ সুষম ব্যৱস্থা। বিবাহৰ প্ৰথম আৰু প্ৰধান উদ্দেশ্য হৈছে মানুহৰ যৌনজীৱনক নিয়ন্ত্ৰণৰ মাধ্যমেদি সুশৃংখলভাৱে সামাজিক জীৱন পৰিচালনা কৰা। পৰিয়াল, গঠন, মানৱিক প্ৰশান্তি আৰু বংশবিস্তাৰ কৰা আদি উদ্দেশ্যত বিবাহক আৰু গুৰুত্বপূৰ্ণ আৰু শক্তিশালী কৰি তুলিছে। সমাজৰ ভিত্তি হৈছে পৰিয়াল আৰু পৰিয়ালৰ ভিত্তি হৈছে বিবাহ। অতি প্রাচীনকালৰ পৰাই মানুহৰ মাজত বিবাহ ৰীতি প্রচলিত। মানুহৰ আৰ্থ-সামাজিক, সাংস্কৃতিক জীৱনৰ নানাবিধ উন্নয়ন আৰু বিৱৰ্তনৰ মাজেদি বিবাহ ক্রমশ জনপ্রিয়তা আৰু গ্ৰহণযোগ্যতা লাভ কৰিছে।
৪০। নৃবিজ্ঞানী কেথলিন গায়ে পৰিয়াল সম্পর্কে কি কৈছে? (What did anthropologist Kathleen Gough say about the family?)
উত্তৰঃ নৃবিজ্ঞানী কেথলিন গাফে দক্ষিণ ভাৰতৰ কেৰালাৰ নায়াৰসকলৰ পৰিয়াল প্ৰথাৰ যি বিৱৰণ দাঙি ধৰিছে সেয়া পৰিয়ালৰ সৰল ধাৰণাক প্ৰত্যাহ্বান জনায়। প্রাপ্ত বয়স্ক হোৱাৰ আগতেই নায়াৰ ছোৱালীবিলাকৰ আনুষ্ঠানিক বিয়া হয়। বিয়াৰ পিছত পতিৰ লগত পত্নীৰ কোনো যোগাযোগ নাথাকে। পতিৰ প্ৰতি পত্নীৰ একমাত্ৰ কৰ্তব্য আছিল তেওঁ শ্ৰাদ্ধত অংশগ্রহণ কৰা । যৌৱন প্ৰাপ্তিৰ পিছত নায়াৰ নাৰীসকল সাময়িক স্বামী গ্ৰহণ কৰিব পাৰিছিল সন্ধিয়াৰ পৰা পুৱালৈকে। নায়াৰ পৰিয়াল আছিল মাতৃতান্ত্রিক। এই ক্ষেত্ৰত বিয়া পৰিয়াল গঠনত কোনো ভূমিকা নাৰাখে। গৃহস্থলী অকল ভাই-ভনী আৰু ভনীৰ কন্যাসকলক লৈহে গঢ়ি ওঠে। স্বামীসকলৰ সন্তানৰ প্ৰতি কোনো কতব্য নাছিল। ফলত এই সম্পর্ক যেতিয়া তেতিয়া ভাঙ্গি যাব পাৰে। ইয়াত স্থায়ী কোনো সম্পর্ক নাছিল। স্বামী-স্ত্রী কোনো অর্থনৈতিক একক তৈয়াৰ কৰা নাই ।
৪১। মুছলীম সমাজৰ বিবাহ বিচ্ছেদ (তালাকৰ) প্ৰকাৰসমূহ কি কি? (What are the types of divorce in Muslim Society?)
উত্তৰঃ মুছলীম সমাজৰ তালাকৰ প্ৰকাৰ ভিন ভিন হোৱা দেখা যায়; যথা—
(ক) স্বীকৃত তালাক (Approved Divorce) : আইনসংগত আৰু সামাজিক দৃষ্টিভংগীৰে স্বীকৃত তালাকক স্বীকৃত তালাক বোলে।
(খ) অস্বীকৃত তালাক (Dis-approved Divorce) : এনে ধৰণৰ তালাক সাধাৰণতে স্বীকৃত নহয় ৷
৪২। পৰিয়ালৰ ক্রিয়াকলাপসমূহ লিখা। (Write the family activities?)
উত্তৰঃ পৰিয়ালে সামাজিক ৰূপত শিশুৰ বিকাশ আৰু শিশুৰ সামাজিকীকৰণত মুখ্য ভূমিকা গ্ৰহণ কৰে।
পৰিয়ালৰ ক্রিয়াকলাপসমূহ হ’ল –
(ক) যৌন আচৰণ আৰু প্ৰজনন নিয়ন্ত্ৰিত কৰি ৰখাত পৰিয়ালৰ সদস্যৰ ভূমিকা থাকে।
(খ) নতুন পৰিয়াল সদস্যৰ যোগ কৰাটো পৰিয়ালৰ এক কাৰ্যক্ৰমত অন্তর্ভুক্ত হয়।
(গ) শিশুৰ সামাজিকীকৰণ আৰু দায়বদ্ধতাত পৰিয়ালৰ প্ৰধান ভূমিকা থাকে।
(ঘ) আর্থিক ক্রিয়াকলাপ্সমূহ সম্পন্ন কৰাত পৰিয়ালৰ সদস্যৰ গুৰুত্বতা থাকে।
(ঙ) পৰিয়ালৰ ক্ৰিয়া-কলাপসমূহত শিক্ষা, ধৰ্ম, ৰাজনীতি আৰু বিনোদনমূলক ক্রিয়া-কলাপসমূহও অন্তৰ্গত হৈ থাকে।
(চ) জৈৱিক ৰক্ষণাবেক্ষণ প্ৰদান কৰাত গুৰুত্ব লয়।
(ছ) প্ৰতিটো পৰিয়ালে এক সুস্থ সমাজ গঢ়াত সহায় কৰে।
৪৩। আধুনিক পৰিয়ালৰ বিশেষত্ব আলোচনা কৰা। (Discuss the specialties of the modern family?)
উত্তৰঃ আধুনিক পৰিয়ালত ব্যক্তি পিতৃ-মাতৃৰ নিয়ন্ত্ৰণত কম জড়িত হৈ থাকে যিয়ে তেওঁলোকক বিবাহ বা কৰ্মজীৱনৰ ক্ষেত্ৰত নিজৰ সিদ্ধান্ত লোৱাৰ যোগ্যতা আৰু অধিকাৰ পায়। আধুনিক পৰিয়ালৰ বিশেষত্বসমূহ যেনে —
(ক) বিবাহ চুক্তিৰ নিয়ন্ত্ৰণ হ্রাস : আধুনিক পৰিয়ালত পিতৃ-মাতৃয়ে তেওঁলোকৰ সন্তানক জীৱনৰ কিছুমান মূল্যৱান সিদ্ধান্ত গ্ৰহণ কৰাত স্বতন্ত্রতা প্ৰদান কৰে।
(খ) মহিলা আৰু পুৰুষ সম্পৰ্কত পৰিৱৰ্তন ঘটা : আধুনিক পৰিয়ালত মহিলা পুৰুষৰ ক্ষেত্ৰত অন্ধবিশ্বাসত অসাম্যতা অন্তর্ভুক্ত নহয়। ইয়াত পুৰুষ আৰু মহিলা সমঅধিকাৰ আৰু সমসহযোগী হিচাপে জীৱনত আগবাঢ়ি যায় ।
(গ) যৌন সম্পৰ্কৰ ক্ষেত্ৰত শিথিলতা : স্বামী-স্ত্ৰীৰ অবৈধ যৌন সম্পর্ক এই আধুনিক পৰিয়ালত দেখা যায়।
(ঘ) আর্থিক স্বতন্ত্রতা : আধুনিক পৰিয়ালত মহিলাৰ অৰ্থনৈতিক স্বাধীনতাৰ ক্রমবর্ধমান মাত্রা সংযোজিত হোৱা দেখা যায়। ভাৰতত কৰ্মসংস্থানত মহিলাৰ উপস্থিতি ক্রমাগতভাৱে বাঢ়িছে।
(ঙ) ধর্মীয় নিয়ন্ত্ৰণৰ অৱক্ষয় : আধুনিক পৰিয়াল এক মনোভাৱ নিৰপেক্ষ। পাৰম্পৰিক পৰিয়ালত ধৰ্মীয় সংস্কাৰ যেনে প্রার্থনা, যজ্ঞ আদি সমূহ আধুনিক পৰিয়ালত সৰহভাৱে দেখা নাযায়।
(চ) অ-প্রয়োজনীয় ক্রিয়া-কলাপসমূহ আঁতৰ কৰা : আধুনিক পৰিয়ালত পাৰম্পৰিক পৰিয়ালৰ দৰে কিছুমান পৰাম্পৰাগত ক্রিয়াকলাপ সম্পন্ন কৰা নহয়।
(ছ) সৰু পৰিয়াল : আধুনিক পৰিয়ালসমূহক মূলতে সৰু পৰিয়াল হিচাপে জনা যায়। এনে পৰিয়াল যৌথ পৰিয়ালৰ পৰা সম্পূৰ্ণ পৃথক।
৪৪। পৰিয়াল সাৰ্বজনীন হয় নে নহয়, মাৰ্ডকৰ মত্ৰ সপক্ষে যুক্তি দাঙি ধৰা ৷ (Whether the family is public or not, argue in favor of Murdock’s opinion)
উত্তৰঃ মাৰ্ডৰ্কৰ মতে পৰিয়াল হ’ল এজন প্রাপ্তবয়স্ক নাৰী আৰু এজন প্রাপ্তবয়স্ক পুৰুষলৈ গঠিত। তেওঁৰ মতে পৰিয়াল সাৰ্বজনীন। ইয়াৰ সপক্ষে তেওঁৰ যুক্তিবোৰ হ’ল –
(ক) নাৰী প্ৰধান পৰিয়াল সংখ্যাগত দিশৰ পৰা কোনো কোনো সমাজত খুবেই বেছি। ই কেতিয়াও পৰিয়ালৰ আদৰ্শ ৰূপ নহয়।
(খ) নাৰীকেন্দ্ৰিক পৰিয়াল সাধাৰণত ভগ্ন অণু পৰিয়াল। বহুত ক্ষেত্ৰত বিবাহ-বিচ্ছেদ বা বিচ্ছেদৰ কাৰণে নাৰীকেন্দ্ৰিক পৰিয়ালৰ সৃষ্টি হয়।
(গ) অণু পৰিয়াল কৃষ্ণবৰ্ণসকলৰ মাজত আদৰ্শ হিচাপত পৰিগণিত হয়।
(ঘ) নাৰী-প্ৰধান পৰিয়াল সামাজিক বিশৃঙ্খলতাজনিত কাৰণত সৃষ্টি হয় আৰু এইটো অণু পৰিয়ালৰ বিকল্প নহয়।
৪৫। ‘পৰিয়ালৰ সাৰ্বজনীন প্রতিষ্ঠান’ইয়াৰ বিপক্ষত থকা যুক্তিবিলাক দাঙি ধৰা ৷ (Highlight the arguments against “family public institution”.)
উত্তৰঃ (ক) নায়াৰসকলৰ পৰিয়ালক যদি পৰিয়াল হিচাপে নধৰা হয় তেন্তে পৰিয়াল যে সাৰ্বজনীন সেয়া ক’ব পৰা নাযায়। আনফালে এইটো যদি পৰিয়াল হয় তেন্তে অণু পৰিয়াল যে সাবর্জনীন সেয়া ক’ব নোৱাৰে ।
(খ) বহুবিবাহ পৰিয়াল কোনো সমাজত অধিক নহয়। যদি এইটো পৰিয়ালৰ এটা ৰূপ হিচাপে গৃহীত হয়, তেন্তে নাৰী প্রধান পৰিয়ালক পৰিয়ালৰ এটা স্বতন্ত্ৰ ৰূপ হিচাপে চিহ্নিত নকৰাৰ কোনো কাৰণ নাই ।
(গ) কলাবৰ্ণৰ মাজত নাৰী-প্রধান বা নাৰীকেন্দ্ৰিক পৰিয়াল পৰিয়ালৰ এটা ৰূপ হিচাপে গৃহীত হৈছে। গতিকে পৰিয়ালৰ সদস্যসকলে মন কৰে এইটো পৰিয়ালৰ এটা ৰূপ ।
(ঘ) নাৰীকেন্দ্ৰিক পৰিয়ালক ভগ্ন অণু পৰিয়াল হিচাপে দেখা উচিত নহয়। ৱেষ্টেণ্ডিজত গৱেষণা কৰি দেখিছে যে নাৰীকেন্দ্ৰিক পৰিয়াল খুবেই সুগঠিত এটা সামাজিক গোষ্ঠী যি দাৰিদ্ৰ্যৰ পৰিসৰত গঢ়ি ওঠে। দৰিদ্ৰতাৰ লগত অভিযোজনাৰ বাবে এই ধৰণৰ পৰিয়াল সবোতকৈ উপযোগী। এজন পুৰুষৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ নকৰি এইটো নিৰ্ভৰ কৰে আত্মীয় আৰু একাধিক পুৰুষৰ ওপৰত। যাৰ ফলত পৰিয়ালটোক প্ৰয়োজনীয় সম্পদ সংগ্ৰহ কৰাৰ সুযোগ দিয়ে।
(ঙ) নাৰীকেন্দ্ৰিক পৰিয়ালত পুৰুষ প্ৰধানৰ অভাবত সন্তানসকলৰ ওপৰত ক্ষতিকৰ প্ৰভাৱ পঢ়ি থাকে এনেকুৱা কোনো প্রমাণ পোৱা যোৱা নাই।
(চ) উত্তৰ-আধুনিকতা আৰু নাৰীবাদ আন্দোলনৰ পৰা স্পষ্ট হৈ উঠিছে মানৱ সমাজৰ কোনো প্রতিষ্ঠানক সাৰ্বজনীন ক’ব পৰা নাযায়।
৪৬। শিশুৰ যত্ন আৰু সামাজিকীকৰণত পৰিয়ালৰ ভূমিকা সম্পর্কে আলোচনা কৰা। (Discuss the role of family in child care and socialization.)
উত্তৰঃ প্রাণী জগতত মানৱ শিশু হৈছে সবাতোকৈ অসহায় ! স্বনিৰ্ভৰ হ’বলৈ তেওঁলোক সর্বাধিক সময় লৈ থাকে। শিশুৰ যত্ন আৰু সিহঁতৰ সামাজিকীকৰণত পৰিয়াল প্রাথমিকভাৱে দায়িত্ব পালন কৰে। ইছৰাইলী কিম্বুটজ একমাত্র ব্যতিক্রম য’ত সমগ্ৰ সম্প্ৰদায় শিশুৰ যত্ন আৰু সামাজিকীকৰণ দায়িত্ব পালন কৰি থাকে। সমাজবিজ্ঞানী টেলকট পাৰ্ছনৰ মতে পৰিয়াল প্রাথমিক সামাজিকীকৰণৰ দায়িত্ব পালন কৰি থাকে। প্রাথমিক সামাজিকীকৰণ প্ৰক্ৰিয়াৰ দুটা অংশ সংস্কৃতিৰ আত্তীকৰণ আৰু ব্যক্তিত্বৰ বিন্যাস । কাৰণ মূল্যবোধ আৰু শ্ৰেয়োবোধ ব্যক্তিৰ মাজত সঞ্চালিত হয় পৰিয়ালৰ মাধ্যমেদি। পৰিয়াল ব্যতীত সামাজিকীকৰণ সম্ভৱ নহয় আৰু সামাজিকীকৰণ ব্যতীত সমাজত জীয়াই থকা সম্ভৱ নহয়। সমাজৰ সদস্য হিচাপে পিতা আৰু মাতা শিশুৰ নিকট আচৰণৰ আদৰ্শ। এই আদৰ্শ আয়ত্ত কৰিব পাৰে শিশু নিৰাপত্তা, আবেগ, মৰমৰ পৰিসৰত৷ পৰিয়াল স্নেহ মধুৰ পৰিৱেশৰ ভিতৰে দি সামাজিক মূল্যবোধত শিশুক দীক্ষিত কৰি তোলে আৰু তাৰ ব্যক্তিত্বৰ যথাযথ বিকাশ ঘটাব সহায় কৰে। পাৰ্ছনৰ মতে পৰিয়াল হৈছে ব্যক্তিত্ব তৈয়াৰৰ কাৰখানা।
৪৭। সাম্প্ৰতিক প্ৰৱণতা বুলিলে কি বুজা? (What do you mean by recent trends?)
উত্তৰঃ সাম্প্ৰতিকালত সামাজিক পৰিৱৰ্তনৰ ফলত পৰিয়ালৰ নতুন নতুন ৰূপ দেখা গৈছে অথবা ক’ব পৰা যায় সনাতন পৰিয়ালৰ ধৰণ পৰিৱৰ্তন হৈ আহিছে। ৰোণা ৰেপোপৰ্ট (Rhona Rapoport) দেখুৱাইছে এই সকল নতুন ধৰণৰ পৰিয়ালৰ মাজত আছে দ্বৈতকৰ্মী পৰিয়াল (Dual worker family) য’ত পতি আৰু পত্নী দুয়োজন কাম কৰে। পৰিয়ালৰ আৰু এটা ৰূপ হৈছে পুনর্গঠিত পৰিয়াল (Reconstituted family) যি বিবাহ-বিচ্ছেদ আৰু পুনৰায় বিয়াৰ পিছত তৈয়াৰ হৈ থাকে।
ইয়াৰ বাহিৰেও বিভিন্ন ধৰণৰ বিকল্প পৰিয়ালৰ ধাৰণা তৈয়াৰ হৈছে। ইয়াৰ মাজত আছে দ্বৈত একক পৰিয়াল (Binuclear family) অর্থাৎ বিবাহ বিচ্ছেদৰ পিছত সন্তানৰ লগত যি দুটা পৰিয়ালৰ সম্পৰ্ক স্থাপিত হয়। বিকল্প পৰিয়ালৰ মাজত আৰু যি দুটা পৰিয়ালৰ ধাৰণা আছে সেয়া হ’ল সৎ পৰিয়াল (Step family) আৰু কমুটাৰ পৰিয়াল (commuter family)। সৎ পৰিয়াল মানে যি পৰিয়ালত পতি আৰু পত্নীৰ দুজনাৰেই আগৰ বিয়াৰ সন্তান থাকে। কমুটাৰ পৰিয়াল মানে য’ত, পতি আৰু পত্নী ভিন্ন স্থানত কাম কৰাৰ বাবে ভিন্ন স্থানত বসবাস কৰি থাকে আৰু সপ্তাহৰ বিশেষ সময়ত মিলিত হয়।
Sociology of Kinship Unit 2 পৰিয়াল, ঘৰুৱা আৰু বিবাহ, College and University Answer Bank for BA, B.com, B.sc, and Post Graduate Notes and Guide Available here, Sociology of Kinship Unit 2 পৰিয়াল, ঘৰুৱা আৰু বিবাহ Solutions to each Unit are provided in the list of UG-CBCS Central University & State University Syllabus so that you can easily browse through different College and University Guide and Notes here. Sociology of Kinship Unit 2 পৰিয়াল, ঘৰুৱা আৰু বিবাহ Question Answer can be of great value to excel in the examination.
Sociology of Kinship Unit 2 পৰিয়াল, ঘৰুৱা আৰু বিবাহ
Sociology of Kinship Unit 2 পৰিয়াল, ঘৰুৱা আৰু বিবাহ Notes cover all the exercise questions in UGC Syllabus. The Sociology of Kinship Unit 2 পৰিয়াল, ঘৰুৱা আৰু বিবাহ in India provided here ensures a smooth and easy understanding of all the concepts. Understand the concepts behind every Unit and score well in the board exams.
৪৮। সমাজবিজ্ঞানীৰ মতে পৰিয়ালৰ প্ৰধান কাৰ্যসমূহ কি কি? (According to the sociologist, what are the main functions of the family?)
উত্তৰঃ ক্রিয়াবাদী (functionalism) সমাজ বৈজ্ঞানিক পেৰাডাইম পৰিয়ালৰ কাৰ্যাৱলীক সুনির্দিষ্ট ভাবে গুৰুত্ব দিছে। এই মতৰ লগত ভিন্ন মত পোষণ কৰি আন বহুতো সমাজবিজ্ঞানীসকল পৰিয়ালৰ অপৰিহাৰ্য কাৰ্য আছে বুলি মত প্ৰকাশ কৰিছে। ক্ৰিয়াবাদী দৃষ্টিকোণৰ পৰা পৰিয়ালৰ কিছুমান কাৰ্যক গুৰুত্বপূৰ্ণ বুলি বিবেচনা কৰা হৈছে। পিটাৰ মাৰ্ডক (Peter Murdock) ২৫০ খন সমাজ বিশ্লেষণ কৰি দেখুৱাইছে সকলো সমাজতেই পৰিয়ালে চাৰিটা মূল কাৰ্য কৰি থাকে। এইবোৰ হৈছে যৌনতামূলক, প্রজননমূলক, অর্থনৈতিক আৰু শিক্ষামূলক৷ পৰিয়ালৰ কৰ্ম ঠিক কি কি এয়া লৈ সমাজবিজ্ঞানীসকলৰ মাজত মতবিৰোধ আছে। তথাপিও সাধাৰণত অধিকাংশ সমাজবিজ্ঞানীৰ মতে পৰিয়ালৰ কাৰ্যসমূহ হৈছে যৌন নিয়ন্ত্ৰণ আৰু প্ৰজনন, শিশুৰ যত্ন আৰু সামাজিকীকৰণ, অর্থনৈতিক সহযোগিতা, ঘনিষ্ঠতা আৰু সহচৰ্য, সামাজিক স্তৰবিন্যাস ব্যৱস্থাৰ ৰক্ষণাবেক্ষণ।
৪৯। পৰিয়ালৰ বৈশিষ্ট্যসমূহ উল্লেখ কৰা । (Mention the characteristics of the family.)
উত্তৰঃ পৰিয়ালৰ বৈশিষ্ট্যসমূহ হ’ল —
(ক) পৰিয়াল এটা ক্ষুদ্ৰ বৰ্গ : পৰিয়াল হৈছে এটা ক্ষুদ্ৰ বৰ্গ। আত্মীয়তাৰ ঘনিষ্ঠ বন্ধনৰ ওপৰত পৰিয়াল প্রতিষ্ঠিত বুলি ইয়াৰ আকৃতি ডাঙৰ নহয়।
(খ) জৈৱিক সম্পৰ্ক : পৰিয়াল যৌন সম্পৰ্ক আৰু বৈবাহিক বন্ধনৰ ওপৰত প্ৰতিষ্ঠিত।
(গ) তেজৰ আৰু আত্মীয়তাৰ সম্পৰ্ক : তেজৰ ঘনিষ্ঠ সম্পৰ্কৰ ওপৰত পৰিয়াল প্রতিষ্ঠিত।
(ঘ) নৈতিক মূল্যবোধ : স্নেহ, মায়া, ভালপোৱা, ভক্তি শ্রদ্ধাবোধ আদি নৈতিক গুণাৱলীৰ ওপৰত পৰিয়াল প্রতিষ্ঠিত।
(ঙ) বয়োজ্যেষ্ঠৰ প্ৰাধান্য : পৰিয়ালত সাধাৰণত উপাৰ্জনকাৰী এজন বয়োজ্যেষ্ঠ ব্যক্তিৰ প্রাধান্য থাকে।
(চ) নামকৰণ : পৰিয়াল সাধাৰণত এটা নাম বা পদবী দ্বাৰা পৰিচিত হয়। যেনে – ডেকা, বৰুৱা শৰ্মা আদি। কোনো কোনো ক্ষেত্ৰত এই নামকৰণ ঐতিহ্যৰ প্ৰতীক হিচাপত প্রতিষ্ঠিত হয়।
(ছ) সামাজিক একক : পৰিয়াল সামাজিক একক আৰু বহু পৰিয়ালৰ সমন্বয়ত সমাজ গঠিত হয়।
(জ) শাশ্বত : পৰিয়াল স্থায়ী আৰু চিৰন্তন প্রতিষ্ঠান। অতীতত পৰিয়াল আছিল, বৰ্তমানত আছে আৰু ভৱিষ্যতত থাকিব।
৫০। বিভিন্ন বৈশিষ্ট্যৰ ভিত্তিত পৰিয়ালৰ শ্ৰেণীবিভাগবোৰ সম্পৰ্কে আলোচনা কৰা। (Discuss family classifications based on different characteristics?)
উত্তৰঃ বিভিন্ন বৈশিষ্ট্যৰ ভিত্তিত পৰিয়ালক শ্রেণীবিভাগ কৰা যায়। যেনে –
(ক) বংশ পৰিচয় আৰু নিয়ন্ত্ৰণৰ ধাৰা : বংশ পৰিচয় আৰু নিয়ন্ত্ৰণৰ ধাৰাৰ ভিত্তিত পৰিয়ালক দুটা শ্ৰেণীত ভাগ কৰা যায়। যেনে –
(১) পিতৃতান্ত্রিক পৰিয়াল । আৰু
(২) মাতৃতান্ত্রিক পৰিয়াল ।
১। পিতৃতান্ত্রিক পৰিয়াল : যেতিয়া পিতৃয়ে পৰিয়ালৰ কৰ্তা অথবা পিতৃৰ দিশৰ পৰা পৰিয়াল পৰিচিত হয় তেতিয়া তাক পিতৃতান্ত্ৰিক পৰিয়াল বোলে। সমাজবিজ্ঞানী হেনৰি মেইন এই পৰিয়াল ব্যৱস্থাক আদি আৰু অকৃত্রিম বুলি উল্লেখ কৰিছে।
২। মাতৃতান্ত্ৰিক পৰিয়াল : যেতিয়া মাতৃৰ ফালৰ পৰা বংশ পৰিচয় দিয়া হয় আৰু মাতৃ পৰিয়ালৰ প্ৰধান হয় তেতিয়া তাক মাতৃতান্ত্ৰিক পৰিয়াল বোলে৷ প্ৰাচীনকালত মিশৰ আৰু তিব্বতত এই ধৰণৰ পৰিয়াল ব্যৱস্থা বিৰাজমান আছিল৷ বৰ্তমানত অসমৰ খাছিয়া, গাৰো নৃ-তাত্ত্বিক গোত্ৰীৰ মাজত, এই ধৰণৰ পৰিয়াল দেখা পোৱা যায়।
(খ) বিবাহ প্রথা : বিবাহ প্ৰথাৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি পৰিয়ালক তিনিটা শ্ৰেণীত ভাগ কৰা যায়। যেনে –
(১) একপত্নীক।
(২) বহুপত্নীক।
(৩) বহুপতি পৰিয়াল।
যদি এজন পতি এজন পত্নী গ্ৰহণ কৰি পৰিয়াল গঠন কৰে তেন্তে তাক একপত্নীক পৰিয়াল বোলে ৷ এইটো বৰ্তমান কালৰ প্ৰচলিত পৰিয়াল ব্যৱস্থা।
যেতিয়া এজন পুৰুষ একাধিক নাৰীক বিবাহ কৰি পৰিয়াল গঠন কৰে তেতিয়া তাক বহুপত্নীক পৰিয়াল বোলে। অর্থনৈতিক কাৰণত এনে ধৰণৰ পৰিয়াল ব্যৱস্থা কমি গৈ আছে। যেতিয়া এজন নাৰী একৰ অধিক পতি গ্ৰহণ কৰি পৰিয়াল গঠন কৰে তেতিয়া তাক বহুপতি পৰিয়াল বোলে। হিন্দু ধৰ্মত মহাভাৰতত পঞ্চ পাণ্ডবৰ এক স্ত্ৰী দ্রৌপদীৰ কথা উল্লেখ আছে।
(গ) পৰিয়ালৰ গাঠনি আৰু আকৃতি : পৰিয়ালগত গাঠনি আৰু আকৃতিৰ ভিত্তিত পৰিয়ালক দুটা শ্ৰেণীত ভাগ কৰা যায়। যেনে –
(১) একক।
(২) যৌথ পৰিয়াল।
যেতিয়া পতি-পত্নী সিহঁতৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল সন্তান আদি লৈ পৰিয়াল গঠন কৰে তেতিয়া তাক একক পৰিয়াল বোলে। আনফালে যি পৰিয়ালত পিতৃ-মাতৃ সিহঁতৰ নিজৰ সন্তান আদি আৰু সন্তান সন্ততিগণৰ সন্তান-সন্ততিলৈ একেলগে বসবাস কৰে তাক যৌথ পৰিয়াল বোলে। ব্যক্তিস্বাতন্ত্র, জনসংখ্যা বৃদ্ধি, শিল্পায়ন আৰু যোগাযোগ ব্যৱস্থাৰ উন্নতি, কর্মক্ষেত্ৰত সম্প্ৰসাৰণ আদি কাৰণত যৌথ পৰিয়াল ব্যৱস্থা বৰ্তমানত ভাঙি পৰিছে।
৫১। কিংচলে ডেভিছৰ মতে পৰিয়ালৰ কাৰ্যসমূহ উল্লেখ কৰা। (Mention the family functions according to David in Kinsley?)
উত্তৰঃ কিংচলে ডেভিছৰ মতে পৰিয়ালৰ মুখ্য কাৰ্যাৱলী হৈছে—
(ক) সন্তানৰ জন্ম দিয়া ৷
(খ) ভৰণ-পোষণ দিয়া ।
(গ) সমাজত নতুন সদস্যৰ অন্তৰ্ভুক্ত । আৰু
(ঘ) সামাজিকীকৰণ।
ইয়াৰ বাহিৰে আৰু কিছুমান কার্যাৱলী আছে যি বর্তমান সভ্য সমাজত বসবাসৰ উপযোগী হ’বলৈ অপৰিহাৰ্য। যেনে – জৈৱিক কাৰ্যাৱলী, মনস্তাত্ত্বিক কাৰ্যাৱলী, অর্থনৈতিক কার্যাৱলী, শিক্ষামূলক কাৰ্যাৱলী, ধর্মীয় কার্যাৱলী, বিনোদনমূলক কাৰ্যাৱলী, ৰাজনৈতিক কাৰ্যাৱলী, পৰিয়াল পৰিকল্পনাৰ কাৰ্যাৱলী, প্ৰতিপালন, সামাজিকীকৰণ, সামাজিক নিয়ন্ত্ৰণ, নিৰাপত্তামূলক কাৰ্যাৱলী, মৰ্যাদা আৰোপ আৰু সামাজিক পৰিচিতি, দৈহিক আৰু মানসিক নিৰাপত্তা, সম্পত্তিৰ হস্তান্তৰ অথবা উত্তৰাধিকাৰ নিৰ্ধাৰণ, সংস্কৃতিৰ সংৰক্ষক।
৫২। যৌগিক আৰু সৰল পৰিয়ালৰ পাৰ্থক্য লিখা। (Write the differences between compound and simple family?)
উত্তৰঃ পৰিয়াল অবিহনে মানুহে সমাজৰ কথা চিন্তা কৰিব নোৱাৰে। পৰিয়ালৰ এটা প্ৰধান কার্য হ’ল, জৈৱিকভাবে সন্তান প্ৰজনন আৰু সামাজিকীকৰণৰ দায়িত্ব পালন কৰা। পৰিয়ালৰ দুটা প্ৰধান ভাগ হ’ল– যৌগিক আৰু সৰল পৰিয়াল। ইয়াৰ পাৰ্থক্য সমূহ হ’ল – এক পার্শ্বিক বংশানুক্রম বাসগৃহৰ জটিলতা আৰু আর্থ সামাজিক দিশৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি যৌগিক পৰিয়াল গঠিত হয়। সমাজত কিছুমান যৌগিক পৰিয়ালৰ প্ৰকাৰ দেখিবলৈ পোৱা যায়। সৰল পৰিয়াল হ’ল যত কেইবাটাও প্রাথমিক পৰিয়ালৰ অংশ একেলগে বাস কৰে। আনহাতে এনে পৰিয়ালত কোনো ব্যক্তিৰ জন্মৰ পৰিয়াল আৰু প্ৰজনন পৰিয়াল একেলগে একেখন ৰান্ধনীশালতে ৰন্ধা আহাৰ গ্ৰহণ কৰি, উমৈহতীয়া উপাৰ্জন, উমৈহতীয়া বাসগৃহ আৰু সম্পত্তিৰ অধিকাৰ লাভ কৰে।
যৌগিক পৰিয়াল গঠন হ’ব পাৰে বহু বৈবাহিক পৰিয়ালৰ পৰা। বহু বৈবাহিক পৰিয়াল মূলতঃ দুই প্ৰকাৰৰ– বহুপতি আৰু বহুপত্নী পৰিয়াল। আনহাতে সৰল পৰিয়ালত ল’ৰাই বিবাহৰ পাছত মাক-দেউতাকৰ সৈতে আৰু তেওঁৰ সন্তানসকলক লৈ বাস কৰে। এনে পৰিয়ালত আটাইবোৰ পুত্ৰই পিতৃস্থানত বসবাস কৰিবও পাৰে।
যৌগিক পৰিয়ালত এজন পুৰুষে একে সময়তে একাধিক পত্নীৰ লগত বৈবাহিক সম্বন্ধ ৰাখিব পাৰে। পত্নীসকলে নিজ নিজ সন্তানৰ সৈতে একেলগে বাস কৰে। আনহাতে, সৰল পৰিয়ালত বিবাহৰ পিছত ল’ৰা-ছোৱালী উভয়েই নিজ নিজ জন্ম পৰিয়ালৰ সৈতে একেলগে বাস কৰে । পিতৃ বা মাতৃস্থানীয় পৰিয়ালৰ ল’ৰা-ছোৱলীী, পতি-পত্নী আদিয়ে বিবাহৰ পিছত একেটা পৰিয়ালত বাস কৰে ৷
যৌগিক পৰিয়ালত এগৰাকী মহিলাই একে সময়তে একাধিক পুৰুষৰ লগত বিবাহ পাশত আৱদ্ধ হৈ সতি-সন্ততিৰ জন্ম দি যি পৰিয়ালৰ সৃষ্টি হয় তাকেই বহু পতিক পৰিয়াল বোলে। আনহাতে সৰল পৰিয়ালত বিবাহিত পতি বা পত্নী কোনোজনেই নিজ নিজ জন্ম পৰিয়াল এৰি থৈ নাহে। অর্থাৎ দুয়ো বেলেগে নিজৰ পিতৃ মাতৃৰ সৈতে বাস কৰে। এনে পৰিয়ালত এগৰাকী মাক, তেওঁৰ বিবাহিত বা অবিবাহিত সন্তান, নিজৰ ভাই-ভনীৰে সৈতে মুঠতে কেৱল সমৰক্তীয় স্বজন অন্তর্ভুক্ত হ’ব পাৰে। স্বামী বা আন কোনো বৈবাহিক স্বজন ইয়াত অন্তর্ভুক্ত নহয়।
৫৩। পৰিয়াল আৰু ঘনিষ্ঠতাৰ মাজৰ সম্পৰ্ক উল্লেখ কৰা। (Mention the relationship between family and intimacy?)
উত্তৰঃ পৰিয়াল এক সামাজিক গোট যি সাধাৰণ বাসস্থান, অর্থনৈতিক সহযোগিতা আৰু প্ৰজননৰ দ্বাৰা চিহ্নিত।
ঘনিষ্ঠতা ব্যক্তিগত সম্পৰ্কৰ মাজত মানুহৰ মাজৰ ঘনিষ্ঠতা। ঘনিষ্ঠতাৰই শাৰীৰিক নতুবা মানসিক বা দুজনৰ মিশ্ৰণ অন্তর্ভুক্ত।
পৰিয়াল আৰু ঘনিষ্ঠতাৰ মাজৰ সম্পৰ্ক ওতঃপ্রোতভাৱে জড়িত। পৰিয়ালৰ প্ৰতিজন ব্যক্তিৰ এজনৰ আনজনৰ প্ৰতি মানসিক ঘনিষ্ঠতা থাকে। এজনে আনজনৰ অনুপস্থিত দুখ অনুভৱ কৰে আৰু এয়া কেৱল এক মানসিক আৰু আন্তৰিক ঘনিষ্ঠতাৰ ফল। পৰিয়ালত স্বামী আৰু স্ত্ৰীৰ মাজত থকা শাৰীৰিক ঘনিষ্ঠতাই পৰিয়াল প্রজননত সহায় কৰে। পৰিয়াল এক মিলা-প্ৰীতি আৰু মৰমৰ মিশ্ৰণ, গতিকে ঘনিষ্ঠতাই এক মিশ্ৰণক সম্পূৰ্ণ কৰে। ঘনিষ্ঠতা অবিহনে পৰিয়াল সম্পূৰ্ণহ’ব নোৱাৰে, পৰিয়ালৰ বংশবৃদ্ধিৰ ক্ষেত্ৰত শাৰীৰিক ঘনিষ্ঠতাৰ প্ৰয়োজনীয়তা আছে দম্পতিৰ মাজত। পৰিয়াল সমাজৰ এক বহল প্রতিষ্ঠান মানৱ জাতিৰ মাজত। একক পৰিয়ালৰ পৰা আদি কৰি যৌথ পৰিয়াললৈ ঘনিষ্ঠতাৰ স্থান সদায় স্থিৰ৷ ঘনিষ্ঠতাই মৰমচেনেহ, মিলন আদি বজাই ৰখাত সহায় কৰে। শাৰীৰিক আৰু মানসিক উভয়ে ঘনিষ্ঠতাৰ আৱশ্যকতা প্ৰতিটো পৰিয়ালৰ বাবে প্ৰাথমিক। সেয়েহে পৰিয়াল আৰু ঘনিষ্ঠতাৰ সম্পৰ্ক স্থিৰ। ঘনিষ্ঠতাই পৰিয়াল পূৰ্ণ কৰে আৰু মানসিক ঘনিষ্ঠতাই পৰিয়ালৰ আত্মীয়ৰ মাজত একতা বজাই ৰখাত সহায় কৰে। ঘনিষ্ঠতাই ব্যক্তিৰ মাজত বুজা-বুজিৰ সম্বন্ধ গঢ় দিয়াত ভূমিকা লয় আৰু এক বিশ্বাসযোগ্য সম্পর্ক স্থাপন কৰে। গতিকে, পৰিয়ালত ঘনিষ্ঠতাৰ প্রয়োজনীয়তা আছে।
৫৪। বিবাহ কি? বিবাহ কেই প্ৰকাৰৰ বহলাই লিখা। (What is marriage? Write the details of how many types of marriage.)
উত্তৰঃ বিবাহ আইনী, অর্থনৈতিক আৰু আবেগগতভাৱে জীৱনক এক কৰে দুই ব্যক্তিৰ মাজত। বিবাহ সমাজৰ এক আনুষ্ঠানিক সংঘ আৰু আইনী চুক্তি যি দুজন ব্যক্তিক এক পৰিয়ালৰূপে গঢ় দিয়ে আৰু দুই ব্যক্তিৰ আত্মীয়ৰ মাজত সম্পৰ্ক স্থাপন কৰে । বিবাহে কেৱল দুই ব্যক্তিক মিল নকৰে, বিবাহৰ দ্বাৰা দুই পৰিয়ালৰ মাজতো সম্বন্ধ ৰেখা তোলা হয়। বিবাহ সমাজৰ এক পৰম্পৰাগত বিধি। আইনী চুক্তি আৰু সমাজৰ সাক্ষী হিচাপে বিবাহৰ দ্বাৰা দুই ব্যক্তিয়ে এক নতুন স্ব-পৰিয়াল গঢ়ি তোলে। বিবাহৰ প্ৰকাৰসমূহ হ’ল –
(ক) একক বিবাহ – একক বিবাহ, বিবাহৰ এক ৰূপ য’ত এক পুৰুষ আৰু মহিলাই একে সময়তে কেৱল এজন পুৰুষ বা মহিলাৰ লগত বিবাহসম্পন্ন কৰিব পাৰে। ইয়াত পুৰুষ বা মহিলাই বিবাহ বিচ্ছেদ নতুবা স্বামী বা স্ত্ৰীৰ মৃত্যুৰ পৰিস্থিতিত দ্বিতীয় বিবাহ কৰিব পাৰে। এয়া এক সবাতোকৈ প্ৰচলিত বিবাহ বৰ্তমান বিশ্বত।
(খ) বহুবিবাহ – এই বিবাহত এক পুৰুষ বা মহিলাক এজনতকৈ অধিক মহিলা বা পুৰুষৰ সৈতে বিবাহ কৰাৰ আৰু একে সময়তে সকলোৰে সৈতে একলগে থকাৰ অনুমতি পায়। এই বিবাহত এজন পুৰুষে তেওঁৰ স্ত্ৰীৰ উপস্থিত পুনৰ বিবাহপাশত আৱদ্ধ হ’ব পাৰে। এই ধৰণৰ বিবাহ ইছলাম ধৰ্ম আৰু অন্য বিশেষ ধৰ্মত দেখিবলৈ পোৱা যায়।
(গ) বহুভর্তৃকত্ব বিবাহ – এই ধৰণৰ বিবাহত মহিলা এগৰাকীৰ এজনতকৈ অধিক পুৰুষৰ লগত বিবাহ পাশত আৱদ্ধ হোৱাক বুজায়। বহুভকত্ব বিবাহ দুই ধৰণৰ। যেনে –
১। ভ্রাতৃত্বপূর্ণ বিবাহ : ইয়াত, মহিলাই সেই পুৰুষসকলৰ লগত বিবাহপাশত আৱদ্ধ হয়, যি ভাই । এই ৰীতি উত্তৰাঞ্চলৰ খাচী (Khas) উপজাতিৰ মাজত প্ৰচলিত।
২। ভ্রাতৃত্বহীন বিবাহ : যদি মহিলাৰ স্বামীসকল কোনো ভাই সম্পর্কিত নহয়, তেনে ধৰণৰ ৰীতিক ভ্রাতৃত্বহীন বিবাহ ৰীতি বোলে৷ এই ৰীতি কেৰেলাৰ নায়ৰ (Nair) উপজাতিৰ মাজত প্রচলিত।
৫৫। আত্মীয়তা কি? আত্মীয়তাৰ প্ৰকাৰসমূহ লিখা। (What is kinship? Write the types of kinship.)
উত্তৰঃ আত্মীয়তা ব্যৱস্থা সামাজিক বংশধাৰা সম্পৰ্কৰ ওপৰত ভিত্তি কৰে, বাস্তৱ বংশগত সম্পৰ্কৰ ভিত্তিতে সামাজিকভাৱে স্বীকৃত সম্পর্ক অন্তৰ্ভুক্ত কৰে। এই সম্বন্ধ সামাজিক সম্পর্ক আৰু সমাজৰ দ্বাৰা মান্যতা প্রাপ্ত হোৱাৰ পৰিণাম হয়। তেজ আৰু বিবাহৰ বন্ধন যি মানুহক একজোটত ৰাখে তাকে আত্মীয়তা বোলে। এই সম্পর্কসমূহ সামাজিক যোগাযোগৰ ফলাফল আৰু সমাজ কৰ্তৃত্ব স্বীকৃত। আত্মীয়তা মূলতে দুই প্ৰকাৰৰ –
(ক) মাত্রাসম্পন্ন আত্মীয়তা – বিবাহ বন্ধনক মাত্রা সম্পন্ন আত্মীয়তা বোলে। যেতিয়া কোনো ব্যক্তি বিবাহপাশত আৱদ্ধ হয়, তেতিয়া কেৱল ব্যক্তিজনে বিবাহপাশত আৱদ্ধ হোৱা ব্যক্তিৰ লগত কেৱল সম্পৰ্ক নাৰাখি, সেই ব্যক্তিগৰাকীৰ সম্পূৰ্ণ পৰিয়ালৰ লগত সম্বন্ধ স্থাপিত কৰে।
(খ) সামঞ্জস্যপূর্ণ আত্মীয়তা – তেজৰ দ্বাৰা সৃষ্টি হোৱা বা জন্ম পোৱা সম্বন্ধক সামঞ্জস্যপূর্ণ আত্মীয়তা বোলে। সামঞ্জস্যপূর্ণবাদী পৰিজন তেজৰ মাধ্যমত সম্বন্ধিত হয়, আনহাতে মাত্রাবাদ বিবাহৰ দ্বাৰা সম্বন্ধিত হয়। পিতৃ-মাতৃ আৰু তেওঁলোকৰ শিশুৰ মাজত আৰু ভাই-ভনীৰ মাজৰ সম্বন্ধ একান্ত আত্মীয়তা হয়।
৫৬। বিবাহ আৰু সম্পৰ্কৰ মাজত আত্মীয়তাৰ কি গুৰুত্বতা আছে? (What is the importance of kinship in marriage and relationship.)
উত্তৰঃ যেতিয়া কোনো ব্যক্তিয়ে ‘ঘনিষ্ঠতা’ শব্দ উল্লেখ কৰে, যেতিয়া তাৰ অৰ্থ পোনপ্ৰথমে শাৰীৰিক সম্বন্ধৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে। এয়া এক মানুহৰ মনত অহা সাধাৰণ ধাৰণা মাত্র। বহুজন ব্যক্তি সমাজত বসবাস কৰা, যিয়ে ঘনিষ্ঠতাৰ শুদ্ধ সংজ্ঞা কি আৰু ইয়াৰ অৰ্থ কি? এই সম্পর্কে অৱগত নহয়। ঘনিষ্ঠতাই পৰিয়াল আৰু আত্মীয়তাৰ মাজত সুখী সম্বন্ধ আৰু সুস্থ সম্বন্ধ বজাই ৰখাত ভূমিকা পালন কৰে। ঘনিষ্ঠতাৰ অভাৱে বিবাহ-বিচ্ছেদ, বিশ্বাসঘাতকতা আৰু সম্পৰ্ক বিচ্ছিন্নতাৰ মূল কাৰণ হয়। ঘনিষ্ঠতাৰ অৰ্থ বুলিলে অংশীদাৰ, বিবাহি বা অবিবাহিতৰ মাজত সম্পৰ্কৰ ঘনিষ্ঠতা আৰু একাত্মতাক বুজায় ।
ঘনিষ্ঠতা বিবাহ আৰু সম্পৰ্কত অতিকৈ দৰকাৰী। ঘনিষ্ঠতাই সম্পৰ্কৰ মাজত বিশ্বাস আৰু একতা ভাৱ গঢ়ি তোলাত সহায় কৰে। বিবাহ পাশত আৱদ্ধ হোৱা এহাল দম্পতিৰ মাজত মানসিক আৰু শাৰীৰিক ঘনিষ্ঠতাই পৰিয়াল আগবাঢ়ি যোৱাত সহায় কৰে আৰু এজনক আনজনৰ প্ৰতি মৰমৰ এনাজৰীৰে বান্ধি ৰাখে। ঘনিষ্ঠতাই সমাজৰ প্ৰতিটো পৰিয়ালৰ মাজত এক বিশ্বাসযোগ্য সম্বন্ধৰ সৃষ্টি কৰে। শাৰীৰিক ঘনিষ্ঠতা পৰিয়ালৰ স্বামী-স্ত্ৰীৰ মাজত এক প্রকৃতি সৃষ্ট সম্পর্ক। এই ঘনিষ্ঠতাই পৰিয়াল প্ৰজননত মুখ্য ভূমিকা লয়। মানসিক আৰু আবেগিক ঘনিষ্ঠতা সম্পৰ্কৰ মাজত আত্মীয়তা বজাই ৰাখে। আবেগিকভাৱে যেতিয়া এজন ব্যক্তি আনজন ব্যক্তিৰ লগত জড়িত হয়, তেতিয়া এক সুস্থ সম্বন্ধ গঢ়ি উঠে। গতিকে ঘনিষ্ঠতা বিবাহগত সম্পৰ্ক আৰু আত্মীয় সম্পৰ্কৰ মাজত অতিকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ। এই ঘনিষ্ঠতাই সম্বন্ধৰ এক জোট শক্তিশালী কৰি ৰাখে৷
৫৭। বিবাহ আত্মীয়তাৰ ৰূপ হ’ব পাৰে নে? যদি হয়, তেন্তে কেনেকৈ? (Can marriage be a form of kinship? If so, how?)
উত্তৰঃ মানৱ সমাজত, এক পৰিয়াল আৰু আত্মীয়তা বিবাহ আৰু বংশৰ দ্বাৰা গঠিত হয়। হয়, বিবাহ আত্মীয়তাৰ ৰূপ হ’ব পাৰে। স্বদেশী সমাজত, পৰিয়াল য’ত এক সাধাৰণ পূৰ্বপুৰুষক ভাগ কৰা হয়, তাকে বংশ বোলে৷ পৰিয়াল গোট আৰু আত্মীয়তাৰ গঠনে সমাজত এক সামাজিক সম্পৰ্কৰ ভিত্তি গঢ়ি তোলে। পৰিয়ালে এক সাংস্কৃতিক গোষ্ঠী গঠন কৰা, এক তথাকথিত বংশ, যাৰ মাজত আত্মীয়তাৰ লগত বিবাহ নিষিদ্ধ কৰা হয়। যেতিয়া দুই ব্যক্তিৰ মাজত বিবাহৰ ৰীতি-নীতি সম্পন্ন হয়, য’ত আইনীৰূপে স্বীকৃত স্বাক্ষৰ থাকে, তেতিয়া সেই দুই ব্যক্তিৰ মাজত পৰিয়াল গঠন হয় আৰু ব্যক্তি দুজনৰ আত্মীয়-স্বজনৰ মাজত এক নতুন আত্মীয়তা সম্বন্ধ গঢ়ি উঠে। আমি জানো যে, জন্মসূত্ৰে তেজৰ সৈতে সম্পৰ্ক সৃষ্ট সম্বন্ধ এক আত্মীয়তা হয়। কিন্তু ইয়াৰ লগতে, বিবাহৰ দ্বাৰা যি দুই ভিন্ন পৰিয়ালৰ মাজত এক নতুন সম্বন্ধ সৃষ্টি হয়, সেয়াও এক আত্মীয়তা হয়। য’ত মৰম, বিশ্বাস আৰু শ্ৰদ্ধা অন্তৰ্ভুক্ত হৈ থাকে। বিবাহৰ দ্বাৰা দুই পৰিয়াল আৰু স্বামী-স্ত্ৰীৰ মাজত এক আত্মীয় ভাৱ উৎপন্ন হয়। বংশদ্ভোতৰ মাজত থকা আত্মীয়তা জন্মসৃষ্ট। বিবাহৰ দ্বাৰা যি আত্মীয়তা সৃষ্টি হয় সেয়া এক নতুন সৃষ্ট পৰিয়ালৰ ৰূপ। গতিকে, আত্মীয়তা বিবাহৰ দ্বাৰা গঠন হয় আৰু এই আত্মীয় ভাৱধাৰাই বিবাহক সম্পূৰ্ণ কৰে ।
৫৮। পিতৃ প্রাধান্য সমাজৰ বিষয়ে চমুকৈ লিখা। (Write briefly about the patriarchal society.)
উত্তৰঃ প্রাচীন কালৰে পৰা মানুহে সমাজ পাতি বাস কৰি আহিছে। পৰিয়াল অবিহনে মানুহে সমাজৰ কথা চিন্তা কৰিব নোৱাৰে। এই পৰিয়াল আৰু বিবাহ এটা মুদ্ৰাৰ ইপিঠি-সিপিঠি বুলি ক’ব পাৰি। বিবাহৰ প্ৰকাৰৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি পৰিয়াল গঠন নিৰ্ভৰ কৰে। পৰিয়াল হৈছে এক সংস্থাপিত ৰূপ যি বিবাহৰ যোগেদি যৌন সম্বন্ধৰ দ্বাৰা সন্তান জন্ম দি লালন-পালন কৰাৰ এক প্রক্রিয়া।
যেতিয়া পৰিয়াল পুৰুষকেন্দ্ৰিক হয় আৰু সকলো সদস্যৰ প্ৰাথমিক কৰ্তৃত্ব পুৰুষৰ ওপৰতে ন্যস্ত হয় তাকেই পুৰুষ প্রধান সমাজ বোলে। এনে পৰিয়ালত পুৰুষে সকলো দায়িত্ব বহন কৰাৰ উপৰিও সকলো কল্যাণমূলক কাম কাজত জড়িত হৈ থাকে। এনে কৰ্তৃত্ব সাধাৰণতে সামাজিক, ৰাজনৈতিকৰ পৰা আৰম্ভ কৰি চৰকাৰী কাৰ্যভাৰলৈকে বিস্তৃত। এনে পৰিয়ালত এক দমনমূলক ক্ষমতা বহু সমাজত অতীজৰে পৰা চলি আহিছে। নাৰীবাদত বিশ্বাসী বহুতে পুৰুষ প্ৰধানতাক মহিলাৰ ওপৰত শোষণ বুলি মন্তব্য কৰিব খোজে৷ পুৰুষ প্রধান সমাজত নাৰীৰ স্থান নিম্ন হয়। এনে সমাজত পুৰুষৰ দায়িত্বও বেছি হয় আৰু সমাজত স্থান নাৰীতকৈ উচ্চ হয়।
৫৯। বহুপতিক বিবাহ কিয় কিছুমান সমাজত দেখা যায় ? যুক্তি দৰ্শাই লিখা। (Why is polygamy seen in some societies? Write with argument.)
উত্তৰঃ এগৰাকী মহিলাই একে সময়তে একাধিক পুৰুষৰ লগত বিবাহপাশত আৱদ্ধ হৈ সতি-সন্ততিৰ জন্ম দিয়াৰ ফলত যি পৰিয়ালৰ সৃষ্টি হয় তাকেই বহুপতিক পৰিয়াল বোলে। টোডা জনজাতিসকলৰ মাজত বহুপতি পৰিয়াল দেখিবলৈ পোৱা যায়। ইয়াত এগৰাকী মহিলাই একাধিক পুৰুষৰ লগত একে সময়তে বিবাহপাশত আৱদ্ধ হয়। বহুপতি বিবাহ প্রচলিত সম্প্ৰদায়সমূহৰ মাজত জৈৱিকভাৱে পিতৃ কোন জানিব পৰা নাযায়। এনে ক্ষেত্ৰত পিতৃক চিনাক্ত কৰিবৰ কাৰণে টোডাসকলে এক সামাজিক অনুষ্ঠানৰ আয়োজন কৰে। টোডাসকলে পিতৃত্ব প্রতিষ্ঠা কৰিবৰ কাৰণে ‘ধনু আৰু কাঁড়’ অনুষ্ঠান পাতে। মহিলাগৰাকীৰ গৰ্ভধাৰণৰ ৭ মাহত যিজন পুৰুষে নিজৰ সন্তান বুলি স্বীকৃতি দিব বিচাৰে তেওঁ তেতিয়া এক সামাজিক অনুষ্ঠানত এযোৰ ‘ধনুকাড়’ পত্নীৰ হাতত অৰ্পণ কৰে। তেতিয়া হ’বলগীয়া সন্তানটি তেওঁৰ গোত্ৰৰ হিচাপে গণ্য কৰা হয় ।
পিতৃতান্ত্রিক বহুপতি পৰিয়াল পৰম্পৰাগতভাৱে তিব্বত, নেপাল, চীনৰ কিছু অংশ আৰু উত্তৰ ভাৰতত দেখা যায়, য’ত দুই ককাই-ভাইৰ মাজত এগৰাকী নাৰীয়ে যৌন সম্বন্ধ ৰাখে । যিবিলাক সমাজত প্ৰাকৃতিক সম্পদৰ অভাৱ, জনসংখ্যা কম, পুৰুষতকৈ মহিলাৰ সংখ্যা কম, ল’ৰাছোৱালী ডাঙৰ দীঘল কৰাটো সমস্যা তেনে সমাজত বহুপতিক পৰিয়াল থকা দেখা যায়। পতিৰ সংখ্যা যিমানেই নহওক লাগে এগৰাকী মহিলাৰ বহু সন্তান থাকিব পাৰে। আনহাতে এজন শিশুৰ যদি বহুতো পিতৃ থাকে তেনেহ’লে সেই শিশুৰ বাচি থকাৰ সম্ভাৱনা বেছি। কাৰণ প্ৰতিজন পিতৃয়ে তাৰ ভৰণ-পোষণৰ দায়িত্ব ল’ব। এনে পৰিয়াল দুখীয়া সমাজৰ উপৰিও বহুতো সম্ভ্রান্ত সমাজতো দেখা যায়।
৬০। পৰিয়ালত লিংগ ভিত্তিক শ্রম বিভাজন সম্পর্কে আলোচনা কৰা। (Discuss the division of labour based on gender in the family.)
উত্তৰঃ সমাজ ভেদে পৰিয়ালৰ গঠন বেলেগ বেলেগ হয়। ভাৰতৰ বিভিন্ন প্ৰান্তত কেতিয়াবা এনে পৰিয়াল দেখিবলৈ পোৱা যায় য’ত কেইবাজনো বিবাহিত ভাই-ককাইয়ে তেওঁলোকৰ পত্নী আৰু ল’ৰা-ছোৱালীৰ সৈতে মাক-দেউতাক আৰু অবিবাহিত ভাই-ভনীৰ সৈতে একেলগে বাস কৰে। এনে ধৰণে বসবাস কৰা ব্যৱস্থাটোক কেতিয়াবা আবাসিক গোট আৰু কেতিয়াবা আকৌ পৰিয়াল বুলি কোৱা হয়।
যৌথ পৰিয়ালৰ সদস্যসকল জন্মৰ যোগেদি স্থান লাভ কৰে যদিও পৰিয়ালৰ উমৈহতীয়া সম্পত্তিৰ সম্পৰ্ক বেছি গুৰুত্বপূৰ্ণ। পৰিয়ালৰ মূৰব্বী জ্যেষ্ঠ পিতৃস্থানীয় ব্যক্তিজন হয়, যি গৰাকীয়ে পৰিয়ালটোৰ হৈ আৰ্থ-সামাজিক সকলো দিশ তদাৰক কৰে আৰু সিদ্ধান্ত লয়। পিতৃ প্ৰধান পৰিয়ালত মুৰব্বীৰ পত্নী গৰাকীয়ে পাকঘৰত ৰন্ধা-বঢ়া কৰাৰ উপৰিও সন্তান ডাঙৰ দীঘল কৰা, সাধাৰণ ধৰ্মীয় কার্যসমূহত আগভাগ লয়। সকলো উপার্জন একেটা পুঁজিত একত্রিত কৰা হয়।
দৈনন্দিন জীৱনত পৰিয়ালৰ সদস্যসকলে বেলেগ-বেলেগ কাৰ্যসম্পন্ন কৰে। পৰিয়াল এটা পৰিচালিত হ’বলৈ হ’লে প্ৰতিজন সদস্যই বেলেগ বেলেগ দায়িত্ব সম্পন্ন কৰিব লাগে। পুৰুষমহিলা ভেদেও বিভিন্ন কাৰ্যসম্পন্ন কৰিবলগা হয়।
পৰিয়ালৰ আকাৰৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি প্ৰতিজন সদস্যৰ ভূমিকা বেলেগ বেলেগ হয়। বিভিন্ন কাৰকৰ বাবে সম্প্ৰতি পৰিয়াল পৰিবৰ্তন সম্ভব হৈছে। গৱেষণাৰ পৰা দেখা গৈছে যে মহিলাসকলে আজিকালি তেওঁলোকৰ পৰম্পৰাগত ঘৰুৱা কাম-কাজৰ উপৰিও পূৰ্বতে কেৱল পুৰুষৰ মাজত সীমাবদ্ধ হৈ থকা কাম কৰিবলৈ লোৱাৰ পৰা তেওঁলোকৰ ওপৰত হেঁচা বাঢ়িছে। যৌথ পৰিয়াল ভাগি একক পৰিয়াল সৃষ্টি হোৱাৰ ফলত পৰিয়ালত কামৰ হেঁচা বাঢ়িল, ফলত ঘৰে পথাৰে সকলোতে মহিলাই সমানে কাম কৰিবলগীয়া হ’ল।
কৃষি প্রধান সমাজত পৰিয়ালভেদে, সম্প্ৰদায়ভেদে শ্রমবিভাজন ভিন্ন ধৰণৰ। কিছু ক্ষেত্ৰত পুৰুষে খেতি কৰা, হাল টনা আৰু মহিলাসকলে শস্য সিঁচা, ধানকটা, সাৰ প্ৰয়োগৰ উপৰিও ঘৰত শস্য সংৰক্ষণ আদি কাৰ্যসমূহ সম্পন্ন কৰে। এনে সমাজত বৃহৎ কৃষি পথাৰত যন্ত্রচালিত কাম-কাজ পুৰুষে কৰে আৰু মহিলাই কম কাৰিকৰী বিদ্যা প্রয়োজন হোৱা কামবোৰ কৰে৷ এচিয়া মহাদেশত সাধাৰণতে এনে ধৰণৰ কাৰ্য কৰা দেখা যায়। কিছুমান দেশত পুৰুষে খেতি কৰে। পুৰুষে উৎপাদন কৰা শষ্যৰ পৰা নগদ টকা উপাৰ্জন কৰে আৰু মহিলাসকলে উৎপন্ন কৰা শস্যৰ পৰা পৰিয়াল ভৰণ-পোষণ দিয়ে।
অৱশ্যে নগৰীয়া সমাজত এই ব্যৱস্থা কিছু বেলেগ হয়। নগৰীয়া অঞ্চলৰ মানুহে ঘৰুৱা কাম-কাজৰ উপৰিও কর্মক্ষেত্ৰলৈ যায়। কেতিয়াবা নগৰীয়া সমাজত পুৰুষে পত্নীৰ কাম কাজতও অংশ গ্ৰহণ কৰে।
৬১। ক্রিয়াত্মকবাদীসকলৰ মতে, পৰিয়ালৰ বাবে কৰা প্ৰধান কামবোৰ কি কি? (What are the main tasks for the family according to the functionalist?)
উত্তৰঃ পৰিয়ালক ক্ৰিয়াত্মক দৃষ্টিভঙ্গীৰে আলোচনা কৰোঁতে তিনিটা প্রধান প্ৰশ্নৰ সন্মুখীন হ’ব লগা হয়। ইয়াৰ অন্যতম প্ৰশ্নটো হ’ল— পৰিয়ালৰ প্ৰধান কামবোৰ কি কি? এই প্ৰশ্নৰ উত্তৰ দিবলৈ যাওঁতে সমাজ পদ্ধতি সুচাৰুৰূপে পৰিচালনা কৰাৰ ক্ষেত্ৰত পৰিয়ালৰ বৰঙণিৰ কথা আলোচনা কৰিব লাগিব। এইটো ধৰা হয় যে, সমাজৰ কিছুমান পূর্ব ধাৰণা বা মৌলিক আৱশ্যক আছে যিবোৰ পৰিয়ালৰ দ্বাৰা সম্পূৰ্ণ কৰাটো সম্ভৱ।
George Peter Maddock এ ২৫০ খন সমাজৰ বিশ্লেষণৰ পৰা এইটো নিৰ্ণয় কৰিছে যে— পৰিয়ালে সমাজৰ চাৰিটা মৌলিক কার্য সকলো সমাজৰ বাবে সমাধান কৰে। সেই বিশ্বজনীন কাৰ্যবোৰ হ’ল— যৌন ক্রিয়া, প্রজনন ক্রিয়া, অর্থনৈতিক আৰু শৈক্ষিক। এখন সমাজৰ বাবে এই আটাইকেইটা কাৰ্যৰ সমান প্ৰয়োজন কাৰণ যৌন আৰু প্ৰজনন কাৰ্যৰ অবিহনে এখন সমাজৰ সদস্যতা লুপ্ত হ’ব, অৰ্থনৈতিক কাৰ্য নহ’লে খাদ্য প্রস্তুতি আৰু প্ৰণালী বন্ধ হ’ব আৰু জীয়াই থকাটো অসম্ভৱ হ’ব। অন্যহাতে শৈক্ষিক অভাৱৰ ফলত সংস্কৃতি নৰ’ব।
এইটো সত্য যে সংস্কৃতি নোহোৱাকৈ মানৱ সমাজ তিষ্ঠি নাথাকিব। স্পষ্টকৈ, পৰিয়ালে এই কাৰ্যবোৰ এৰাধৰাকৈ বা বাহিৰাকৈ নকৰে তাৰোপৰি ই এই সকলোবোৰ কাৰ্যলৈ সম্পূৰ্ণ বৰঙণি যোগায় আৰু এইক্ষেত্ৰত বৰ্তমানলৈকে এই বৰঙণি আগবঢ়াবলৈ কোনো বেলেগ সংস্থা গঢ় দিয়া নাই। এসময়ত এইটো অনুভৱ কৰা হৈছিল আৰু Mardock এ দাবী কৰিছিল “The immense utility of the nuclear family and the basic reason for its universality thus begin to emerge in strong relief”.
৬২। বিবাহ সংক্রান্তীয় আইনসমূহ উল্লেখ কৰা? (Mention the marriage related laws.)
উত্তৰঃ ভাৰতীয় সমাজত বিবাহৰ ক্ষেত্ৰত সৃষ্টি হোৱা বিভিন্ন সমস্যাবোৰ সমাধানৰ বাবে বিভিন্ন সময়ত চৰকাৰে গ্ৰহণ কৰা বিধিগত ব্যৱস্থাবোৰকে বিবাহ সম্বন্ধীয় আইন বুলি কোৱা হয়। এই আইনসমূহৰ বিষয়ে তলত চমুকৈ আলোচনা কৰা হয়।
(ক) ১৯২৯ চনত বাল্যবিবাহ নিৰোধক আইন (Child Marriage Restraint Act 1929) প্ৰস্তুত কৰা হয় । এই আইনৰ দ্বাৰা ল’ৰাৰ বয়স কমেও ১৮ বছৰ আৰু ছোৱালীৰ নিম্নতম বয়স ১৫ বছৰ নিৰ্ধাৰণ কৰি দিয়ে আৰু লগতে আইন ভংগকাৰীক চৰ্তসাপেক্ষে দণ্ড দিয়াৰ ব্যৱস্থা কৰে।
(খ) ১৯৫৪ চনত বিশেষ বিবাহ অধিনিয়ম (Special Marriage Act 1954) গ্ৰহণ কৰা হয়। এই অধিনিয়ম অনুসৰি দৰাৰ নিম্নতম বয়স ২১ বছৰ আৰু কন্যাৰ ১৮ বছৰলৈ বৃদ্ধি কৰে।
(গ) ১৮৫৫ চনত হিন্দু বিধবা পুনৰ বিবাহ (The Hindu Widow Remarriage Act 1855) অধিনিয়ম গ্ৰহণ কৰা হয়। ইয়াৰ ফলস্বৰূপে বিধবা হিন্দু নাৰীয়ে ইচ্ছা কৰিলে পুনৰ বিবাহৰ অধিকাৰ পালে।
(ঘ) ১৯৬১ চনত যৌতুক নিৰোধক অধিনিয়ম (The Dowry Prohibition Act 1961) গ্ৰহণ কৰে ৷ এই আইনে যৌতুক সম্বন্ধীয় সমস্যাসমূহ সমাধান কৰে।
(ঙ) ১৯৫৫ চনত হিন্দু বিবাহ অধিনিয়ম (Hindu Marriage Act 1955) প্ৰস্তুত কৰা হয়। এই অধিনিয়ম হিন্দু বিবাহ সম্বন্ধীয় সমস্যাসমূহ সমাধান কৰে আৰু এই অধিনিয়ম কিছুমান নীতি নিয়ম বান্ধি দিয়ে।
শেষাংশত এইটো কোৱাটো সমীচিন হ’ব যে ভাৰতীয় সমাজত আন্তঃ আৰু বৰ্হি বিবাহৰো প্ৰচলন আছে। তদুপৰি এক বিবাহ আৰু বহু বিবাহৰো প্ৰচলন থকা দেখা যায়। বহু বিবাহক বহুপতি আৰু বহুপত্নী বিবাহ হিচাপে শ্ৰেণীকৰণ কৰা হৈছে। পৰম্পৰাগত ভাৰতীয় হিন্দু সমাজত অনুলোম আৰু প্ৰতিলোম বিবাহৰো প্ৰচলন থকাৰ কথা শাস্ত্ৰই কয়।
৬৩। পৰিয়ালৰ অৰ্থ সংজ্ঞানুসৰি ব্যাখ্যা কৰা। (Explain the meaning of family by definition?).
উত্তৰঃ সমাজবিজ্ঞান অনুসৰি, পৰিয়াল ৰক্ত, যৌন মিলন বা আইনী সম্পৰ্কৰ বন্ধনৰ পৰা এজন আনজনৰ সম্বন্ধিত ব্যক্তিৰ এক অন্তৰংগ ঘৰুৱাসমূহ হয়। সমাজৰ এক প্ৰাথমিক পাৰম্পৰিক ৰূপ য’ত পিতৃ-মাতৃৰ লগত শিশুৰ লালন-পালন হয়, যাক পৰিয়ালস্বৰূপে জনা যায় । পৰিয়াল বুলিলে দৰাচলতে এক সংগঠনক বুজায় য’ত সকলোৱে এক নিৰ্দিষ্ট ধৰ্ম আৰু ৰীতি-নীতিৰে সমাজত বসবাস কৰে।
উদাহৰণস্বৰূপে, মার্কিন যুক্তৰাষ্টৰ জনগণনা ব্যুৰো পৰিয়ালৰ ধাৰণাক এইদৰে ব্যক্ত কৰিছে যে, এক পৰিয়াল দুজন ব্যক্তি বা অধিক (য’ত এক গৃহস্থ থাকে) ৰ এক সংগঠন বা গোট হয়, যি জন্ম, বিবাহ বা দত্তক গ্ৰহণ আৰু একলগে থকাত সম্বন্ধিত হয়।
ষ্টিফেন (১৯৯৯)ৰ মত অনুসৰি, পৰিয়ালক এক সামাজিক ব্যৱস্থাৰ ৰূপত পৰিভাষিত কৰা যায়, য’ত বিবাহৰ ভিত্তি থাকে, য’ত স্বামী-স্ত্ৰীৰ অধিকাৰসমূহ আৰু কৰ্তব্যৰ মান্যতা উপস্থিত থাকে, স্বামী, স্ত্রী আৰু শিশুৰ বাবে সামান্য নিবাস স্বামী-স্ত্ৰীৰ মাজত পাৰস্পৰিক আর্থিক দায়িত্ব থাকে । পৰিয়াল বুলিলে এক সমূহক বুজা যায়।
পৰিয়াল বুলিলে য’ত প্ৰত্যেককে মৰম, দয়া, নৈতিকতা, সংবেদনশীলতা, সাধাৰণ জ্ঞান লোৱা, সততা, ন্যায়ৱান ইত্যাদিৰ শিক্ষা দিয়ে আৰু এই মূল্যতাসমূহে এক সমুদায়ত থকাৰ আৱশ্যকতা বুজায় আৰু এক সমুদায়ত থকাত সহায় কৰে। পৰিয়ালৰ অৰ্থ বিশ্লেষণৰ ক্ষেত্ৰত বিভিন্ন জনে বিভিন্ন মতামত আৰু সংজ্ঞা আগবঢ়াইছে। এই সংজ্ঞাসমূহৰ দ্বাৰা আমি পৰিয়ালৰ সঠিক অর্থ আৰু মূল্য বুজি পোৱাত সহায় হ’ব।
৬৪। পৰিয়ালৰ প্ৰকাৰসমূহ উল্লেখ কৰা। (Mention the types of family?)
উত্তৰঃ পৰিয়ালক নিৰ্ধাৰিত স্থিতি আৰু ভূমিকা আৰু ব্যৱহাৰৰ মানদণ্ডৰ সৈতে সংলগ্ন হোৱা ব্যক্তিসকলৰ একতাৰ ৰূপক সংজ্ঞায়িত কৰাক বুজা যায়। পৰিয়ালৰ প্ৰকাৰসমূহ হ’ল –
(ক) অনুকেন্দ্ৰীয় পৰিয়াল – অনুকেন্দ্ৰীয় পৰিয়াল বুলিলে দুই
প্রজন্ম একেলগে বসবাস কৰাক বুজায় (পিতৃ-মাতৃ আৰু শিশুসহ)।
(খ) পাৰম্পৰিক সম্প্ৰসাৰিত পৰিয়াল – তিনিটা বা তাতোকৈ অধিক প্রজন্ম এক পৰিয়ালত একেলগে থাকে আৰু এক নিয়মিত যোগাযোগৰ ঘনিষ্ঠতা থাকে তাকে পাৰম্পৰিক সম্প্ৰসাৰিত পৰিয়াল বোলে।
(গ) অবনমিত সম্প্ৰসাৰিত পৰিয়াল – অনুকেন্দ্ৰীয় পৰিয়াল যি যৌথ পৰিয়ালৰ পৰা পৃথকভাৱে থাকে কিন্তু আত্মীয়ৰ সৈতে যৌথবোধভাৱে সম্পৰ্ক অব্যাহত ৰাখি যায়, তাকে অবনমিত সম্প্ৰসাৰিত পৰিয়াল বোলে।
(ঘ) একক পিতৃ বা মাতৃকেন্দ্ৰিক পৰিয়াল – এই পৰিয়াল কোনো এক পিতৃ বা মাতৃৰ অৱস্থিতি আৰু তেওঁৰ শিশুৰ দ্বাৰা গঠিত হয়।
(ঙ) পুনরগঠিত পৰিয়াল – যেতিয়া দুই মূল্যৱান পৰিয়ালৰ অংশসমূহ একত্ৰিত কৰা হয়, তেতিয়া এক নতুন পদক্ষেপৰ সৎ পৰিয়ালৰ গঠন হয়।
ইয়াৰ উপৰিও, গঠনমূলক, সমাজমূলক আৰু কৰ্তৃপক্ষমূলকভাৱে পৰিয়ালক ভিন্নভাৱে বিশ্লেষণ কৰা হৈছে যেনে — পিতৃকেন্দ্ৰিক পৰিয়াল, মাতৃকেন্দ্ৰিক পৰিয়াল, যৌথ পৰিয়াল, বিশেষ বৈবাহিক প্রথা-সম্পর্কিত পৰিয়াল ইত্যাদি।
৬৫। ১৯২৯ চনৰ বাল্য বিবাহ নিৰোধক অধিনিয়ম সম্পর্কে চমুটোকা লিখা। (Write a short note on the child marriage restraint Act 1929)
উত্তৰঃ বাল্য বিবাহৰ গুণতকৈ দোষৰ মাত্ৰাই অধিক। সেয়ে ৰাজা ৰাম মোহন ৰায়, ঈশ্বৰচন্দ্ৰ বিদ্যাসাগৰ, ৰায় হৰিবিলাস, শাৰদা আদিৰ মনত এই বিষয়ে চিন্তাৰ কাৰণ হৈ উঠিল। তেওঁলোক আৰু আন আন বহু ব্যক্তিৰ চেষ্টাত ১৮৬০ চনৰ ১০ বছৰৰ তলত ল’ৰা-ছোৱালীৰ বিবাহ নিষিদ্ধ কৰা হয়। ১৮৯১ চনত নিম্নতম বিবাহৰ বয়স ১২ বছৰ বুলি ধৰি লোৱা হয়। ১৯২৯ চনত বাল্য বিবাহ নিৰোধক অধিনিয়মৰ যোগেদি বাল্য বিবাহ নিৰোধ কৰা হয়। আধুনিক আইন অনুযায়ী ১৮ বছৰৰ তলৰ ছোৱালী আৰু ২১ বছৰৰ তলৰ ল’ৰাৰ মাজত বিবাহ হ’ব নোৱাৰে, ই অধিনিয়ম অনুযায়ী নিষিদ্ধ।
৬৬। ১৯৫৫ চনৰ হিন্দু বিবাহ অধিনিয়ম সমূহ কি কি? (What are the rules of Hindu marriage Act, 1955?)
উত্তৰঃ ভাৰতীয় হিন্দু সমাজৰ বিবাহ পদ্ধতিত থকা নানা ধৰণৰ দোষ-ত্রুটিবোৰ নোহোৱা কৰিবৰ অৰ্থে ১৯৫৫ চনত “হিন্দু বিবাহ অধিনিয়ম” প্ৰৱৰ্তন কৰা হয়। এই অধিনিয়মে বিবাহৰ বয়স, বিবাহ বিচ্ছেদ, বিধবা বিবাহ আদি সকলো বিষয়কে সামৰি লৈছে। এই অধিনিময় অনুযায়ী ল’ৰাৰ বয়স ১৮ বছৰ আৰু ছোৱালীৰ বয়স ১৫ বছৰৰ কম হ’লে বিবাহ হ’ব নোৱাৰিব। এই অধিনিয়মে অনুসূচিত জাতিৰ বাহিৰে হিন্দুৰ উপৰিও বৌদ্ধ, জৈন আদি সকলো ধর্মকে সামৰি লৈছে। এই অধিনিয়ম মতে তলত দিয়া বিষয়বোৰ বিচাৰযোগ্য—
(ক) প্রত্যেকই কোনো বিবাহ বন্ধনৰ পৰা মুক্ত হ’ব নোৱাৰিব।
(খ) কোনো পক্ষই অবিবেচক হ’ব নালাগিব।
(গ) দৰাৰ ১৮ বছৰ, কন্যাৰ ১৫ বছৰৰ কম হ’ব নোৱাৰিব।
(ঘ) দুয়োপক্ষই কোনো প্ৰকাৰে কাৰো লগত অবৈধ সম্পৰ্ক ৰাখিব নোৱাৰিব।
(ঙ) দৰা-কন্যা সপিণ্ড হ’ব নালাগিব।
(চ) ১৫ বছৰৰ কন্যা যদি বিবাহ দিব লগীয়া হয় তেন্তে অভিভাবকৰ অনুমতি অনুসৰিহে বিবাহ দিব পাৰিব।
এই অধিনিয়ম মতে বিবাহ বিচ্ছেদৰ ক্ষেত্ৰতো কিছুমান স্বীকৃত কাৰণ আছে। যেনে –
(ক) যদি কোনো পক্ষ অবৈধ যৌন সম্পর্কত লিপ্ত হয়।
(খ) কোনো পক্ষ যদি ধর্মান্তৰিত হয়।
(গ) যদি কোনো পক্ষৰ কুন্ঠৰোগ বা যৌনৰোগ হয়।
(ঘ) কোনো পক্ষ যদি দৰ্খাস্ত কৰাৰ তিনিবছৰ আগৰপৰা মানসিক ৰোগত ভুগি থাকে।
(ঙ) কোনো পক্ষ যদি সন্ন্যাসী হয় বা সাত বছৰলৈকে নিৰুদ্দেশ হৈ থাকে।
(চ) যদি কোনো পক্ষই বৈবাহিক অধিকাৰ প্ৰত্যাস্থাপনৰ (Restitution of Conjugal Right) আদেশ পালন নকৰে।
৬৭। মুছলমান বিবাহ সম্পর্কে চমুকৈ লিখা। (Write briefly about Muslim marriage.)
উত্তৰঃ পৰম্পৰাগত সমাজ আধুনিক সমাজ উভয়তেই সামাজিক সংস্থা হিচাপে বিবাহ বিদ্যামান। বিবাহ হৈছে পতি-পত্নীৰ সামাজিক ভাৱে স্বীকৃতি দিয়া মিলন (Marriage is a socially recognized union of husband and wife)
ইছলাম সমাজত বিবাহক নিকাহ (Nikah) বুলি কোৱা হয়। ইছলামসকলৰ মতে বিবাহ হৈছে পতি-পত্নীৰ এক চুক্তি যি চুক্তিৰ দ্বাৰা এহাল পতি-পত্নীৰ যৌন সম্বন্ধ স্বীকৃত হয়। নিজৰ ভিতৰত কিছুমান দায়িত্ব আৰু কৰ্ত্তব্য পালন কৰিবলৈ বাধ্য কৰোৱা হয়। এহাতে ইছলাম বিবাহ সামাজিক চুক্তি হ’লেও আনহাতে ধর্মীয় চুক্তি। ইছলামসকলে ভাবে ই সামাজিক জীৱনৰ মূল আধাৰ সেয়ে ইয়াক সামাজিক সংস্থা বুলি কোৱা হয় ।
ইছলাম বিবাহৰ ক্ষেত্ৰত নিম্নলিখিত সংজ্ঞা সমূহেই উল্লেখযোগ্য–
দি. এফ. মূল্লাৰ মতে বিবাহ হৈছে এটি চুক্তি যাৰ দ্বাৰা সন্তান প্রতিপালন আৰু সন্তানৰ স্বীকৃতিৰ উদ্দেশ্য নিহিত থাকে (Marriage is a contract for the purpose of legalizing sexual intercourse and the procreation of children).
চাৰ ৰলেণ্ডৰ মতে বিবাহ হৈছে এটি চুক্তি যাৰ দ্বাৰা পতি পত্নীয়ে যৌনসম্বন্ধ স্থাপনৰ স্বীকৃতি পায় আৰু সন্তানৰ লালন-পালনৰ দায়িত্ব বহন কৰিব লগীয়া হয়। (Marriage (Nikah) is a contract for the purpose of legalizing sexual intercourse and the procreation of children).
ওপৰোক্ত আলোচনাৰ দ্বাৰা প্রতীয়মান হ’ল যে ইছলাম বিবাহ হৈছে এটি সামাজিক আৰু ধৰ্মীয় চুক্তি৷ই ব্যক্তি আৰু সামাজিক জীৱন নিয়ন্ত্রিত কৰে। বিবাহৰ দ্বাৰা নিয়মীয়া যৌন সম্বন্ধ স্থাপন, সন্তান আৰু সন্তানৰ প্ৰতিপালনৰ দায়িত্ব বহন কৰিবলৈ স্বীকৃতি পায়।
৬৮। চুন্নী সম্প্ৰদায়ৰ ইছলাম বিবাহৰ প্ৰকাৰসমূহ কি কি লিখা। (What are the types of muslim marriages in the Sunni Community.)
উত্তৰঃ চুন্নী সম্প্রদায়ত বিবাহ তলত দিয়া ভাগত বিভক্ত –
১। চাহিহ বিবাহ (Valid Marriage)
২। বাতিল বিবাহ (Void Marriage)
৩। ফচিদ বিবাহ (Irregular Marriage)
১। চাহিহ বিবাহ – ধর্মীয় আৰু আইনৰ আৱশ্যকতা সমূহ পূৰণ কৰি যি বিবাহ সম্পাদন হয় তাক চাহিহ বিবাহ বোলে।
২। বাতিল বিবাহ – ধৰ্মীয় নিষেধ ভাগ কৰি যি বিবাহ হয় তাকে বাতিল বিবাহ বোলা হয় ।
৩। ফচিদ বিবাহ – এনে বিবাহ অস্থায়ী নিষেধ মানি চলি সম্পাদন হয়। এনে বিবাহক আইনসংগত বা আইন বিৰুদ্ধে বুলি ভবা নহয়।
ওপৰোক্ত বিবাহকেইটি চুন্নী সম্প্ৰদায়ৰ ক্ষেত্ৰতহে প্রযোজ্য। চিয়া সম্প্ৰদায়ৰ বিবাহৰ ক্ষেত্ৰত কিছু পার্থক্য থকা দেখা যায়। চিয়া আইনমতে ফচিদ বিবাহ (Irregular Marriage) আৰু বাতিল বিবাহৰ (Void Marriage) কোনো পৃথক অনুমোদন দিয়া হোৱা নাই।
৬৯। ক্ষণস্থায়ী (মোটা) বিবাহ বুলিলে কি বুজা? (What do you mean by temporary (muta) marriage.)
উত্তৰঃ মোটা বিবাহ চিয়া সম্প্ৰদায়ৰ ক্ষেত্ৰতহে প্ৰযোজ্য। ইয়াৰ শৈক্ষিক অৰ্থ আছে। মোটাৰ অৰ্থ হৈছে তৃপ্তি। সেয়েহে মোটা বিবাহৰ উদ্দেশ্য হৈছে তৃপ্তি সাধন কৰা ।
প্রাচীন কালত মোটা বিবাহৰ অতি প্ৰচলন আছিল । পিছত ধর্মযাজকসকলে এই বিবাহ নিষিদ্ধ কৰিলে তথাপি এই বিবাহ কোনো কোনো সমাজত এতিয়াও প্ৰচলন হোৱা দেখা যায়। মোটা বিবাহৰ কিছুমান নিয়ম আছে; যেনে –
১। মোটা বিবাহ যেতিয়া অস্থায়ী সেয়ে এই বিবাহত নিৰ্ধাৰিত সময়ৰ চুক্তি থাকে। নির্দিষ্ট সময় পাৰহৈ যোৱাৰ পাছত এই বিবাহৰ কোনো মূল্য নাথাকে।
২। মোটা বিবাহত নিৰ্ধাৰিত যৌতুক কন্যাপক্ষৰ পৰা বিবাহৰ চুক্তি কৰাৰ আগতে নিৰ্ধাৰণ কৰি লোৱা হয় ।
ইয়াৰ পৰা বুজা গ’ল যে মোটা বিবাহ নিৰ্দিষ্ট সময়ৰ বাবেহে প্ৰযোজ্য। যদি যৌতুক বিবাহৰ পূৰ্বে নিৰ্ধাৰণ কৰা নহয় সেই বিবাহ বাতিল কৰা হয়, যদি বিবাহৰ সময়ৰ চুক্তি পূৰ্বতে নিৰ্ধাৰণ কৰা নহয় তেনে বিবাহ স্থায়ী হয়।
৭০। মোটা বিবাহ আৰু নিকাহৰ মাজৰ পাৰ্থক্য কি? (What is the difference between muta marriage and nikah.)
উত্তৰঃ প্ৰথমতে, মোটা বিবাহ অস্থায়ী। ই মাথোন নিৰ্ধাৰিত সময়ৰ বাবেহে প্ৰযোজ্য। কিন্তু নিকাহ স্থায়ী পতি-পত্নীৰ মাজৰ সম্বন্ধ। বিবাহ বিচ্ছেদ মৃত্যুৰ পাচতহে নোহোৱা হয়।
দ্বিতীয়তে, নিকাহ প্রায় সকলো সমাজতে দেখা যায়। ইচিয়া আৰু চুন্নী সম্প্রদায়তো প্রযোজ্য। কিন্তু মোটা বিবাহ মাথোন চিয়া সম্প্রদায়তহে স্বীকৃত।
তৃতীয়তে, নিকাহত ‘বিবাহ বিচ্ছেদৰ’ নিয়ম (provision) আছে। মোটা বিবাহত তেনে নিয়ম নাই।
চতুৰ্থতে, নিকাহৰ দ্বাৰা হোৱা বিবাহত নাৰীয়ে আইনসংগত ভাৱে সম্পত্তিৰ অধিকাৰ লাভ কৰে। মোটা বিবাহত নিৰ্দিষ্ট সময়ৰ বাবেহে সম্পত্তিৰ অধিকাৰী হয়।
পঞ্চমতে, মোটা বিবাহত নিৰ্দিষ্ট সময় পাৰ হৈ যোৱাৰ পাছত নিজৰ ভৰণ-পোষণৰ দায়িত্ব পত্নীয়ে নিজে বহন কৰিবলগীয়া হয়। অর্থাৎ পত্নীৰ দায়িত্বৰ বাবে পতিৰ পৰা দাবী কৰিব নোৱাৰে, যদি নিৰ্দ্ধাৰিত সময়সূচী পাৰ হৈ যায়।
৭১। হিন্দু বিবাহৰ ক্ষেত্ৰত নিষেধ সম্পর্কে লিখা। (Write about the restriction on hindu marriage.)
উত্তৰঃ হিন্দু সমাজত বিবাহৰ ক্ষেত্ৰত কিছুমান নিষেধ আছে। সেইবোৰৰ ভিতৰত নিম্নলিখিতবোৰেই উল্লেখযোগ্য।
হিন্দু শাস্ত্ৰকাৰ সকলৰ মতে হিন্দুসকলে নিজৰ বৰ্ণৰ ভিতৰতে বিবাহ কৰাব লাগে অর্থাৎ অন্তঃবিবাহ (Endogamy) মানি চলিব লাগে।
হিন্দু অন্তঃবিবাহৰ নানা ধৰণৰ কাৰণ আছে। তাৰে ভিতৰত প্ৰজাতীয় ভিন্নতা, জন্মৰ ওপৰত গুৰুত্ব, জৈন আৰু বৌদ্ধ ধৰ্মৰ প্ৰভাৱ, বাল্যবিবাহ, মুছলমানৰ আগমন আদি উল্লেখযোগ্য। সমগ্ৰ ভাৰতবৰ্ষত বিভিন্ন জাতি জনজাতিৰ মাজত বিভিন্ন বহির্বিবাহৰ প্ৰচলন আছে সেইবোৰৰ ভিতৰত টোটেম বা কুলচিহ্ন বহির্বিবাহ, গোত্র বহির্বিবাহ, পিগু বহির্বিবাহ, প্ৰবাৰ বহির্বিবাহেই প্ৰধান। পি. এইচ. প্ৰভূৰ মতে বহির্বিবাহৰ ক্ষেত্ৰত গোত্ৰ, প্ৰবৰ আৰু পিণ্ড এই তিনিটা ধাৰণাৰ যথেষ্ট পৰিৱৰ্তন আৰু ৰূপান্তৰ হৈছে আৰু সেইবোৰত মৌলিক অৰ্থৰ বিষয়ে নিশ্চিত হোৱাৰ উপায় নাই।
৭২। মুছলীম বিবাহ বিচ্ছেদ অধিনিয়ম ১৯৩৯ ত কি কি নিয়ম উল্লেখ আছে? (What are the rules mentioned in the Muslim Divorce Act 1939.)
উত্তৰঃ এই আইন প্রয়োগ কৰাৰ আগতে মাথোন পতিয়েহে পত্নীক তালাক দিয়াৰ অধিকাৰ পাইছিল। কিন্তু এই আইন প্ৰৱৰ্তন কৰাৰ পাছত মুছলীম মহিলাই বিবাহ বিচ্ছেদৰ অধিকাৰ লাভ কৰিলে ৷ নিম্নলিখিত কাৰণত মুছলীম মহিলাই তেওঁৰ স্বামীক তালাক দিব পাৰে —
(ক) এগৰাকী মহিলাই তেওঁৰ স্বামী কমেও চাৰি বছৰ কাল নিৰুদ্দেশ হৈ থাকিলে বিবাহ বিচ্ছেদ কৰিব পাৰে।
(খ) এগৰাকী মহিলাই যদি স্বামীৰ পৰা কমেও দুবছৰ কাল অৱহেলিত হৈ থাকে।
(গ) স্বামী যদি সাত বছৰ বা তাতোধিক কাল কাৰাৰুদ্ধ (imprisonment) হৈ থাকে।
(ঘ) যদি পত্নী গৰাকীৰ তিনিবছৰৰ ভিতৰত স্বামীৰ লগত কোনোদিনে বৈবাহিক দায়বদ্ধতা (marital obligations) নাথাকে।
(ঙ) স্বামীৰ অক্ষমতাৰ (impotency) কাৰণে মুছলিম মহিলাই যদি সুখী যৌন সম্বন্ধৰে জীৱন-যাপন কৰিব নোৱাৰে।
(চ) যদি পতি যৌনৰোগত আক্রান্ত হয় ।
(ছ) যদি পতিয়ে পত্নীক কঠোৰ ব্যৱহাৰ কৰে।
৭৩। খ্ৰীষ্টিয়ান বিবাহৰ লক্ষ্যসমূহ কি কি? ( What are the aims of christian marriage?)
উত্তৰঃ খ্ৰীষ্টিয়ান বিবাহৰ মূল লক্ষ্য এনেধৰণৰ–
১। যৌনতৃপ্তি – যৌনতৃপ্তি খ্ৰীষ্টিয়ান বিবাহৰ অন্যতম লক্ষ্য।
২। পৰিয়ালৰ সংস্থাপন – ই খ্ৰীষ্টিয়ান বিবাহৰ অন্যতম লক্ষ্য।
৩। খ্ৰীষ্টিয়ান বিবাহৰ তৃতীয় লক্ষ্য হৈছে যৌনসম্বন্ধৰ স্থিৰতা। ই জীৱনজোৰা সামাজিক চুক্তি।
৪। প্রেম, সহযোগিতা, ত্যাগ স্বীকাৰ খ্ৰীষ্টিয়ান বিবাহৰ অন্যতম প্রধান লক্ষ্য।
৭৪। ভাৰতীয় খ্ৰীষ্টিয়ান বিবাহ অধিনিয়ম ১৮৭২ ত কি কি নিয়ম উল্লেখিত আছে? (What are the rules mentioned in the Indian Christian Marriage Act 1872.)
উত্তৰঃ ইংৰাজ শাসনকালত ভাৰতবৰ্ষত ১৮৭২ চনত ‘খ্ৰীষ্টিয়ান বিবাহ অধিনিয়ম’ আইনখন প্ৰৱৰ্তন কৰা হয়। এই আইনখনৰ ৮৮ টা শ্রেণী (section) আৰু ৫ টা সূচী আছে। এই আইনখন নিম্নলিখিত পৰিস্থিতিৰ (condition) ভিত্তিত প্রতিষ্ঠিত—
১। ল’ৰা বা ছোৱালীৰ বিবাহৰ বয়স ক্রমান্বয়ে ১৬ বছৰ আৰু ১৩ বছৰ হ’ব লাগিব।
২। স্বীকৃত বিবাহৰ বাবে দুজন সাক্ষীৰ (witnesses) আৱশ্যক।
এই আইনখনৰ সপ্তম অংশত্ দণ্ড বিহাৰ (punishment) নির্দেশ আছে। এই আইনৰ ৬৬ ধাৰাত উল্লেখ আছে যদি কোনো ব্যক্তিয়ে ভুলকৈ শপত গ্ৰহণ কৰে বা ভুল চাৰ্টিফিকেট প্রস্তুত কৰে তেওঁ আইনমতে দণ্ডনীয় হ’ব । ভাৰতীয় দণ্ডবিধি আইন ১৯৩ ধাৰাত এই শাস্তিৰ উল্লেখ আছে।
ৰচনাধৰ্মী প্রশ্নোত্তৰঃ
১। বিবাহৰ বৈশিষ্ট্যসমূহ আলোচনা কৰা । (Discuss the features of marriage.)
উত্তৰঃ বিবাহৰ বৈশিষ্ট্যসমূহ তলত আলোচনা কৰা হ’ল —
(ক) বিশ্বজনীনতা – বিবাহ এক বিশ্বজনীন সামাজিক সংস্থা। পৃথিৱীৰ সকলো সমাজতে বিবাহ প্ৰথাৰ প্ৰচলন আছে। বিভিন্ন সমাজত বিবাহ পদ্ধতিৰ বিভিন্নতা আছে। প্ৰায়বোৰ সমাজতে বিবাহক জীৱনৰ এক অবিচ্ছেদ্য নীতি ৰূপে গণ্য কৰা হয়। উদাহৰণস্বৰূপে – জাপানত অবিবাহিত লোকক সমাজক অৱমাননা কৰা ব্যক্তি ৰূপে গণ্য কৰা হয়। কোৰিয়াত অবিবাহিত ব্যক্তিক অর্ধমানৱ বুলি গণ্য কৰা হয়। হিন্দু সমাজত বিবাহক ধৰ্মীয় সংস্কাৰ ৰূপে গণ্য কৰা হয় আৰু ইয়াক প্ৰায় বাধ্যতামূলক বুলি ভবা হয়। ব্রাজিলৰ অবিবাহিত লোকসকলে বৰ কষ্টকৰ জীৱন যাপন কৰিব লগা হোৱাৰ কথা লেভীস্টছৰ তেওঁৰ পৰ্যবেক্ষণত উল্লেখ কৰিছে অৰ্থাৎ বিবাহ বিশ্বজনীনভাৱে স্বীকৃত এক সংস্থা।
(খ) পুৰুষ আৰু মহিলাৰ মাজৰ সম্বন্ধ – বিবাহ হ’ল পুৰুষ আৰু মহিলাৰ সংযোগ স্থাপনকাৰী এক সংস্থা। বিবাহৰ জৰিয়তে একাধিক পুৰুষ বা একাধিক মহিলাৰ মাজত সম্বন্ধ স্থাপন হ’ব পাৰে। কোনে কাৰ লগত বৈবাহিক সম্বন্ধ স্থাপন কৰিব পাৰে, কিমান সংখ্যক ব্যক্তিৰ লগত বৈবাহিক সম্বন্ধ স্থাপন কৰিব পাৰিব আদি বেলেগ বেলেগ সমাজৰ সুকীয়া সুকীয়া নিয়ম আছে। নিকট সম্বন্ধীয় তেজ-মঙহৰ সম্বন্ধ থকা পুৰুষ-মহিলাৰ বিবাহৰ অনুমোদন প্ৰায়বোৰ সমাজতেই নহয়।
(গ) বৈবাহিক সম্বন্ধ দীর্ঘদিনীয়া – পতি-পত্নীৰ সম্বন্ধ সাধাৰণতে দীঘলীয়া বা জীৱনজোৰা হয়। কেৱল যৌন সম্বন্ধ ৰক্ষাৰ বাবে বৈবাহিক সম্বন্ধ নহয়। ধর্ম, প্রথা আইন আদিয়ে স্বীকৃতি নিদিয়া যৌন সম্বন্ধৰ লগত বৈবাহিক সম্বন্ধ নিমিলে। হিন্দু বিশ্বাস মতে মৃত্যুৱেও বৈবাহিক সম্বন্ধক শেষ কৰিব নোৱাৰে।
(ঘ) বিবাহৰ বাবে সামাজিক অনুমোদনৰ প্ৰয়োজন – সমাজে অনুমোদন দিলেহে কোনো পুৰুষ-মহিলাৰ বিবাহক বৈধ বুলি গণ্য কৰা হয়। সামাজিকভাৱে নিষিদ্ধ বিবাহে বৈধতা নাপায়। উদাহৰণস্বৰূপে— সকলো সমাজতে ককাই-ভাই-ভনী আদিৰ মাজত বিবাহ নিষিদ্ধ।
(ঙ) বিবাহৰ লগত সামাজিক বা ধর্মীয় কার্য সম্পর্কিত – কিছুমান ধর্মীয় বা সামাজিক কার্য পালন কৰিহে বিবাহক স্বীকৃতি প্ৰদান কৰা হয়। প্রতি সমাজতে বিবাহৰ বাবে কিছুমান প্রথা আছে। এই প্রথাসমূহ বা সামাজিক ৰীতিৰে হোৱা বিবাহে বৈধতা পায়।
(চ) বিবাহে পাৰস্পৰিক দায়বদ্ধতাৰ সৃষ্টি কৰে – বিবাহৰ জৰিয়তে পতি-পত্নীৰ ওপৰত কিছুমান অধিকাৰ আৰু কৰ্তব্য আৰোপ কৰা হয়। পতি-পত্নী আৰু তেওঁলোকৰ সন্তানে সকলোৱে সকলোৰে সহায় সহযোগিতা পায়। বিপদ-আপদ আৰু বেমাৰ আজাৰত বা অন্যান্য দুৰ্যোগৰ সময়ত ইজনে-সিজনক সহযোগিতা আৰু সহায় আগবঢ়ায়।
২। বিবাহৰ উদ্দেশ্য আৰু স্বৰূপ সম্পর্কে আলোচনা কৰা । (Discuss the purpose and nature of marriage.)
উত্তৰঃ বিবাহৰ সম্বন্ধে আলোচনা সমাজতত্ত্ব শাস্ত্ৰৰ অন্যতম আলোচনা। সমাজতত্ত্ববিদ এইচ. এম. জনচনৰ মতে বিবাহ হ’ল — “এহাল পুৰুষ-নাৰীৰ মাজত নিজৰ মৰ্যাদা ৰক্ষাৰ্থে সন্তান লাভৰ উদ্দেশ্যৰে স্থায়ীভাৱে মিলিত হোৱা যৌন সম্বন্ধ।” তেওঁৰ মতে সন্তান উৎপাদন আৰু লালন-পালনৰ দায়িত্ব তথা পিতৃ-মাতৃৰ কৰ্তব্যক বাদ দি হোৱা যৌন মিলন বিবাহ নহয় ৷ উক্ত সংজ্ঞাৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি ক’ব পাৰি যে বিবাহ হৈছে সন্তান লাভৰ কাৰণে স্থায়ী আৰু নিয়মীয়াভাৱে হোৱা যৌন মিলন আৰু পিতৃ-মাতৃৰ দায়িত্ব পালনৰ বাবে নিজকে প্ৰস্তুত কৰি লোৱা ব্যৱস্থা । বিবাহৰ জৰিয়তে পুৰুষানুক্রমে সংস্কৃতিৰ হস্তান্তৰ হয়। প্ৰসংগক্ৰমে উল্লেখ কৰা বাঞ্ছনীয় যে যৌন তৃপ্তিয়েই মানুহৰ চৰম উদ্দেশ্য নহয় বা যৌনতৃপ্তি সাধনৰ বাবেই মানুহ জীয়াই নাথাকে। সম্পত্তিৰ অধিকাৰ লাভৰ বাবেই এনে বিবাহ প্রচলন আছে। বিবাহৰ মূল উদ্দেশ্যসমূহ তলত আলোচনা কৰা হ’ল–
(ক) বিবাহৰ মূল উদ্দেশ্য হ’ল যৌন সম্বন্ধ স্থাপন আৰু নিয়মিতকৰণ।
(খ) সন্তান উৎপাদন আৰু প্ৰতিপালন কৰা।
(গ) সমাজত পিতৃ-মাতৃৰ ভূমিকা আৰু কৰ্তব্য পালন কৰা।
(ঘ) সম্পত্তিৰ সংৰক্ষণ কৰা আৰু অৰ্থ আহৰণ কৰা ।
(ঙ) সামাজিক শৃংখলা অটুট ৰাখি যৌন নিষেধ মানি চলা।
(চ) সামাজিক জীৱন-যাপনৰ শিক্ষা গ্রহণ।
(ছ) ধর্মীয় কার্য সম্পাদন।
(জ) বিবাহৰ যোগেদি ব্যক্তিত্ত বিকাশ ঘটোৱা ।
(ঝ) সংস্কৃতি সংৰক্ষণ আৰু হস্তান্তৰকৰণ আদি।
আধুনিক যুগত বিবাহৰ উদ্দেশ্যৰ কিছু পৰিৱৰ্তন ঘটিছে। উদাহৰণস্বৰূপে বৰ্তমানৰ বিবাহ পদ্ধতিয়ে নাৰীৰ সামাজিক মর্যাদা উন্নতকৰণত গুৰুত্ব আৰোপ কৰিছে। একেধৰণেই এক পতি-পত্নী বিবাহৰ যোগে কম সন্তান জন্ম দিয়াটো আদর্শ বিবাহৰ স্বৰূপ হিচাপে পৰিগণিত হৈছে। মুঠতে ক’ব পাৰি যে সামাজিক স্বীকৃতি দানেহে বিবাহৰ উদ্দেশ্য সফল কৰে।
৩। বিবাহৰ প্ৰকাৰসমূহ আলোচনা কৰা। (Discuss the types of marriage.)
উত্তৰঃ পৃথিৱীৰ বিভিন্ন মানৱ সমাজত বিভিন্ন পদ্ধতিৰে বিবাহ হয়। এই পদ্ধতিসমূহক প্ৰধানকৈ নিম্নলিখিত ভাগত ভাগ কৰিব পাৰি।
(ক) এক পতি-পত্নী বিবাহ (Monogamy) – মানৱ সমাজ সভ্যতাৰ পথত অগ্ৰসৰ হোৱাৰ লগে লগে সমগ্র বিশ্বতে এক পতি-পত্নী বিবাহৰ মাত্রা বৃদ্ধি পাব ধৰিছে। আধুনিক সমাজে এক পতি-পত্নী বিবাহক আদর্শ বিবাহ হিচাপে গ্ৰহণ কৰিছে, এই বিবাহ প্ৰথমতে এজন পুৰুষে একে সময়তে এগৰাকী নাৰীকহে বা এগৰাকী নাৰীয়ে একে সময়তে এজন পুৰুষকহে বিবাহ কৰিব পাৰে। এনে বিবাহ পদ্ধতিৰে পৰিচালিত সমাজৰ কোনো ব্যক্তিয়ে দ্বিতীয় পতি বা পত্নী গ্ৰহণ কৰিব লগা হলে প্রথম পতি বা পত্নীক বিধিগত পৃথকীকৰণ কৰিব লাগে। অৱশ্যে পত্নীৰ অকাল বিয়োগত দ্বিতীয় বিবাহ হ’ব পাৰে। এনে পদ্ধতিৰ বিবাহত পতিৰ মৃত্যু হ’লে পত্নীয়ে অকলশৰীয়া জীৱন-যাপন কৰিব লাগে, যদিহে বিধবা বিবাহৰ প্ৰচলন নাথাকে। কিছুমান সমাজে আকৌ পত্নীৰ সন্তান জন্ম দিয়াৰ অক্ষমতা থাকিলে দ্বিতীয় বিবাহৰ অনুমোদন জনায়।
বহু পতি-পত্নী বিবাহ প্রথা প্রচলন থকা সমাজবোৰো ক্ৰমে এক পতি-পত্নী বিবাহ প্ৰথাৰ প্ৰতি ধাৱিত হৈছে৷ এই দৃষ্টিভংগীৰে ক’ব পাৰি যে এক পতি-পত্নী বিবাহ প্রথাতকৈ বহু পতি-পত্নী বিবাহ প্ৰথা পুৰণি ৷ সামাজিক আৰু আৰ্থিক অৱস্থায়ো এক পতি-পত্নী বিবাহ প্রথা প্রচলনত বৰঙণি যোগাইছে। কাৰণ, বর্তমান সময়ত এগৰাকীতকৈ অধিক পত্নী আৰু সৰহ সংখ্যক ল’ৰা-ছোৱালীক উপযুক্তভাৱে ভৰণ-পোষণ দিয়াত এজন পুৰুষৰ যথেষ্ট কষ্ট হয়। বিশেষকৈ উদ্যোগ প্রধান সমাজত সৰহ জনসংখ্যাৰ পৰিয়ালে জীৱন যাপন কৰাটো জটিল হৈ পৰিছে। গতিকে এক পতি-পত্নী বিবাহ প্রথাই অধিক জনপ্রিয়তা লাভ কৰিছে।
(খ) বহু পতি-পত্নী বিবাহ (Polygamy Marriage) – প্রাচীন কালত পৃথিৱীৰ বহুতো সমাজত এনে বিবাহ পদ্ধতিৰ প্ৰচলন থকাৰ অনুমান কৰিব পাৰি। এনে বিবাহ প্রথা মতে এজন পুৰুষে দুই বা ততোধিক নাৰীক পত্নী হিচাপে গ্ৰহণ কৰিব পাৰে বা এগৰাকী নাৰীয়ে দুজন বা ততোধিক পুৰুষক পতি হিচাপে গ্ৰহণ কৰিব পাৰে। এই বিবাহ পদ্ধতিক পুনৰ তিনিটা ভাগত ভাগ কৰিব পাৰি —
(১) বহু পত্নী বিবাহ।
(২) বহু পতি বিবাহ।
(৩) সমূহ বিবাহ।
(গ) অন্তঃবিবাহ (Endogamy) – সমগ্র পৃথিৱীতে মানৱ সমাজক বিভিন্ন জাতি উপজাতি বা শ্রেণী উপশ্রেণীত বিভক্ত হোৱা দেখা যায়। এই সকলোবিলাক জাতি বা শ্ৰেণীৰ মাজত উচ্চ নীচৰ ভেদ-ভাব থাকে। এই একে জাতিৰ ভিতৰত বিবাহ হোৱাটোৱেই মানুহৰ সাধাৰণভাৱে প্রচলিত ৰীতি৷ এই ৰীতি ৰক্ষা কৰি নিজৰ জাতি বা শ্ৰেণীৰ মাজত অনুষ্ঠিত হোৱা বিবাহ পদ্ধতিকে আন্তঃবিবাহ বোলে। পৃথিৱীৰ প্ৰায়ভাগ সমাজতে নিজৰ জাতি ধর্ম বা সম্প্ৰদায়ৰ বাহিৰত বিবাহ হোৱাত বাধা নিষেধ আছে। উদাহৰণ হিচাপে ভাৰতৰ জাতি প্ৰথা মতে, বিবাহ নিজ নিজ জাতিৰ ভিতৰতহে হ’ব লাগে। এই দৃষ্টিভংগীৰে ক’ব পাৰি যে, প্রত্যেকটো জাতিয়ে অন্তঃবিবাহী।
সামাজিক আৰু সাংস্কৃতিক ধাৰাবাহিকতা ৰক্ষা কৰাত অন্তঃবিবাহ পদ্ধতিয়ে সহায় কৰে। জাতি আৰু জনজাতিৰ ক্ষেত্ৰত অন্তঃবিবাহ পদ্ধতিয়ে এটা প্ৰধান বৈশিষ্ট্যৰ ভূমিকা গ্ৰহণ কৰিছে।
(ঘ) বহির্বিবাহ (Exogamy) – পৃথিৱীৰ সকলো বিবাহ পদ্ধতি কিছুমান নিৰ্দিষ্ট নিয়মেৰে সম্পাদিত হয়। এই নিয়মবোৰক সাধাৰণতে তিনিটা ভাগত ভাগ কৰিব পাৰি। যেনে—
(ক) বিবাহ সম্পৰ্ক কাৰ কাৰ মাজত হ’ব।
(খ) বিবাহ প্ৰণালী। আৰু
(গ) বিবাহ বিচ্ছেদ বা বিবাহৰ স্থায়িত্বতা।
অতি পুৰণি কালত ইজিপ্তৰ কোনো কোনো ৰাজপৰিয়ালত ভাতৃ-ভগ্নীৰ মাজত বিবাহ অনুষ্ঠিত হৈছিল যদিও বৰ্তমান পৃথিৱীৰ কোনো সমাজত ভাতৃ-ভগ্নীৰ বিবাহ অনুমোদিত নহয়। বর্তমান সকলো সমাজতে ভাতৃ-ভগ্নী সম্বন্ধীয় ব্যক্তিৰ মাজত নিজৰ গোত্র বা নিকটতম আত্মীয় ব্যক্তিৰ মাজত বিবাহ নিষিদ্ধ। এনেধৰণে নিজ বংশৰ বাহিৰত হোৱা বিবাহক বহির্বিবাহ বোলে।
কাৰ কাৰ মাজত বিবাহ নিষিদ্ধ সেই লৈ সমাজভেদে ভিন্নতা পৰিলক্ষিত হয়। উদাহৰণস্বৰূপে অসমীয়া সমাজৰ বিবাহ পদ্ধতি মতে বিলিংগ সহোদৰজ অর্থাৎ কোনো স্ত্ৰীৰ ল’ৰা-ছোৱালীৰ সৈতে তেওঁৰ ককায়েক বা ভায়েকৰ ল’ৰা-ছোৱালীৰ বিবিাহ নিষিদ্ধ, যদিও দেউৰী, মিকিৰ, ভীল, কদৰ, ওৰাৰ, খাৰিয়া, গোণ্ড, কুকি আদিৰ মাজতে এনে সম্বন্ধৰ মাজত অগ্ৰাধিকাৰৰ ভিত্তিত বিবাহ হয়। গতিকে নিজৰ জাতি ধৰ্ম বা সম্প্ৰদায়ৰ ভিতৰত গোত্র, কুল আদিৰ বিচাৰত যেতিয়া আন গোত্র বা কুলৰ বাহিৰত বিবাহ অনুষ্ঠিত হয় সেই বিবাহকে বহির্বিবাহ বুলি অভিহিত কৰিব লাগিব ।
৪। বহুপত্নী বিবাহ কাক বোলে? বহুপত্নী বিবাহৰ সুবিধা আৰু অসুবিধাসমূহ উল্লেখ কৰা? (What is polygamy? Mention the advantages and disadvantages of polygamy.)
উত্তৰঃ বহুতো কৃষিজীৱী আৰু জনজাতীয় সমাজত বহু পত্নী বিবাহ প্ৰথাৰ প্ৰচলন আছে। এই বিবাহ প্রথা মতে এজন পুৰুষে কেইবাগৰাকী নাৰীকো পত্নী হিচাপে গ্ৰহণ কৰিব পাৰে। কিছুমান সমাজত পত্নীৰ সংখ্যা অনুযায়ী পতিৰ সামাজিক প্রস্থিতি নিৰূপিত হোৱাটো সহায়ক হয়। সাধাৰণতে বহু পত্নী বিবাহৰ দ্বাৰা অধিক সংখ্যক নাৰী আৰু সন্তান লাভ হয়। এই অধিক জনসংখ্যা কৃষিকর্ম সহজভাৱে সমাধান কৰিবৰ বাবেও সহায়ক হয়। ফলত বহু পত্নী বিবাহৰ প্ৰচলন হৈছে। বহু পত্নী বিবাহৰ আৰু এটা কাৰণ দেখা যায়। বিবাহৰ অন্যতম উদ্দেশ্য হ’ল— নিয়মীয়া যৌন সম্বন্ধ স্থাপন কৰা। পত্নীয়ে সন্তান প্ৰসৱৰ কিছুদিন আগৰ পৰা সন্তান প্ৰসৱৰ কেইমাহমান পাছলৈকে পতিৰ লগত যৌন সম্বন্ধ স্থাপন কৰিব নোৱাৰে। একেদৰে কষ্টকৰ কাম-কাজো কৰিব নোৱাৰে। ফলত খেতিৰ কাৰ্যতো অসুবিধাৰ সন্মুখীন হয়। এনেবোৰ কাৰণতে পতিয়ে একাধিক পত্নী গ্রহণ কৰি যৌন লিপ্সা চৰিতাৰ্থ কৰাৰ লগতে তিৰোতা মানুহৰ কামবোৰো সুচাৰুৰূপে সমাধা কৰে।
বহুপত্নী বিবাহ দুই প্ৰকাৰৰ –
(ক) ভগ্নী বহুপত্নী বিবাহ।
(খ) অভগ্নী বহুপত্নী বিবাহ।
বহুপত্নী বিবাহৰ সুবিধা –
(ক) সন্তানসকল স্বাস্থ্যৱান হয় – সাধাৰণতে আঢ্যৱন্ত লোকেহে বহু পত্নী বিবাহ কৰায়। তদুপৰি অধিক পত্নী থকাৰ বাবে কেৱল এগৰাকী নাৰীয়েই অধিক সন্তান জন্ম দিব লগা নহয়।
(খ) সন্তান প্রতিপালনৰ সুবিধা – সন্তানৰ তত্ত্বধান বা লালন-পালনৰ ক্ষেত্ৰত একাধিক নাৰী থকাৰ বাবে সুবিধা হয়। এগৰাকী অন্য কামত ব্যস্ত থাকিলেও আন এগৰাকীয়ে সন্তানৰ চোৱা চিতা কৰিব পাৰে।
(গ) বেশ্যাগতমনত বাধা – পুৰুষৰ যৌন প্রবৃত্তি চৰিতাৰ্থ কৰিবৰ বাবে ঘৰতেই একাধিক পত্নী থাকে বাবে পুৰুষসকল বেশ্যালয়লৈ যাব লগা নহয়।
বহুপত্নী বিবাহৰ অসুবিধা –
(ক) অর্থনৈতিক ৰোজা – বহু পত্নী বিবাহৰ ফলত সদস্যৰ সংখ্যা বৃদ্ধি হয় বাবে পৰিয়ালৰ মুৰব্বীৰ ওপৰত এক অৰ্থনৈতিক হেঁচা পৰে।
(খ) সন্তানৰ লালন-পালনত অসুবিধা – অধিক সংখ্যক নাৰী পৰিয়ালত থাকিলে সন্তানৰ লালন-পালনৰ প্ৰতি প্ৰতিগৰাকীয়েই আওকণীয়া হৈ আন এগৰাকীৰ ওপৰত দায়িত্ব জাপি দিব বিচাৰে। ফলত সন্তানৰ প্ৰকৃত লালন-পালনত অসুবিধা হয়।
(গ) পৰিয়ালৰ সুখ বিনষ্ট হয় – বিভিন্ন কাজিয়া পেচাল, চলা ফুৰাত বাধা, গোপনীয়তা ৰক্ষাৰ অসুবিধা আদিৰ বাবে বহু পত্নী বিবাহৰ পৰিয়ালত সুখ শান্তি নাইকিয়া হয়।
৫। বহুপতি বিবাহ প্ৰচলনৰ কাৰণসমূহ উল্লেখ কৰা । (Mention the reasons for the practice of polygamy.)
উত্তৰঃ সমাজত বহুপতি বিবাহৰ প্ৰচলন কিয় হ’ল এই লৈ বিভিন্নজনে বিভিন্ন মত দাঙি ধৰিছে । তলত এই কাৰণসমূহ উল্লেখ কৰা হ’ল–
(ক) ওৱেষ্টমাৰ্কৰ মতে যেতিয়া মহিলাৰ সংখ্যা পুৰুষতকৈ কম হয় তেতিয়াই বহুপতি বিবাহৰ প্ৰচলন হয়। সংখ্যা কম হোৱাৰ ফলতেই এগৰাকী মহিলাই কেইবাজনো পুৰুষৰ লগত বিবাহ পাশত আৱদ্ধ হ’ব লগা হয় বাবে বহুপতি বিবাহৰ প্ৰচলন হয়।
(খ) কিছুমান সমাজৰ লোকসকল দৰিদ্ৰ হোৱাৰ হেতুকে এজন পুৰুষে এগৰাকী মহিলাৰ লালন-পালনত অসুবিধা হয়। ফলত কেইবাজনো পুৰুষে এগৰাকী মহিলা আৰু তেওঁৰ সন্তানসকলক লালন-পালনৰ দায়িত্ব লয় । ফলত বহুপতি বিবাহৰ প্ৰচলন হয়।
(গ) যেতিয়া এজন সমাজত কন্যামূল্যৰ পৰিমান বেছি হয় তেতিয়া এজন পুৰুষে সেই কন্যামূল্য বহন কৰিবলৈ অসুবিধাৰ সন্মুখীন হয়। ফলত কেইবাজনো লগ হৈ সেই কন্যামূল্য বহন কৰে আৰু এগৰাকী নাৰীকেই তেওঁলোকে পত্নী হিচাপে গ্ৰহণ কৰে৷ সেইদৰেও বহুপতি বিবাহৰ প্ৰচলন হয়।
(ঘ) জনসংখ্যা নিয়ন্ত্ৰণ একোজন পুৰুষে একো গৰাকী মহিলাক পত্নী হিচাপে গ্ৰহণ কৰিলে সন্তানৰ সংখ্যা অধিক হয়। সেই সন্তানক লালন-পালন কৰাৰ ক্ষেত্ৰতো অসুবিধা হয়। সেইবাবে কিছুমান সমাজত জনসংখ্যা নিয়ন্ত্ৰণৰ বাবেও বহুপতি বিবাহ প্রচলন কৰে।
(ঙ) সামাজিক অনগ্ৰসৰতা পিছপৰা সামাজিক ব্যৱস্থায়ো বহুপতি বিবাহ প্রচলনত অনুমোদন জনায়।
৬। পৰিয়াল আৰু ঘৰৰ মাজত পাৰ্থক্যসমূহ উল্লেখ কৰা । (Mention the difference between family and household.)
উত্তৰঃ পৰিয়াল আৰু পৰিয়ালবোৰ জনগাঁথনি বিশ্লেষণৰ মৌলিক একক। সেইবোৰ প্ৰায়ে বিনিময়যোগ্য শব্দ হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা হয় কিন্তু সেইদুয়োটাৰ মাজত পার্থক্য আছে।
পৰিয়ালৰ কোনো নিৰ্দিষ্ট সংজ্ঞা নাই। ইয়াৰ অৰ্থ হ’ব পাৰে এক উমৈহতীয়া পূৰ্বপুৰুষ বা পিতৃ-মাতৃ আৰু শিশুৰ পিছত সকলো প্রজন্ম একক গোট হিচাপে একেলগে বাস কৰা। সমাজবিজ্ঞানত, আমি প্রায়ে সংকীর্ণ সংজ্ঞা ব্যৱহাৰ কৰো যেতিয়া আমি পৰিয়ালৰ বাকী সকলক কেৱল তেতিয়াহে আনো যেতিয়া তেওঁলোক সকলোৱে একেলগে থাকে। এটা পৰিয়াল সাধাৰণতে সাধাৰণ ভাগ বতৰা কৰা বৈশিষ্ট্যৰ দ্বাৰা আৱদ্ধ কিন্তু আমি বাস কৰা আধুনিক পৃথিৱীৰ পোহৰত, এইটো নিৰ্ধাৰণৰ বাবে এক বাধ্যতামূলক বৈশিষ্ট্য নহয়।
এতিয়া তেজ বা আত্মীয়তাৰ পৰা পৰিয়ালবোৰৰ প্ৰশ্ন আহে। বাস্তৱত পৰিয়ালবোৰে তেজ বা আত্মীয়তাৰ জৰিয়তে সম্পৰ্ক দাবী নকৰে। যদি এইটো এটা প্রয়োজনীয়তা আছিল, শিশুৰ সৈতে এজন অকলশৰীয়া অভিভাৱক পৰম্পৰাগতভাৱে এটা পৰিয়াল বুলি গণ্য কৰিব নালাগে। তেন্তে দম্পতীসকল সন্তান বিহীন নেকি? দত্তক লোৱা সন্তানৰ সৈতে অবিবাহিত দম্পতীৰ ক্ষেত্ৰতো একেই কথা। সেয়েহে পৰিয়ালবোৰক এটা চালৰ তলত একাধিক প্ৰজন্মৰ প্ৰয়োজন নহয়।
ঘৰ হৈছে সাধাৰণতে এক গোট যি তেওঁলোকৰ তেজ বা আত্মীয়তাৰ সম্পৰ্ক নিৰ্বিশেষে এটা চালৰ তলত বাস কৰে। অৱশ্যে তেওলোক বেছি ভাগ পৰিয়াল। কিন্তু এক গুৰুত্বপূৰ্ণ স্থান হ’ব পাৰে ফ্লোমেট, ঘৰৰ পৰা আঁতৰি যোৱা আৰু স্বতন্ত্রভাৱে বাস কৰা লোক বা প্ৰব্ৰজনকাৰী শ্রমিকৰ বাবে ঘৰত বাস কৰা লোক।
ঘৰত সাধাৰণতে দুই বা ততোধিক ব্যক্তি থাকে যি তেজ, আত্মীয়তা বা দত্তক গ্ৰহণৰ দ্বাৰা সম্পর্কিত। আনহাতে অ-পৰিয়াল পৰিয়ালবোৰ এনে লোকৰ দ্বাৰা নিৰ্মিত যি অকলে বাস কৰে বা তেওঁলোকৰ সৈতে সম্পর্কিত নথকা ব্যক্তিৰ সৈতে তেওঁলোকৰ ঘৰ ভাগ বতৰা কৰে। অৰ্থনৈতিক আৰু সামাজিক পৰিৱৰ্তনে পৰিয়ালৰ গঠন সলনি কৰিব পাৰে। উদাৰ সমাজে বহুতো অবিবাহিত দম্পতীক একেলগে থাকিবলৈ প্ৰভাৱিত কৰিব পাৰে। বিবাহ বিচ্ছেদৰ হাৰ বৃদ্ধিয়ে একক ব্যক্তিৰ পৰিয়াল বৃদ্ধিৰ পথ প্রশস্ত কৰিব পাৰে। লগতে এক বেয়া অৰ্থনৈতিক সংকটৰ ফলত বহুতো প্রাপ্তবয়স্ক লোক তেওঁলোকৰ পিতৃ-মাতৃৰ সৈতে থাকিব পাৰে।
গতিকে স্পষ্ট হ’ল যে এটা পৰিয়ালক আইনী বা তেজৰ বন্ধনৰ জৰিয়তে সম্পর্কিত লোকৰ এটা গোট হিচাপে সংজ্ঞায়িত কৰা হয়। তেওঁলোক জন্ম, বিবাহ আৰু দত্তক গ্ৰহণৰ জৰিয়তে একেলগে থাকে। পৰিয়ালত একেখন চাদৰ তলত বাস নকৰা লোক অন্তর্ভুক্ত থাকিব পাৰে, যেনে— খুৰী-খুৰা, ককা-আইতা আৰু সম্পৰ্কীয় ভাই-ভনী। আনহাতে এটা ঘৰ হৈছে এক বা একাধিক লোক যি একক বাসস্থানত বাস কৰে, কিন্তু সম্পর্কিত নহয়। পৰিয়ালবোৰ এটা ডাঙৰ পৰিয়ালৰ অংশ হ’ব পাৰে আৰু পৰিয়ালবোৰত কেইবাটাও অসম্পর্কিত পৰিয়ালৰ সদস্য অন্তর্ভুক্ত থাকিব পাৰে।
৭। পৰিয়ালৰ বিভিন্ন শ্রেণীসমূহ বহলাই আলোচনা কৰা। (Discuss in detail the different classes of families.)
উত্তৰঃ পৰিয়াল আমাৰ অত্যন্ত পৰিচিত এটা প্রতিষ্ঠান। আমি মন কৰি থাকো আমাৰ চিনাকি পৰিয়ালেই হৈছে পৰিয়ালৰ একমাত্ৰ ৰূপ আৰু আন কোনো ধৰণৰ পৰিয়াল ব্যতিক্রম। কিন্তু সমাজবিজ্ঞানীসকল লক্ষ্য কৰিছে বিভিন্ন সমাজত পৰিয়ালৰ বিভিন্ন ৰূপ আছে। সমাজৰ দ্ৰুত পৰিৱৰ্তনৰ লগে লগে পৰিয়ালৰ ৰূপৰেও পৰিৱৰ্তন ঘটিছে। আৰু সেই দিশৰ পৰা পৰিয়ালৰ শ্ৰেণীবোৰ হৈছে –
পিতৃ আৰু মাতৃভিত্তিক পৰিয়াল – এই ধৰণৰ পৰিয়াল গঢ়ি উঠে বিবাহ-বিচ্ছেদ অথবা বিচ্ছেদ জনিত কাৰণত অকল পিতা অথবা অকল মাতাক কেন্দ্ৰ কৰি। এই ধৰণৰ পৰিয়াল বহুত দেশত ক্ৰমশ গুৰুত্বপূৰ্ণ হৈ উঠিছে।
একক বা নিউক্লিয়াৰ পৰিয়াল – গিডেন্সৰ মতে দুজন প্রাপ্তবয়স্ক নৰ-নাৰী নিজৰ বা পালিত সন্তানক লৈ কোনো গৃহস্থলীত একত্রে বসবাস কৰিলে সেইটো পৰিয়ালক একক পৰিয়াল বোলে।
বর্ধিত পৰিয়াল বা Extended family – বর্ধিত পৰিয়াল দুটা ভিন্ন অৰ্থত ব্যৱহৃত হৈ থাকে। প্ৰথমটো হ’ল—এইটো এটা নিউক্লিয়াৰ বা একক পৰিয়াল য’ত নিকট আত্মীয় কোনো ব্যক্তি অথবা ব্যক্তিবর্গ সিহঁতৰ সম্পূৰ্ণ পৰিয়াল এৰি বসবাস কৰি থাকে। দ্বিতীয়টো হ’ল – বৰ্ধিত পৰিয়াল কিছুমান নিউক্লিয়াৰ পৰিয়ালৰ সমষ্টিক বুজাই থাকে য’ত তেজৰ সম্পৰ্কযুক্ত ব্যক্তিবর্গ একেই গৃহস্থলীত বসবাস কৰে অথবা সিহঁতে এজন আনজনৰ খুবেই ঘনিষ্ঠ। যৌথ পৰিয়াল প্ৰত্যয়টো এইটো অৰ্থত ব্যৱহৃত হৈ থাকে।
আত্মপৰিচিতিমূলক বনাম প্ৰজননমূলক পৰিয়াল – পৰিয়ালৰ আৰু এটা সাধাৰণ শ্ৰেণীবিভাগ কৰা যায় । যেনে– পৰিচিতিমূলক পৰিয়াল (family of Orientation) আৰু প্ৰজননমূলক পৰিয়াল (family of procreation) পৰিচিতিমূলক পৰিয়াল বৰ্ধিত অথবা যৌথ অহং (ego) পিতৃ-মাতৃ, ল’ৰা-ছোৱালী আৰু অন্যান্য আত্মীয়-পৰিজনৰ সমষ্টিক বুজায়। বর্ধিত অথবা যৌথ পৰিয়ালৰ ক্ষেত্ৰত প্ৰজননমূলক পৰিয়ালক অহংৰ নিজৰ পৰিয়াল স্ত্ৰী, ল’ৰাছোৱালী আৰু অন্যান্য আত্মীয়-পৰিজন অনুসৰি সংজ্ঞায়িত কৰা যায় ।
এক স্ত্ৰী আৰু বহুস্ত্ৰী পৰিয়াল – পৰিয়ালক বিয়াৰ ভিত্তিততে শ্ৰেণীকৰণ কৰা যায়। বহু সমাজত একৰ অধিক বিয়া অনুমোদন নকৰে। এই ধৰণৰ পৰিয়ালক একক স্ত্রী পৰিয়াল (Monogamous family) কোৱা হয়।
পিতৃতান্ত্ৰিক পৰিয়াল – কৰ্তৃত্বৰ ভিত্তিত পৰিয়ালৰ সবাতোকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ ৰূপ হৈছে পিতৃতান্ত্রিক পৰিয়াল (Patriarca family) পিতৃতান্ত্রিক পৰিয়ালত বয়োজ্যেষ্ঠ পুৰুষ অথবা মুৰব্বী পৰিয়ালৰ কৰ্তৃত্বৰ একমাত্ৰ অধিকাৰ হৈ থাকে।
বাসস্থান আৰু পৰিয়াল – বাসস্থানৰ ভিত্তিত পৰিয়ালক কিছুমান ভাগত ভাগ কৰা যায় যাৰ মাজত তিনিটা ৰূপেই অধিক দেখা পোৱা যায়। মাতৃবাসৰ ক্ষেত্ৰত (Matrilocal Residence) অৰ্থাৎ বিয়াৰ পিছত নৱদম্পতি স্ত্ৰীৰ পৰিয়ালত বসবাস কৰে। পিতৃবাসৰ ক্ষেত্ৰত (Patrilocal Residence) অর্থাৎ বিবাহিত দম্পত্তি স্বামীৰ দেউতাকৰ ঘৰত বসবাস কৰে। নয়াবাসৰ ক্ষেত্ৰত (Neolocal Residence) নৱদম্পতি নতুন বাসস্থানত বসবাস আৰম্ভ কৰে।
বংশধাৰা অনুসৰি পৰিয়াল – বংশধাৰা (Decent) অনুসৰি পৰিয়ালক দুটা ভাগত ভাগ কৰা যায়। প্রথমটো হৈছেপিতৃসূত্ৰীয় (Patrilineal) আৰু দ্বিতীযটো মাতৃসূত্ৰীয় (Matrilineal)। পিতৃসূত্ৰীয় পৰিয়ালত মানুহ বংশ চিহ্নিত কৰে পিতৃৰ ফালৰ পৰা৷ পিতৃৰ সম্পত্তি আৰু মর্যাদাৰ অধিকাৰী হয় বৈধ পুত্র সন্তান।
মাতৃসূত্ৰীয় পৰিয়ালত বংশ চিহ্নিত কৰা হয় অতীতৰ কোনো নাৰীৰ পৰা আৰু কোনো ব্যক্তি তেওঁৰ মায়েকৰ গোত্ৰৰ সদস্য হিচাপত বিবেচিত হয়। সম্পত্তিৰ উত্তৰাধিকাৰী হয় নাৰীসকল তেওঁলোকৰ মাকৰ দিশৰ পৰা। অৱশ্যে বহু সমাজত দ্বিমুখী বংশধাৰা (Bilineal Descent) প্ৰচলিত য’ত পিতৃ আৰু মাতৃৰ বংশ উভয়তেই গুৰুত্বপূৰ্ণ।
সাম্প্ৰতিক প্ৰৱণতা – সাম্প্ৰতিকালত সামাজিক পৰিৱৰ্তনৰ ফলত পৰিয়ালৰ নতুন নতুন ৰূপ দেখা গৈছে অথবা ক’ব পৰা যায় সনাতন পৰিয়ালৰ ধৰণ পৰিবৰ্তন হৈ আহিছে। ৰোণা ৰেপোপৰ্ট (Rhona Rapoport) দেখুৱাইছে এই সকল নতুন ধৰণৰ পৰিয়ালৰ মাজত আছে দ্বৈতকর্মী পৰিয়াল (Dual worker family) য’ত পতি আৰু পত্নী দুয়োজন কাম কৰে। পৰিয়ালৰ আৰু এটা ৰূপ হৈছে পুনর্গঠিত পৰিয়াল (Reconstituted family) যি বিবাহবিচ্ছেদ আৰু পুনৰায় বিয়াৰ পিছত তৈয়াৰ হৈ থাকে।
৮। পৰিয়ালৰ কাৰ্যসমূহ আলোচনা কৰা। (Discuss the function of family.)
উত্তৰঃ সমাজবিজ্ঞানী কিংচলে ডেভিছৰ মতে পৰিয়ালৰ মুখ্য কাৰ্যাৱলী সন্তানৰ জন্ম দিয়া, ভৰণ-পোষণ দিয়া, সমাজত নতুন সদস্যৰ অন্তৰ্ভুক্ত কৰা আৰু সামাজিকীকৰণ কৰা। কিন্তু বৰ্তমানত পৰিয়ালৰ গুৰুত্ব অধিক। এটা সময়ত পৰিয়ালৰ মূল কাম আছিল নাৰী আৰু পুৰুষৰ বিবাহ বন্ধন আৰু সন্তানৰ জন্ম দিয়া। কিন্তু বৰ্তমানত সমাজত মানুহক সভ্য সমাজত বসবাসৰ উপযোগী কৰি গঢ়ি তোলাৰ বাবে পৰিয়ালেই একমাত্র সঠিক মাধ্যম। পৰিয়াল বৰ্তমানত এটা তাৎপৰ্যপূৰ্ণ প্ৰতিষ্ঠান আৰু এই প্ৰতিষ্ঠানৰ কাৰ্যাৱলী তলত আলোচনা কৰা হ’ল-
(ক) জৈৱিক কাৰ্যাৱলী – পতি-পত্নীৰ জৈৱিক সম্পর্ক বজায় ৰখা আৰু সন্তানৰ জন্ম দিয়া জৈৱিক কাৰ্যৰ অন্তৰ্ভুক্ত । বিবাহৰ মাজেদি পৰিয়াল সৃষ্টি হয় আৰু পতি-পত্নী জৈৱিক চাহিদাৰ বৈধতা লাভ কৰে। ফলত বংশবৃদ্ধিৰ বাবে সন্তান উৎপাদিত হয়। পৰিয়ালৰ মাধ্যমত জৈৱিক কাৰ্য বৈধ। ফলত সমাজত ব্যভিচাৰ আৰু অবৈধভাৱে যৌনকার্য বাধাপ্রাপ্ত হয়।
(খ) মনস্তাত্ত্বিক কার্যাবলী – আবেগ, উল্লাস, ভালপোৱা, বেদনা, দুঃখ, কন্দা এইবোৰ কেবল পৰিয়ালতে প্রকাশিত হয়। এইবোৰ মানুহৰ জন্মগত বৈশিষ্ট্যৰ অন্তৰ্ভুক্ত। পতি-পত্নী, সন্তান আদি, পিতৃ-মাতৃ, ভাই-ভনী গোটেই পৰিয়ালৰ পৰিমণ্ডলতেহে প্ৰকৃত শান্তি বিচাৰি পায়। সন্তানৰ প্ৰতিপালন যিমান জৈৱিক তাতকৈ অধিক মনস্তাত্ত্বিক।
(গ) অর্থনৈতিক কার্যাৱলী – পৰিয়ালৰ ভৰণ-পোষণৰ বাবে অর্থ উপাৰ্জন আৱশ্যক। পৰিয়ালৰ অৰ্থনৈতিক গাঠনি সুদৃঢ় নহ’লে কোনো পৰিয়ালৰ সদস্য নিজকে সমাজত বিশেষভাৱে প্রতিনিধিত্ব কৰিব নোৱাৰে। পৰিয়ালৰ সদস্যসকলক জীৱিকা নিৰ্বাহৰ প্ৰয়োজনত অর্থনৈতিক কাম-কাৰ্য কৰিব লাগে । পৰিয়ালৰ আয়, ব্যয়, সঞ্চয়, অর্থনৈতিক কাৰ্যাৱলীৰ অন্তর্ভুক্ত।
(ঘ) শিক্ষামূলক কার্যাৱলী – যুগৰ পৰিৱৰ্তনৰ ফলত শিক্ষাদানৰ দায়িত্ব ৰাষ্ট্ৰ আৰু অন্যান্য প্রতিষ্ঠানসমূহ গ্ৰহণ কৰিছে। এতিয়াও শিক্ষাদান বিশেষ কৈ প্ৰাথমিক শিক্ষা পৰিয়ালৰ পৰিৱেশতে সমাধান হয়।
(ঙ) ধর্মীয় কার্যাৱলী – পৰিয়ালৰ যিকোনো মানুহে যিকোনো কাম কৰিব নোৱাৰে। পৰিয়ালৰ সকলক ধর্মীয় কার্যাৱলী পালন কৰিব লাগে। এই প্রেক্ষিতত সৰুকালৰ পৰাই পৰিয়াল ধৰ্মীয় শিক্ষাৰ ব্যৱস্থা কৰি থাকে। আমাৰ পৰিয়ালবিলাকত জন্মৰ পৰা মৃত্যুলৈকে ধর্মীয় অনুশাসন মানি চলিব লাগে ।
(চ) বিনোদনমূলক কাৰ্যাৱলী – শিশুসকলক আনন্দ দিয়া অথবা শিশুৰ চিত্তৰ বিকাশৰ বাবে পৰিয়ালকে অগ্রণী ভূমিকা পালন কৰিব লাগে। গতিকে পৰিয়ালৰ ল’ৰা-ছোৱালীৰ খেলা-ধূলা আৰু ভ্ৰমণৰ ব্যৱস্থা কৰে ।
(ছ) ৰাজনৈতিক কাৰ্যাৱলী – পৰিয়ালৰ অন্যতম কাৰ্য হ’ল সন্তানক উপযুক্ত নাগৰিক হিচাপত গঢ়ি তোলা। পৰিয়ালৰ পৰা সন্তান নেতৃত্ব, দায়িত্ব কৰ্তব্য, নিয়ম-শৃঙ্খলাৰ শিক্ষা লাভ কৰে। পিতৃ-মাতৃ আৰু বয়সস্কসকলৰ প্ৰতি শ্ৰদ্ধাভক্তিৰ পৰা আইনৰ প্ৰতি শ্রদ্ধাভাব জাগে। বস্তুত পৰিয়াল সুনাগৰিক গঢ়াৰ প্ৰাথমিক প্রতিষ্ঠান।
(জ) নিৰাপত্তামূলক কাৰ্যাৱলী – পৰিয়ালৰ অন্যতম কাম হ’ল সদস্যসকলক সম্ভাব্য বিপদত নিৰাপত্তামূলক ব্যৱস্থা গ্ৰহণ কৰা ।
(ঝ) পৰিয়াল পৰিকল্পনাৰ কাৰ্যাৱলী – আধুনিক যুগত সচেতন সম্পত্তিসকল পৰিয়ালৰ আকাৰক সীমিত ৰখাৰ বাবে পৰিকল্পিত পৰিয়াল গঢ়ি তোলাৰ সিদ্ধান্ত লৈ থাকে।
(ঞ) প্রতিপালন – শিশুসকল পৰিয়ালত জন্ম লয় আৰু শিশুসকলক গোটেই ধৰণৰ লালন-পালন পৰিয়ালে কৰি থাকে। পৰিয়ালৰ সহচৰ্য আৰু যত্নৰে শিশুক সুস্থভাৱে গঢ়ি তুলি সমাজত সদস্য হিচাপত পৰিগণিত কৰা হয় ।
(ট) অৱস্থান আৰু সামাজিকীকৰণ – এটা শিশু কেনেকৈ সমাজৰ সদস্য হৈ উঠিব সেয়া সম্পূৰ্ণৰূপত তাৰ পৰিয়ালৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে। শিশু জন্মৰ লগে লগে মাকৰ ঘনিষ্ঠ সংস্পৰ্শত আহে। কিছুদিন পিছত শিশুটো দেউতা আৰু পৰিয়ালৰ অন্যান্য সদস্যসকলৰ সহচৰ্যত আহি বাহিৰৰ জগতক জানিবলৈ সক্ষম হয়। এনেই সামাজিকীকৰণৰ নামৰ প্ৰক্ৰিয়াৰ মাধ্যমেদি শিশুৰ ব্যক্তিত্ব মনোভাব চিন্তা-ধাৰা, বিশ্বাস, মূল্যবোধ, অনুভূতি আদি তৈয়াৰ হয়।
(ঠ) সামাজিক নিয়ন্ত্ৰণমূলক কাৰ্য – পৰিয়ালৰ বিভিন্ন ধৰণৰ কাৰ্যাৱলীৰ মাজত সামাজিক নিয়ন্ত্রণ অন্যতম। বস্তুত পৰিয়ালক কেন্দ্ৰ কৰি মানৱ সমাজত সর্বপ্রথম সামাজিক নিয়ন্ত্রণ আৰোপিত হৈছিল। যেনে— অতীতৰ মানুহসকল মুক্ত যৌন জীৱন কটাইছিল। সেইটোক নিয়ন্ত্ৰণ কৰিব গৈ পৰিয়াল জীৱনৰ সূত্ৰপাত হয়। প্ৰতিটো পৰিয়ালৰ নিৰ্দিষ্ট কিছুমান নিয়ম-কানুন থাকে যি পৰিয়ালৰ সদস্যসকলৰ আচাৰ-আচৰণক নিয়ন্ত্ৰণ কৰে৷
(ড) সম্পত্তিৰ উত্তৰাধিকাৰ নিৰ্ধাৰণ – স্থাৱৰ আৰু অস্থাৱৰ সম্পত্তিৰ সংৰক্ষণ আৰু উত্তৰাধিকাৰ নিৰ্ধাৰণ কৰা পৰিয়ালৰ কাম । পৰিয়ালে সম্পত্তিৰ উত্তৰাধিকাৰী নিৰ্ধাৰণ কৰে।
(ঢ) সংস্কৃতিৰ সংৰক্ষকমূলক কার্য – সংস্কৃতি সভ্যতাৰ নিদৰ্শন স্বৰূপ। পৰিয়ালৰ বয়সস্ক সদস্যসকল সৰুসকলক সমাজৰ সাংস্কৃতিক জীৱনৰ উপযোগী কৰি গঢ়ি তুলিব চেষ্টা কৰে।
বস্তুতপক্ষত পৰিয়ালৰ কাৰ্যাৱলীক কোনো পদ্ধতিতে বন্ধা নাযায়। সমাজত সবোতকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ আৰু প্ৰভাৱশালী প্রতিষ্ঠান হৈছে পৰিয়াল। এটা সমাজস্থ মানুহৰ নিকটতম ঘনিষ্ঠতম সংগঠন, মানুহৰ যিকোনো বিষয়ৰ লগত প্ৰত্যক্ষ বা পৰোক্ষ ভাৱে পৰিয়াল সংশ্লিষ্ট হৈ আছে। সময়ৰ অগ্রগতিত, সামাজিক বিৱৰ্তনত পৰিয়ালৰ কাৰ্যাৱলী সম্পাদনৰ বাবে আৰু বহুতো প্রতিষ্ঠান গঢ়ি উঠিছে যদিও তথাপি পৰিয়ালৰ গুৰুত্ব আৰু ভূমিকা অলপো কমা নাই।
৯। মার্ক্সীয় দিশেৰে পৰিয়ালক বিচাৰ কৰা।(Judge the family from a Marxist point of view.)
উত্তৰঃ মার্ক্সীয় সমাজতত্ত্ববিদসকলে পৰিয়াল পদ্ধতিক তেওঁলোকৰ পূৰ্ব-বৃত্তি সামাজিক শ্ৰেণীৰ দিশেৰে আগবঢ়ই নিব বিচাৰে। Frederick Engels ৰ বাহিৰে ১৯৬০ চন পর্যন্ত কোনোৱেই পৰিয়ালৰ ক্ষেত্ৰত মার্ক্সীয় সিদ্ধান্ত প্ৰয়োগ কৰা দেখা নাযায়। পৰিয়ালৰ উৎপত্তি আৰু ক্ৰমবিকাশ সম্পৰ্কত ফেডেৰিক এঞ্জেলছে ১৮৮৪ চনত The origin of the Family, Private Property and the State নামৰ গ্ৰন্থখন প্ৰথম প্ৰকাশ কৰে। ১৯ শতিকাৰ বহুতো গৱেষকৰ দৰে এঞ্জেলছে পৰিয়ালৰ ওপৰত এক বিৱৰ্তমান দৃষ্টিভঙ্গী লৈছিল আৰু সময়ৰ লগতে ইয়াৰ উৎপত্তি আৰু পৰিৱৰ্তন হোৱাটো স্বীকাৰ কৰিছে। তেখেতে বিবর্তমান সূত্ৰক মার্ক্সীয়ান সূত্ৰৰ লগত সংলগ কৰিছে আৰু যুক্তি প্ৰদৰ্শন কৰিছে যে – উৎপাদনৰ উপাদানৰ পৰিৱৰ্তনৰ লগে লগে পৰিয়াল পদ্ধতিৰো পৰিৱৰ্তন হৈছে।
ঔদ্যোগীক সমাজত বিশ্লেষণৰ পৰিয়ালৰ ক্ৰমবিকাশ হয় ১৯৬০ ৰ পৰা ১৯৭০ ৰ ভিতৰত, যেতিয়া বহুতো নাৰীবাদী লিখকে মার্ক্সৰ ধাৰণা পৰিয়ালৰ সমালোচনাৰ ক্ষেত্ৰত ব্যৱহাৰ কৰে। এই দৃষ্টিকোণেৰে পৰিয়ালক এক গোট বুলি ধৰা হয়, যিয়ে পুঁজিবাদী সমাজৰ এক পণ্য সামগ্ৰী, শ্ৰম উৎপাদন কৰে। উদ্যোগপতিৰ দিশেৰে, পৰিয়ালে খুব সস্তীয়াভাৱে এইবিধ সামগ্রী উৎপাদন কৰে আৰু যাৰ বাবে তেওঁলোকে সন্তান উৎপাদন আৰু প্ৰতিপালনৰ বাবে কোনো খৰছ বহন কৰিব নালাগে। অন্য দিশেৰে, সন্তানৰ মাককো জন্ম দিয়া আৰু প্ৰতিপালনৰ বাবে কোনো খৰছ দিয়া নহয় ৷ মাৰ্গাৰেট বেনষ্টনে ব্যাখ্যা কৰিছে যে “The amount of unpaid labour performed by women is very large and very profitable to those who own the means of production. To pay women for their work, vend at minimum wage scales, would involve a massive redistribution of wealth. At present, the support of the family is a hidden tax on the wage earner – his wahe buys the labour power of two people.”
এইটো সত্য যে স্বামীয়েও উৎপাদনৰ বাবে স্ত্ৰীক মজুৰি প্ৰদান কৰিব লাগে আৰু ভৱিষ্যতৰ শ্রমিক প্ৰতিপালনৰ কাৰ্যবোৰ ভালদৰে চোৱা চিতা কৰিব লাগে। তেওঁ কেতিয়াও তেওঁৰ শ্ৰম পত্নী আৰু ল’ৰা-ছোৱালীৰ পৰা উঠাই ল’ব নালাগে। এনেকুৱা দায়বদ্ধতাই তেওঁলোকৰ bargaining power দুর্বল কৰিব আৰু তেওঁলোকৰ মজুৰি শ্ৰমিকলৈ পৰিৱৰ্তন কৰিব। ব্ৰেনষ্টনৰ মতে, উৎপাদনৰ গোট হিচাপে আণৱিক পৰিয়াল হৈছে – পুঁজিবাদী সমাজৰ এক মূল্যৱান স্থায়ীত্ব শক্তি ৷ যিখিনি উৎপাদন ঘৰত সম্পন্ন কৰা হয় তাৰ বাবদ পিতৃফালৰ পৰা পইচা আদায় দিব লাগে, তাৰ যিটোৱে বজাৰৰ পৰা শ্রমিক গোটোৱাতো নাইকীয়া কৰে ৷
মার্ক্সীয় চিন্তাধাৰাৰ মতে, পৰিয়ালে সস্তীয়া শ্ৰম উৎপাদন আৰু প্ৰতিপালন কৰে আৰু সদস্যসকলকো কোনো ব্যয় নোহোৱাকৈ প্ৰতিপালন কৰে৷ এগৰাকী মহিলা হিচাপে বা গৃহিণী হিচাপে তেওঁৰ স্বামীৰ যত্ন লয় আৰু আৱশ্যকীয় খিনিৰ প্ৰতিপালন কৰি তেখেতক এজন মজুৰি শ্রমিক হিচাপে চলাই নিয়ে। টাৰকট পাৰচনৰ বক্তব্য অনুবাদ কৰি Fran Ansley-এ কৈছে যে, পৰিয়ালে বয়োজ্যেষ্ঠ ব্যক্তিত্বৰ স্থায়িত্বৰ কাম কৰে, মার্ক্সৰ দৃষ্টিভঙ্গীৰে, পৰিয়ালৰ মহিলাগৰাকীয়ে স্বামীৰ পুঁজিবাদী পদ্ধতিয়ে সৃষ্টি কৰা উশৃংখলতাবোৰ দূৰ কৰাত পত্নীয়ে আৱেগিকভাৱে সহায় কৰে।
Kathy Meafee আৰু Myrna Wood এ পৰিয়াল মহিলাৰ পৰিৱৰ্তে পুৰুষৰ প্ৰাধান্যতাৰ কথা স্বীকাৰ কৰিছে৷ তেওঁলোকে দাবী কৰে যে, “The pelty dictatorship which most men exercise and frustration in a way which poses no challenge to the system.”
শ্রমিক শক্তিৰ সামাজিক প্ৰজননত শিশুৰ উৎপাদন আৰু প্ৰতিপালনত ভুক্ত নকৰে। ডেভিড কপাৰে যুক্তি দিয়ে যে— পৰিয়াল হৈছে এখন শোষিত সমাজৰ এক আদৰ্শগত পৰিস্থিতিৰ কৌশল। পৰিয়ালৰ ভিতৰতে শিশুৱে সমৰূপিতা শিকে; আৰু কৰ্তৃত্বৰ ওচৰত প্ৰকাশ কৰে।
একেধৰণৰ যুক্তিকে আগবঢ়াই Diare Feeley যুক্তি প্ৰদৰ্শন কৰি কৈছে যে, পৰিয়াল সংৰচনাৰ সম্বন্ধই ডেকা সকলক সামাজিকীকৰণ কৰে যাৰ দ্বাৰা তেওঁলোকে এখন শ্রেণী স্তৰীকৃত সমাজত স্থান লাভ কৰে। তেখেতে পৰিয়ালক কৰ্তৃত্বৰ এক গোট হিচাপে স্বামীয়ে আংশিকভাৱে দমন কৰে আৰু সাধাৰণভাৱে বয়োজ্যেষ্ঠ সকলে। সেইদৰে, শিশুসকলে শিকে পৰিয়ালৰ কৰ্তৃত্ব আৰু পৰিয়ালৰ পূৰ্ব-পৰিস্থিতি আৰু ক্ষমতাৰ বংশানুক্রমিকতা আৰু পুঁজিবাদী সমাজক নিয়ন্ত্ৰণৰ পৰা।
পৰিয়ালৰ ওপৰত কৰা আগতীয়া অধ্যয়নৰ বহুতো সমালোচনাই মার্ক্সীয় দিশৰ ওপৰত প্ৰতিষ্ঠিত। এনে এক চিন্তাৰ অৱকাশ আছে যে পৰিৱৰ্তন নাই আৰু সময়ৰ সলনিত।
ডি. এইচ. জে. মর্গানে তেওঁৰ মার্ক্সীয় আৰু ক্ৰিয়াত্মক দিশৰ দুয়োটাই এক পৰম্পৰাগত আৰ্হিৰ আণৱিক পৰিয়ালক পূৰ্ব ধাৰণাৰ কথা স্বীকাৰ কৰে; য’ত বিবাহিত দম্পতীয়ে তেওঁলোকৰ সন্তানসহ বাস কৰে, য’ত স্বামী হৈছে খাদ্য যোগাওঁতা আৰু পত্নী ঘৰত থাকে আৰু ঘৰৰ চোৱা-চিতা কাম কৰে।
অন্যহাতে মার্ক্সীয় চিন্তাধাৰাক সমালোচনা কৰাৰো বহুতো ন্যায় আছে, কাৰণ মার্ক্সীয় চিন্তাধাৰাৰ পৰিয়ালত মহিলাক কেৱল এগৰাকী মজুৰি শ্রমিক হিচাপে দেখুৱাইছে।
এঞ্জেলছৰ মতে, ব্যক্তিগত সম্পত্তিৰ আৱিৰ্ভাৱৰ ফলস্বৰূপে নাৰীৰ অৱদমন আৰম্ভ হয়। এইক্ষেত্ৰত তেওঁ উৎপাদনৰ উপাদানৰ ব্যক্তিগত উত্তৰাধিকাৰী বা গৰাকীৰ কথা উল্লেখ কৰিছে। এক পতি পত্নী বিবাহৰ ক্ৰমবিকাশ ব্যক্তিগত সম্পত্তি সংস্থাৰ সুৰক্ষাৰ বাবেই জন্ম। এঞ্জেলছৰ মতে, ‘Monogamy arose out of the concentration of considerable wealth in the hands of one person that of a man and out of the desire to bequeath his wealth to this man’s children and to no one else’s.”
পুৰুষসকলে আৱশ্যকীয় নিয়ন্ত্ৰণ মহিলাৰ ওপৰত আৰোপ কৰে যাৰ দ্বাৰা তেওঁলোকৰ দ্বাৰা হোৱা উত্তৰাধিকাৰীক আৰু তুলি লোৱা সকলক – ‘undisputed paternity’ নিশ্চয় কৰা হয়। এনেধৰণৰ নিয়ন্ত্ৰণ পুৰুষ প্রাধান্য এক বিবাহ য’ত পত্নীৰ স্বামীৰ ওপৰত অৰ্থনৈতিক নিৰ্ভৰশীলতা অন্তৰ্ভুক্ত হৈ থাকে। এঞ্জেলছে ব্যাখ্যা কৰিছে যে, ‘The predominance of the man in marriage is simply a consequence of his economic predominance and will vanish with it automatically.’
মার্ক্স আৰু এঞ্জেলছে বিশ্বাস কৰিছিল যে তেওঁলোকে ঊনৈশ শতিকাত পুঁজিবাদী সমাজৰ নাৰী মুক্তিৰ সাক্ষী বহন কৰিছিল। তেওঁলোকে যুক্তি আগবঢ়াইছিল যে, মহিলাৰ মজুৰি শ্রমে পৰিয়ালত পলিটেৰিয়েল মহিলাৰ প্ৰস্থিতি আৰু ক্ষমতা বৃদ্ধি কৰিছিল৷ মার্ক্সে বিশ্বাস কৰিছিল যে যদিও ইয়াৰ বহুতো বেয়া গুণ আছে, পুঁজিবাদী উদ্যোগে এক নতুন অর্থনৈতিক গাঁঠনি, এক উচ্চ পৰ্যায়ৰ পৰিয়ালৰ গঠন আৰু লিংগবোৰৰ মাজত সম্বন্ধ স্থাপন কৰে। নাৰী নিয়োগ ব্যৱস্থাই মহিলাক পুৰুষৰ পৰা নিজকে অর্থনৈতিক নিৰ্ভৰশীলতা আৰু পৰিয়ালক পুৰুষ প্রাধান্যতাৰ পৰা আঁতৰাই আনে। এঞ্জেলছেও এনে মত পোষণ কৰি কৈছে যে, মহিলাৰ শ্ৰমৰ মজুৰিয়ে, ‘The lost remains of male domination is the proletarian home have last all foundation except, perhaps, for some of the freetality towards women which became firmly rooted with the establishment of monogamy.” তাৰ উপৰি পুঁজিবাদী সমাজৰ বুর্জোৱা মহিলাসকলে ভাৰাতীয়া মানুহৰ উৎপন্ন আৰু পুৰুষৰ নিয়ন্ত্ৰণ জোৰেৰে উপস্থাপন কৰিছিল ।
মার্ক্স আৰু এঞ্জেলছে বিশ্বাস কৰিছিল যে, সঁচা অৰ্থত লিঙ্গ সমতা স্থাপন কৰিব পাৰি কেৱল এখন সমাজবাদী সমাজ স্থাপনৰ যোগেদিহে। য’ত উৎপাদনৰ উপাদানসমূহ সম্প্রদায় বা সমুদায়গতভাৱে পোৱা যায়। এই প্রসঙ্গত বুর্জোৱা পত্নীসকলে ভাৰাতীয়া সম্পত্তিৰ উৎপাদন কৰিব নোৱাৰিব আৰু বংশানুক্রমিক ভাৱে কোনো ব্যক্তিগত সম্পত্তিৰ মালিকো হ’ব নোৱাৰিব।
১০। হিন্দু বিবাহৰ প্ৰকাৰ সম্পৰ্কে বহলাই আলোচনা কৰা। (Discuss in detail about the types of Hindu marriages.)
উত্তৰঃ হিন্দু বিবাহৰ প্ৰকাৰ (Types of Hindu Marriage) – বশিষ্ঠই হিন্দু বিবাহৰ প্ৰকাৰ ছটা বুলি উল্লেখ কৰিলেও মনুৱে হিন্দু বিবাহ আঠ প্ৰকাৰৰ বুলি উল্লেখ কৰিছে। এইবোৰ হ’ল –
(ক) ব্রাহ্ম বিবাহ – এই বিবাহৰ ল’ৰা-ছোৱালী অৰ্থাৎ দৰা-কন্যা চৰিত্ৰৱান, ধাৰ্মিক, বিদ্বান হ’ব লাগে। এনে বিবাহত ছোৱালীৰ পিতৃ-মাতৃৰ পচন্দমতে দৰা ঠিক কৰা হয় বেদজ্ঞ ব্ৰাহ্মণৰ দ্বাৰা মন্ত্ৰ উচ্চাৰণেৰে বস্ত্ৰ অলংকাৰ সহ ছোৱালীক দৰাৰ হাতত সমৰ্পণ কৰে ৷
(খ) দৈব বিবাহ – এনে বিবাহত যজ্ঞ কৰিব জনা এজন যোগ্য ব্যক্তি বা পুৰুষলৈ কন্যাদান কৰা হয় । কিন্তু বর্তমানে যজ্ঞৰ প্ৰচলন নোহোৱাত এই বিবাহ নোহোৱা হৈ গৈছে।
(গ) অৰ্চ বিবাহ – পুৰণি কালত ঋষিবোৰক আধ্যাত্মিক শক্তি সম্পন্ন চৰিত্ৰৱান, বিদ্বান ব্যক্তি বুলি বিবেচনা কৰা হৈছিল। গতিকে প্ৰায়বোৰ পিতৃ-মাতৃয়ে ঋষিৰ পৰা সু-পুত্ৰ আশা কৰি নিজৰ কন্যাক ঋষিলৈ বিবাহ দিবলৈ ইচ্ছা কৰিছিল। সংসাৰ বিৰাগী ঋষিসকলৰ কোনোবাই যদি বিবাহ কৰাব খোজে তেওঁ কন্যাৰ পিতৃ-মাতৃক গাই বা বলদ উপহাৰ দিব লাগিছিল। এই উপহাৰ লোৱাৰ পিছত ঋষিৰ সৈতে কন্যাৰ বিবাহ সম্পন্ন হৈছিল।
(ঘ) প্রজাপত্য বিবাহ – এনে বিবাহত দৰা-কন্যাক বিবাহিত জীৱন সম্পর্কে উপদেশ দিয়া হয়। পতি-পত্নী মিলি-জুলি গৃহস্থ ধৰ্ম পালন কৰিবলৈ উপদেশ আৰু সমৃদ্ধিশালী, সুখী জীৱনৰ বাবে আশীর্বাদ দি কন্যা দান দিয়া হয় ।
(ঙ) অসুৰ বিবাহ – এনে বিবাহত ইচ্ছুক ব্যক্তিয়ে নিজৰ পচন্দমতে বিয়া কৰিবলৈ বিচৰা কন্যাৰ পিতৃ-মাতৃক কন্যামূল্য দিব লাগে। কন্যামূল্যৰ নিৰ্ধাৰিত নিৰিখ নাথাকিলেও সেইটো কন্যাৰ গুণ আৰু পৰিয়ালৰ প্ৰস্থিতিৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে। এনে বিবাহ কন্যামূল্য নিদিলে হ’ব নোৱাৰে। ভাৰতৰ নিম্ন জাতিৰ মাজত এনে বিবাহৰ প্ৰচলন আছে।
(চ) গন্ধর্ব বিবাহ – দৰা-কন্যাৰ মাজত প্ৰেম হৈ এনে বিবাহ হয়। দৰাকন্যাৰ মাজত থকা প্ৰেমৰ বিষয়ে পিতৃ-মাতৃক জানিবলৈ দি অনুমতি সহকাৰে সম্পন্ন কৰা হয়।
(ছ) ৰাক্ষস বিবাহ – যুদ্ধত বিজয়ী হৈ লুটপাট কৰি পৰাজিত পক্ষৰ কন্যাৰ লগত বিজয়ীজনে যি বিবাহ কৰে সেয়ে ৰাক্ষস বিবাহ।
(জ) পিশাচ বিবাহ – পিশাচ বিবাহত সামাজিক স্থান নিকৃষ্ট কিয়নো নিদ্রিত, অচেতন বা সুৰা পান কৰি থকা অৱস্থাত অস্থিৰ হৈ এই বিবাহ কাৰ্য সমাপন কৰা হয়।
উল্লেখিত আঠটি বিবাহৰ ভিতৰত ব্ৰাহ্ম বিবাহ সর্বোৎকৃষ্ট, দৈব আৰু প্ৰজাপত্য উৎকৃষ্ট, অৰ্চ, অসুৰ আৰু গন্ধৰ্ব মধ্যম, ৰাক্ষস নিকৃষ্ট আৰু পিশাচ বিবাহক নিকৃষ্টতম বিবাহ হিচাপে পৰিগণিত কৰা হয়। সাম্প্ৰতিক কালত হিন্দু সমাজত পৰিৱৰ্তিত ৰূপত ব্ৰাহ্ম বিবাহ আৰু অসুৰ বিবাহৰ প্ৰচলন আছে বুলিব পাৰি। ডি. এন. মজুমদাৰৰ মতে হিন্দু বা উচ্চ জাতিবোৰৰ মাজত প্ৰথমটো আৰু নিম্ন জাতিবোৰৰ মাজত দ্বিতীয় প্ৰকাৰৰ বিবাহ প্রচলিত। অৱশ্যে অসুৰ বিবাহ হিন্দু বা উচ্চ জাতিবোৰৰ মাজত পৰা একেবাৰে নাইকীয়া হৈ যোৱা নাই।
১১। হিন্দু বিবাহৰ লক্ষ্য সম্পর্কে লিখা। (Write about the aims of hindu marriage.)
উত্তৰঃ হিন্দু বিবাহৰ প্ৰথম লক্ষ্য হৈছে ধর্মীয় কর্তব্য পালন। প্রত্যেক ব্যক্তিৰেই কিছুমান কৰ্তব্য আছে যিবোৰ সিদ্ধিৰ বাবে পত্নীৰ প্ৰয়োজন আৰু সেয়েহে বিবাহ অনিবার্য। বৈদিক যুগত যজ্ঞ পালন কৰা বাধ্যতামূলক আছিল। সেই যজ্ঞ অবিবাহিত অৱস্থাত সমাপন কৰিব নোৱাৰিছিল। মনুৰ মতে মাতৃ হ’বলৈ নাৰী আৰু পিতৃ হ’বলৈ পুৰুষৰ সৃষ্টি হৈছে। ধৰ্মৰ ওপৰত ইমান গুৰুত্ব দিয়া বাবে পত্নীক ধর্মপত্নীও বোলে।
হিন্দু ধর্ম মতে যজ্ঞ পাঁচটা ভাগত বিভক্ত; যথা, ব্রহ্ম যজ্ঞ, দেৱ যজ্ঞ, পিতৃ যজ্ঞ, ভূত যজ্ঞ আৰু অতিথি যজ্ঞ।
দ্বিতীয়তে, সন্তান জন্ম দিয়া হিন্দু বিবাহৰ অন্যতম লক্ষ্য বা উদ্দেশ্য। ঋকবেদীয় আলোচনাবোৰত স্নাতক হোৱাৰ পাছত পূৰ্ব পুৰুষসকলৰ দৰে সন্তানোপাদন আদি কৰিবৰ বাবে গুৰুৱে স্নাতকৰ আদেশ আৰু আৰ্শীবাদ দিছিল।
তৃতীয়তে, হিন্দু বিবাহৰ অন্যতম লক্ষ্য বা উদ্দেশ্য হ’ল সামাজিক প্রথানুযায়ী নিয়মীয়া যৌন মিলন সমাধা কৰা৷ যৌন মিলনৰ গুৰুত্ব যথেষ্ট থাকিলেও হিন্দু ধর্মশাস্ত্ৰকাৰ সকলে সেই যৌন মিলনৰ উদ্দেশ্য আৰু পদ্ধতি সীমিত কৰিবলৈ প্ৰয়াস কৰিছে। তাৰোপৰি এই মিলনক সন্তান প্ৰজননাৰ্থে গ্ৰহণ কৰা হৈছে আৰু বিবাহিত পুৰুষ-স্ত্ৰীৰ মাজতে আৱদ্ধ থাকে তাৰো বিধান আছে।
চতুৰ্থতে, বিবাহিত পতি-পত্নীৰ পৰিয়ালৰ প্ৰতিও নানা ধৰণৰ কৰ্তব্য থাকে; যেনে, বৃদ্ধ পিতৃ-মাতৃক সেৱা কৰাৰ দায়িত্ব সাধাৰণতে সন্তানৰ হাততে থাকে।
পঞ্চমতে, পৰিয়ালৰ লগতে সমাজৰ প্ৰতিও যথেষ্ট দায়িত্ব থাকে। মৃত ব্যক্তিৰ শূন্য আসন পূৰাবলৈ সন্তান জন্ম দিয়া হয় যাৰ ফলত সমাজৰ জনসংখ্যাও ৰক্ষা হয়।
ষষ্ঠতে, মনুৰ মতে পত্নী আৰু সন্তান থকা পুৰুষেহে প্ৰকৃততে পূর্ণতা লাভ কৰে৷ পত্নী আৰু সন্তান নথকা ব্যক্তি অপূৰ্ণ অৱস্থাত ৰৈ যায়।
১২। মেহেৰ বুলিলে কি বুজা? মেহেৰৰ শ্ৰেণীসমূহ লিখা? (What do you mean by Maher? write about the Classification of Maher.)
উত্তৰঃ ইছলাম সম্প্ৰদায়ত মেহেৰে উল্লেখযোগ্য স্থান অধিকাৰ কৰিছে। ইছলাম বিবাহত পতিপক্ষৰ পৰা সম্পত্তি পত্নী পক্ষলৈ দিব লগা হয়। সন্মানৰ প্ৰতীকস্বৰূপে (in the form of respect) পত্নীক অর্থ বা সম্পত্তি পতিয়ে দিব লাগে।
সাধাৰণতে অৰ্থ পিতৃ-মাতৃক দিয়া হয়। বিবাহৰ চুক্তিৰ পিছত পতিয়ে পত্নীৰ ওচৰত আত্মসমৰ্পণ কৰিবৰ বাবে যৌতুক পত্নীক দিয়া হয়। এহাতে যৌতুক সন্মানৰ চিনস্বৰূপে দিয়া হয় আনহাতে ইয়াত কিছুমান নিয়ন্ত্ৰণ থকাৰ কাৰণে বিবাহ বিচ্ছেদৰ মাত্রা বৃদ্ধি পায়। দি.এফ. মুল্লাই লিখিছে যে মেহেৰ হৈছে অৰ্থ বা অন্যান্য সম্পত্তি যিবোৰ বিবাহৰ পাছত পতিৰ পৰা লাভ কৰে। (Meher is a sum of money or other property which the wife is entitled to receive from the husband in consideration of the marriage.)
যৌতুকৰ নিৰিখ (amount of Meher) নিৰ্ধাৰিত নহয়। দৰাপক্ষৰ শক্তি সামৰ্থ আৰু সামাজিক প্ৰস্থিতি অনুযায়ী নিৰ্ভৰ কৰে।
মেহেৰৰ শ্ৰেণীকৰণ –
(ক) বিশেষ মেহেৰ (Specified Meher) : যদি তিৰোতাক দিয়া যৌতুকত নিৰিখ নিৰ্ধাৰিত হয় তেতিয়া তাক বিশেষ মেহেৰ বোলা হয়।
(খ) অনির্দিষ্ট মেহেৰ (Unspecified Meher) : যদি যৌতুক সামাজিক ৰীতি-নীতিৰ ওপৰত আধাৰিত হয়, কোনো বিশেষ নিৰিখ নাথাকে তাক অনির্দিষ্ট মেহেৰ বোলে।
(গ) প্রভেদমূলক মেহেৰ (Deferred Meher) : যদি যৌতুক নির্দিষ্ট বা অনির্দিষ্ট কোনোটোৱে নহয় তাক তেতিয়া প্রভেদমূলক মেহেৰ বোলে।
১৩৷ হিন্দু আৰু মুছলমান বিবাহৰ মাজত পাৰ্থক্যসমূহ উল্লেখ কৰা। (Mention the differences between hindu and muslim marriage.)
উত্তৰঃ বিবাহ এক বিশ্বজনীন সামাজিক সংস্থা হ’লেও ইয়াৰ স্বৰূপ আৰু পদ্ধতি সকলো সমাজৰে একে নহয়। কিন্তু ইয়াৰ লক্ষ্যৰ কোনো পার্থক্য নাই। হিন্দু বিবাহ আৰু মুছলমান বিবাহৰ বিশেষ পার্থক্য নাথাকিলেও ইয়াৰ স্বৰূপ আৰু পদ্ধতিৰ দিশত কিছুমান পার্থক্য পৰিলক্ষিত হয়। তলত দুয়োখন সমাজৰে বিবাহ পদ্ধতিৰ পাৰ্থক্যৰ দিশসমূহ উল্লেখ কৰা হ’লঃ
| হিন্দু বিবাহ | মুছলমান বিবাহ |
| (i) হিন্দু বিবাহক এক ধৰ্মীয় সংস্কাৰ বুলি কোৱা হয়। | (ii) কিন্তু মুছলমান বিবাহক এক সামাজিক চুক্তি বুলিহে বিবেচনা কৰা হয়। |
| (ii) হিন্দু বিবাহেই হ’ল নাৰীৰ সংস্কাৰৰ একমাত্র উপায় । অবিবাহিত হৈ মৃত্যু হ’লে হিন্দু নাৰীৰ স্বৰ্গ প্রাপ্তিত বাধা হয় বুলি বহুলোকে এতিয়াও বিশ্বাস কৰে। | (ii) কিন্তু মুছলমান বিবাহত নাৰীৰ তেনে কোনো সংস্কাৰৰ বিশেষ বাধ্যবাধকতা পৰিলক্ষিত নহয় ৷ |
| (iii) হিন্দু বিবাহত কন্যাই পিতৃ গৃহৰ পৰা যৌতুক হিচাপে বিভিন্ন প্রয়োজনীয় সা-সম্পত্তি দৰা গৃহলৈ লৈ আহে। | (iii) কিন্তু মুছলমান বিবাহত দৰা পক্ষইহে কন্যাক মহৰ দিব লাগে মহৰবিহীন মুছলমান বিবাহ সম্ভব নহয়। |
| (iv) হিন্দু বিবাহৰ দ্বাৰা তিনি ঋণ পৰিশোধৰ ব্যৱস্থা কৰা হয়। | (iv) কিন্তু মুছলমান বিবাহত ঋণ পৰিশোধৰ ব্যৱস্থা নাই। |
| (v) হিন্দু বিবাহত স্বামীক স্ত্ৰীৰ পৰম দেৱতা আৰু স্বামীৰ বাবে পত্নী অর্ধাংগিনী। | (v) কিন্তু মুছলমান সমাজৰ নিকাহ পদ্ধতিত স্বামী স্ত্রী জীৱন সংগীনী বুলিহে গণ্য কৰা হয়। |
১৪। চমু টোকা লিখা : (Write short note )।
(ক) যৌথ পৰিয়াল (Joint family.)
উত্তৰঃ সমাজবিজ্ঞানীসকলে যৌথ পৰিয়ালক বৰ্ধিত পৰিয়াল বুলি বিবেচিত কৰিছে। ঊনবিংশ শতিকাত পৃথিৱীত আনুমানিক আধা পৰিয়াল ব্যৱস্থাৰ ৰূপ আছিল যৌথ পৰিয়াল। কিন্তু ইউৰোপ আৰু মার্কিন যুক্তৰাষ্ট্ৰত যৌথ পৰিয়াল নথকাৰ বাবে সমাজবিজ্ঞানত প্ৰত্যয়টো ব্যৱহৃত হোৱা নাই । দক্ষিণ এছিয়াৰ নৃবিজ্ঞানী আৰু সমাজবিজ্ঞানীসকল এতিয়াও এটা পাঁচ তলা, ছয় তলা ঘৰত বসবাস কৰে। দেউতা, মা থাকে নিচৰ তলাত। প্ৰতিটো সন্তান বিয়াৰ পিছত এটা এটা তলাত বসবাস কৰিব আৰম্ভ কৰে। বয়স অনুসৰি প্ৰতিটো সন্তানৰ বাসস্থান নিৰ্ধাৰিত হৈ থাকে। যি সবোতকৈ ডাঙৰ তেওঁ সকলোৰে ওপৰত বাস কৰে। পৰিয়ালৰ গোটেই সম্পত্তি থাকে দেউতাকৰ হাতত। প্ৰতিটো সন্তান সিহঁতৰ উপাৰ্জন দেউতা-মাকৰ হাতত প্ৰদান কৰে। সংসাৰৰ গোটেই খৰচ হৈ থাকে দেউতাকৰ মাধ্যমেদি।
(খ) মাতুল ৰীতি (Maternal custom.)
উত্তৰঃ মাতৃপ্রধান সমাজ ব্যৱস্থাত এই বিশেষ স্বজনতা ৰীতিটোৱে এক গুৰুত্বপূর্ণ ভূমিকা পালন কৰে। ই ভাগিন আৰু ভাগিনীৰ জীৱনত মোমায়েকক এখন স্থায়ী আসন প্ৰদান কৰে। তেওঁ ভাগিন-ভাগিনীৰ বাবে পিতৃতকৈও অধিক দায়িত্ব বহন কৰিবলগীয়া হয়। ইয়াৰ বিপৰীতে ভাগিন-ভাগিনীয়েও মোমায়েকৰ প্ৰতি সৰ্বাধিক আনুগত্য প্ৰদৰ্শন কৰিব লাগে। পুৰুষ আত্মীয়বোৰৰ মাজত মোমায়েকৰ স্থান সবাতোকৈ আগত বুলি ধৰা হয় ।
(গ) কাভেদ (kaved)
উত্তৰঃ কাভেদ ৰীতিটো খাচী আৰু তোডাৰ দৰে জনজাতিবোৰৰ মাজত দেখা পোৱা যায়। এই ৰীতি অনুসৰি পত্নীয়ে সন্তান জন্ম দিয়াৰ লগে লগে পতিয়েও পত্নীৰ সৈতে দুৰ্বল আৰু কাম বন কৰিব নোৱাৰা জীৱন কটাব লাগে। প্ৰসূতিগৰাকীৰ পতি সকলো সক্রিয় কাম-কাজ কৰাৰ পৰা বিৰত থাকে আৰু পত্নীৰ দৰেই ৰুগীয়া লোকে খোৱা খাদ্য গ্রহণ কৰিব লাগে। তেওঁ পত্নীৰ দৰেই সকলো প্রতিষিদ্ধ কার্য মানি চলে। অর্থাৎ এই স্বজনতা ৰীতি কেৱল পতি-পত্নীৰ বাবে।
(ঘ) এমিটেট (Amitet)
উত্তৰঃ এই ৰীতিটো দেউতাকৰ ভনীয়েকৰ ক্ষেত্ৰত ব্যৱহাৰ হয়। দেউতাকৰ ভনীয়েকক বিশেষ ভূমিকা পালনৰ দায়িত্ব দিয়া ৰীতিটোকে এমিটেট বোলে৷ এই ৰীতি অনুসৰি দেউতাকৰ ভনীয়েকে মাকতকৈও বেছি সন্মান লাভ কৰে। আনকি এই ৰীতি পালন কৰা সমাজৰ শিশুবোৰে মাক দেউতাকৰ পৰা নহয় পেহীয়েকৰ পৰাহে পৰিচয়সূচক নাম লাভ কৰে।
