Politics of Globalization Unit 5 সমস্যা আৰু প্ৰত্যাহ্বান Notes, College and University Answer Bank for BA, B.com, B.sc, and Post Graduate Notes and Guide Available here, Politics of Globalization Unit 5 সমস্যা আৰু প্ৰত্যাহ্বান Solutions to each Unit are provided in the list of UG-CBCS Central University & State University Syllabus so that you can easily browse through different College and University Guide and Notes here. Politics of Globalization Unit 5 সমস্যা আৰু প্ৰত্যাহ্বান Question Answer can be of great value to excel in the examination.
Politics of Globalization Unit 5 সমস্যা আৰু প্ৰত্যাহ্বান
Politics of Globalization Unit 5 সমস্যা আৰু প্ৰত্যাহ্বান Notes cover all the exercise questions in UGC Syllabus. The Politics of Globalization Unit 5 সমস্যা আৰু প্ৰত্যাহ্বান provided here ensures a smooth and easy understanding of all the concepts. Understand the concepts behind every Unit and score well in the board exams.
Issues And Challenges
POLITICAL SCIENCE
POLITICS OF GLOBALIZATION
বিশ্বায়নৰ ৰাজনীতি
অতি চমু প্রশ্নোত্তৰঃ
১। ইউৰোপীয়ন ইউনিয়নৰ মুখ্য কাৰ্যালয় ক’ত অৱস্থিত?
উত্তৰঃ বেলজিয়ামত।
২। ASEAN ৰ সম্পূৰ্ণ ৰূপটো কি?
উত্তৰঃ Association of South East Asian Nations.
৩। আছিয়ানৰ প্ৰতিষ্ঠা হৈছিল _________।
উত্তৰঃ 1967, 8 August/১৯৬৭, ৮ আগষ্ট।
৪। আছিয়ানৰ সদস্য সংখ্যা কিমান?
উত্তৰঃ ১০ জন।
৫। G-8 ৰ সদস্য ৰাষ্ট্ৰসমূহ কি কি?
উত্তৰঃ ফ্রান্স, জার্মানী, ইটালী, জাপান, ইংলেণ্ড, আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট, কানাডা আৰু ৰাছিয়া।
৬। ২০২১ চনৰ G20 সন্মিলনৰ মূল বিষয়বস্তু কি হ’ব?
উত্তৰঃ ‘মহামাৰীৰ বাবে সাজু’ (Preparing for Pandemics)।
৭। BRICS ৰ সম্পূর্ণ শব্দটো কি?
উত্তৰঃ ব্ৰাজিল, ৰাছিয়া, ইণ্ডিয়া, চীন আৰু দক্ষিণ আফ্রিকা ।
৮। ত্রয়োদশ ব্রিকচ সন্মিলন কোনখন দেশে গুৰি ধৰিব?
উত্তৰঃ ভাৰতবৰ্ষই।
৯। প্রথম ব্রিক সন্মিলনখন ক’ত অনুষ্ঠিত হৈছিল?
উত্তৰঃ ৰাছিয়াত।
১০। AIIB ৰ মুখ্য কাৰ্যালয় ক’ত অৱস্থিত।
উত্তৰঃ বেইজিঙত।
১১। নতুন উন্নয়ন বেংকত, অংশগ্রহণকাৰী দেশসমূহৰ থাকিব-
উত্তৰঃ ভেটো ক্ষমতা অবিহনে প্রত্যেক দেশৰ এটা ভোট।
১২। দক্ষিণ-উত্তৰ বিভাজনৰ দৃশ্যমান চিত্ৰণক কোৱা হয় __________।
উত্তৰঃ ব্ৰান্ট লাইন।
১৩। কাৰ দ্বাৰা ‘North South : A programme for survival’ শীর্ষক প্রতিবেদনখন প্ৰকাশ কৰা হৈছিল?
উত্তৰঃ পশ্চিম জার্মানৰ প্ৰাক্তন অধ্যক্ষ ৱিলি ব্রান্টে।
১৪। Dependency theory কোনে জনপ্রিয় কৰিছিল?
উত্তৰঃ আন্দ্ৰে গুণ্ডাৰ ফ্লাংকে (Andre Gunder Frank)।
১৫। প্ৰব্ৰজনকাৰী আৰু শৰণাৰ্থীৰ মাজত পার্থক্য লিখা।
উত্তৰঃ প্ৰব্ৰজনকাৰীসকলে সাধাৰণতে স্বইচ্ছাৰে উন্নত জীৱনৰ সন্ধানত এখন দেশ এৰি আন এখন দেশলৈ বা নিজ দেশৰ ভিতৰতে এখন ঠাইৰ পৰা আন ঠাইলৈ যায় কিন্তু শৰণাৰ্থীসকল হ’ল যুদ্ধৰ ভয়ত, প্ৰাকৃতিক দুৰ্যোগৰ কবলত পৰি অথবা ৰাজনৈতিক হাৰাশাস্তিৰ সন্মুখীন হৈ অন্য দেশলৈ পলাই যোৱা লোক।
১৬। বিশ্বব্যাপী হোৱা আন্তঃসংযোগবোৰ কি? ইয়াৰ উপাদানসমূহ কি কি?
উত্তৰঃ বিশ্বব্যাপি হোৱা আন্তঃসংযোগ মানে হৈছে বিশ্বৰ এটা প্ৰান্তৰৰ পৰা আন এটা প্ৰান্তৰত আদৰ্শ টকা, সম্পত্তি আৰু মানুহৰ মাজত হোৱা এটা সোঁত নাইবা আন্দোলন।
ইয়াৰ মুখ্য উপাদানসমূহ হ’ল– ধাৰণা, মূলধন, সম্পত্তি আৰু জনসাধাৰণ ।
১৭। বিশ্বায়নৰ দ্বাৰা ৰাষ্ট্ৰ ৰাজ্য কেনেকৈ প্রভাবিত হয়?
উত্তৰঃ বিশ্বায়নে ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ মাজত পাৰস্পৰিক নিৰ্ভৰশীলতাৰ এক অনুভূতি সৃষ্টি কৰে, যি বিভিন্ন অর্থনৈতিক শক্তিৰ ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ মাজত শক্তিৰ ভাৰসাম্যহীনতা সৃষ্টি কৰিব পাৰে । বিভিন্ন অর্থনৈতিক ভাৰসাম্যহীনতাৰ জৰিয়তে, এই বাৰ্তালাপৰ ফলত কিছুমান ৰাজ্যৰ বাবে ভূমিকা হ্ৰাস হ’ব পাৰে আৰু আনবোৰৰ বাবে উচ্চ ভূমিকা হ’ব পাৰে।
১৮। বিশ্বায়নৰ ফলত ৰাষ্ট্ৰ ৰাজ্যৰ অৱনতি ঘটিছে নেকি?
উত্তৰঃ কেৱল বিশ্বায়নে ৰাষ্ট্ৰ ৰাজ্যৰ অৱনতি ঘটাব নোৱাৰে – আন্তর্জাতিক ব্যৱস্থাৰ আটাইতকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ অভিনেতাজনৰ শক্তি হ্রাস কৰিবলৈ এটাও ‘ট্ৰেণ্ড’ সক্ষম নহয়। বিশ্বায়নে নেটৱৰ্ক সৃষ্টি কৰিছে, যিবোৰ ৰাষ্ট্ৰীয় বা আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় নহয়, কিন্তু আন্তঃ ৰাষ্ট্ৰীয় আৰু গোলকীয়।
১৯। বিশ্বায়নৰ অৰ্থ ৰাজ্যসমূহৰ যুগৰ সমাপ্তি নেকি?
উত্তৰঃ এই পার্থক্যবোৰৰ ভিতৰত অধিক দ্রুত যোগাযোগ, বজাৰ উদাৰীকৰণ আৰু সামগ্ৰী আৰু সেৱাৰ উৎপাদনৰ বিশ্বব্যাপী একত্ৰীকৰণ। তথাপিও এটা উমৈহতীয়া ধাৰণাৰ বিপৰীতে, বিশ্বায়নৰ আধুনিক ৰূপটোৱে আধুনিক ৰাষ্ট্ৰ-ৰাজ্যৰ সমাপ্তি ৰচনা নকৰিব ৷
২০। ৰাষ্ট্ৰ-ৰাজ্য আৰু বিশ্বায়নৰ ধাৰণা কি?
উত্তৰঃ এইটো হৈছে অর্থনৈতিক ব্যৱস্থা য’ত সকলো ৰাষ্ট্ৰীয় বজাৰ মুকলি হৈ পৰে আৰু সকলো ৰাষ্ট্ৰ ৰাজ্যই পুঁজিবাদী সংগ্ৰহ আৰু প্ৰতিযোগিতাৰ যুক্তি অনুসৰি আচৰণ কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে। বিশ্বায়নৰ ক্ষেত্ৰত ৰাষ্ট্ৰ ৰাজ্যসমূহ নিৰ্ণায়ক ৰাজনৈতিক-আঞ্চলিক ঐক্য হৈ থাকে।
২১। ৰাষ্ট্ৰ আৰু ৰাজ্যৰ মাজৰ সম্পৰ্ক কি?
উত্তৰঃ এখন ৰাষ্ট্ৰ হৈছে এক জাতিগত গোট, যাৰ ভাষা আৰু সংস্কৃতিৰ দৰে অংশীদাৰী বৈশিষ্ট্য আছে, যি ৰাষ্ট্ৰীয় আত্ম- নিৰ্ণয়ৰ বাবে ৰাজনৈতিক দাবী কৰে। এখন ৰাজ্য হৈছে এক মানৱীয়বাৱে প্ৰস্তুত কৰা গাঁথনি যি ৰাষ্ট্ৰৰ স্বাৰ্থক সমৰ্থন আৰু সুৰক্ষা দিয়াৰ বাবে বিদ্যমান।
২২। এখন ৰাষ্ট্ৰ-ৰাজ্যৰ উদাহৰণ কি?
উত্তৰঃ যেতিয়া মানুহৰ এখন ৰাষ্ট্ৰৰ নিজা ৰাজ্য বাদেশ থাকে, ইয়াক ৰাষ্ট্ৰ-ৰাজ্য বুলি কোৱা হয়। ফ্রান্স, ইজিপ্ত, জার্মানী আৰু জাপানৰ দৰে ঠাইবোৰ ৰাষ্ট্ৰ-ৰাজ্যৰ উৎকৃষ্ট উদাহৰণ। আনকি ইয়াৰ বহু সাংস্কৃতিক সমাজৰ সৈতে, আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰক এক ৰাষ্ট্ৰ-ৰাজ্য বুলিও কোৱা হয় কিয়নো আমেৰিকাৰ “সংস্কৃতি” ভাগ-বতৰা কৰা হয় ।
২৩। চীন এখন ৰাষ্ট্ৰ ৰাজ্য?
উত্তৰঃ এইটো সঁচা যে চীনে প্রায় এক শতিকাৰ বাবে নিজকে এখন ৰাষ্ট্ৰ-ৰাজ্য বুলি অভিহিত কৰিছে। কিন্তু ১০০ বছৰ হৈছে দুই সহস্ৰাব্দতকৈও অধিক পুৰণি এখন দেশৰ বাবে কেৱল পিন-প্ৰিক ৷ আধুনিক চীন ২২১.১২ অক্টোবৰ – ২০১২ চনত উদ্ভৱ হৈছিল।
২৪। ৰাষ্ট্ৰ ৰাজ্যৰ বাবে আন এটা শব্দ কি?
উত্তৰঃ ৰাষ্ট্ৰ-ৰাজ্যৰ সমাৰ্থক শব্দ চহৰ-ৰাজ্য, মাইক্ৰ’ষ্টেট, মিনিষ্টেট।
২৫। এখন ৰাষ্ট্ৰ-ৰাজ্যৰ চৰিটা বিশেষত্ব লিখা ?
উত্তৰঃ এখন ৰাষ্ট্ৰ-ৰাজ্যৰ চাৰিটা বিশেষত্ব হৈছে সার্বভৌমত্ব, ভূমি, জনসংখ্যা আৰু চৰকাৰ।
২৬। এখন ৰাষ্ট্ৰ-ৰাজ্যৰ চাৰিটা মৌলিক বৈশিষ্ট্য কি?
উত্তৰঃ এখন ৰাষ্ট্ৰ-ৰাজ্যৰ বাবে চাৰিটা মৌলিক প্রয়োজনীয়তা হৈছে সার্বভৌমত্ব, জনসংখ্যা, অঞ্চল আৰু চৰকাৰ। অৰ্থাৎ, ৰাষ্ট্ৰ-ৰাজ্যবোৰে নিজকে শাসন কৰিব লাগিব, শাসনৰ ব্যৱস্থা থাকিব লাগিব, মানুহ থাকিব লাগিব আৰু শাসন কৰাৰ স্থান থাকিব লাগিব।
২৭। সৰল শব্দত ৰাষ্ট্ৰ-ৰাজ্য কি?
উত্তৰঃ এক প্ৰকাৰৰ ৰাজনৈতিক সংগঠনৰ যাৰ অধীনত তুলনামূলকভাৱে সমগোত্রীয় লোক সকলে এখন সার্বভৌম ৰাজ্যত বাস কৰে, বিশেষকৈঃ কেইবাটাও ৰাষ্ট্ৰীয়তাৰ বিপৰীতে এখন ৰাজ্য থকা এখন ৰাজ্য।
২৮। ইতিহাসত ৰাষ্ট্ৰ-ৰাজ্যৰ অৰ্থ কি?
উত্তৰঃ এক ৰাষ্ট্ৰ ৰাজ্যই ভালদৰে নিৰ্ধাৰিত সীমা থকা এখন দেশক বুজায়, যি একে সংস্কৃতি, ভাগ বতৰা কৰা ইতিহাস আৰু জাতিগত চৰিত্ৰ থকা লোকৰ দ্বাৰা বাস কৰে। ইয়াৰ পচন্দৰ চৰকাৰ থকাৰ কথা।
২৯। বিশ্বায়নৰ প্ৰকাশ কি?
উত্তৰঃ মিটেলমেনে কয় যে “বিশ্বায়নৰ প্ৰকাশৰ ভিতৰত আছে উৎপাদনৰ স্থানিক পুনর্গঠন, সীমাৰ ওপৰেৰে উদ্যোগসমূহৰ আন্তঃপ্ৰৱেশ, বিত্তীয় বজাৰৰ বিস্তাৰ, দূৰৱৰ্তী দেশবোৰলৈ একে ধৰণৰ উপভোক্তা সামগ্রী বিস্তাৰ, জনসংখ্যাৰ বৃহৎ স্থানান্তৰ— মুখ্যতঃ জনসংখ্যাৰ ভিতৰত ।
৩০। বিশ্বায়নৰ বিশ্বব্যাপী সংযুক্ত হোৱাৰ প্ৰভাৱবোৰ কি?
উত্তৰঃ বিশ্বায়নৰ লাভালাভ আছে যিয়ে বিভিন্ন ক্ষেত্ৰক সামৰি লয়। ই সমগ্র বিশ্বতে পাৰস্পৰিকভাৱে অৰ্থনীতি বিকশিত কৰিছিল আৰু সাংস্কৃতিক বিনিময় বৃদ্ধি কৰিছিল। হ কোম্পানীবোৰৰ মাজত বিত্তীয় আদান-প্রদানৰ অনুমতি দিছিল, কামৰ দৃষ্টান্ত সলনি কৰিছিল। আজিকালি বহুতো মানুহ পৃথিৱীৰ নাগৰিক।
৩১। বিশ্বায়নৰ বিষয়ে কোনো অনিবার্যতা আছে নেকি আৰ যদি হয় তেন্তে কিয় আৰু যদি নহয় কিয় নহয়?
উত্তৰঃ বিশ্বায়ন, ইয়াৰ আটাইতকৈ মৌলিক অৰ্থ হৈছে বিশ্বৰ অৰ্থনীতিৰ সদায় অধিক আন্তঃপ্ৰৱেশ আৰু পাৰস্পৰিক নিৰ্ভৰশীলতাৰ প্ৰতি দীৰ্ঘম্যাদী, ধৰ্মনিৰপেক্ষ প্ৰৱণতা । আৰু এইটো সঁচাকৈয়ে অনিবার্য। শতিকাজুৰি যিহেতু উৎপাদন প্ৰক্ৰিয়াবোৰ অধিক অত্যাধুনিক ভাৱে বিকশিত আৰু বৃদ্ধি পাইছে, সেইবোৰৰ সম্পৰ্ক বৃদ্ধি পাইছে।
৩২। বিশ্বায়ন কিয় অনিবার্য নহয়?
উত্তৰঃ বিশ্বায়নে নির্দিষ্ট ৰাজনৈতিক আৰু অৰ্থনৈতিক স্বাৰ্থ পূৰণ কৰে। সেয়েহে, অব্যাহত বিশ্বায়ন অনিবার্য নহয়। বিশ্বায়নৰ ভৱিষ্যত আমাৰ চ’চি-ইটিসকলে ব্যক্তিগত ভাৱে আৰু সামূহিকভাৱে লোৱা সিদ্ধান্তৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰিব। এই ধৰণৰ বিশ্বায়নবাধাপ্রাপ্ত হ’ব লাগে।
৩৩। বিশ্বায়ন অনিবাৰ্য আৰু অপৰিৱৰ্তনীয়’ কথাষাৰ সঁচা নে?
উত্তৰঃ বিশ্বায়ন হৈছে এক অনিবাৰ্য আৰু অপৰিৱৰ্তনীয় প্ৰৱণতা। “আগতকৈ অধিক, এতিয়া এপিইচি অৰ্থনীতিবোৰে মুকলি বজাৰ, আঞ্চলিক অর্থনৈতিক একত্ৰীকৰণ গভীৰ কৰা আৰু বিশ্বায়নৰ এক নতুন, অধিক উন্নত প্ৰকিত্ৰয়াৰ বাবে সমৰ্থন ৰখাৰ প্ৰতি তেওঁলোকৰ নিৰন্তৰ প্রতিশ্রুতি কঢ়িয়াই এক শক্তিশালী বাৰ্তা প্ৰেৰণ কৰাৰ সময়”।
৩৪। অর্থনৈতিক বিশ্বায়নৰ অপৰিৱৰ্তনীয় নেকি?
উত্তৰঃ অর্থনৈতিক বিশ্বায়ন হৈছে এক অপৰিৱৰ্তনীয় প্ৰৱণতাই বজাৰৰ সীমাৰ নিৰন্তৰ সম্প্ৰসাৰণ আৰু পাৰস্পৰিক একত্ৰীকৰণ প্ৰতিফলিত কৰে আৰু সহস্রাব্দৰ শেষৰ ফালে সমগ্ৰ বিশ্বৰ অৰ্থনৈতিক বিকাশৰ বাবে এক অপৰিৱৰ্তনীয় প্ৰৱণতা।
৩৫। গোষ্ঠী নিৰপেক্ষ আন্দোলন মানে কি?
উত্তৰঃ দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধৰ পাছৰ পৰাই গোষ্ঠী নিৰপেক্ষ দাৰণাটোৱে প্ৰাধান্য লাভ কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে। এছিয়া আৰু আফ্ৰিকাৰ বহুতো দেশ দ্বিতীয় মহাযুদ্ধৰ আগতে পশ্চিমীয়া সাম্রাজ্যবাদী উপনিৱেশ আছিল। কিন্তু যুদ্ধৰ পিছত স্বাধীনতা লাভ কৰা ৰাজ্যবোৰে নিজৰ স্বাধীনতা বজাই ৰাখিবৰ বাবে চলোৱা প্ৰচেষ্টাৰ ফলশ্ৰুতিৰে গোষ্ঠী নিৰপেক্ষ আন্দোলনে গা কৰি উঠে। ১৯৪৭ চনত সমগ্ৰ এছিয়াবাসীৰ মাজত দিল্লীত এখন সন্মিলন হৈছিল। ১৯৪৭ চনৰ মাৰ্চ এপ্রিল মাহত হোৱা এই অনুষ্ঠানত ২৮ খন দেশে যোগদান কৰিছিল।
৩৬। প্ৰৱজনত বিশ্বায়ন কি?
উত্তৰঃ মূল ধাৰণাটো হৈছে যে “বিশ্বায়ন” ৰ ধাৰণাটোৰ দ্বাৰা বৰ্ধিত সামাজিক, অর্থনৈতিক আৰু সাংস্কৃতিক আন্তঃসংযোগে ক্রমান্বয়ে বৈচিত্র্যপূর্ণ আৰু ভৌগোলিকভাৱে দূৰৱৰ্তী গন্তব্য স্থান আৰু মূল দেশবোৰৰ মাজত অধিক সংখ্যাত প্ৰব্ৰজনৰ সুবিধা প্ৰদান কৰিছে।
৩৭। বিশ্বায়নৰ ইতিবাচক প্রভাৱ কি?
উত্তৰঃ টি. এন. চি.― য়ে স্থানীয় সম্পদ, সামগ্রী আৰু সেৱা ক্ৰয় কৰাৰ সময়ত স্থানীয় অৰ্থনীতিলৈ সম্পদ আৰু বিদেশী মুদ্ৰা আনি দিয়ে। এই বিনিয়োগৰ দ্বাৰা সৃষ্টি কৰা অতিৰিক্ত ধন শিক্ষা, স্বাস্থ্য আৰু আন্তঃগাঁথনিৰ বাবে ব্যয় কৰিব পাৰি।
৩৮। প্ৰব্ৰজনৰ মুখ্য কাৰণ কি?
উত্তৰঃ এজন ব্যক্তিৰ জাতি, ধৰ্ম, ৰাজনীতি বা সংস্কৃতিৰ বাবে উৎপীড়নে মানুহক তেওঁলোকৰ দেশ এৰি যাবলৈ হেঁচা দিব পাৰে। এটা মুখ্য কাৰক হৈছে যুদ্ধ, সংঘৰ্ষ, চৰকাৰী অত্যাচাৰ বা সেইবোৰৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ বিপদাশংকা।
৩৯। প্ৰব্ৰজনৰ প্ৰভাৱ কি?
উত্তৰঃ প্ৰব্ৰজনে মানুহৰ জীৱনৰ মানদণ্ড উন্নত কৰাত সহায় কৰে। ই মানুহৰ সামাজিক জীৱন উন্নত কৰাত সহায় কৰে কিয়নো তেওঁলোকে নতুন সংস্কৃতি, ৰীতি-নীতি আৰু ভাষাৰ বিষয়ে শিকে যি মানুহৰ মাজত ভাতৃত্ববোধ উন্নত কৰাত সহায় কৰে। দক্ষ শ্রমিকৰ প্ৰব্ৰজনৰ ফলত অঞ্চলটোৰ অধিক অর্থনৈতিক বিকাশ হয়।
৪০। প্ৰব্ৰজনৰ অৰ্থনৈতিক কাৰণবোৰ কি?
উত্তৰঃ অর্থনৈতিক কাৰকসমূহ বেছিভাগ অধ্যয়নে সূচায় যে প্রব্রজন মুখ্যতঃ অর্থনৈতিক কাৰকৰ দ্বাৰা অনুপ্রাণিত। উন্নয়নশীল দেশবোৰত, নিম্ন কৃষি উপাৰ্জন, কৃষি নিবনুৱা আৰু কম নিযুক্তিক অধিক চাকৰিৰ সুযোগ থকা উন্নত এলেকাৰ ফালে প্ৰব্ৰজনকাৰীসকলক ঠেলি দিয়া মৌলিক কাৰক বুলি গণ্য কৰা হয়।
৪১। প্ৰব্ৰজনৰ কাৰণ আৰু পৰিণাম কি?
উত্তৰঃ প্ৰব্ৰজন হৈছে মহাকাশত সুযোগৰ অসম — বিতৰণৰ এক পৰিণাম। কম সুযোগ আৰু নিম্ন সুৰক্ষাৰ স্থানৰ পৰা উচ্চ সুযোগৰ স্থানলৈ যোৱাৰ প্ৰৱণতা আৰু উন্নত সুৰক্ষা থাকে। ফলফলবোৰক অর্থনৈতিক, সামাজিক, সাংস্কৃতিক, ৰাজনৈতিক আৰু জনগাঁথনিগত ক্ষেত্ৰত লক্ষ্য কৰিব পাৰি ।
৪২। তিন প্ৰকাৰৰ প্ৰব্ৰজন কি?
উত্তৰঃ প্ৰব্ৰজনৰ তিনিটা মুখ্য প্ৰকাৰ আছে— আক্ৰমণ, বিজয়, উপনিৱেশ স্থাপন। বলপূর্বক স্থানান্তৰৰ বাবে তেওঁলোকৰ ঘৰৰ পৰা স্থানান্তৰিত হোৱা ব্যক্তিসকলক (যেনে প্রাকৃতিক দুৰ্যোগ বা অসামৰিক বিভ্ৰান্তি) স্থানচ্যুত ব্যক্তি বা যদি ঘৰুৱা দেশত থাকে, আভ্যন্তৰীণভাৱে স্থানচ্যুত লোক বুলি বৰ্ণনা কৰা হ’ব পাৰে।
৪৩। প্ৰব্ৰজনৰ সামাজিক প্ৰভাৱবোৰ কি?
উত্তৰঃ শিক্ষাৰ মানদণ্ড, দক্ষতা, জাতি আৰু শ্ৰেণীৰ পৃষ্ঠভূমিৰ ভিত্তিত তেওঁলোকৰ লগৰীয়া নিয়োগকর্তাসকলেও তেওঁলোকৰ বিৰুদ্ধে বৈষম্যমূলক আচৰণ কৰে। প্ৰব্ৰজনৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ সামাজিক পৰিণাম হৈছে প্ৰাপ্তকৰ্তা এলেকাবোৰত প্ৰব্ৰজনকাৰীসকলৰ অনুষদ, সমন্বয় আৰু একত্ৰীকৰণৰ প্ৰক্ৰিয়াৰ ওপৰত ইয়াৰ প্ৰভাৱ।
৪৪। প্ৰব্ৰজনে ঘৰুৱা দেশক কেনেদৰে প্ৰভাৱিত কৰে?
উত্তৰঃ আন্তর্জাতিক প্ৰব্ৰজনকাৰীসকলে কম গণতান্ত্রিক দেশলৈ প্ৰব্ৰজন কৰিলে গৃহ দেশত নেতিবাচক প্ৰভাৱ পেলাব পাৰে। শিক্ষা বা জাতিৰ ক্ষেত্ৰত প্ৰব্ৰজনকাৰীসকলৰ স্ব-বাছনিয়ে প্রতিষ্ঠানবোৰৰ এপৰত নেতিবাচক প্রভাৱ পেলাব পাৰে, কিয়নো এনে ব্যক্তিসকলে তেওঁলোকৰ নিজৰ দেশত অধিক ৰাজনৈতিক ভাৱে জড়িত হৈ থাকে।
৪৫। অর্থনৈতিক প্ৰব্ৰজনৰ উদাহৰণ কি?
উত্তৰঃ অর্থনৈতিক প্ৰব্ৰজনক উন্নত বেতনৰ চাকৰি লাভ কৰি জীৱনধাৰণৰ মানদণ্ড উন্নত কৰাৰ বাবে আগবাঢ়ি যোৱাৰ বিকল্প হিচাপে সংজ্ঞায়িত কৰা হয়। যেতিয়া পোলেণ্ড আৰু আন সাতখন পূৱ ইউৰোপীয় দেশে ২০০৪ চনত ইউৰোপীয় ইউনিয়নত যোগদান কৰিছিল, ইউকেয়ে বহুতো অর্থনৈতিক প্ৰব্ৰজনকাৰী লাভ কৰিছিল। ২০০৯ চনত পূৱ ইউৰোপৰ পৰা ৫,০০,০০০ শ্রমিক আছিল ।
৪৬। ক্ষমতাৰ গোলকীয় স্থানান্তৰকৰণৰ মুখ্য ভাগ সমূহ কি কি?
উত্তৰঃ (ক) ক্ষমতাৰ গোলকীয় পৰিৱৰ্তন।
(খ) গোলকীয় প্ৰশাসনৰ পৰিৱৰ্তন।
চমু আৰু ৰচনাধৰ্মী প্রশ্নোত্তৰঃ
১। ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ শৰণাৰ্থীৰ উচ্চায়ুক্ত (United Nations High Commissioner for Refugees)ৰ গঠন বর্ণনা কৰা।
উত্তৰঃ ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ সাধাৰণ সভা এই আয়োগৰ জন্মদাতা আৰু সাধাৰণ সভা, অর্থনৈতিক আৰু সামাজিক পৰিষদৰ অধীনত এই আয়োগৰ কাম-কাজ পৰিচালিত হয়।
ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ শৰণাৰ্থী উচ্চায়ুক্তৰ কাৰ্যালয়ৰ মুৰব্বীজন হৈছে উচ্চায়ুক্ত। তেওঁক সাধাৰণ সভাই নিযুক্তি দিয়ে। তেওঁৰ কাৰ্যকাল সাধাৰণতে ৫ বছৰ। তেওঁৰ কামত সহায় কৰাৰ বাবে এখন ‘কাৰ্যবাহী সমিতি’ থাকে । কাৰ্যালয়ৰ কামৰ বাবে উচ্চায়ুক্ত সাধাৰণ সভাৰ ওচৰত দায়ী থাকে আৰু প্ৰতিবছৰে তেওঁ বছৰেকীয়া প্ৰতিবেদন সভাৰ ওচৰত দাখিল কৰিব লাগে। উচ্চায়ুক্তৰ কাৰ্যালয়ৰ কামত বহুতো কৰ্মচাৰী জড়িত হৈ থাকে। ২০১৮ চনৰ হিচাপ মতে ১৩৮ খন দেশত ১৬,৭৬৫ জন কৰ্মচাৰীয়ে ইয়াৰে কামত কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰি আছে।
২। শৰণাৰ্থী সমস্যাৰ কাৰকবোৰ কি কি লিখা।
উত্তৰঃ মানৱ নিৰাপত্তাত শৰণাৰ্থীৰ সমস্যা এক ডাঙৰ প্ৰত্যাহ্বান হৈ পৰিছে। দ্বিতীয় মহাসমৰৰ সময়ৰ পৰা এই সমস্যাই জটিল ৰূপ ল’বলৈ ধৰে আৰু এই সমস্যা সমাধানৰ বাবে ৰাষ্ট্ৰসংঘই ইয়াৰ এক উচ্চায়ুক্ত গঠন কৰি দিয়ে। দ্বিতীয় বিশ্ব যুদ্ধৰ অন্তৰৰ কিছু বছৰৰ ভিতৰতে এই সমস্যাৰ সমাধান হ’ব বুলি ভবা হৈছিল যদিও বাস্তৱ ক্ষেত্ৰত এই সমস্যা বেছিহে বৃদ্ধি হ’ল। শৰনাৰ্থীৰ সমস্যা সৃষ্টিত জড়িত থকা কাৰকবোৰ হৈছে–
বিশ্বযুদ্ধ, দুই দেশৰ মাজৰ যুদ্ধ, গৃহযুদ্ধ, শীতল যুদ্ধ, নিঃউপনিৱেশবাদৰ প্ৰভাৱ, ৰাজনৈতিক অস্থিৰতা, নৃ-গোষ্ঠীয় সংঘাত, দৰিদ্ৰতা আৰু প্ৰাকৃতিক দুর্যোগ। এইবিলাকৰ ভিতৰত যুদ্ধাই হৈছে মুখ্য কাৰণ। ১৯৯০ চনৰ পৰা ১৯৯৫ চনৰ মাজত পৃথিৱীৰ ৭০ খন দেশত ৯৩ খন যুদ্ধ তথা যুদ্ধ সদৃশ পৰিৱেশ সৃষ্টি হৈছিল৷ ইয়াৰ ফলত লাখ লাখ লোক শৰণাৰ্থী হ’বলৈ পালে ৷
৩। শৰণাৰ্থী আৰু প্ৰব্ৰজনৰ নিউ ইয়র্ক ঘোষণা চমুকৈ (New York Declaration for Refugees and Migrants) লিখা।
উত্তৰঃ বিশ্বৰ শৰণাৰ্থীসকলৰ সমস্যা সমাধানৰ স্বাৰ্থত সাধাৰণ সভা, অর্থনৈতিক আৰু সামাজিক পৰিষদ আৰু ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ শৰণাৰ্থীৰ উচ্চায়ুক্তৰ কাৰ্যালয়ে ভালেমান সন্মিলিত প্রচেষ্টা চলাই আহিছে। তেনে এক উদাহৰণ হৈছে– ২০১৬ চনৰ ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ এই শীর্ষ সন্মিলনখন। সাধাৰণ সভাৰ আহ্বান অনুষ্ঠিত এই সভাত ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ মানৱ অধিকাৰ উচ্চায়ুক্ত, বিশ্ব বেংক, ড্ৰাগছ আৰু অপৰাধৰ কাৰ্যালয় আদিয়ে অংশগ্ৰহণ কৰিছিল আৰু শেষত ‘শৰণাৰ্থী আৰু প্ৰব্ৰজনকাৰীৰ নিউ ইয়র্ক ‘ঘোষণা পত্র’ গৃহীত হয়। এই ঘোষণাত ২০টা খচৰা নীতি অন্তৰ্ভুক্ত হয়। সেইবোৰ হৈছে— মানৱ অধিকাৰ, বৈষম্যহীনতা, উদ্ধাৰ আৰু সাহায্য, ন্যায়দান, সীমান্তশাসন, প্রত্যাবর্তন, হিংসা, আটক, পাৰিবাৰিক ঐক্য, শিশু প্ৰব্ৰজন, নাৰী প্ৰব্ৰজন, স্বাস্থ্যৰ অধিকাৰ, শিক্ষাৰ অধিকাৰ, জীৱন ধাৰণৰ মানদণ্ড, তথ্য অধিকাৰ, আন্তর্জাতিক সহযোগিতা আদি।
৪। গোলকীয় স্থানান্তৰকৰণ কি? গোলকীয় প্রশাসনৰ পৰিৱৰ্তন / স্থানান্তৰকৰণৰ লগত সংগতি ৰাখি গোলকীয় স্থানান্তৰকৰণৰ ভাগসমূহৰ বিষয়ে বর্ণনা কৰা।
উত্তৰঃ গোলকীয় স্থানান্তৰকৰণ বুলিলে একবিংশ শতিকাৰ হোৱা ক্ষমতাৰ স্থানান্তৰকৰণক বুজায় যিয়ে গোলকীয় প্রশাসনত সংশোধন আনিছে। এই ক্ষেত্ৰত ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ পৰা আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় প্রতিষ্ঠান সমূহলৈ যেনে— বিশ্ব বেংক, ৰাষ্ট্ৰসংঘ, আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় মুদ্ৰানিধি ইত্যাদিলৈ হোৱা ক্ষমতাৰ স্থানান্তৰকৰণৰ কথা ক’ব পাৰি।
গোলকীয় স্থানান্তৰকৰণক সাধাৰণতে দুটা ভাগত ভাগব পাৰি—
(ক) ক্ষমতাৰ গোলকীয় স্থানান্তৰকৰণ / পৰিৱৰ্তন।
(খ) গোলকীয় প্ৰশাসনৰ স্থানান্তৰকৰণ / পৰিৱৰ্তন।
ক্ষমতাৰ গোলকীয় স্থানান্তৰকৰণৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি গোলকীয় প্ৰশাসনৰ স্থানান্তৰ সংঘটিত হয়। সেয়েহে, ক্ষমতাৰ গোলকীয় পৰিৱৰ্তনক মুখ্য পৰিৱৰ্তন আৰু গোলকীয় প্ৰশাসনৰ পৰিৱৰ্তনক গৌণ পৰিৱৰ্তন বুলি কব পাৰি।
(ক) ক্ষমতাৰ গোলকীয় পৰিৱৰ্তন – ক্ষমতাৰ গোলকীয় পৰিৱৰ্তনত ক্ষমতা সমান্তৰালভাৱে আৰু উলম্বভাৱে ঘূৰি থাকে। ক্ষমতা সমান্তৰালকৈ সদায় এখন ৰাষ্ট্ৰৰ পৰা আন এখন ৰাষ্ট্ৰলৈ ঘূৰি থাকে। যেনে— আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ পৰা চীন, চীনৰ পৰা ভাৰতবৰ্ষ, ভাৰতবৰ্ষ পৰা জাপান ইত্যাদি। আকৌ ক্ষমতাৰ উলম্বভাৱে হোৱা পৰিৱৰ্তনে ক্ষমতা ৰাষ্ট্ৰৰ পৰা তাতকৈ ওপৰত কৰ্তৃত্বৰ হাতত হোৱাটোকে বুজায়। যেনে-ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ পৰা ইউৰোপীয়ান ইউনিয়ন, এছিয়ান ইত্যাদিলৈ হোৱা ক্ষমতাৰ স্থানান্তৰকৰণ। কিন্তু ক্ষমতাৰ গোলকীয় পৰিৱৰ্তন বুলিলে সাধাৰণতে সমান্তৰালকৈ হোৱা ক্ষমতাৰ পৰিৱৰ্তনকে বুজায়।
(খ) গোলকীয় প্ৰশাসনৰ স্থানান্তৰকৰণ – গোলকীয় পৰিৱৰ্তন বা স্থানান্তৰকৰণ দ্বিতীয়টো ভাগ হৈছে গোলকীয় প্রশাসনৰ স্থানান্তৰকৰণ। গোলকীয় প্ৰশাসনৰ স্থানান্তৰকৰণ ক্ষমতা গোলকীয় স্থানান্তৰকৰণৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি হয়। গোলকীকৰণৰ লগে লগে বিভিন্ন সমস্যাৰ উদ্ভৱ হয়। এনে সমস্যাসমূহ বিশেষকৈ বেচৰকাৰী বা অনাচৰকাৰী সংস্থাৰ পৰা উদ্ভৱ হয় যেনে— সন্ত্রাসবাদ, জলবায়ু পৰিৱৰ্তন, মহামাৰী ইত্যাদি য’ত কোনো এখন ৰাষ্ট্ৰৰ ভূমিকা নাথাকে। এনে ক্ষেত্ৰত বিভিন্ন বেচৰকাৰী সংস্থাই যেনে— গোলকীয় নাগৰিক সমাজ, গোলকীয় সামাজিক আন্দোলন, বহুজাতিক নিগম, আন্তর্জাতিক নিগম ইত্যাদিয়ে আন্তঃচৰকাৰী সংস্থাসমূহৰ সৈতে যেনে— ৰাষ্ট্ৰসংঘ, আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় মুদ্ৰানিধি, বিশ্ব বেংক, বিশ্ব বাণিজ্য সংস্থা ইত্যাদি একেলগ হৈ এক নতুন ধৰণৰ প্ৰশাসনৰ সৃষ্টি কৰে যাক গোলকীয় প্রশাসন বুলি কোৱা হয়। এনে গোলকীয় প্রশাসনে গোলকীয় সমস্যাসমূহ সমাধানক লক্ষ্য হিচাপে লয় ।
গোলকীয় প্রশাসনত ৰাষ্ট্ৰসংঘ আৰু ইয়াৰ শাসন প্ৰণালীত কোনো সাল-সলনি হোৱা দেখা নাযায়। কিন্তু গোলকীয় অর্থনৈতিক প্রশাসন আৰু জলবায়ু পৰিৱৰ্তনৰ শাসনৰ প্ৰণালীৰ ক্ষেত্ৰত পৰিৱৰ্তন হোৱা দেখা গৈছে। উদাহৰণস্বৰূপে, ব্রিটন উডছৰ তিনিটা মুখ্য সংস্থা— আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় মুদ্ৰানিধি, বিশ্ব বেংক আৰু বিশ্ব বাণিজ্য সংস্থাই যিবোৰত মূলতঃ আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ প্ৰাধান্য দেখা যায়, এই সংস্থাবোৰে উঠি অহা শক্তিসমূহৰ পৰা প্ৰতিৰোধৰ সন্মুখীন হৈছে। কিয়নো এনে ৰাষ্ট্ৰসমূহে (উন্নয়নশীল, অনুন্নত) এই সংস্থাসমূহৰ পৰা বিত্তীয় কঠোৰতা, উদাৰীকৰণ ইত্যাদিৰ বাবে ঋণ’ লোৱাৰ পৰা বিৰত থাকে। এতিয়া আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় মুদ্ৰানিধিয়ে ইউৰোপীয়ান দেশসমূহলৈ ঋণ আগবঢ়াই আছে।
গোলকীয় প্ৰশাসনৰ পৰা আঞ্চলিক প্রশাসনলৈ পৰিৱৰ্তন– বিভিন্ন বৈষম্যতাৰ বাবে বৰ্তমান ৰাষ্ট্ৰসমূহে গোলকীয় বা আন্তর্জাতিক সংস্থা সমূহৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰাৰ সলনি আঞ্চলিক সংস্থাসমূহৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰিবলৈ লৈছে। এইক্ষেত্ৰত ৰাষ্ট্ৰসমূহে নাইবা এখন ৰাষ্ট্ৰই মিলি কিছুমান সংস্থা তৈয়াৰ কৰিছে। যেনে—ইউৰোপীয়ান ইউনিয়ন, আফ্রিকান ইউনিয়ন, এছিয়ান, মাৰ্ক’চোৰ ইত্যাদি । গোলকীয় দক্ষিণত বিশ্ব বেংকৰ সলনি আঞ্চলিক বেংক সমূহে যেনে— চীনে প্ৰতিষ্ঠা কৰা এছিয়ান ইনফ্ৰাছষ্ট্ৰাকছাৰ ইনভেষ্টমেন্ট বেংক, এছিয়ান ডেভেলপমেন্ট বেংক ইত্যাদিয়ে প্ৰভাৱ বিস্তাৰ কৰিবলৈ সক্ষম হয়। কিয়নো এই বেংক সমূহে বিশ্ব বেংকতকৈ অধিক বৈষম্যতাৰ সৃষ্টি নকৰে।
ইয়াৰোপৰি আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় মুদ্ৰানিধি আৰু বিশ্ব বেংকত উঠি ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ ভোট আৱণ্টনৰ চাহিদা বৃদ্ধি হৈছে। G৪ ৰ বহুপাৰ্শ্বীয় সঞ্চক, যিটো প্ৰভাৱশালী ৰাষ্ট্ৰৰ দ্বাৰা পৰিচালিত হৈছিল তাক G20 ৰ দ্বাৰা সলনি কৰা হৈছে, য’ত বা যিটোত উঠি অহা ৰাষ্ট্ৰবোৰৰ অগ্রণী ভূমিকা আছে। অৰ্থাৎ আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ নিচিনা উন্নত আৰু প্ৰভাৱশালী ৰাষ্ট্ৰই উন্নয়নশীল বা অনুন্নত ৰাষ্ট্ৰসমূহ অবিহনে অচল হৈ পৰিছে। তাৰোপৰি গোলকীয় প্রশাসনত এই উঠি অহা ৰাষ্ট্ৰবোৰে সিদ্ধান্ত গ্ৰহণ আৰু নীতি নিৰ্ধাৰণত এক বিশেষ ভূমিকা পালন কৰিবলৈ লৈছে।
গোলকীয় প্রশাসনত অনাচৰকাৰী সংস্থাৰ অগ্রণী ভূমিকা – গোলকীয় প্রশাসনত ৰাষ্ট্ৰসমূহতকৈ আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় বেচৰকাৰী সংগঠন, গোলকীয় নাগৰিক সমাজ, আন্তর্জাতিক আৰু বহুজাতিক নিগমসমূহে চৰকাৰী সংস্থা সমূহতকৈ বেছি অগ্রণী ভূমিকা পালন কৰি একেলগে গোলকীয় প্রশাসন চলাই নিয়াত সম্ভৱপৰ কৰি তুলিছে।
অৱশেষত, এইটো ক’ব পাৰি যে, যেতিয়াই প্রতিষ্ঠিত আৰু উঠি অহা ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ মাজত সংঘাত সৃষ্টি হয়, তেতিয়াই আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সম্পৰ্কত সংঘাতৰ সৃষ্টি হয়। এই সংঘাত মুখ্যতঃ নেতৃত্বক লৈয়েই সৃষ্টি হয়। সেয়েহে, বর্তমান সময়ত প্ৰতিষ্ঠিত ৰাষ্ট্ৰসমূহে ক্ষমতাৰ গোলকীয় স্থানান্তৰকৰণক মানি লোৱাৰ প্ৰয়োজনীয়তা আহি পৰিছে। ইয়াৰ লগে লগে বিশ্ব শৃংখলাত প্ৰভাৱ বিস্তাৰ কৰিবলৈ সক্ষম হোৱাৰ অনুযায়ী উঠি অহা শক্তিসমূহক গোলকীয় প্ৰশাসনৰ সংস্থাসমূহত উপযুক্ত প্রতিনিধিত্ব দিয়াৰ প্ৰয়োজন যাৰ ফলত আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় ব্যৱস্থাত বিভিন্ন সমস্যাসমূহৰ সমাধান হ’ব। অৰ্থাৎ সকলোৰে সৈতে সকলোৰে উন্নয়নৰ বাবে এনে প্ৰচেষ্টাৰ অতি প্রয়োজন।
৫। যোচেফ নোইয়ে আগবঢ়োৱা ক্ষমতাৰ গোলকীয় স্থানান্তৰকৰণৰ ধাৰণাটো বহলাই লিখা।
উত্তৰঃ ক্ষমতাৰ গোলকীয় স্থানান্তৰকৰণে এখন ৰাষ্ট্ৰৰ পৰা আন এখন ৰাষ্ট্ৰলৈ, এখন ৰাষ্ট্ৰৰ পৰা বা ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ পৰা আন্তর্জাতিক প্রতিষ্ঠানসমূহলৈ ক্ষমতাৰ স্থানান্তৰকৰণ হোৱাটোকে বুজায় ৷ অৰ্থাৎ ক্ষমতাৰ গোলকীয় স্থানান্তৰকৰণৰ অনুসৰি ক্ষমতা সমান্তৰাল নাইবা উলম্বভাৱে ঘূৰ্ণীয়মান হৈ থাকে। ৰাজনৈতিক চিন্তাবিদ যোচেফ ন্যেইয়ে ক্ষমতাৰ গোলকীকৰণ স্থানান্তৰকৰণৰ ধাৰণাটো অতি জনপ্রিয়। যোচেফ ন্যেই মতে, একাদশ শতিকাত ক্ষমতা মূলত দুই ধৰণেৰে স্থানান্তৰিত হৈছে—
(ক) ক্ষমতাৰ পৰিৱৰ্তন – এইটো হৈছে পশ্চিমীয়া ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ পৰা প্ৰাচ্যৰ ৰাষ্ট্ৰসমূহলৈ সমান্তৰালকৈ হোৱা ক্ষমতাৰ স্থানান্তৰকৰণ অৰ্থাৎ এই ধৰণ অনুসৰি এছিয়াৰ দেশসমূহ লাহে লাহে উঠি আহিছে আৰু ই আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ প্ৰতি এক প্ৰত্যাহ্বান হৈ পৰিছে। ন্যেইয়ে যুক্তি দর্শায় যে, 1800 শতিকাত এছিয়া মহাদেশৰ দেশৰ সংখ্যা 50% হোৱাৰ লগতে ইয়াৰ সম্পদৰ পৰিমাণো আছিল 50% । অৱশ্যে বিংশ শতিকা ইউৰোপ আৰু ঔপনিৱেশিকতাবাদৰ ফলত সৃষ্টি হোৱা ঔদ্যোগিক বিপ্লৱে ইয়াৰ পৰিৱৰ্তন ঘটালে বিংশ শতিকাত এছিয়াৰ দেশৰ সংখ্যা বৃদ্ধি হয় যদিও সম্পদ বহু পৰিমাণে কমি যায়। কিন্তু একবিংশ শতিকাত পৰিৱেশ আকৌ সলনি হয়। এতিয়া এছিয়াৰ দেশৰ সংখ্যা বা জনসংখ্যা 50% তকৈ বেছি হোৱাৰ লগতে সম্পদৰ পৰিমাণ বাঢ়ি গৈ প্ৰায় বিশ্বৰ সম্পদৰ 50% হয়।
(খ) ক্ষমতাৰ প্ৰসাৰণ – যোচেফ ন্যেইয়ে আগবঢ়োৱা ক্ষমতাৰ গোলকীয় স্থানান্তৰকৰণৰ দ্বিতীয়টো ধাৰণা হৈছে ক্ষমতাৰ প্ৰসাৰণ। এই ধাৰণা অনুসৰি ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ পৰা ক্ষমতা অন্যান্য প্ৰতিষ্ঠানৰ হাতলৈ স্থানান্তৰিত হ’ব। যেনে-ৰাষ্ট্ৰৰ পৰা আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় প্ৰতিষ্ঠানলৈ নাইবা বহুজাতিক নিগম সমূহলৈ ইত্যাদি। ক্ষমতাৰ এই স্থানান্তৰকৰণক উলম্ব স্থানান্তৰকৰণ বুলি কোৱা হয়।
ক্ষমতাৰ গোলকীয় পৰিৱৰ্তনৰ কাৰণ–
যোচেফ ন্যেইৰ মতে, ক্ষমতাৰ গোলকীয় পৰিৱৰ্তনৰ কাৰণসমূহ হৈছে—
(ক) প্রযুক্তিবিদ্যাৰ দ্ৰুত উন্নতি – প্রথমতে প্রযুক্তিবিদ্যা মাত্র প্রভাৱশালী দেশ যেনে— আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ হাততহে আছিল। কিন্তু প্রযুক্তি বিদ্যাৰ বিকাশে প্রযুক্তিক অধিক কার্যকৰী তোলাৰ লগতে সস্তীয়া কৰিও তোলে। ফলত অনুন্নত আৰু উন্নয়নশীল দেশসমূহতো প্ৰযুক্তিবিদ্যাৰ দ্ৰুত সম্প্ৰসাৰণ হয়। যাৰ ফলত আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰ আৰু ইয়াৰ মিত্রশক্তিৰ একচেতিয়া অধিকাৰৰ সমাপ্তি ঘটে। এনেদৰে প্ৰযুক্তিৰ প্ৰসাৰৰ লগে লগে অর্থনৈতিক তথা সামৰিক আধুনিকীকৰণ দ্ৰুতগতিত বৃদ্ধি পায়।
(খ) গোলকীকৰণ – 1980 ৰ দশকত আৰম্ভ হোৱা বিশ্বায়নৰ প্ৰক্ৰিয়াৰ ফলত মূলধন, সামগ্ৰী, ধাৰণা আৰু সেৱাৰ প্ৰবাহ হয়। যাৰ ফলত নিযুক্তিৰ দ্ৰুত বৃদ্ধিৰ জৰিয়তে দেশবোৰৰ অর্থনৈতিক বিকাশ হৈছিল। অর্থনৈতিক বিকাশে শিক্ষা আৰু স্বাস্থ্যৰ ক্ষেত্ৰতো চাৰিওফালে বিকাশ ঘটায়। যাৰ ফলত ভাৰত, চীন আৰু ব্ৰাজিল আদি উন্নয়নশীল দেশসমূহৰ সামগ্ৰীক শক্তি যথেষ্ট বৃদ্ধি পায় যাৰ ফলত বিশ্বব্যাপী শক্তিৰ পৰিৱৰ্তন ঘটে।
(গ) নেতৃত্ব – ৰাষ্ট্ৰ এখনৰ বৃদ্ধি আৰু উন্নয়নৰ ক্ষেত্ৰত, নেতাসকলৰ সিদ্ধান্ত গ্ৰহণৰ ক্ষেত্ৰত যথেষ্ট গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা আছে যাৰ লগত ক্ষমতাৰ যথেষ্ট সম্পৰ্ক আছে। 1970, 1980 আৰু 1990 ৰ দশকত বহু দেশৰ নেতাসকলে বুদ্ধিগত ভাৱে নব্য উদাৰতাবাদক আকোঁৱালি লয় যাৰ ফলত ই একৈশ শতিকাত ক্ষমতাৰ গোলকীয় স্থানান্তৰকৰণলৈ ৰূপান্তৰিত হয়। উদাহৰণস্বৰূপে, চীনত ডেং জিয়াওপিংৰ দ্বাৰা ৰাজ্যিক পুঁজিবাদ গ্ৰহণৰ সিদ্ধান্ত আৰু ৰাওৰ দ্বাৰা ভাৰতবৰ্ষত এল. পি. জি. ৰ প্ৰৱৰ্তন।
(ঘ) ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ মাজত সহযোগিতা – বিশ্বৰ ৰাষ্ট্ৰসমূহে অনুভৱ কৰিছিল যে, অর্থনৈতিক বিকাশ আৰু বৃদ্ধিৰ বাবে ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ মাজত পাৰস্পৰিক সহযোগিতা অত্যন্ত প্রয়োজন। সেয়েহে এনে সহযোগিতাৰ বাবে ইউৰোপৰ ৰাষ্ট্ৰসমূহে ইউৰোপীয়ান ইউনিয়ন আৰু এছিয়াৰ দেশসমূহে এছিয়ানৰ দৰে অনুষ্ঠানৰ গঠন কৰে। এই দুয়োটা প্রতিষ্ঠানেই বৰ্তমান বিশ্বৰ এক অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ ক্ষমতাকেন্দ্র।
(ঙ) আন্তর্জাতিক সংস্থাসমূহৰ ভূমিকা – আন্তর্জাতিক সংস্থাসমূহে পালন কৰা ভূমিকাও ক্ষমতাৰ গোলকীয় স্থানান্তৰকৰণৰ অন্য এক কাৰণ। আন্তর্জাতিক সংস্থাসমূহ বুলিলে ৰাষ্ট্ৰসংঘ, বিশ্ব বাণিজ্য সংস্থা, বিশ্ব বেংক ইত্যাদিক বুজায়। এই সংস্থাসমূহে ৰাষ্ট্ৰসমূহক এখন মঞ্চ প্রদান কৰে য’ত ৰাষ্ট্ৰসমূহে বিভিন্ন বিষয় উমৈহতীয়াভাৱে প্ৰকাশ কৰিব পাৰে।
এনেদৰে যোচেফ ন্যেইয়ে ক্ষমতাৰ গোলকীয় স্থানান্তৰকৰণৰ ধাৰণাটো আগবঢ়াইছে। এই ধাৰণাটো বৰ্তমান অতি জনপ্রিয় ধাৰণা যিটোৱে উঠি অহা নব্য ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ ক্ষমতাৰ এক নতুন আভাস দিয়ে।
৬। ক্ষমতাৰ গোলকীয় পৰিৱৰ্তনৰ ফলাফলসমূহ কি কি?
উত্তৰঃ ক্ষমতাৰ গোলকীয় পৰিৱৰ্তনৰ ফলাফলসমূহ এনেধৰণৰ–
(ক) আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ আধিপত্যৰ পতন – আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ আধিপত্যৰ পতন হৈছে ক্ষমতাৰ গোলকীয় পৰিৱৰ্তনৰ এক অন্যতম ফলাফল। বিংশ শতিকাৰ আগভাগলৈকে আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় ক্ষেত্ৰত আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ যথেষ্ট আধিপত্য আছিল। উদাহৰণস্বৰূপে, অপাৰেচন ডেজার্ট ষ্ট্ৰম (1990-91), অপাৰেচন ইনফিনিট চি, ইৰাক বহিৰাক্ৰমণ ইত্যাদিত আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ শক্তিশালী প্ৰভাৱ দেখা গৈছিল। কিন্তু বিংশ শতিকাৰ মাজভাগৰ পৰা বিভিন্ন নব্য বিকশিত শক্তিৰ উত্থানে আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ আধিপত্য বহু পৰিমাণে নিম্নগামী কৰিলে ।
(খ) গণতান্ত্ৰিক আৰু ন্যায়পূৰ্ণ বিশ্ব – পোনপ্ৰথমতে আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ কৰ্তৃত্ব সকলো অংশতে পৰিলক্ষিত হৈছিল। আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় অনুষ্ঠান সমূহতো আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ প্ৰভুত্ব দেখিবলৈ পোৱা গৈছিল। কিন্তু ক্ষমতাৰ গোলকীকৰণৰ পৰিৱৰ্তনৰ লগে লগে বিভিন্ন শক্তিগোষ্ঠী, শক্তিশালী অনুষ্ঠানৰ সৃষ্টি হ’ল যাৰ লগে লগে ক্ষমতার ভাগ-বটোৱাৰা আৰম্ভ হ’ল । ইয়াৰ ফলত বিশ্ব বহু পৰিমাণে গণতান্ত্রিক আৰু ন্যায়পূৰ্ণ হ’ল ।
(গ) গোলকীয় / আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় প্ৰতিষ্ঠানত সংশোধনৰ দাবী – আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় অনুষ্ঠান / প্রতিষ্ঠান সমূহত সংশোধনৰ দাবী উত্থাপন হৈছে ক্ষমতাৰ গোলকীয় পৰিৱৰ্তনৰ এক ফলাফল। বিশেষকৈ নব্য বিকশিত শক্তি সমূহে প্ৰতিষ্ঠিত শক্তিসমূহৰ সমান্তৰালকৈ অধিকাৰৰ দাবী উত্থাপন কৰিবলৈ ধৰিলে। উদাহণস্বৰূপে G-4 ৰাষ্ট্ৰসমূহ ক্ৰমে ব্রাজিল, ভাৰতবৰ্ষ, জাপান আৰু জাৰ্মানীয়ে ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ নিৰাপত্তা পৰিষদত স্থায়ী সদস্যপদৰ দাবী উত্থাপন কৰিবলৈ ল’লে।
(ঘ) বিভিন্ন আঞ্চলিক অনুষ্ঠানৰ উত্থান – ক্ষমতাৰ গোলকীয় স্থানান্তৰকৰণৰ অন্য এক ফলাফল হৈছে বিভিন্ন আঞ্চলিক অনুষ্ঠানৰ উত্থান! অনুন্নত আৰু উন্নয়নশীল দেশসমূহে অর্থনৈতিক, সামাজিক উন্নয়নৰ বাবে আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় অর্থনৈতিক প্রতিষ্ঠানসমূহৰ পৰা যেনে— বিশ্ব বেংক, আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় মুদ্ৰানিধি, ইত্যাদিৰ পৰা ঋণ লয় যদিও ইয়াত বিভিন্ন ধৰণৰ চৰ্তাৱলী প্রযোজ্য হৈ থাকে৷ এনেক্ষেত্ৰত এই ৰাষ্ট্ৰসমূহে এনে চৰ্তৱলীসমূহ গ্ৰহণ কৰি আকৌ কিছুমান অত্যাৱশ্যকীয় বোজা গ্ৰহণ কৰিবলগীয়া হয়। সেয়েহে এই ব্যৱস্থাৰ বিকল্প হিচাপে বিভিন্ন আঞ্চলিক অনুষ্ঠানৰ জন্ম দি অনুন্নত আৰু উন্নয়নশীল ৰাষ্ট্ৰসমূহে নিজৰ বিকাশ সাধন কৰাৰ প্রচেষ্টা চলায়। উদাহৰণস্বৰূপে BRICS, ASEAN ইত্যাদি।
(চ) নিয়মিত সংঘাত – গোলকীকৰণে নব্য বিকশিত শক্তিসমূহক টনকিয়াল হোৱাত যথেষ্ট অৰিহণা যোগালে। যাৰ ফলত ক্ষমতাকেন্দ্ৰিক সংঘাতৰ আৰম্ভ হ’ল। উদাহৰণস্বৰূপে আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰ আৰু চীনৰ মজাৰ ক্ষমতাকেন্দ্ৰিক যুঁজ, দুয়োদেশেই ক্ষমতাৰ আধিপত্য বিস্তাৰৰ বাবে সংঘাতত লিপ্ত হোৱা দেখা যায়। অৱশ্যে ই পৰোক্ষভাৱেহে বেছি। আকৌ, ইয়াৰ সমান্তৰালকৈ ভাৰতবৰ্ষ আৰু চীনৰ মাজতো ক্ষমতাৰ যুঁজ অব্যাহত আছে।
৭। AIIB আৰু NDB ৰ বিষয়ে চমুকৈ লিখা।
উত্তৰঃ Asian Infrastructure Investment Bank চমুকৈ AIIB নাইবা এছিয়াৰ পৰিকাঠামো / আন্তঃগাঠনি বিনিয়োগ বেংক হৈছে এছিয়া আৰু ইয়াৰ বাহিৰত সামাজিক আৰু অর্থনৈতিক ফলাফল উন্নত কৰাৰ লক্ষ্যৰে গঠন কৰা এক বহুপাক্ষিক বেংক। ইয়াৰ মুখ্য কার্যালয় বেইজিংত অৱস্থিত।ই 2016 চনৰ পৰা কাৰ্যকৰী হৈছিল। ইয়াৰ লক্ষ্য হৈছে, বহনক্ষম আন্তঃগাঁথনি আৰু অন্যান্য উৎপাদশীল খণ্ডত বিনিয়োগ কৰি মানুহ, সেৱা আৰু বজাৰক সংযোগ কৰা যি সময়ৰ লগে লগে কোটি কোটি লোকৰ জীৱনত প্ৰভাৱ পেলাৱ আৰু এক উন্নত ভৱিষ্যত গঢ়ি তুলিব। ইয়াক AIIB ৰচুক্তিৰ অনুচ্ছেদসমূহৰ দ্বাৰা এক বহুপাক্ষিক চুক্তি হিচাপে প্ৰতিষ্ঠা কৰা হৈছে। পোনপ্ৰথমতে ইয়াৰ সদস্য সংখ্যা আছিল 57 (প্রতিষ্ঠাপক) যদিও বৰ্তমান ইয়াৰ সদস্য সংখ্যা 103 । ইয়াৰ বৃহৎসংখ্যক কাৰ্য এছিয়া মহাদেশৰ ভিতৰতে সীমাবদ্ধ।
Asian Infrastructure Investment Bank ৰ গঠন–
Asian Infrastructure Investment Bank ৰ গঠন এনেধৰণৰ—
(ক) পৰিচালক মণ্ডলী (Board of Directors)
(খ) জেষ্ঠ পৰিচালনা (Senior management)
(গ) আন্তর্জাতিক পৰামৰ্শদাতা পেলেন (International; Advisory Panel)
AIIB আৰু ভাৰতবৰ্ষ – চীনৰ পিছতে ভাৰতবৰ্ষ হৈছে AIIB ৰ দ্বিতীয় সর্ববৃহৎ অংশীদাৰ (7.6%)। ভাৰতবৰ্ষ হৈছে আন্তঃগাঁথনি প্ৰকল্পৰ বাবে এ আই আই বি য়ে যোগান ধৰা বিত্তিয় সহায়ৰ সৰ্বাধিক হিতাধিকাৰী। এই প্রকল্পসমূহ বাংগালোৰ মেট্ৰৰেলকে আদি কৰি শক্তি, পানী, পৰিবহন আদিৰ দৰে বিভিন্ন খণ্ডত বিস্তৃত হৈ আছে। বর্তমান সময়ত এ আই আই বি য়ে কোভিড- 19 জৰুৰীকালীন সহাঁৰি পুঁজি আৰু স্বাস্থ্য প্ৰণালী প্রস্তুতি প্ৰকল্পৰ বাবে 500 নিযুত ডলাৰৰ অনুমোদন প্ৰদান কৰিছে।
বর্তমান ফান্স, জার্মানি, ইটালী আৰু ইংলেণ্ডকে ধৰি G 20 ৰাষ্ট্ৰৰ 14 খন এ আই আই বিৰ সদস্য। অৱশ্যে আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰই এ আই আই বিক বহুপাক্ষিত বিত্তীয় ব্যৱস্থাত এক অনিচ্ছামূলক প্ৰৱেশক হিচাপে অভিহিত কৰিব খোজে৷ কিয়নো, বিশেষতঃ চীনৰ দ্বাৰা অনুমোদিত এ আই আই বিৰ উত্থানে অর্ধশতিকাজুৰি বিশ্বৰ অৰ্থনৈতিক ব্যৱস্থাত আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ একছত্ৰীতাৰ প্ৰতি সংশয় নমাই আনিছে। এ আই আই বিয়ে সেয়েহে একদেশীয় আধিপত্যতাৰ বিৰোধিতা কৰে।
NDB (New Development Bank) – New Development Bank চমুকৈ এন ডি বি হৈছে BRICS ৰাজ্যসমূহৰ (ব্ৰাজিল, ৰাছিয়া, ভাৰত, চীন আৰু দক্ষিণ আফ্ৰিকা) ৰ দ্বাৰা পৰিচালিত এক বহুপাক্ষিক উন্নয়ন বেংক। 2013 চনত দক্ষিণ আফ্ৰিকাৰ ডাৰ্বাণত অনুষ্ঠিত পঞ্চম BRICS সন্মিলনত ইয়াৰ নেতাসকলে নতুন উন্নয়ন বেংক নাইবা এন ডি বি প্ৰতিষ্ঠাৰ বাবে সন্মত হৈছিল, পৰৱৰ্তী সময়ত 2014 চনত ব্ৰাজিলৰ ফৰ্টীলেজাত ষষ্ঠ ব্ৰিৰছ সন্মিলনত প্ৰতিষ্ঠা কৰা হৈছিল নতুন উন্নয়ন বেংক। এই বেংকটো পাঁচখন উদীয়মান বজাৰৰ মাজত অধিক বিত্তীয় আৰু উন্নয়নমূলক সহযোগিতা বৃদ্ধি কৰিবলৈ স্থাপন কৰা হৈছে।
ফর্টীলেজা ঘোষণাপত্র অনুসৰি এন ডি বি বা নতুন উন্নয়ন বেংক BRICS ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ মাজত সহযোগিতা শক্তিশালী কৰিব আৰু বিশ্ব উন্নয়নৰ বাবে বহুপাক্ষিক আৰু আঞ্চলিক বিত্তীয় প্রতিষ্ঠানসমূহৰ প্ৰচেষ্টাত পৰিপূৰক হ’ব। ইয়াৰ মুখ্য কাৰ্যালয় চীনৰ ছাংহাইত থাকিব। বিশ্ব বেংকৰ মূলধনৰ অংশৰ ওপৰত আধাৰিত কৰি ভোট আৱণ্টন কৰা নীতিৰ বিপৰীতে নতুন উন্নয়ন বেংকত প্রতিখন অংশগ্রহণকাৰী দেশক এটা ভোট আৱণ্টন কৰা হ’ব লগতে কোনো দেশতে ভেটো ক্ষমতা নাথাকিব। 2018 চনত নতুন উন্নয়ন বেংক ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ সাধাৰণ সভাত পর্যবেক্ষকৰ মৰ্যাদা লাভ কৰে। যাৰ দ্বাৰা নতুন উন্নয়ন বেংকে ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ সৈতে সক্ৰিয় আৰু.ফলপ্ৰসূ সহযোগিতাৰ বাবে এক দৃঢ় আধাৰ স্থাপন কৰে।
নতুন উন্নয়ন বেংকৰ উদ্দেশ্য – নতুন উন্নয়ন বেংকৰ উদ্দেশ্যসমূহ হ’ল—
(ক) সদস্য দেশসমূহৰ উন্নয়নত উদ্গনি দিয়া ৷
(খ) অর্থনৈতিক বিকাশত সহায় কৰা ।
(গ) প্ৰতিযোগিতা বৃদ্ধি কৰা আৰু চাকৰি সৃষ্টিত সহায় কৰা।
(ঘ) উন্নয়নশীল দেশসমহৰ মাজত জ্ঞান বিতৰণৰ বাবে এখন মঞ্চ তৈয়াৰ কৰা।
এই উদ্দেশ্যসমূহ পূৰণ কৰিবলৈ নতুন উন্নয়ন বেংক ঋণ, গেৰাণ্টি, সম অংশগ্ৰহণ আৰু অন্যান্য বিত্তীয় প্ৰক্ৰিয়াৰ জৰিয়তে ৰাজহুৱা বা ব্যক্তিগত প্ৰকল্পবোৰ সমৰ্থন কৰে। অলপতে নতুন উন্নয়ন বেংকে ভাৰতবৰ্ষত 14 টা প্ৰকল্পৰ বাবে 4,183 বিলিয়ন ডলাৰৰ অনুমোদন জনাইছে।
৮। বিশ্বায়ন আৰু ৰাষ্ট্ৰ-ৰাজ্য অর্থনৈতিক দৃষ্টিভংগী কি?
উত্তৰঃ অর্থনৈতিকভাৱে, বিশ্বায়নে একচেটীয়া আধিপত্য গঢ়ি তুলিছে যাৰ দ্বাৰা শ্রেণী পুঁজিবাদী সমাজত আধিপত্য আছে জি. এন. ৰ আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় নিগমবোৰে (গ্লোবেল নৰ্থ) সকলোবোৰতকৈ প্রাধান্য লাভ কৰিছে, এনেদৰে লৰচৰ কৰিছে জি. এছ. –ত ভয়ানক অর্থনৈতিক দুর্দশাত। ১৯ চনত ডব্লিউটিঅ’ৰ (বিশ্ব বাণিজ্য সংস্থা) বিৰুদ্ধে ছিয়েটলৰ প্ৰতিবাদ বিশ্বায়নৰ নীতিৰ বিৰুদ্ধে বিশ্বৰ বিদ্বেষৰ এক স্পষ্ট ইংগিত, যি টো ৱে ইংগিত দিয়ে পৃথিৱীৰ মাজেৰে শ্ৰমিক শ্ৰেণীৰ দুৰ্বল পৰিস্থিতি । শ্রমিক শ্ৰেণীৰ ইয়াৰ উপায় নাই উৎপাদন আৰু সেয়েহে নীতিৰ ওপৰত তেওঁলোকৰ ইনপুট বহুত সীমিত। বাৰ্বেৰোগলু (২০০৫) যুক্তি দিছিলঃ “গোলকীয় নিগয় শব্দটো কম বিভ্ৰান্তিকৰ হ’ব পাৰে, কিন্তু তথাপিও এজনে নিগমক প্রতিনিধিত্ব কৰাৰ কথা ভাবিবলৈ বাধ্য কৰে পৃথিৱীৰ সকলোৰে স্বাৰ্থ, যিটো মিছা। কিছুমান অর্থনীতিবিদে এতিয়া অধিক সঠিক শব্দ, আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় ব্যৱহাৰ কৰি আছে নিগমসমূহ। এই সকলোবোৰ নিগমক একত্ৰিত কৰা এটা দৃষ্টিভংগী হৈছে এই ধাৰণা যে গোটেই পৃথিৱীখন তেওঁলোকৰ বাবে সাগৰীয় শামুক; সেই বিশাল যিমান সম্ভৱ সিমান দেশৰ বজাৰৰ নিয়ন্ত্ৰণৰ দ্বাৰা লাভ হ’ব পাৰে”।
যদি তেতিয়া কেৱল জিএনৰ ওপৰত আধাৰিত আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় নিগমবোৰ হৈছে ইঞ্জিন চলোৱা আৰু বিশ্বায়নৰ চকা ঘূৰাৰ দায়িত্বত থকা, সেয়েহে, ই ৰাষ্ট্ৰ-ৰাজ্যৰ পানী ধৰি নাৰাখে, বিশেষকৈ জি. এছ. ত, অলপ বেছিকৈ আছে, সেয়েহে প্রস্তুত কৰাৰ ক্ষেত্ৰত তেওঁলোকৰ কোনো দৰদাম কৰাৰ ক্ষমতা নাই। খেলপথাৰখন বৰঞ্চ খহটা আৰু ৰাষ্ট্ৰ-ৰাজ্য কিছু পৰিমাণে এক হ’বলৈ বাধ্য হয় মিঠা দূত আৰু গোলকীয় নীতিবোৰ যেনেতেনে আছে তেনেকৈ গ্ৰহণ আৰু ৰূপায়ণ কৰক বা সংগীতৰ দ্বাৰা একাষৰীয়া হৈ সংগীতৰ সন্মুখীন হওঁক কর্পোৰেট বিশ্বৰ দৈত্য।
আনহাতে বিশ্বায়নে দৰিদ্ৰতা দূৰ কৰাত আৰু উন্নত কৰাত সহায় কৰিছে বুলি বিশ্বতান্ত্রিক পন্থীসকলে দাবী কৰে গোটেই পৃথিৱীৰ মানুহৰ জীৱন ৷ ৱাটছনত উল্লেখ কৰা অনুসৰি জেমছ অর্থনৈতিকভাৱে এই টোকা দিছিল আৰু উদাৰ বিশ্বায়নে সমগ্র বিশ্বতে জীৱনধাৰণৰ মানদণ্ড বৃদ্ধি কৰিছিল, কিয়নো তাত কম অনাহাৰ আছিল ১৯৬০ ৰ দশকতকৈ আজিৰ মানুহ। আন এটা যুক্তিসংগত শাৰীৰ পৰা, পেটিফাৰে ৱাটছনত উল্লেখ কৰা অনুসৰি যুক্তি দিছিল যে “ট্ৰিকল ডাউন” প্ৰভাৱ, যি হৈছে ধনীৰ পৰা দৰিদ্ৰলৈ সম্পদ ৰখা, কাম নকৰে আৰু আজিলৈকে কোনো ফলাফল প্ৰস্তুত কৰা নাই। পৰৱৰ্তী তৰ্কবোৰে এই ধাৰণাটো বিক্ৰী কৰে যে যদিও অর্থনৈতিক বিশ্বায়নে নিযুক্তি উৎপন্ন কৰে সুযোগ, চাকৰিৰ বাবে দৰমহা অতি কম আৰু কামৰ পৰিস্থিতি সম্পূৰ্ণৰূপে জীৱনৰ বাবে বিপদজনক শ্রমিকসকল। সেয়েহে বিষয়টোৰ মূল বিষয়টো হ’ল ৰাষ্ট্ৰ-ৰাজ্যক এক স্থিতিত ৰখা যুক্তিনিৰাশা, কিয়নো কামৰ পৰিস্থিতি উন্নত কৰাৰ বাবে ইয়াৰ কোনো উশাহ-নিশাহৰ আদেশ বা স্থান নাই ইয়াৰ লোকসকলৰ বাবে। সেয়েহে ৰাষ্ট্ৰ-ৰাজ্য বিশ্বব্যাপী দুর্দশাত কেৱল এজন নিষ্ক্রিয় যাত্রী।
এটা বিশ্রী গোলকীয় অর্থনৈতিক পৰিস্থিতি হ’ল যদিও বিশ্বায়নে ইয়াৰ উদাৰীকৰণৰ প্ৰচাৰ কৰা খেলৰ ভিতৰত সকলো খেলুৱৈৰ লাভালাভৰ বাবে বজাৰ, দুখজনক বাস্তৱটো হ’ল মুক্ত বাণিজ্য এতিয়াও কিছুমানৰ সৈতে আহে সংৰক্ষণবাদী প্ৰৱণতা। ৱাটছন (২০০২) ত উল্লেখ কৰা অনুসৰি বাৰ্বাচে (১৯৯২) দাবী কৰিছিল যে মুক্ত বাণিজ্য চুক্তি এনেধৰণৰ (NAFTA) নাফটা হিচাপে–
“আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ কর্পোৰেট মূলধনে দক্ষিণলৈ সস্তীয়া শ্রমিক সম্পদৰ সুবিধা ল’বলৈ আৰু ইয়াৰ বাবে ভালদৰে প্ৰতিযোগিতা কৰিবলৈ সক্ষম কৰিব বিশ্বস্তৰত বজাৰ। নাফটোলৈ যোৱা অভিযান আৰু আমেৰিকাৰ বাবে উদ্যোগটোও মৌলিক পৰিৱৰ্তনৰ প্ৰতি সঁহাৰি পশ্চিম গোলাৰ্ধৰ ভিতৰতেই ঘটিছে। সমগৰে আমেৰিকাত, ৰাষ্ট্ৰ-ৰাজ্যৰ সীমা ফাটি গৈছে”।
নাফটা বিশ্বায়ন বিতৰ্কৰ কেন্দ্ৰত আছে আৰু এতিয়াও আছে যে ইয়াক দেখা গৈছে এক সীমাহীন বাণিজ্য ক্ষেত্ৰৰ বাবে জোৰ দিয়া, আনহাতে ইয়াৰ নীতিবোৰ গণতান্ত্ৰিকভাৱে জিএনৰ পুঁজিপতিৰ অভাৱত আছে উৎপাদনে মানুহৰ নিয়ন্ত্ৰণ আৰু তেওঁলোকৰ অৰ্থনৈতিক ভাগ্যৰ বাবে পথ প্রশস্ত কৰাৰ স্বাধীনতা কঢ়ি লয়। ইয়াত নিওলিবাৰেল বিশ্বায়নৰ এক মুখ্য বিৰোধ আছে, য’ত বিশ্বব্যাপী মূলধন সংগ্ৰহ আৰু সম্প্ৰসাৰণ পুঁজিবাদৰ বিশ্বায়নৰ স্বাৰ্থ, লাখ লাখ লোকৰ স্বাৰ্থ আৰু জীৱিকাৰ সৈতে দ্বান্দ্বিকভাৱে সংঘৰ্ষ হয় সমগ্র বিশ্বতে, বহুতো অর্থনৈতিক আৰু সামাজিক বিৰোধৰ বাবে প্ৰতিৰোধৰ সৃষ্টি কৰিছিল পুঁজিবাদী সংগ্ৰহ হেভ আৰু হেভ-নটৰ মাজত বর্ধিত বিভাজন এৰি গৈছে তৃতীয় বিশ্বত ভয়ংকৰ দৰিদ্ৰতাত বর্ধিত সংখ্যা, দিনে এক ডলাৰতকৈও কম পৰিমাণে জীয়াই থকা৷ পুনৰাবৃত্তি হোৱা সত্ত্বেও বিংশ শতিকাৰ শেষ দশকত কৰা দৰিদ্ৰতা হ্ৰাসৰ প্ৰতিশ্ৰুতি, প্রকৃত লোকৰ সংখ্যা দৰিদ্ৰতাত বাস কৰাটো প্ৰকৃততে প্রায় ১০০ নিযুত বৃদ্ধি পাইছে।
বিশ্বায়নৰ বতাহৰ অধীনত ৰাষ্ট্ৰ-ৰাজ্যই ঘৰুৱা কাৰ্যসূচীবোৰ খাপ খুৱাবলৈ সংগঠিত কৰিবলৈ বাধ্য হয় অর্থনৈতিক, সামাজিক আৰু ৰাজনৈতিক গোলকীয় পৰিসৰ। সেয়েহে ইয়াত সমস্যাটো হ’ল স্থানীয় বিষয়বোৰ যিবোৰ দিব পাৰি জীৱনধাৰণৰ মানদণ্ড উন্নত কৰাৰ প্ৰতি অধিক মনোযোগ দিয়া, ৰাষ্ট্ৰ-ৰাজ্যৰ ভিতৰত প্ৰাথমিকতাৰ দ্বাৰা অতিক্রম কৰা গোলকীয় অভিমুখী কার্যকলাপ। সেয়েহে, ৰাষ্ট্ৰ-ৰাজ্যৰ ভিতৰত থকা লোকসকলৰ কল্যাণ এক গৌণ বিষয় হৈ পৰে। বিশ্বব্যাপী প্রতিযোগিতামূলকতাই সুন্দৰ সামাজিক সেৱাৰ ব্যৱস্থাৰ সৈতে আপোচ কৰে যি সাধাৰণ অৰ্থনৈতিক পৰিস্থিতিত নাগৰিক সমাজক অগ্রাধিকাৰৰ বিষয় হিচাপে প্রদান কৰা হ’ব। গতিকে আমি যি দেখিছো সেয়া হৈছে এক দৃশ্য, যাৰ দ্বাৰা ৰাষ্ট্ৰ-ৰাজ্যবোৰে ৰাস্তাবোৰ তৈয়াৰ কৰাৰ সিদ্ধান্ত লয়। আনহাতে তেওঁলোকৰ বাসগৃহবোৰক কিছুমানৰ প্ৰয়োজন হয় গুৰুতৰ পৰিষ্কাৰ কৰা। তাৎক্ষণিক ঘৰৰ গুৰুত্ব উপলদ্ধি কৰাটো ৰাষ্ট্ৰ-ৰাজ্যৰ এই বিফলতা গোলকীয় প্রেক্ষাপটৰ ভিতৰত পৰিৱেশ যাৰ ফলত জি এছত অধিক দৰিদ্ৰতা হৈছে স্বতন্ত্ৰৰ অভাৱ গোলকীয় চেতনা সঁচাকৈয়ে এক কৰ্কট ৰোগৰ বৌদ্ধিক আৰু প্ৰশাসনিক বিকৃতি, যাৰ প্রতিক্রিয়া আছে আর্থ-সামাজিক আৰু ৰাজনৈতিকভাৱে মাৰাত্মক বুলি প্ৰমাণিত হৈছিল।
বিশ্বায়নে ৰাষ্ট্ৰ-ৰাজ্যৰ সম্ভাৱনাক শ্বাসৰুদ্ধ কৰে বিকাশশীলসকলৰ বাবে প্ৰস্তুত জীৱন্ত আৰু কাৰ্যকৰী ঘৰুৱা নীতি প্ৰস্তুত কৰা আৰু মুক্ত বজাৰ অৰ্থনীতিৰ উদাৰীকৰণ আৰু সমগোত্ৰীকৰণ দ্ৰুততাৰে আৰু ক্ৰমান্বয়ে কাঢ়ি লৈ গৈছে ৰাষ্ট্ৰীয় চৰকাৰৰ ক্ষমতা, এনেদৰে তেওঁলোকক এক মঞ্চলৈ হ্ৰাস কৰা, যাৰ দ্বাৰা ৰাষ্ট্ৰ-ৰাজ্য অধিক হৈ পৰে। ইতিমধ্যে বেক কৰা পিঠাৰ নিষ্ক্রিয় প্রাপ্তকর্তা আৰু পিঠা খোৱাৰ একমাত্ৰ কৰ্তব্য ৰখা হয়, বৰঞ্চ ময়দা মিহলি কৰাত অৰিহণা যোগোৱাতকৈ। জ়ি. এছ. য়ে কম্পিউটাৰকৰণৰ বাবে এক ভাল বজাৰ প্ৰদান কৰে জি. এন. ৰ পৰা সামগ্রী। আজি ঘটি থকা বিশ্বব্যাপী পৰিৱৰ্তনবোৰে নতুন, জটিল আৰু বিকেন্দ্ৰীকৃত প্ৰণালী সৃষ্টি কৰিছে; শাসনৰ পুৰণি কেন্দ্ৰীভূত প্রণালীতকৈ আমূল পৃথক নেটৱৰ্ক, যি নিয়ন্ত্ৰণ কৰিছিল।
আন্তর্জাতিক কার্যকলাপ আৰু সিদ্ধান্ত লোৱাৰ প্ৰক্ৰিয়া ত মুক্ত বজাৰৰ এই প্ৰকাৰ মৌলবাদই ৰাষ্ট্ৰ-ৰাজ্যৰ শাসন শৈলীক আঘাত কৰে, কিয়নো কিছুমান ক্ষেত্ৰত, তেওঁলোকে বাছনি কৰিব লাগিব ব্যক্তিগতকৰণ যাতে জনসাধাৰণৰ মূল্যত গোলকীয় গাওঁখনত ভালদৰে খাপ খায়। ডেনমার্ক আৰু টাৰ্ট্ৰেউলত উল্লেখ কৰা ৱেডেল (১৯৯৮) অনুসৰি ব্যক্তিগতকৰণ আন এটা আছিল। বজাৰ মৌলবাদৰ ধাৰণা। ইৰাজ্যিক-মালিকানধীন আৰু পৰিচালিত উৎপাদকসকলৰ ৰূপান্তৰক বুজায় ব্যক্তিগত মালিকীস্বত্ত্ব আৰু ব্যৱস্থাপনালৈ সামগ্ৰী আৰু সেৱা যি বজাৰবোৰে কৰিব বুলি বিশ্বাসৰ ওপৰত আধাৰিত মানুহৰ প্ৰয়োজনীয়তা পূৰণ কৰিবলৈ ওলাই আহে। আতংক উন্নয়ণশীল দেশসমূহৰ প্ৰতি আমাৰ আকৰ্ষণ কৰিছিল মূলধন, প্রযুক্তি আৰু কাৰিকৰী দক্ষতাৰ আমদানি অবিহনে তেওঁলোকৰ দক্ষতা আৰু উপাৰ্জনৰ স্তৰ বৃদ্ধি কৰিব নোৱাৰে আটাইতকৈ উন্নত অর্থনীতিৰ পৰা যিহেতু তেওঁলোকে উন্নত অর্থনীতি আৰু তেওঁলোকৰ আন্তর্জাতিকৰ ওপৰত যথেষ্ট নিৰ্ভৰ কৰে সংগঠনবোৰ যদিও তেওঁলোক ঋণত নিমগ্ন হৈ আছিল আজি, আনকি আই এম এফ (আন্তর্জাতিক মুদ্রা নিধি) সন্মত হৈছে যে ই উদাৰীকৰণৰ কাৰ্যসূচীক বহুদূৰ লৈ গৈছে আৰু ৰাজধানীৰ উচ্চাৰণ উদাৰীকৰণ আৰু বিত্তীয় বজাৰবোৰে ১৯৯০ ৰ দশকৰ আৰম্ভণিতে বিশ্বক জোকাৰি যোৱা বিত্তীয় সংকটত মুখ্যতঃ অৰিহণা যোগাইছিল, যাৰ ফলত সৃষ্টি হৈছিল যুৱ আৰু উদীয়মান অর্থনীতিৰ যথেষ্ট ক্ষতি (ষ্টিগ্লিটজ, ২০০৩)।
৯। ৰাষ্ট্ৰ-ৰাজ্যসমূহৰ ওপৰত বিশ্বায়নৰ ৰাজনৈতিক প্ৰভাৱৰ ধাৰণা কি?
উত্তৰঃ বিশ্বায়নত ৰাষ্ট্ৰ-ৰাজ্যসমূহ বহিবলৈ চৰ্তবোৰৱ পোনপটীয়াকৈ নিৰ্ধাৰণ কৰা হৈছে মেজ, প্ৰথমতে গণতন্ত্ৰউদাৰ কৰাৰ প্ৰয়োজন আছে এক অৰ্থত তেওঁলোকে পুঁজিবাদী দৰ্শনৰ সদস্য হ’ব লাগিব শাসনৰ ক্ষেত্ৰত, যিয়ে নিশ্চিত কৰিব যে বজাৰৰ উদাৰীকৰণ এক মসৃণ হৈ পৰে পৰিৱৰ্তনশীল প্ৰক্ৰিয়া। সহজ ভাষাত ক’বলৈ গ’লৈ, গোলকীয় পৰিৱৰ্তনবোৰে চৰ্তাৱলী নিৰ্ধাৰণ কৰে যাৰ অধীনত ৰাষ্ট্ৰীয় চৰকাৰে কৰিব লাগে ফাংচন। আগতে ইংগিত দিয়াৰ দৰে, স্থানীয় প্রশাসনিক নীতিপ্ৰস্তুত কৰাটো হ’ব লাগে যাতে সেইবোৰ শাৰীত থাকে বিশ্বায়নৰ প্ৰেছক্ৰিপশ্বনৰ সৈতে। আধিপত্যবাদী, অন্যায় আৰু আধিক্যপূর্ণ অর্থনৈতিকক প্রত্যাহ্বান জনোৱাৰ বাবে ৰাষ্ট্ৰ ৰাজ্যসমূহৰ সীমিত ক্ষমতা আছে আই এম এফ, ডব্লিউবি (বিশ্ব বেংক) ৰ লগতে বিশ্ব বায়ু সংস্থাৰ দৰে প্ৰতিষ্ঠানৰ দ্বাৰা অনুসৰণ কৰা অন্যায়।
বিশ্বায়নৰ অধীনত, শক্তি ক্রমান্বয়ে আটাইতকৈ শক্তিশালী বিত্তীয় লৈ স্থানান্তৰিত হোৱাৰ লগে লগে ৰাষ্ট্ৰ-ৰাজ্যসমূহৰ সাৰ্বভৌমত্ব অচল হৈ আছে আৰু কর্পোৰেট প্রতিষ্ঠানসমূহ এডামছ এট আল (১৯৯৯, পৃষ্ঠা ১) অভিযোগ কৰিছিল যে বিশ্বায়নে ৰাষ্ট্ৰীয় কৰ্তৃত্ব কৰিছে চৰকাৰবোৰ এনে এক পৰিৱেশলৈ যায় য’ত তেওঁলোকে তেওঁলোকৰ সাৰ্বভৌমত্ব আৰু ঘৰুৱা ৰাজনৈতিক আৰু অৰ্থনৈতিক বিষয়ৰ ওপৰত নিয়ন্ত্রণ দ্রুতগতিত হ্রাস হোৱা দেখিছে, উন্নয়নশীল বিশ্বৰ যিকোনো সার্বভৌমত্ব চৰকাৰে সক্ষম হৈছিল ডিকলোনাইজেচনৰ সৈতে প্ৰাপ্ত কৰাটো এতিয়া দ্ৰুতগতিত ক্ষয় হৈ আছে।
নিওলিবাৰেলিজমে ৰাষ্ট্ৰ-ৰাজ্যসমূহৰ উন্নয়নৰ আৰ্হিবোৰ ভাঙি পেলাইছে আৰু কাঢ়ি লৈছে আৰু সেইবোৰৰ সলনি কৰিছে আৰ্হি, যি উচ্চৰাষ্ট্ৰীয় সংগঠনবোৰৰ প্ৰয়োজনীয়তা আৰু দাবীবোৰ গ্ৰহণ কৰে। যদিও কাগজত কিছুমান এই বিকাশৰ আৰ্হি আৰু তত্ত্ববোৰে নিৰ্ভৰশীলতা হ্রাস কৰাৰ কথা আছিল, বাস্তৱতা হৈছে যে জি. এছ. ত থকাবোৰ নিজাববীয়াকে থিয় হ’বলৈ কোনো অর্থনৈতিক মেৰদণ্ড নাই, নহ’লে সিহঁত পাৰমাণৱিক বোমাৰ দৰে মাটিত ভাগি পৰিব। আল (১৯৯৯) য়ে লক্ষ্য কৰিছিল যে আন্তর্জাতিক পৰিৱেশে জিএছৰ ওপৰত কিছু জোৰদাৰ চাপ আৰোপ কৰিছে মুক্ত বজাৰ সংস্কাৰ কৰা আৰু এই সংস্কাৰবোৰে প্ৰায়ে সামাজিক প্ৰতিৰোধ আৰু ৰাজনৈতিক অস্থিৰতা সৃষ্টি কৰে ৰাষ্ট্ৰ-ৰাজ্যৰ সীমা।
ওপৰোক্ত উদ্ধৃতিটোৱে যথেষ্ট ওজন বহন কৰে, বিশেষকৈ যদি এজনে আর্থ-সামাজিক আৰু ৰাজনৈতিক দৃষ্টি ৰে চায় বিশ্বায়নৰ এই যুগতো আফ্রিকা মহাদেশত প্ৰচলিত উত্থান-পতন। বিশ্বায়ন হৈছে আৰ্থ-সামাজিক আৰু ৰাজনৈতিক পৰিৱেশক আসন দিব বুলি ধাৰণা কৰা হয় আৰু তথাপিও এইটো স্পষ্ট য়ে ইয়াৰ বাবে ভূমি অপাৰেচন অসম। ৰাষ্ট্ৰ-ৰাজ্যসমূহৰ ভিতৰত সন্মুখলৈ অহা ৰাজনৈতিক ধ্বংসযজ্ঞই বাধ্য কৰে ধনী অভিজাতসকলে তেওঁলোকৰ ধন দেশৰ বাহিৰলৈ স্থানান্তৰ কৰিব-এক ব্যৱস্থা যাৰ ফলত ভয়ংকৰ অংকুৰণ হয় অর্থনৈতিক পৰিস্থিতি, যিহেতু মুদ্ৰাৰ মূল্য হ্ৰাস হ’বলৈ আৰম্ভ কৰে যাৰ ফলত অৱশেষত অর্থনৈতিক মন্দাৱস্থা হয় বিশ্বায়নৰ জন্মৰ সময়ত ৰাষ্ট্ৰ-ৰাজ্যসমূহৰ দায়িত্ববোৰ এখন পৃথিৱীত প্ৰবাহিত হোৱা বুলি প্ৰমাণিত হৈছে নাগৰিকসকলৰ স্বাধীনতা আৰু কল্যাণৰ মোকাবিলা কৰিব নে সন্তুষ্ট কৰিব তাৰ ওপৰত বিভক্ত মনোযোগ হিচাপে জটিলতাৰ গোলকীয় গাঁওখনৰ দাবীবোৰে নিৰন্তৰভাৱে এক বিকশিত দ্বিধাৰ সৃষ্টি কৰে। পেনিক (২০০৩) অনুসৰি, বিশ্বায়নে সেই সাংবিধানিক স্থানত ৰাষ্ট্ৰ ৰাজ্যৰ ক্ষমতা আৰু সাৰ্বভৌমত্বক বঞ্চিত কৰিছিল য’ত পৰিৱৰ্তন কৰা হয় শক্তিশালী অৰ্থনীতিৰ সৈতে ৰেংক ভংগ কৰাৰ ভয়ৰ সলনি। এই অৱস্থাই বিশাল সমস্যাৰ সৃষ্টি কৰিছিল। এইটো হৈছে যে ৰাষ্ট্ৰ-ৰাজ্যবোৰে নাগৰিকসকলক তেওঁলোকে কৰিব পৰা যুক্তিৰ প্ৰতি প্ৰশংসা কৰাৰ নিশ্চিত কাৰণ বিচাৰি নাপায় আৰু ৰাজনৈতিক সংঘৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ নকৰাকৈ স্বতন্ত্ৰভাৱে জীয়াই থাকিব যদিও বেদনায়ক সত্যটো হ’ল সেইটো পুঁজিবাদৰ অধীনত, সেই সময়ৰ ব্যৱসায় ব্যক্তিগত পদক্ষেপৰ জৰিয়তে সম্পদ সংগ্ৰহৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়া হয়, বৰঞ্চ ৰাষ্ট্ৰ-ৰাজ্যসমূহৰ ভিতৰত সকলো নাগৰিকৰ আশা-আকাংক্ষাৰ বাবে সংগ্ৰহৰ মূল্য সংলগ্ন কৰা।
বিশ্বায়ন দুৰ্বল ৰাজ্যসমূহৰ বিৱৰ্তনৰ দিশে যায় যাৰ ফলত গণতন্ত্র পঙ্গু হয় আৰু শক্তিশালীৰ অনুপস্থিতিত গণতন্ত্র, আমি নিশ্চিত হ’ব পাৰোঁ যে নাগৰিক সমাজখন অৱনমিত আৰু ধ্বংস হৈ থাকিব।
১০। দেশ আৰু বিদেশত বিশ্বায়নৰ সঁহাৰি কেনেধৰণৰ হয় আলোচনা কৰা ।
উত্তৰঃ এই সকলো বোৰ ক্ষেত্ৰত চকাটো পুনৰ উদ্ভাৱন কৰাৰ প্ৰয়োজন নাই। উন্নত দেশবোৰত বিভিন্ন পৰিসৰ আছে বিশ্বায়নৰ প্ৰত্যাহ্বানসমূহৰ প্ৰতি সামগ্রিক নীতিগত সঁহাৰি। এইবোৰ তিনিটা বহল শ্ৰেণীত পৰেঃ এংলো-চেক্সন মডেল; মহাদেশীয় ইউৰোপীয় আৰ্হি; আৰু নৰ্ডিক মডেল। এংলোচেক্সন মডেল নিয়ন্ত্রণহীনতাৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰিছে, বিশেষকৈ শ্রমিক বজাৰৰ, আৰু নিম্ন কৰৰ। নিৰন্তৰ সমৃদ্ধিৰ চাবিকাঠী, কিন্তু এই অর্থনীতিবোৰেও বর্ধিত বৈষম্য দেখিছে। মহাদেশীয় আৰ্হিয়ে শ্রমিকসকলক ইয়াৰ বিৰূপ পৰিণামৰ পৰা সুৰক্ষিত কৰিবলৈ চেষ্টা কৰিছে আইনী নিযুক্তি সুৰক্ষা আৰু বাণিজ্যৰ প্ৰতি এক পৰিমাণৰ প্ৰতিৰোধৰ জৰিয়তে বিশ্বায়ন উদাৰীকৰণ, অৱশ্যে এই অৰ্থনীতিবোৰত বিকাশ আৰু নিবনুৱা প্ৰদৰ্শন আছে। বিশ্বায়নৰ প্ৰতি উদাৰ সঁহাৰিৰ ইতিবাচক উদাহৰণ ইয়াত পোৱা যাব ‘নর্ডিক মডেল’ দেশসমূহ (যাৰ ভিতৰত আছে কানাডা আৰু হ’লেন্ড আৰু লগতে স্কেণ্ডিনেভিয়া)। এই মডেল ব্যতিক্রমী ভাৱে মুক্ত অৰ্থনীতিৰ সৈতে কম বেছি পৰিমাণে সফল কল্যাণ প্ৰণালী আৰু উচ্চ একত্রিত কৰে সামাজিক সংহতিৰ স্তৰ। ইউ. কে. – ৰ সৈতে তেওঁলোকৰ সাদৃশ্য অতিৰঞ্জিত নকৰিবলৈ যত্ন ল’ব লাগিব, যাৰ অৰ্থনীতি বহুত ডাঙৰ আৰু অধিক বৈষম্যপূর্ণ জনসংখ্যা আছে, কিন্তু বিতং অন্বেষণ তেওঁলোকৰ কিছুমান নীতি লাভজনক প্রমাণিত হ’ব পাৰে।
বিশ্বায়নৰ প্ৰতি সঁহাৰি দিয়াৰ ক্ষেত্ৰত ইউকেৰ কিছুমান উজ্জল সফলতাৰ কহিনীও আছে। এইটো হ’ব বহুতো খণ্ড, চহৰ আৰু অঞ্চলই কেনেদৰে সঁহাৰি জনাইছে তাক অন্বেষণ কৰিবলৈ আকর্ষণীয় বিশ্বায়নৰ বিভিন্ন প্ৰত্যাহ্বান আৰু সুযোগ, সফল ৰণনীতি আৰ দুয়োটা বিচাৰি আছে বিশেষ প্রত্যাহ্বান। উদাহৰণবোৰ হৈছে–
(ক) লগুন — এক সফল অঞ্চল আৰু বিত্তীয় সেৱা খণ্ডৰ এক বিশ্বব্যাপী নেতা। বিষয়বোৰৰ ভিতৰত আছে বৰ্ধিত বৈষম্য। উদাহৰণস্বৰূপে সম্পত্তিৰ চৰম মেৰুকৰণত সামাজিক আৱাস আৰু বিলাসী ফ্লেটৰ মাজত কেন্দ্ৰীয় লণ্ডন যাৰ মাজত প্ৰায় একো নাই। সৃষ্টিশীল উদ্যোগসমূহ (সংগীত, চলচ্চিত্র ইত্যাদি)। বিষয়বোৰৰ ভিতৰত আছে বিশ্বব্যাপী কপিৰাইটৰ সুৰক্ষা আৰু মানৱ সম্পদ। লিভাৰপুল-এতিয়া পৰম্পৰাগত উদ্যোগৰ হ্ৰাসৰ বাবে সমসাময়িক বিশ্বায়নৰ পৰা ইমান ভাল প্ৰদৰ্শন নকৰা অঞ্চল এটাত লিবাৰেল ডেমক্রেট প্ৰশাসনৰ অধীনত সফলতাৰে পুনৰ সৃষ্টি হৈছে।
১১। গোলকীয় লক্ষ্যৰ ঘৰুৱা প্ৰাসংগিকতা কি?
উত্তৰঃ ১৯৮৯ চনত বার্লিন দেৱাল খহি পৰে, যি হৈছে বহুতো দেশত পৰিৱৰ্তনৰ বছৰ। দেৱালৰ পতনে আন্তর্জাতিক উন্নয়ন সহযোগিতাৰ পুনৰ চিন্তা-চৰ্চা ৰক্ষা কৰিছিল। চোভিয়েট ইউনিয়ন আৰু পাশ্চাত্যৰ মাজত দ্বিমেৰু সংগ্রাম, আৰু সাম্যবাদ আৰু পুঁজিবাদৰ মাজত বাইনাৰী পছন্দ, তৃতীয় বিশ্বৰ দেশবোৰত উন্নয়নৰ বাবে জনসাধাৰণ আৰু সংসদক একত্রিত কৰিবলৈ পৰ্যাপ্ত নহ’ব।
পেৰিছৰ অইচিডিত উন্নয়ন সহায় সমিতিৰ (ডি এচি) দ্বাৰা চৰকাৰী উন্নয়ন সহায় (ওডিএ) সমন্বয় কৰা হয়। ১৯৯০ ৰ দশকৰ মাজভাগত ডিএচিত উন্নত দেশৰ জ্যেষ্ঠ বিষয়াসকলে এক সমস্যাৰ সন্মুখীন হৈছিল। শীতল যুদ্ধৰ বৰ্ণনাটোৱে ইয়াৰ গতিপথ চলাইছিল। জনসাধাৰণ আৰু সংসদক নতুন উদ্দেশ্যৰ বিষয়ে জনোৱাৰ বাবে উন্নয়নৰ বাবে, বিশ্বব্যাপী সহযোগিতাৰ বাবে এক নতুন দৃষ্টিভংগী গুৰুত্বপূৰ্ণ আছিল ।
শিক্ষা, শিশু, পৰিৱেশ, মানৱ অধিকাৰ, জনসংখ্যা, মহিলা আৰু সামজিক বিকাশৰ ওপৰত ১৯৯০ চনত আৰম্ভ হোৱা ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ সন্মিলনৰ এক দীঘলীয়া শৃংখলা চলি আছিল য’ত সমগ্ৰ বিশ্বৰ নাগৰিক সমাজৰ নেতা আৰু চৰকাৰী বিষয়াসকল জড়িত আছিল। ১৯৯৬ চনৰ বসন্তকাললৈ, ডিএচি দাত চৰকাৰৰ জ্যেষ্ঠ বিষয়াসকলে ১৯৯৬ চনৰ মে মাহত উন্নয়ন সহযোগিতাৰ ডিএচি মন্ত্ৰীসকলৰ অনুমোদনৰ বাবে ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ সন্মিলনৰ পৰা তেওঁলেকৰ বহুসংখ্যকৰ পৰা সাতটা লক্ষ্য তৈয়াৰ কৰিছিল। দৰিদ্ৰতা, শিক্ষা, লিংগ সমতা, শিশু আৰু মাতৃ মৃত্যু, প্রজনন স্বাস্থ্য, পাৰিপাৰ্শ্বিক স্থিৰতা আৰু গোলকীয় অংশীদাৰীত্বৰ পেৰত এই সাতটা লক্ষ্য, ২০১৫ চনৰ ভিতৰত প্ৰাপ্ত কৰিবলগা নিৰ্দিষ্ট লক্ষ্য আৰু সূচকৰ সৈতে, আন্তর্জাতিক উন্নয়ন লক্ষ্য (আইডিজি) হিচাপে জনাজাত হয়।
আই.ডি.জি. বোৰ আছিল ২০১৫ চনৰ এম.ডি.জি. (সহস্ৰব্দ উন্নয়ন লক্ষ্য) পূৰ্বসূৰী, যিবোৰ প্ৰথমবাৰৰ বাবে উন্নত দেশকে ধৰি সকলো দেশৰ বাবে ২০৩০ চনৰ বাবে বৰ্তমানৰ ১৭ টা লক্ষ্যৰ বাবে আগশাৰীৰ আছিল। এই ১৭ টা বহনক্ষম উন্নয়ন লক্ষ্য (এছ. ডি. জি) হৈছে চেপ্তেম্বৰ ২০১৫-ত ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ ১৯৪ জন দেশৰ সদস্যই সমৰ্থন কৰা এজেণ্ডা ২০৩০ ৰ মূল বিষয়। ১৯৯৬ চনত শীতল যুদ্ধৰ শেষৰ ফালে ১৯৯৬ চনত এই সঁহাৰিৰ ফলত বিশ্বব্যাপী লক্ষ্যৰ ক্ৰম আৰম্ভ হয়। ১৯৯০ ৰ দশকৰ মাজভাগত এই প্ৰাৰম্ভিক সঁহাৰিৰ ফলত উন্নয়নৰ গতিশীলতা অৰ্থনীতিৰ আধিপত্যৰ পৰা বহুমুখী, বহু-মন্ত্রীত্বমূলক দৃষ্টিভংগীলৈ স্থানান্তৰিত হয়।
এই পৰিৱৰ্তনৰ ফলত “একত্ৰিত উন্নয়ন ৰণনীতি”, “সমগ্ৰ চৰকাৰী দৃষ্টিভংগী,” “নীতিগত সমন্বয়”, আৰু “প্ৰণালীগত পৰিৱৰ্তন”ৰ আহ্বান জনোৱা হৈছিল, ই ৱাশ্বিংটন সন্মতিৰ দখল ভাঙিছিল, যি হৈছে ৰাষ্ট্ৰীয় অর্থনীতি আৰ আন্তৰ্জাতিক অর্থনৈতিক সম্পর্ক উদাৰ কৰাৰ বাবে প্ৰস্তুত কৰা ১০ টা অৰ্থনৈতিক নীতি সংস্কাৰৰ এক গোট যি মানুহ আৰু সামাজিক উদ্বেগতকৈ বজাৰ আৰু বিত্তৰ বিষয়ে অধিক চিন্তিত আছিল। এই সঁহাৰিটো “ভৱিষ্যতৰ দৃষ্টিভংগী”ৰ কে টার্ণিং পইন্ট আছিল, যি তেতিয়াৰ পৰা ঘৰুৱাভাৱে উন্নয়ন অনুশীলন আৰু আন্তর্জাতিক ভাৱে উন্নয়ন সহযোগিতাৰ পৰিৱৰ্তন কঢ়িয়াই আনিছে।
২০২০ চনৰ বাবে দ্ৰুতগাতিত আগবাঢ়ি যাওঁক আৰু এতিয়া বিশ্বই সন্মুখীন হৈ থকা সমস্যাবোৰলৈ, আৰু আমি ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ আন্তর্জাতিক সম্প্রদায়ে মুখ্য ঐতিহাসিক টার্ণিং পইন্টৰ সৈতে মোকাবিলা কৰাৰ বাবে প্ৰক্ৰিয়া আৰু সঁজুলি বিকশিত কৰাৰ পৰা অনুপ্ৰেৰণা পাব পাৰোঁ।
এতিয়া, তেতিয়াৰ দৰে সকলো দেশক ভৱিষ্যতৰ দিশত পদক্ষেপবোৰ ৰখাৰ বাবে দৃষ্টিভংগীৰ প্রয়োজন। এই দৃষ্টিভংগীবোৰত নীতিগত সমল থাকিব লাগিব, নির্দিষ্ট পদক্ষেপৰ সৈতে যি সমাজে নিজৰ বাবে বিচৰা ভৱিষ্যতৰ প্ৰতি মৌলিক পৰিৱৰ্তন ৰক্ষা কৰিব পাৰে, যিবর্তমানতকৈ পৃথক আৰু উন্নত ৷ প্ৰগতি অনুসৰণ কৰাৰ উপায় থাকিব লাগিব যাতে সমাজে আশা কৰা ফলাফল প্রাপ্ত কৰাৰ বাবে নীতি সমন্বয় আৰু চৰকাৰৰ ৰাজহুৱা দায়বদ্ধতাৰ প্ৰয়োজনীয়তা সম্পর্কে জনসজাগতা থাকে। আই. ডি.জি.-এছ. ডি. জি. ক্ৰমৰ ফলস্বৰূপে, সমন্বিত ৰাষ্ট্ৰীয় ৰণনীতিৰ বাবে বেছিভাগ দেশত ইতিমধ্যে প্রক্রিয়া চলি আছে যি ১৭ টা এছ. ডি. জি.-ৰ সন্দৰ্ভত ২০৩০ চনত ভৱিষ্যতৰ ব্যক্তিগত দেশৰ দৃষ্টিভংগীক মূৰ্ত কৰে, আন্তর্জাতিক ভাৱে প্ৰগতি নিৰীক্ষণ আৰু অভিজ্ঞতা ভাগ বতৰা কৰাৰ বাবে এতিয়াও অধিক নির্দিষ্ট লক্ষ্য আৰু পৰিমাণগত সূচকৰ সৈতে আন্তর্জাতিক প্রতিষ্ঠানসমূহৰ সমগ্ৰ গোলকীয় ব্যৱস্থাই ঘৰুৱা প্ৰচেষ্টাসমূহক সমৰ্থন কৰিবলৈ সাজু আছিল আৰু প্ৰস্তুত হৈ আছে।
১২। বিশ্বায়ন আৰু প্ৰব্ৰজনৰ সম্পৰ্ক বিশ্লেষণ কৰা ।
উত্তৰঃ “বিশ্বায়ন সঁচাকৈয়ে আমাৰ সময়ৰ বৃহৎ প্ৰৱণতা” আৰু ইয়াৰ প্ৰভাৱ ক্ৰমান্বয়ে বৃদ্ধি পাইছে-অৱশ্যে অসমানভাৱে—পৃথিৱীৰ প্ৰায় প্ৰতিটো অঞ্চলতে অনুভৱ কৰা হৈছে। এন্থনি গিডেনছে বিশ্বায়নক ইয়াৰ সংজ্ঞা দিছিল বিশ্বব্যাপী সামাজিক সম্পৰ্কৰ তীব্রতা যি দূৰৱৰ্তী অঞ্চলবোৰক এনেদৰে সংযোগ কৰে যে স্থানীয় ঘটনাবোৰ মাইল দূৰত সংঘটিত ঘটনাৰ দ্বাৰা আকাৰ দিয়া হয় আৰু ইয়াৰ বিপৰীতে বিশ্বায়ন, এক প্রক্রিয়া, এক স্থিতি, এক প্রণালী, এক শক্তি আৰু বয়স হিচাপে বিনিময়যোগ্যভাৱে ব্যৱহাৰ কৰ হ’ব পাৰে। সমগ্র বিশ্বতে সামাজিক সম্পৰ্ক আৰু চেতনাৰ সম্প্ৰসাৰণ আৰু তীব্রতা হিচাপে বৰ্ণনা কৰা হৈছে সময় আৰু বিশ্বস্থানক। বেছিভাগ বিশেষজ্ঞই সন্মত হ’ব যে এক প্রক্রিয়া হিচাপে বিশ্বায়ন চলি আছে ৫০০ বছৰৰো অধিক সময় ধৰি, কিয়নো ই ইউৰোপত পুঁজিবাদৰ ষোড়শ শতিকাৰ উত্থানৰ সৈতে সম্পর্কিত আৰু পৰৱৰ্তী সময়ত বিশ্বজুৰি পুঁজিবাদী বিশ্ব-ব্যৱস্থাৰ সম্প্ৰসাৰণ। মনকৰিবলগীয়া যে যোৱা ২৫ বছৰত প্ৰক্ৰিয়াটো শীৰ্ষত উপনীত হৈছে।
কেইবা বছৰ ধৰি দূৰৱৰ্তী ঘটনাবোৰে আমাৰ জীৱনত গভীৰ প্ৰভাৱ পেলাই আহিছে। ঘৰুৱা বিষয় আৰু গোলকীয় বিষয়ৰ মাজৰ সীমা ক্রমান্বয়ে অস্পষ্ট হৈ পৰিছে আৰু স্থানীয় উন্নয়নৰ প্ৰচুৰ গোলকীয় পৰিণাম হ’ব পাৰে। বিশ্বায়ন শব্দটো হৈছে প্ৰায়ে গোলকীয় আৰু স্থানীয় স্তৰৰ মাজত এই আন্তঃসংযোগ বৰ্ণনা কৰিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা হয়। যদিও বিশ্বায়নৰ ফলত বিশ্বব্যাপী বৈষম্য যথেষ্ট হ্রাস পাইছে বুলি খুব কম লোকেই বিতৰ্ক কৰিব গ্লোবেল নৰ্থ আৰু গ্লোবেল চাউথৰ মাজত সম্পদ আৰু কল্যাণৰ ক্ষেত্ৰত, ইয়াত অলপ সন্দেহ আছে। দেশবোৰৰ ভিতৰৰ সেই গোটবোৰে বিশ্বায়নৰ (“ক্ষতিগ্ৰস্ত”) পৰা লাভান্বিত হোৱা নাই বিশ্বায়ন।
তদুপৰি, বিশ্বায়ন আৰু জনসংখ্যা আন্দোলনৰ মাজত এক স্পষ্ট সম্পর্ক আছে, বিশেষকৈ পৰিভ্ৰমী। দুয়োটা গোলক অনিবার্যভাৱে অতিক্রম কৰে আৰু আন্তঃসংযোগমুক্ত বিশ্বায়নৰ ফলত প্ৰব্ৰজন হয় আৰু প্ৰব্ৰজনে আৰ্থ-সামাজিক প্ৰসাৰত অৰিহণা যোগায়। বিশ্বায়নে সঁচাকৈয়ে লাখ লাখ লোকক স্থানচ্যুত কৰিছে আৰু গতিশীল জনসংখ্যাৰ চলাচল তৈয়াৰ কৰা যিবোৰ এতিয়া যিকোনো লোকৰ বাবে নিয়ন্ত্ৰণ কৰা কঠিন। ই এটা প্রতিনিধিত্ব কৰে, ৰাষ্ট্ৰ-ৰাজ্যসমূহৰ বাবে গুৰুতৰ ৰাজনৈতিক প্রত্যাহ্বান, যি প্ৰায়ে কোনে কাৰ্যকৰীভাৱে নিয়ন্ত্ৰণ কৰিব নোৱাৰে তেওঁলোকৰ সীমা অতিক্ৰম কৰে, হয় তেওঁলোকে প্ৰব্ৰজন আইন বলবৎ কৰিবলৈ অক্ষম বা অভাৱৰ বাবে এনে কৰাৰ সংকল্প লোৱা হয়।
বিশ্বায়ন আৰু প্ৰযুক্তিগত পৰিমাণৰ চাৰিওফালে এক নিৰ্দিষ্ট স্তৰৰ অনিশ্চয়তা বিদ্যমান পৰিৱৰ্তনৰ ভৱিষ্যতৰ প্ৰব্ৰজনৰ প্ৰৱণতাৰ ওপৰত প্ৰভাৱ অব্যাহত থাকিব। প্রযুক্তি আৰু অৰ্থনৈতিক বিকাশে প্ৰব্ৰজনকাৰীসকলৰ বাবে সস্তাত ভ্ৰমণ কৰা, উপলদ্ধৰ বিষয়ে শিকাটো ক্রমান্বয়ে সহজ কৰি তোলে। পথ আৰু বিদেশত পৰিয়াল আৰু সম্প্ৰদায়ৰ সদস্যসকলৰ সৈতে যোগাযোগ ৰখা, কিন্তু ব্যৱহাৰৰ স্তৰ আৰু শোষণ জোকা কঠিন। বিশ্বায়ন অব্যাহত ৰখাৰ ফলত প্ৰব্ৰজনৰ প্ৰৱণতা সমৰ্থন কৰাৰ সম্ভাৱনা আছে লগতে, যিহেতু সংবাদ মাধ্যম, ভাষা আৰু ব্যৱসায়ৰ সম্প্ৰসাৰণে সীমাৰ ওপৰেৰে বাৰ্তালাপ তৈয়াৰ কৰাত সহায় কৰে। অৱশ্যে, টেলিকমিউটিং আৰু আউটচৰ্চিংয়ে প্ৰব্ৰজনৰ ক্ষেত্ৰত এক সংযম হিচাপে কাম কৰিব পাৰে।
ব্রেক্সিট, ট্রাম্প নির্বাচন আৰু বিভিন্ন ইউৰোপীয় দেশত শক্তিশালী বিশ্বায়ন বিৰোধী কণ্ঠস্বৰ আছে ইয়াৰ ফলত অনুমান কৰা হৈছিল যে বিশ্বায়নৰ যুগৰ আকস্মিক সমাপ্তি ঘটিব পৰে বা অতি কমেও, বিশ্বায়নৰ গতি আৰু ইয়াৰ ভূমিকা হ্ৰাস পাইছে। আমাৰ কামৰ ধাৰণা হৈছে যে বিশ্বায়ন, সম্ভৱতঃ, এক গোলকীয় প্ৰৱণতা হিচাপে লেহেম হ’ব পৰে বা অস্থায়ী ভাৱে আৰু আংশিকভাৱে বিপৰীত হ’ব পাৰে পৃথিৱীৰ কিছুমান অঞ্চল, কিন্তু প্রাক-বিশ্বায়ন যুগলৈ ঘূৰি অহাৰ সম্ভাৱনা অতি কম—যদিহে, নহয়। অৱশ্যে, বিশ্বব্যাপী মাত্ৰাৰ এক গেম চেঞ্জাৰ (“ক’লা ৰাজহাঁহ”) সংঘটিত হয়।
১৩। বিশ্বৰ শৰণাৰ্থীৰ সংকট মানে কি বুজা? শৰণাৰ্থীৰ সমস্যা সমাধানত ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ উচ্চায়ুক্তৰ ভূমিকা বর্ণনা কৰা।
উত্তৰঃ প্রথম বিশ্ব যুদ্ধৰ তুলনাত দ্বিতীয় বিশ্ব যুদ্ধৰ পৰিণাম ভয়াৱহ আছিল। এই ভয়াৱহতাৰ ফলত বিশ্বত অনেক লোক শৰণাৰ্থী হ’বলৈ বাধ্য হয় আৰু এই শৰণাৰ্থীৰ সমস্যাই বিশ্বক চিন্তাত পেলাইছিল। দ্বিতীয় বিশ্ব যুদ্ধৰ শেষ হোৱাৰ দুই-চাৰি বছৰৰ সময়ৰ ভিতৰত এই সমস্যা শেষ হৈ যাব বুলি ভবা হৈছিল বাবে ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ সাধাৰণ সভাই শৰণাৰ্থীৰ বাবে এক উচ্চায়ুক্ত তিনি বছৰৰ বাবে গঠন কৰি দিছিল। কিন্তু লাহে লাহে বিশ্বত শৰণাৰ্থীৰ সমস্যাই জটিল ৰূপ ল’বলৈ ধৰাত সাধাৰণ সভাই উচ্চায়ুক্তক ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ এক বিশেষ অংগ হিচাপে কামৰ দায়িত্ব দিয়ে। ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ শৰণাৰ্থীৰ উচ্চায়ুক্তই শৰণাৰ্থীকে ধৰি নিৰাপত্তাৰ ভয়ত পলাই অহা ব্যক্তিৰ নিৰাপত্তা আৰু কল্যাণ নিশ্চিত কৰে।
শৰণাৰ্থী সমস্যাৰ সৃষ্টিত প্ৰথম কাৰণ মহাযুদ্ধ আছিল যদিও দ্বিতীয় বিশ্ব যুদ্ধৰ পৰিণামস্বৰূপে বিশ্বৰ বহু দেশত ভালেমান সমস্যা (ৰাজনৈতিক অস্থিৰতা, যুদ্ধ, গৃহযুদ্ধ, শীতল যুদ্ধ, নিঃউপনিবাদ, দৰিদ্ৰতা, সন্ত্রাসবাদ, সাম্প্রদায়িকতা, নৃ-গোষ্ঠীয় সংঘাত আদি)ৰ প্ৰকোপ বাঢ়িবলৈ লয় আৰু দিনক দিনে শৰণাৰ্থী আৰু প্ৰব্ৰজনকাৰীৰ সংখ্যা বৃদ্ধি হয়। বিশ্বৰ উত্তৰ গোলাৰ্ধৰ তুলনাত দক্ষিণ গোলাৰ্ধৰ দেশসমূহৰ সমস্যা আৰু সংঘাত বেছি। ১৯৯০ চনৰ পৰা ১৯৯৫ চনৰ ভিতৰত বিশ্বৰ ৭০ খন দেশৰ মাজত ৯৩ খন যুদ্ধ বা যুদ্ধ সদৃশ পৰিৱেশ দেখা গৈছিল। ইয়াৰ বাবে প্ৰায় ৫৫ লাখ লোকৰ মৃত্যু হৈছিল আৰু বহুলোক শৰণাৰ্থী হ’বলৈ বাধ্য হৈছিল। ৰাজনৈতিক অস্থিৰতা বা গৃহকন্দলৰ বাবে বিশ্বত দিনক দিনে শৰণাৰ্থী, প্ৰব্ৰজন বা ৰাষ্ট্ৰহীন মানুহৰ সংখ্যা কোটিৰ ঘৰ চুয়েগৈ আৰু তেনে লোকৰ জীৱন-মৰণৰ সমস্যাই তীব্ৰ ৰূপ লয়। ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ শৰণাৰ্থীৰ উচ্চায়ুক্তই তেনেলোকৰ সংস্থাপন, কল্যাণ আৰু মানৱ অধিকাৰ নিশ্চিত কৰিব আৰু সমস্যাৰ সমাধান ঘটাব।
এই লক্ষ্যত উপনীত হ’বৰ বাবে শৰণাৰ্থীৰ উচ্চায়ুক্তই সাধাৰণ সভা, অর্থনৈতিক আৰু সামাজিক পৰিষদৰ অধীনত ভালেমান কাম সম্পাদন কৰিছে। ভালেমান আন্তর্জাতিক চনদ, বুজাবুজি পত্র, ঘোষণাপত্র স্বাক্ষৰিত হয়। ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ আন অংগ (যেনে – খাদ্য আৰু কৃষি সংগঠন, মানৱ অধিকাৰৰ উচ্চায়ুক্ত, বিশ্ব বেংক)ৰ সৈতে লগ হৈও শৰণাৰ্থীৰ সমস্যা সমাধান কৰিবলৈ আগবাঢ়ে৷ ২০১৬ চনতো ‘প্ৰব্ৰজন তথা শৰণাৰ্থীৰ বাবে নিউ ইয়র্ক ঘোষণা পত্র’ গৃহীত হয় আৰু ইয়াত ২০টা খচৰা নীতি সন্নিৱিষ্ট কৰা আছে।
দায়িত্ব পালনৰ বাবে উচ্চায়ুক্তই বিশ্বৰ বিভিন্ন দেশত বিশেষকৈ সংঘর্ষ জড়িত দেশসমূহত ইয়াৰ কাম-কাজ চলি আছে। শৰণাৰ্থীৰ সংঘাতত জড়িত দেশ লেবানন, দক্ষিণ চুড়ান, কংগো, ইৰাক, আফগানিস্তান, চিৰিয়া, কচ্ভো, ম্যানমাৰ আদি অঞ্চলত উচ্চায়ুক্তই দিনে-ৰাতি কাম কৰি আছে । এইবিলাক কামৰ বাবে বহুতো পৰিমানৰ ধনৰ দৰকাৰ হয়। ইয়াৰ বাবে ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ শৰণাৰ্থী উচ্চায়ুক্তৰ বাজেটৰ ধন আন আন অংগতকৈ বেছি। সদস্য ৰাষ্ট্ৰৰ অৰিহণা, বেচৰকাৰী অনুষ্ঠান প্রতিষ্ঠান ব্যক্তিৰ অৰিহণায়ে ইয়াৰ ৰাজহৰ প্ৰধান উৎস। এই ধনেৰে উচ্চায়ুক্তইশৰণাৰ্থীৰ সুৰক্ষা, আশ্রয়, স্বাস্থ্য, শিক্ষা, জৰুৰী সাহায্য, পুনৰ সংস্থাপন, প্রত্যাৱৰ্তন আদিকে ধৰি তেওঁলোকৰ কল্যাণমূলক কামসমূহ সম্পাদন কৰে।
শৰণাৰ্থীৰ উচ্চায়ুক্ত কাৰ্যালয়ৰ আন এক কাম হৈছে সজাগত সৃষ্টি কৰা। ইয়াৰ বাবে ই বিশ্বৰ বিভিন্ন ঠাইত ৰাজহুৱাকৈ সভা, সমিতি, আলোচনা, কর্মশালা, তথ্যচিত্র, ফটো প্ৰদৰ্শন আদিৰ আয়োজন কৰে আৰু শৰণাৰ্থীৰ দুৰ্দশাৰ তথ্য বিশ্ববাসী অৱগত কৰে আৰু সমস্যা সমাধানত ৰাইজৰ সদিচ্ছা বিচৰা হয় । সজাগতা সৃষ্টিৰ বাবে বছৰে বছৰে ‘Fair Play Football Cup’ পতা হয়। সজাগতা বৃদ্ধিৰ বাবে প্ৰচাৰ মাধ্যম বিলাকৰ পৰা সহায় লয়।
এনেদৰে দেখা যায় যে ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ শৰণাৰ্থীৰ উচ্চায়ুক্তই ১৯৫০ চনৰে পৰা শৰণাৰ্থীৰ সমস্যা সমাধানৰ বাবে অহৰহভাৱে নানান ধৰণৰ কাম কৰি আহি আছে। এই উচ্চায়ুক্তৰ কৰ্মকুশলতাৰ বাবে শান্তিৰ ন’বেল বঁটা দুবাৰকৈ ১৯৫৪ আৰু ১৯৮১ চনত লাভ কৰিব পাৰিছে, ২০১৫ চনত ইন্দিৰা গান্ধী বঁটা পাইছে, ১৯৯১ চনত ‘Prince of Asturias Award for International Cooperation’ পাব পাৰিছে। তথাপি কিন্তু বিশ্বৰ দেশসমূহৰ প্ৰগতি হ’লেও শৰণাৰ্থীৰ সমস্যা নুই হ’ব পৰা নাই। এই সমস্যাৰ আশু সমাধান হ’ব যদিহে এই সমস্যাৰ কাৰকসমূহ নোহোৱা হয় আৰু ইয়াৰ বাবে লাগিব সকলো চৰকাৰৰ সম্পূর্ণ সহযোগিতা।
