Public Policy in India Unit 3 ৰাজনৈতিক অৰ্থনৈতিক আৰু নীতি, College and University Answer Bank for BA, B.com, B.sc, and Post Graduate Notes and Guide Available here, Public Policy in India Unit 3 ৰাজনৈতিক অৰ্থনৈতিক আৰু নীতি Solutions to each Unit are provided in the list of UG-CBCS Central University & State University Syllabus so that you can easily browse through different College and University Guide and Notes here. Public Policy in India Unit 3 ৰাজনৈতিক অৰ্থনৈতিক আৰু নীতি Question Answer can be of great value to excel in the examination.
Public Policy in India Unit 3 ৰাজনৈতিক অৰ্থনৈতিক আৰু নীতি
Public Policy in India Unit 3 ৰাজনৈতিক অৰ্থনৈতিক আৰু নীতি Notes cover all the exercise questions in UGC Syllabus. The Public Policy in India Unit 3 ৰাজনৈতিক অৰ্থনৈতিক আৰু নীতি provided here ensures a smooth and easy understanding of all the concepts. Understand the concepts behind every Unit and score well in the board exams.
২৪। ভাৰতবৰ্ষৰ ৰাজহ বিভাগটোৰ কাৰ্যাৱলী আলোচনা কৰা।
উত্তৰঃ ৰাজহ বিভাগে দেশৰ প্ৰত্যক্ষ আৰু পৰোক্ষ কৰৰ ক্ষেত্ৰত কাৰ্য সম্পাদন কৰে। কেন্দ্রীয় প্রত্যক্ষ কৰ ব’ৰ্ড আৰু কেন্দ্ৰীয় আবকাৰী সীমা শুল্ক ব’ৰ্ডৰ জৰিয়তে ৰাজহ বিভাগে কার্য সম্পাদন কৰে। প্ৰতিখন ব’ৰ্ডৰ একোজন অধ্যক্ষ আৰু তিনিজনকৈ সদস্যৰে গঠিত। ব’ৰ্ডৰ অধ্যক্ষজনে ভাৰত চৰকাৰৰ পদেন অতিৰিক্ত সচিব আৰু সদস্যসকল পদেন যুটীয়া সচিব। এই বিভাগৰ অধীনত সাত টা কাৰ্যালয় আৰু বহুতো শাখা, উপ-শাখা কার্যালয় আছে। ৰাজহ বিভাগে তলত উল্লেখিত কাৰ্যসমূহ সম্পাদন কৰে– (ক) কেন্দ্ৰীয় ৰাজহ ব’ৰ্ড, (খ) সকলে ধৰণৰ ষ্টাম্পৰ যোগান আৰু বিতৰণ, (গ) আয়কৰ, নিগম কৰ, মূলধন আহৰণ কৰ, অধি লাভ কৰ, সম্পত্তি কৰ, ব্যয় আৰু উপহাৰ কৰা আদিৰ লগত জড়িত বিষয়সমূহ, (ঘ) মাদকদ্রব তথা অন্যান্য নিচাযুক্ত সামগ্ৰীৰ প্ৰস্তুতকৰণৰ লগত জড়িত বিষয়সমূহ, (ঙ) আবকাৰী আৰু সীমাশুক্লৰ লগত জড়িত সকলো বিষয়, (চ) বিক্ৰী কৰ আৰু বৈদেশিক বিনিময় নিয়ন্ত্রক আইনৰ বিষয়সমূহ, (ছ) জীৱন বীমা নিগম আৰু ইয়াৰ লগত জড়িত বিষয়সমূহ, (জ) আয়কৰ বিভাগ, শুল্ক বিভাগ, কেন্দ্ৰীয় আৰকাৰী বিভাগ আৰু নিচাকাৰক দ্ৰব্য নিয়ন্ত্ৰণ বিভাগৰ কাম-কাজ নিৰীক্ষণ।
২৫। ৰাজনৈতিক অর্থনীতি কি?
উত্তৰঃ এডাম স্মিথ, ডেভিদ ৰিকার্ডো আৰু জন ষ্টুৱাৰ্ট মিলক আধুনিক অর্থনীতিৰ প্ৰৱৰ্ত্তন হিচাপে গণ্য কৰা হয়। কিন্তু তেওঁলোকে নিজকে ৰাজনৈতিক অর্থনীতিবিদ বুলি অভিহিত কৰিছিল, আৰু মিলৰ ৰাজনৈতিক অৰ্থনীতিৰ নীতিবোৰ আছিল ১৮৪৮ চনত প্ৰকাশৰ পৰ শতিকাৰ শেষলৈকে অনুশাসনৰ মৌলিক পাঠ। এই প্ৰাৰম্ভিক তাত্ত্বিকসকলে অর্থনৈতিক অন ৰাজনৈতিক পৃথিৱীক পৃথক বুলি ধাৰণা কৰিব নোৱাৰিলে।
দুটা প্ৰৱণতাই ৰাজনৈতিকক অৰ্থনৈতিক বিশ্লেষণৰ পৰা বিভক্ত কৰিছিল। প্ৰথমতে, চৰকাৰবোৰে অৰ্থনীতিৰ ওপৰত তেওঁলোকৰ প্ৰত্যক্ষ নিয়ন্ত্ৰণ হ্ৰাস কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰিছিল। দ্বিতীয়তে, বিভিন্ন ৰাজনৈতিক ৰূপৰ উদ্ভৱ হৈছিল ইউৰোপ প্রায় একচেটিয়াভাৱে ৰাজতন্ত্ৰৰ পৰা ক্ৰমান্বয়ে প্রতিনিধিত্বমূলক, আৰু অত্যন্ত বৈচিত্র্যপূৰ্ণ, চৰকাৰৰ প্ৰকাৰলৈ গৈছিল। বিংশ শতিকাৰ আৰম্ভণিতে অর্থনীতি আৰু ৰাজনীতি বিজ্ঞান পৃথক শাখা হিচাপে প্ৰতিষ্ঠা কৰা হৈছিল।
বিংশ শতিকাৰ বেছিভাগ সময় এই বিভাজনৰ ৰাজত্ব আছিল। মহাহতাশা আৰু বিকাশৰ সমস্যাৰ সৈতে, বিশুদ্ধ অর্থনৈতিক বিষয়বোৰ অর্থনীতিবিদসকলক দখল কৰিবলৈ যথেষ্ট কঠিন আছিল। একেটা টোকেনৰ দ্বাৰা, সেই যুগৰ ৰাজনৈতিক সমস্যা- দুখন বিশ্বযুদ্ধ, ফেচিবাদ আৰু সাম্যবাদৰ উত্থান- ইমান গুৰুতৰ আছিল যে পৃথক মনোযোগৰ প্ৰয়োজন আছিল।
কিন্তু ১৯৭০ৰ দশকলৈ এইটো স্পষ্ট হৈ পৰিছিল যে অৰ্থনৈতিক আৰু ৰাজনৈতিক ক্ষেত্ৰসমূহৰ মাজৰ পৃথকীকৰণ বিভ্ৰান্তিকৰ আছিল। সেই দশকত ব্রেটন উডছৰ মুদ্ৰা ব্যৱস্থাৰ পতন ঘটিছিল, দুটা তেলৰ মূল্যৰ আঘাত, আৰু ষ্টেগফ্লেচন এই সকলোবোৰে অৰ্থনৈতিক আৰু ৰাজনৈতিক। বিষয়বোৰ একেলগে জড়িত হৈ থকাৰ কথাটো উদঙাই আনিছিল ।
২৬। অর্থনীতি আৰু ৰাজনীতি বিজ্ঞান দুয়োটাক্ষেত্ৰতে ৰাজনৈতিক অর্থনীতি ক্ৰমান্বয়ে গুৰুত্বপূৰ্ণ হোৱাৰ তিনিটা উপায় কি?
উত্তৰঃ যোৱা ৫০ বছৰত, ৰাজনৈতিক অর্থনীতি, অর্থনীতি আৰু ৰাজনীতি বিজ্ঞান দুয়োটা ক্ষেত্ৰতে তিনিটা ধৰণে ক্ৰমান্বয়ে গুৰুত্বপূৰ্ণ হৈ পৰিছে ই বিশ্লেষণ কৰে যে ৰাজনৈতিক শক্তিয়ে অর্থনীতিক কেনেদৰে প্ৰভাৱিত কৰে। ভোটাৰ আৰু আগ্রহী গোটবোৰে প্ৰায় প্ৰতিটো সাম্ভাব্য অর্থনৈতিক নীতিৰ ওপৰত শক্তিশালী প্রভাব পেলায়। ৰাজনৈতিক অর্থনীতিবিদসকলে প্রাসঙ্গিক গোট আৰু তেওঁলোকৰ স্বাৰ্থ চিনাক্ত কৰিবলৈ চেষ্টা কৰে, আৰু ৰাজনৈতিক প্ৰতিষ্ঠানবোৰে নীতিৰ ওপৰত তেওঁলোকৰ প্রভাৱ প্রভাবিত কৰে।
ই মূল্যায়ন কৰে যে অৰ্থনীতিয়ে ৰাজনীতিক কেনেদৰে প্ৰভাৱিত কৰে। সামষ্টিক অর্থনৈতিক প্ৰৱণতাই এজন পদস্থ ব্যক্তিৰ সম্ভাৱনা বৃদ্ধি বা নষ্ট কৰিব পাৰে। অধিক সূক্ষ্ম অর্থনৈতিক স্তৰত, অৰ্থনৈতিক সংগঠনৰ বিশেষত্ব বা নিৰ্দিষ্ট প্রতিষ্ঠান বা উদ্যোগৰ কাৰ্যকলাপে তেওঁলোকৰ ৰাজনৈতিক কাৰ্যকলাপৰ প্ৰকৃতি আৰু দিশৰ ওপৰত প্ৰভাৱ পেলাব পাৰে।
ইৰাজনীতি অধ্যয়ন কৰিবলৈ অৰ্থনীতিৰ সঁজুলি ব্যৱহাৰ কৰে। ৰাজনীতিবিদসকলক ফাৰ্মবোৰৰ সৈতে সাদৃশ্যপূৰ্ণ বুলি ভাবিব পাৰি, ভোটাৰসকলক উপভোক্তা হিচাপে, বা চৰকাৰবোৰক উপাদান গ্রাহকসকলক সামগ্ৰী আৰু সেৱাৰ একচেটিয়া প্ৰদানকাৰী হিচাপে বিবেচনা কৰিব পাৰি। পণ্ডিতসকলে ৰাজনীতি কঢ়িয়াই অনা অন্তর্নিহিত বৈশিষ্ট্যবোৰৰ বিষয়ে অধিক তাত্ত্বিকভাৱে কঠোৰ বুজাবুজি বিকশিত কৰাৰ বাবে ৰাজনৈতিক-অর্থনৈতিক বাৰ্তালাপৰ আৰ্হি প্ৰস্তুত কৰে। তিনিওটা পদ্ধতিয়ে পণ্ডিত আৰু নীতি নির্ধাৰক দুয়োকে গভীৰভাৱে প্ৰভাৱিত কৰিছে আৰু ৰাজনৈতিক অর্থনীতিয়ে সমাজে কেনেদৰে কাম কৰে আৰু সমাজ সলনি কৰিব বিচ লোকসকলক বিশ্লেষকসকলক আগবঢ়াবলৈ বহুত আছে।
২৭। ৰাজহুৱা স্বাৰ্থৰ গোটবোৰ বৰ্ণনা কৰা।
উত্তৰঃ আগ্রহী গোটবোৰে উমৈহতীয়া উদ্বেগ আৰু আগ্রহ থকা লোক বা সংগঠনক প্রতিনিধিত্ব কৰে। এই গোটবোৰে তেওঁলোকৰ সদস্যসকলৰ বাবে লাভালাভ প্রাপ্ত বা বাহাল ৰখাৰ বাবে বা ৰাজহুৱা কল্যাণৰ বাবে সাধাৰণ পৰিবৰ্তন কৰিবলৈ কাম কৰে। আগ্ৰহী গোটবোৰে ওকালতি ৰাজহুৱা প্ৰচাৰ, আৰু আনকি ৰাজহুৱা নীতিত পৰিৱৰ্তন কৰিবলৈ চৰকাৰবোৰক লৰি কৰা। জৰিয়তে কাম কৰে। বিভিন্ন সমষ্টিক প্রতিনিধিত্ব কৰা বিভিন্ন ধৰণৰ আগ্ৰহী গোট আছে উদাহৰণ স্বৰূপে, ৰাজহুৱা স্বাৰ্থৰ গোটবোৰে নিৰ্বাচিত সদস্যৰ গোটৰ সলনি সাধাৰণ জনতাৰ প্রভাৱিত কৰা বিষয়বোৰৰ ওপৰত কাম কৰে। এই গোটবোৰে তেওঁলোকৰ সাধাৰণ কলা বা সাধাৰণ কল্যাণৰ আদৰ্শৰ বাবে ওকালতি কৰে। ৰাজহুৱা স্বাৰ্থৰ গোটে সমাধান কৰিব প কিছুমান সমস্যাৰ ভিতৰত আছে স্বাস্থ্য, পৰিৱেশ আৰু ৰাজনৈতিক ব্যৱস্থা।
ৰাজহুৱা স্বাৰ্থৰ গোটবোৰৰ এটা প্ৰত্যাহ্বান বা সমালোচনা হৈছে আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ দয় বহুত্ববাদক গুৰুত্ব দিয়া সমাজত ৰাজহুৱা হিতৰ এটা ধাৰণা নিৰ্ধাৰণ কৰাত অসুবিধা। এই অসুবিধাৰ বাবে, আনকি যেতিয়া এটা বহল বিষয়ৰ ভালৰ বিষয়ে একমত হয়, তথাপিও এটা ৰাজহুৱা স্বাৰ্থৰ গোটৰ কাম বিতর্কিত হ’ব পাৰে।
এটা উদাহৰণ হৈছে শিক্ষাৰ ক্ষেত্ৰত য’ত বেছিভাগে সম্মত হয় যে শিক্ষা এক ৰাজহুৱা কল্যাণ, কিন্তু সেইটো কেনেদৰে প্ৰাপ্ত কৰিব পাৰি, বা কেনে ধৰণৰ শিক্ষা সর্বশ্রেষ্ঠ হাব তাক লৈ তাঁর মতভেদ আছে। ৰাষ্ট্ৰীয় শিক্ষা সংস্থা, এটা শিক্ষক সংঘ আৰু সাধাৰণ ৰাজহুৱা স্বাৰ্থৰ গোটা। দৰে গোটবোৰক এতিয়াও কিছুমানে মুখ্যতঃ শিক্ষকৰ অধিকাৰৰ প্ৰচাৰ হিচাপে দেখিব পাৰে। আনহাতে চাৰ্টাৰ স্কুল কাৰ্যসূচীৰ দৰে কাৰ্যসূচীক ৰাজহুৱা বিদ্যালয়বোৰ দুৰ্বল কৰা হিচাপে দেখা যাব পাৰে।
২৮। আগ্ৰহী গোট আৰু ৰাজহুৱা নীতিৰ সৈতে সম্পৰ্ক নিৰ্ধাৰণ কৰা।
উত্তৰঃ আগ্রহী গোটবোৰৰ কাৰ্যকলাপে ৰাজহুৱা নীতি আৰু পাৰিপাৰ্শ্বিক শক্তিৰ মাজত সংযোগ এক শৃংখলা গঠন কৰে আৰু ইয়াৰ বিপৰীতে। উলঞ্জ-মাখল পৰিৱেশত কর্মক্ষেত্ৰত আগ্রহী গোটৰ গাঁথনিৰ জৰিয়তে এখন সমাজৰ আৰ্থ-সামাজিক গঠন প্রতিফলিত হয়। থমাছ আৰ, ডাইৰ ভাষাত, আধুনিক নগৰীয় প্রতিষ্ঠান সমাজে বিভিন্ন আগ্ৰহী গোট সৃষ্টি কৰে। ইয়াৰ ফলত হোৱা বহুগুণ আৰু বৈচিত্র্যই যিকোনো একক আগ্রহী গোটে সকলো ক্ষেত্ৰত কাম কৰি নীতি নিৰ্ধাৰণ কৰিব পৰাৰ সম্ভাৱনা হ্ৰাস কৰে। ইয়াৰ বিপৰীতে, দৰিদ্ৰ, গ্ৰাম্য, কৃষি সমিতিয়ে কম আগ্রহী গোট প্রস্তুত কৰে, কিন্তু এই আগ্ৰহী গোটবোৰৰ বাবে অনুন্নত অর্থনীতিত নীতি নির্ধাৰণত আধিপত্য বিস্তাৰ কৰাৰ সুযোগ অধিক। আগ্রহী গোটবোৰৰ ৰাজহ্বা নীতিৰ সৈতে এক ঘনিষ্ঠ সম্পর্ক আছে।
এই গোটবোৰে নীতি নির্মাতাসকলৰ ওপৰত প্ৰভাৱ পেলায় এনে নীতি প্রস্তুত কৰে যাব পৰা তেওঁলোকে সর্বাধিক লাভালাভ লাভ কৰে। আধুনিক আৰু বিকশিত ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ তুলনাত, বিকাশশীল আৰু অনুন্নত ৰাজ্যবোৰত আগ্ৰহী গোটবোৰ কম। এই ৰাজ্যবোৰত, আগ্রহী গোটবোৰে মুখ্যতঃ ব্যক্তিগতসম্পৰ্কৰ জৰিয়তে ৰাজহুৱা নীতিৰ ওপৰত প্ৰভাৱ পেলায় আৰু অভাৰলেপিং এলিট। উন্নয়নশীল ৰাজ্যবোৰত, এই গোটবোৰৰ তথ্যৰ সমল কেতিয়াবাহে যুক্তিসঙ্গত হয়, তেওঁলোকৰ লক্ষ্যবোৰ সংকীৰ্ণ আৰু উন্নত ৰাষ্ট্ৰৰ আগ্ৰহী গোটবোৰৰ তুলনাত সেইবোৰ কম দূৰদৰ্শী।
ৰাজহুৱা নীতিত ৰাজনীতি-একনায়কত্ববাদী, স্বৈৰাচাৰী বা গণতান্ত্রিক-স্বাৰ্থী গোটৰ ভূমিকাৰ প্রকৃতি যিয়েই নহওঁক, হ্ৰাস কৰিব নোৱাৰি। এই গোটবোৰৰ প্ৰচেষ্টা সীমিত মূল্যবোধ, লক্ষ্য আৰু উদ্দেশ্যৰ দিশত নিৰ্দেশিত। তেওঁলোকৰ দৃষ্টিভংগী সমৰ্থন কৰাৰ বাবে, গোটবোৰে নীতি নির্মাতাসকলক তথ্য সংগ্ৰহ আৰু প্ৰদান কৰে। প্ৰদান কৰা তথ্যৰ আধাৰত, আঁচনি প্রস্তুতকর্তাসকলে আগবাঢ়ি যায়, যদি তেওঁলোকে ইয়াৰ বিষয়ে নিশ্চিত অনুভৱ কৰে। ভাৰতত, তৃতীয় বিশ্বৰ বেছিভাগ দেশৰ দৰে, সামাজিক আৰু অৰ্থনৈতিক বিকাশত চৰকাৰৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা আছে। সেয়েহে স্বাভাৱিকতে, উন্নয়নৰ লক্ষ্য আৰু অগ্ৰাধিকাৰ প্ৰস্তুত কৰাত ৰাজহুৱা নীতিৰ আটাইতকৈ ব্যাপক প্রভাৱ আছে।
ৰাজহুৱা নীতি নিৰ্ধাৰণৰ প্ৰাসংগিক নিৰ্ধাৰণ গভীৰভাৱে বুজিবলৈ, আগ্রহী গোটবোৰৰ ভূমিকা বুজি পোৱাটো প্রয়োজনীয়। আগ্ৰহী গোটবোৰ ৰাজনৈতিক দল নহয়। অৱশ্যে, এনে গোটবোৰ দলবোৰৰ আঁৰত জীৱিত ‘ৰাজহুৱা’। এই গোটবোৰে নিৰ্বাচনত প্ৰতিদ্বন্দিতা কৰাৰ বাবে সমষ্টিসমূহক পৰিচৰ্যা নকৰে। তেওঁলোকৰ মুখ্য চিন্তা হৈছে তেওঁলোকৰ বিশেষ স্বাৰ্থঅনুসৰি ৰাজহুৱা নীতি নির্ধাৰণ নিশ্চিত কৰাৰ বাবে চৰকাৰী প্ৰক্ৰিয়াক প্ৰভাৱিত কৰা।
সেয়েহে, চেম্বাৰ অফ কমার্চ বা ট্রেড ইউনিয়নবোৰচৰকাৰী প্ৰক্ৰিয়াৰ ওপৰত চাপ সৃষ্টি কৰিবলৈ ৰাজনীতিকৰণ কৰা হয়। চমুকৈ, আগ্রহী গোটবোৰ হৈছে মুখ্যতঃ পিডিচি-নির্মাণ প্রক্রিয়া প্রভাৱিত কৰাৰ উদ্দেশ্যে কৰা সংগঠন, তেওঁলোকে সাধাৰণতে প্রার্থী মনোনীত কৰাৰ দায়িত্ব নলয় । কিন্তু কেতিয়াবা, এটা বা দুটা আগ্রহী গোটে নির্বাচনত প্রার্থী মনোনীত কৰে, কিন্তু এনে গোটবোৰৰ বাবে ইয়াক কেতিয়াবাহে আচৰণৰ এক উমৈহতীয়া আৰ্হি হিচাপে গণ্য কৰা হয়।
এটা আগ্ৰহী গোটৰ দ্বাৰা আমি বুজিছো যে এক সংগঠিত সমষ্টি নি ইয়াৰ সদস্যসক আনুষ্ঠানিক চৰকাৰী ক্ষমতাত ৰাখিবলৈ চেই নকৰাকৈ চৰকাৰী সিদ্ধান্তৰ প্ৰসংগ প্রভাবিত কৰিব বিচাৰে। এটা আগ্রহী গোটৰ সদস্যসকলে ভাগ বতৰা কৰা মনোভাৱ ৰাখে। যেতিয়া সদস্যসকলে বাৰ্তালাপ কৰে, কিছুমান সঁহাৰিৰ সচৰাচৰ অভ্যাস, যাক ভাগ বতৰা কৰা এটিটিড বুলি কোৱা হ’ব পাৰো আগ্ৰহী গোটৰ ভিতৰত। ডেভিদ বি মেনে কোৱাৰ দৰে, এইখানে অংশগ্রহণকাৰীসকলক ঘটনা আৰু আচৰণৰ ব্যাখ্যা আৰু মূল্যায়ন কৰাৰ প্ৰসংগৰ চেন ন কৰে। এক অতিৰিক্ত উপাদানত এক নির্দিষ্ট পৰিস্থিতিত কি প্রয়োজন বা বিচৰা হয়, সমাজ আন গোটবোৰৰ ওপৰত দাবী বা দাবী হিচাপে পালন কৰিব পাৰি প্ৰতি ভাগবতৰা মনোভা অন্তর্ভুক্ত থাকে।
অংশীদাৰী মনোভাৱবোৰে প্ৰকৃততে আগ্রহ বা মূল্যবোধ, বা দুয়োটা প্ৰতিফলিত কৰে। আশ্ৰয় গোটবোৰ, এক শ্ৰেণী হিচাপে, সেই বোৰ গোট যন্ত্ৰত তেওঁলোকৰ সদস্যসকলৰ মাজত আগ্ৰহৰ সম্প্ৰদায়ৰ পৰা এটিটুডিনেল সমতা উদ্ভব হয়। উদাহৰণ স্বৰূপে, এটা আগ্রহী গোট সকলো ডাঙৰ কৃষক থাকিব পাৰে। দ্বিতীয় শ্ৰেণী, মূল্য-আধাৰিত গোটবোৰ হৈছে সেই গোটবোৰ যাৰ সদস্যসকলে কিছুমান মূল্য ৰ সৈতে একে দৰে ভাগ বতৰা কৰে। উদাহৰণ স্বৰূপে, এক শাস্তিবাদী গোট হৈছে এনে এটা গোট য’ত সকলো সদস্যই যুদ্ধৰ সম্পূৰ্ণ বিৰোধী। সংকীৰ্ণভাৱে ধাৰণা কৰা আগ্ৰহী গোট যেনে শ্রমিক সংগঠন বা কৃষক সংগঠনৰ ৰাজহুৱা নীতি প্রভাৱিত কৰাৰ কাৰ্যকলাপৰ উপৰিও তেওঁলোকৰ অন্যান্য কার্যকলাপ আছে, আৰু কেতিয়াব আগৰটো পিছৰটোতকৈ অধিক গুৰুত্বপূৰ্ণ। কিন্তু মূল্য-আধাৰিত গোটবোৰৰ বাবে, ৰাজ নীতি নিৰ্ধাৰণক প্ৰভাৱিত কৰাটো হৈছে মুখ্য চিন্তা।
কেইবাখনো দেশত আগ্ৰহী গোট আৰু ৰাজনৈতিক দলৰ মাজত এক ঘনিষ্ঠ সম্পর্ক আছে। অৱশ্যে, সম্পৰ্কৰ তীব্ৰতা দেশবোৰৰ মাজত পৃথক হোৱা দেখা যায়। উদাহৰণ স্বৰূপে, ফ্ৰান্সত আগ্ৰহী গোট আৰু ৰাজনৈতিক দলসমূহৰ মাজৰ সম্পৰ্ক অতি ঘনিষ্ঠ। ইণ্টাৰক টি. গ্রুপ, আৰু টি’অলিক ট্রেড ইউনিয়ন আন্দোলন তিনিটা পিডিএনচিপাল খণ্ডত বিভক্ত। আকৌ, ব্রিটেইন এটা ৱেকিং আই মুখ্য ৰাজনৈতিক দল, লেবাৰ পাৰ্টি ব্ৰিটিছ ট্রেড ইউনিয়নৰ পৰা ওলাই আহিছিল আন্দোলন, আৰু এতিয়াও আন্দোলনৰ সৈতে ওতঃপ্ৰোতভাৱে সম্পর্কিত। কিন্তু আন বহুতো দেশত সম্পর্ক টো সিমান নিকট নহয়, আৰু আগ্ৰহ গোটৰ প্ৰভাৱৰ পৰিমাণ কেইবাটাও চলকৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে। এক ৰাজনৈতিক দল প্ৰণালীত, য’ত মই অনুশাসন কৰা দলটো দুৰ্বল আৰু সদস্যসকলৰ মাজত শক্তিশালী আদর্শগত পার্থক্য নাই, মই বিধায়কসকল আগ্ৰহী গোটৰ প্ৰভাৱৰ প্ৰতি যথেষ্ট সংবেদনশীল।
এক ৰাজনৈতিক দল প্ৰণালীত, য’ত মই অনুশাসন কৰা দলটো দুৰ্বল আৰু সদস্যসকলৰ মাজত শক্তিশালী আদর্শগত পার্থক্য নাই, মই বিধায়কসকল আগ্রহী গোটৰ প্ৰভাৱৰ প্ৰতি যথেষ্ট সংবেদনশীল। উদাহৰণ স্বৰূপে, ই আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰত মই প্ৰাপ্ত কৰোঁ। আগ্রহী গোটৰ কাৰ্যকলাপৰ আন এক নিৰ্ধাৰক হৈছে এখন দেশত প্ৰচলিত ৰাজনৈতিক সংস্কৃতিৰ ওপৰত মনোভাৱৰ জটিলতা। ইউৰোপৰ, টা উদাৰ গণতন্ত্ৰৰ তুলনাত, আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ ৰাজনৈতিক মনোভাৱই আগ্ৰহী গোটৰ কাৰ্যকলাপৰ এক অধিক ৰাজনৈতিক আৱাস প্রদর্শন কৰে।
এতিয়া আগ্ৰহী গোটৰ ৰাজনীতি গুৰুত্বপূৰ্ণ অধ্যয়নৰ বিষয় হৈ পৰিছে। অৱশ্যে টপিডটো সম্পূৰ্ণৰূপে আধুনিক নহয়। কাৰণ, আনকি ব্ৰাইছৰ আমেৰিকান কমনৱেলথ শীর্ষক কামতো। তাত লবীৰ প্ৰতি সমৰ্পিত এটা আলোকিত পৰিশিষ্ট আছিল। ডি.বি ট্রুমেন, এ.এফ. বেন্টলী, ভি.ও. কী, জুনিয়ৰৰ দৰে বিশিষ্ট পণ্ডিতসকলে এই দিশত উল্লেখযোগ্য অৱদান আগবঢ়াইছে গ্ৰাপ ৰাজনীতিৰ পৰিপ্ৰেক্ষিতত ৰাজহুৱা নীতি নিৰ্ধাৰণৰ গতিশীলতা বুজা। আগ্ৰহী গোটৰ ৰাজনীতিৰ সমালোচকসকলে অৱশ্যে উল্লেখ কৰিব যে যিহেতু বিভিন্ন আগ্রহী গোটে শাসনৰ দায়িত্ব বহন নকৰাকৈ তেওঁলোকৰ স্বাৰ্থ কঢ়িয়াই আনিব বিচাৰে, তেওঁলোক প্ৰতিনিধি চৰকাৰৰ বাবে এক বিপদ যেন লাগিছে। এইটো তৰ্ক কৰা হয় যে তেওঁলোকৰ কামে উমৈহতীয়া স্বাৰ্থ আৰু সাধাৰণ কল্যাণৰ ওপৰত আধাৰিত কৰি প্ৰতিনিধি চৰকাৰৰ মৌলিক ধাৰণাক হ্ৰাস কৰে।
২৯। আগ্রহী গোট আৰু নীতি নিৰ্ধাৰণৰ সৈতে সম্পৰ্ক কি?
উত্তৰঃ নীতি নিৰ্ধাৰণৰ প্ৰক্ৰিয়াত আগ্ৰহী গোটবোৰে এক গুৰুত্বপূৰ্ণ স্থান দখল কৰে। এইবোৰে প্ৰতিটো ৰাজনৈতিক সংস্থাপনত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে। বৰ্তমান বয়স হৈছে প্ৰতিযোগিতাৰ যুগ আৰু বিভিন্ন পৰিৱেশত আগ্ৰহী গোটৰ সংখ্যা চলি আছে। আকাংক্ষিত সমাপ্তি প্রাপ্ত কৰাৰ বাবে, যি তেওঁলোকৰ আধাৰ শক্তিশালী কৰে, আগ্ৰহী গোটবোৰে বিষয়বোৰ অ-গুৰুত্বপূৰ্ণ ভাৱে হাতত ল’ব নোৱাৰে।
তেওঁলোকে তেওঁলোকৰ আগত ৰখা দিশত সক্রিয়ভাৱে প্ৰচেষ্টা কৰে। এক সংগঠিত আগ্রহী গোটে কেৱল তেওঁলোকক প্রতিনিধিত্ব কৰাৰ দাবী কৰে যিসকল সম্ভাৱ্যভাৱে ইয়াৰ সদস্য, কিন্তু লগতে যিসকলে কিছুমান উমৈহতীয়া বৈশিষ্ট্যৰ দ্বাৰা, গোটবোৰে অনুসৰণ কৰা উদ্দেশ্যবোৰৰ সৈতে যায়। শক্তিশালী দল নাশক নথকা ৰাজনীতিবোৰ, আগ্ৰহী গোটবোৰৰ দ্বাৰা নীতি নিৰ্ধাৰণৰ ওপৰত অধিক প্রত্যক্ষ প্রভাব পেলায়। শক্তিশালী আৰু সংগঠিত ৰাজনৈতিক দলৰ অভাৱৰ বাবে, আগ্রহী গোটবোৰে আইনী বিষয়ত এক প্ৰভাৱশালী আৰু প্ৰত্যক্ষ ভূমিকা পালন কৰে। যিহেতু তেওঁলোকৰ প্ৰভাৱ মজলীয়া কৰিবলৈ কোনো শক্তিশালী ৰাজনৈতিক দল নাই। ইয়াৰ বিপৰীতে শক্তিশালী, সংহত আৰু সংগঠিত দল থকা ৰাজনীতিবোৰত, আগ্রহী গোটবোৰ অধিক সংখ্যক আৰু সক্ৰিয় হোৱাৰ সম্ভাৱনা আছে। নীতি প্ৰস্তুতকৰণৰ ওপৰত প্ৰভাৱ ফিল্টাৰ হয় আৰু লগতে পক্ষবোৰৰ স্বাৰ্থ, মতাদৰ্শ আৰু কাৰ্যসূচীৰ সৈতে সংগতি ৰাখে সংযম সাপেক্ষে।
ভাৰতৰ ৰাজনৈতিক অর্থনীতিৰ বিবর্তনে বিভিন্ন আগ্রহী গোটক একত্ৰিত কৰিছে গোট আৰু মূলসুঁতিৰ ৰাজনৈতিক দলসমূহৰ মাজত সংযোগৰ জটিলতা সৃষ্টি কৰিছে। আমাৰ নির্বাচনী ৰাজনীতিৰ প্ৰকৃতি আৰু মাত্রা, নির্বাচনত জয়ী হোৱাৰ বাবে ৰাজনৈতিক দলবোৰৰ দ্বাৰা পুঁজি সংগ্রহ আৰু স্থানীয় ভোট দুয়োটাৰ প্ৰয়োজনীয়তাৰ ওপৰত গুৰুত্ব কৰে। দুয়োটা প্রচেষ্টাতে আগ্রহী গোটবোৰৰ সমৰ্থন প্রয়োজনীয়। শেহতীয়াকৈ এনে সমৰ্থন “অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ অনুভৱ কৰা হৈছে যে বেছিভাগ মূলসুঁতিৰ ৰাজনৈতিক দলৰ সক্ৰিয় তৃণমূল সাংগঠনিক অঙ্গ বন্ধ হৈছে, আৰু তাৰোপৰি, নিৰ্বাচনী ব্যয় যথেষ্ট বৃদ্ধি পাইছে।
নতুন গ্রাম্য অভিজাত সকলে দেশৰ বিভিন্ন প্ৰান্তত গুৰুত্বপূৰ্ণ আগ্রহী গোট স্থাপন কৰিছে। এনে কেইবাটাও কৃষি আগ্রহী গোট আছে, যাৰ ভিতৰত আটাইতকৈ বেয়া হৈছে পঞ্জাব, উত্ত প্রদেশ, মহাৰাষ্ট্ৰ আৰু কৰ্ণাটকত। উত্তৰ প্ৰদেশত ইয়াৰ মুখ্য আধাৰ থকা আৰু মহেন্দ্র সিং টিকাইট আৰু শৰদ যোশীৰ নেতৃত্বত মহাৰাষ্ট্ৰস্থিত শ্বেতকাৰী সংঘতানাৰ নেতৃত্বত ভাৰতীয় কিষাণ ইউনিয়ন শেহতীয়া বছৰবোৰত যথেষ্ট গুৰুত্ব লাভ কৰিছে। এই ৰাজ্যভিত্তিক কৃষক সংগঠনসমূহে ৰাষ্ট্ৰীয় ৰাজনীতিৰ ওপৰত অধিক প্ৰভাৱ পেলোৱাৰ উদ্দেশ্যে একত্রিত হোৱাৰ প্রচেষ্টা চলাই আহিছে। যদিও এই প্ৰচেষ্টাবোৰ খুব সফল হোৱা নাই, কৃষক সংগঠনবোৰে প্ৰথমতে, ৰাষ্ট্ৰীয় আইনসভাত তেওঁলোকৰ প্ৰভাৱ বৃদ্ধি কৰাত সফল হৈছে, আৰু দ্বিতীয়ত, বেছিভাগ মূলসুঁতিৰ ৰাজনৈতিক দলত।
এই গোটবোৰত ধনী কৃষকসকলৰ আধিপত্য আছে যিসকল সাধাৰণতে প্রভাৱশালী স্থানীয় জাতিৰ সদস্য। যদিও তেওঁলোক গভীৰ ৰাজনৈতিক, সাংস্কৃতিক আৰু অৰ্থনৈতিক বিভাজনৰ দ্বাৰা বিভক্ত যি স্থানীয় এলেকাতো ধাৰাবাহিক শ্ৰেণীৰ পদক্ষেপ প্রায় অসম্ভৱ কৰি তোলে ধনী কৃষকসকলে ৰাজ্যৰ নীতিৰ বিষয়ত, তেওঁলোকৰ উমৈহতীয়া শ্ৰেণীৰ স্বার্থক প্রভাৱিত কৰাই যেনে ই উচ্চকৃষিজাত সামগ্ৰীৰ মূল্যৰ বাবে আন্দোলন কৰা বা ভূমিৰ উৰ্ধসীমা আইনক হতাশাজনক কৰাষ্ট্ৰ এক উমৈহতীয়া কাৰণ তৈয়াৰ কৰে।
নিৰ্বাচনত প্ৰাৰ্থীসকলে বৃহৎ পৰিমাণৰ ধন ব্যয় কৰে, আৰু সেয়েহে, ৰাজনীতিবিদসকলে প্রয়োজনীয় পুঁজিৰ বাবে ঔদ্যোগিক পুঁজিপতিসকলৰ ফালে চায়। ইয়াৰ বিনিময়ত ব্যৱসায়ী সম্প্রদায়ক অনুজ্ঞাপত্ৰ আৰু ৰাজসাহায্য আহৰণ কৰাৰ সুবিধা প্ৰদান কৰিছে, আৰু সময়ে সময়ে প্ৰণয়ন কৰা বিভিন্ন নীতিৰ দ্বাৰা চৰকাৰৰ পৰা আন বহুতো লাভালাভ প্ৰদান কৰিছে।
প্রকৃততে চৰকাৰে গ্ৰহণ কৰা ঔদ্যোগিক নীতি আৰু ৰণনীতিয়ে ব্যৱস্থাটোৰ সংৰক্ষণত নিহিত স্বাৰ্থৰ সৈতে অর্থনৈতিক আৰু ৰাজনৈতিক গোট সৃষ্টি কৰাত সহায় কৰিছে। এই গোটবোৰ, আৰু ৰাজনীতিবিদ আৰু ৰাজহুৱা আমোলাতন্ত্ৰৰ মাজত গঢ়ি উঠা ঘনিষ্ঠ সম্পর্কবোৰ ৰাজনৈতিক আৰু প্ৰশাসনিক দুৰ্নীতিৰ উৎস হৈ আহিছে, আৰু ব্যৱসায়িক প্রতিষ্ঠানবোৰক ঔদ্যোগিক আৰু বাণিজ্য নীতিপ্রভাৱিত কৰাত সহায় কৰিছে।
আমোলাতন্ত্ৰ আৰু ৰাজনৈতিক দল ব্যৱস্থাৰ ভিতৰত এক নির্দিষ্ট বিৰোধিতা স্বত্বেও, ১৯৮০ চনৰ পিছৰ ইন্দিৰা গান্ধী চৰকাৰ আৰু ৰাজীৱ গান্ধী চৰকাৰে উদাৰীকৰণৰ কিছুমান কাৰ্যসূচী প্রস্তুত আৰু ৰূপায়ণ কৰিছিল। এইটো ঘটিব পাৰে কিয়নো পিছৰ বছৰবোৰত ভাৰতৰ নিয়ন্ত্রণ আৰু অনুজ্ঞাপত্ৰ প্ৰণালীয়ে ৰাষ্ট্ৰীয় অর্থনীতিত বিচলিত হোৱাৰ উদ্বেগজনক লক্ষণ দেখুৱাইছিল। প্ৰকৃততে, কিছু সময়ৰ পৰা ভাৰতৰ জনমত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ অংশই উদাৰীকৰণ আৰু অর্থনৈতিক ব্যৱস্থাপনাত ৰাজ্যৰ ভূমিকা হ্রাস এই দুয়োটাৰ পক্ষপাতী আছিল।
ভাৰতীয় অর্থনীতিৰ নতুন সংস্কাৰৰ তলত ঔদ্যোগিক বুর্জোয়া আৰু ৰাষ্ট্ৰীয় আমোলাতন্ত্ৰৰ আলোকিত অংশ, আৰু অ-চৰকাৰী একাডেমী আৰু সাংবাদিকক লৈ গঠিত এক মিত্ৰজোঁটৰ বর্ধিত শক্তি আছে। কেইবাবছৰ ধৰি এই মিত্ৰজোটটোৱে ৰাষ্ট্ৰীয় অর্থনীতিৰ ওপৰত প্ৰশাসনিক নিয়ন্ত্ৰণৰ অকাৰ্যকৰী ব্যৱস্থাৰ বিৰুদ্ধে জনমত গঢ়ি তুলিছে।
এটা গুৰুত্বপূৰ্ণ আগ্রহী গোটত সংঘবদ্ধ উদ্যোগিক শ্রমিক অন্তর্ভুক্ত থাকে। অৱশ্যে, শ্রমিক নীতি প্ৰস্তুত কৰাৰ ক্ষেত্ৰত ইউনিয়নবোৰে সাধাৰণতে ইতিবাচক ভূমিকা পালন নকৰে। তেওঁলোকৰ স্পষ্ট ভূমিকা সাধাৰণতে চৰকাৰী নীতি এটা আৰম্ভ কৰা বা প্রভাৱিত কৰাৰ সলনি সমালোচনা কৰা বা প্ৰতিৰোধ কৰা। এইটো সত্য যে সংগঠিত খণ্ডত ২৫ মিলিয়নতকৈও অধিক লোক নিয়োজিত আছে। ইয়াৰ কিছুমান কাৰণ আছে। ইউনিয়নবোৰৰ আভ্যন্তৰীণ বিভাজন তেওঁলোকৰ ৰাজহুৱা নীতি প্ৰভাৱিত কৰাৰ সম্ভাৱনাৰ পথত আছে। প্রায় ৪০,০০০ পঞ্জীভুক্ত ইউনিয়ন আছে, আৰু ইউনিয়ন সংগঠনৰ সন্মিলনত ১৪ টা ৰাষ্ট্ৰীয় ফেডাৰেচন আনুষ্ঠানিকভাৱে এটা বা আন ৰাজনৈতিক দলৰ সৈতে সম্পর্কিত।
আনকি দেশ-পৰ্যায়ৰ ইউনিয়নবোৰ, উদ্যোগ-বিস্তৃত বা শ্রেণী অনুসৰি, খণ্ডিত। ই অন্যান্য সুবিধাৰ সৈতে মিলি, পিছৰটোক ঔদ্যোগিক সম্পর্ক সম্পর্কে অর্থপূর্ণভাৱে ৰাজহুৱা নীতি নির্ধারণ প্রভাৱিত কৰিবলৈ কৰে। ৰাজহুৱা নীতি নিৰ্ধাৰণৰ ওপৰত সংগঠিত শ্রমিক অনুশীলনৰ ওপৰত যিকোনো সামান্য প্ৰভাৱ, ৰাজনৈতিক, দল, মুখ্যতঃ ক্ষমতাত থকা দলবোৰৰ সৈতে সংঘৰ সম্পৰ্কৰ পৰা উদ্ভৱ হয়। এইটো সঘনাই লক্ষ্য কৰা হয় যে ঔদ্যোগিক বুর্জোয়া আৰু ৰাজহুৱা আমোলাতন্ত্ৰৰ তুলনাত, ৰাজহুৱা নীতি নিৰ্ধাৰণত সংঘবদ্ধ শ্ৰমিকৰ পৰ্যাপ্ত ভূমিকা নাই। সংগঠিত শ্রমিক আন্দোলনৰ প্ৰতিৰোধ স্বত্ত্বেও চৰকাৰে অধিক উদাৰীকৰণৰ পদক্ষেপ গ্ৰহণ কৰি থকাতকৈ সম্পূর্ণৰূপে স্পষ্ট।
৩০। উমৈহতীয়া বৈশিষ্ট আৰু আগ্রহী গোটবোৰৰ গুৰুত্ব আলোচনা কৰা।
উত্তৰঃ বেছিভাগ আগ্ৰহী গোট ৰাজনৈতিক উদ্দেশ্যৰ বাবে গঠন কৰা নহয়। তেওঁলোকে সাধাৰণতে তেওঁলোকৰ সদস্যসকলৰ পেছাদাৰী, ব্যবসায়, সামাজিক বা বৃত্তিমূলক স্বার্থ বৃদ্ধি কৰাৰ বাবে কাৰ্যসূচীৰ প্ৰচাৰ আৰু তথ্য প্ৰচাৰ কৰাৰ বাবে বিকাশ কৰে। এই কাৰ্যকলাপৰ বেছিভাগেই অৰাজনৈতিক, কিমানো যেতিয়া আমেৰিকান এছ’চিয়েন অফ ইউনিভার্সিটি প্রফেচাৰচ (এ.এ.ইউ.পি.)য়ে ইয়াৰ সদস্যসকলৰ বাবে কম ব্যয়ৰ জীৱন বীমা প্ৰদান কৰে বা যেতিয়া আমেৰিকান অটোমোবাইল এছ’চিয়েশ্যনে (এ.এ.এ.) ইয়াৰ সদস্যসকলৰ বাবে সেৱা প্ৰদানকাৰীসকলৰ সৈতে ৰেহাইৰ বুজাবুজি কৰে। কিন্তু এনে বহুতো আগ্ৰহী গোটে ৰাজনৈতিক ক্ষেত্ৰত প্ৰৱেশ কৰে যেতিয়া তেওঁলোকে বিশ্বাস কৰে যে তেওঁলোকৰ স্বাৰ্থ সুৰক্ষিত কৰাৰ আন কোনো উপায় নাই বা তেওঁলোকে চৰকাৰী পুঁজি সুৰক্ষিত কৰিব বিচাৰে।
তেওঁলোকৰ অৰাজনৈতিক ভূমিকাত, আগ্ৰহী গোটবোৰৰ কেইবাটাও কাৰ্য থাকিব পাৰে, কিন্তু, যেতিয়া তেওঁলোক ৰাজনৈতিক ক্ষেত্ৰত আবদ্ধ হয়, তেওঁলোকৰ এটাই অতিৰিক্ত লক্ষ্য থাকে সেইয়া হ’ল- ৰাজহুৱা নীতিৰ সিদ্ধান্তৰ পৰা অনুকূল ফলাফল প্রাপ্ত কৰা। ৰাজনৈতিক ক্ষেত্ৰত, আগ্ৰহী গোটবোৰে গুৰুত্বপূৰ্ণ কাম কৰে, বিশেষকৈ গণতন্ত্ৰত কিন্তু লগতে এক আধিপত্যবাদী শাসনত। ইয়াত অন্তৰ্ভুক্ত আছে ব্যক্তিৰ গোটবোৰৰ স্বাৰ্থক এনেদৰে একত্ৰিত কৰা আৰু প্ৰতিনিধিত্ব কৰা যি এজন ব্যক্তিয়ে কৰিব নোৱাৰে, নীতি নিৰ্মাতাসকলক আইন প্রস্তুত কৰাৰ বাবে অত্যাৱশ্যকীয় তথ্য প্রদান কৰি চৰকাৰক সহায় কৰা, আৰু তেওঁলোকৰ সদস্যসকলক বিষয়বোৰৰ ওপৰত শিক্ষিত কৰা আৰু সম্ভৱতঃ ৰাজনীতিত প্ৰৱেশ কৰাৰ বাবে তেওঁলোকক ৰাজনৈতিক অভিজ্ঞতা প্ৰদান কৰা। এই ৰাজনৈতিক অভিজ্ঞতা প্ৰদান কৰাৰ উপৰিও, গোটবোৰে কেতিয়াবা ৰাজহুৱা কাৰ্য্যালয়ৰ বাবে সক্রিয়ভাৱে প্ৰাৰ্থী নিয়োগ কৰে, এই আশাৰে যে এবাৰ নিৰ্বাচিত হ’লে এই ব্যক্তিসকলে তেওঁলোকৰ উদ্দেশ্যক সমৰ্থন কৰিব।
বেছিভাগ গণতন্ত্ৰৰ আগ্ৰহী গোটবোৰো নিৰ্বাচনী প্ৰচাৰৰ বাবে বিত্তীয় সমৰ্থনৰ উৎস। আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰত দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধৰ পিছত ৰাজনৈতিক কাৰ্য সমিতিৰ শপিএচিগ বিকাশ ৰাজহুৱা কাৰ্যালয়ৰ বাবে দৌৰি থকা প্ৰাৰ্থীসকলক ধন প্ৰদান কৰিবলৈ প্ৰস্তুত কৰা হৈছিল। পশ্চিম ইউৰোপত, বহুতো আগ্ৰহী গোটৰ দ্বাৰা প্ৰচাৰৰ পুঁজি প্ৰদান কৰা হয়, বিশেষকৈ চুইডেন আৰু জাৰ্মানীৰ দৰে সামাজিক গণতান্ত্রিক দলবোৰৰ বাবে ট্রেড ইউনিয়ন। আধিপত্যবাদী শাসনৰ গণ দলবোৰেও প্ৰায়ে সমর্থনৰ বাবে আগ্ৰহী গোটৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে। উদাহৰণ স্বৰূপে, আর্জেন্টিনাৰ জুয়ান Peron ১৯৪৬ চনৰ পৰা ১৯৫৫ চনলৈ সেই দেশৰ ৰাষ্ট্ৰপতিত্ব লাভ আৰু বজাই ৰখাৰ বাবে ট্রেড ইউনিয়নৰ শীৰ্ষ সংগঠন জেনেৰেল কনফেডাৰেচন অৱ লেবান (চিজিটি) ব্যৱহাৰ কৰিছিল। বিত্তীয় সম্পদৰ উপৰিও, আগ্ৰহী গোটৰ সদস্যসকল হৈছে তৃণমূল পৰ্যায়ৰ প্ৰচাৰৰ বাবে গুৰুত্বপূর্ণ সম্পদ, যেনে সম্ভাব্য ভোটাৰসকলক মাতিবলৈ টেলিফোন বেংক পৰিচালনা কৰা, চুবুৰীয়াৰ ঘৰে ঘৰে প্ৰচাৰ কৰা, আৰু নিৰ্বাচনৰ দিনা ভোট প্রাপ্তিৰ চেষ্টা আয়াজন কৰা।
৩১। ৰাজহুৱা নীতি নিৰ্ধাৰণত বহুত্ববাদী আৰু নৰ-নিগমবাদী তত্ত্ব আগ্ৰহী গোটবোৰৰ ভূমিকাৰ কথা উল্লেখ কৰা।
উত্তৰঃ বহুত্ববাদ বহুত্ববাদ আৰু নৱ-নিগমবাদ হৈছে দুটা প্ৰাথমিক তত্ত্ব যাক ৰাজহুৱা নীতিৰ ওপৰত আগ্রহী গোটৰ প্রভাৱ ব্যাখ্যা কৰিবলৈ আগবঢ়োৱা হৈছে। বহুত্ববাদীসকলে তৰ্ক কৰে যে ৰাজনীতি আৰু নীতি নিৰ্ধাৰণৰ আটাইতকৈ বাস্তবিক বর্ণনা হৈছে কম বেছি পৰিমাণে নিখুঁত প্রতিযোগিতাথকা এখন বজাৰ। তাত্ত্বিকভাৱে, এই ৰাজনৈতিক বজাৰত বহুতো বা বহুবচন দৃষ্টিভংগী – ব্যক্তি, ৰাজনৈতিক দল, আৰু আগ্ৰহী গোট আৰু স্বাৰ্থৰ দ্বাৰা প্ৰতিনিধিত্ব কৰা অনুসৰি – চৰকাৰে তেওঁলোকৰ মতামত শুনিবলৈ আৰু তেওঁলোকৰ অনুকূল নীতি প্ৰণয়ন কৰিবলৈ প্ৰতিযোগিতা কৰে। এই ধাৰণা অনুসৰি, বিভিন্ন আৰু বিবিধ আগ্ৰহৰ মাজত প্রতিযোগিতাৰ বাবে, কোনো একক আগ্রহে আনৰ ওপৰত নিৰন্তৰভাৱে জয় লাভ কৰাৰ সম্ভাৱনা নাই। আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰক পণ্ডিতসকলে অৱশ্যেই উল্লেখ কৰে যে দেশখন ব্যৱহাৰিকভাৱে এই আৰ্হিৰ আটাইতকৈ ওচৰলৈ আহিছে, যদিও অন্যান্য গণতন্ত্ৰবোৰো যোগ্যতা অৰ্জন কৰে, বিশেষকৈ কানাডা আৰু অষ্ট্ৰেলিয়াৰ দৰে এংলো-আমেৰিকান পৰম্পৰাৰ লোকসকল।
অৱশ্যে, ব্যৱহাৰিক ভাৱে, নীতি পৰিৱৰ্তন প্রাপ্ত কৰাৰ বাবে প্ৰতিনিধিত্বৰ এক আদৰ্শ প্ৰণালীতকৈ বহুত্ববাদ প্রায়ে কম। প্ৰথমতে, বিভিন্ন গোটৰ বিভিন্ন সম্পদ আছে, কিছুমান আগ্রহ, যেনে ব্যৱসায় বা ধনী বৃত্তিক প্রতিনিধিত্ব কৰা, সুসংগঠিত আৰু সু-বিত্তীয়, আনহাতে আনবোৰ, দৰিদ্ৰ বা অনুপ্ৰৱেশকাৰী শ্ৰমিকৰ বাবে, নহয়। এনে বৈষম্যই নীতিগত প্রভাৱৰ ভাৰসাম্য উন্নত-সংগঠিত আৰু উন্নত-বিত্তীয় গোটৰ পক্ষত হেঁচা দিব পাৰে। দ্বিতীয়তে, বিবাদ-নিষ্পত্তি প্ৰক্ৰিয়াত চৰকাৰ খুব কমনিৰপেক্ষ ই প্ৰায়ে কিছুমান গোটক আনৰ তৃৰত পক্ষপাতী কৰে কিয়নোই তেওঁলোকৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে।
উদাহৰণ স্বৰূপে, চৰকাৰে এক মুখ্য উদ্যোগ বা নিৰ্দিষ্ট সেৱাৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰিব পাৰে, যেনে চিকিৎসকে প্ৰদান কৰা সেৱা, আৰু সেয়েহে এই স্বাৰ্থবোৰে সেই চৰকাৰৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ নকৰাতকৈ অধিক প্ৰভাৱ পেলাব। এই উদ্বেগবোৰৰ ফলত বহুত্ববাদী আৰ্হিৰ সংশোধন হৈছে, আমেৰিকাৰ ৰাজনৈতিক বিজ্ঞানী থি. অক্সডৰ লোইৰ দ্বাৰা আগবঢ়োৱা এক অভিজাত দৃষ্টিভংগীয়ে চৰকাৰী নীতি নিৰ্মাতাসকলৰ সৈতে ভালদৰে সম্পর্কিত আৰু আগ্ৰহ গোট কার্যকলাপ আৰু নীতি নির্ধাৰণত মুখ্য মুভাৰ হিচাপে ভালদৰে দ্বিতীয় গোট, স্বার্থ তাক ব্যক্তিসকলক বিবেচনা কৰে। বহুতো পশ্চিমীয়া গণতন্ত্ৰত এনে অভিজাত সকলৰ সুবিধা বৃদ্ধি হয় কাৰণ অতিবহুত্ববাদৰ আগমন -বিংশ শতিকাৰ শেষৰ ফালে, বিশেষকৈ আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰত। যিহেতু বছতো গোটে লবি খেলত প্ৰৱেশ কৰিছে, নীতি নির্মাতাসকলৰ মনোযোগ আকৰ্ষণৰ প্ৰতিযোগিতা তীব্ৰ হৈ পৰিছে, আৰু সম্পদ আৰু সংযোগ থকা গোটবোৰ- অভিজাত গোটবোৰে নীতি নিৰ্মাতাসকলৰ দ্বাৰা শুনিব লগা যুঁজত এক সুবিধা আছে।
নৱ-নিগমবাদ আৰু ৰাজ্যিক নিগমবাদ : নৱ-নিগমবাদ হৈছে বহুত্ববাদতকে আগ্রহী গোটকাৰ্যকলাপৰ এক অধিক সংগঠিত তত্ত্ব। ই হৈছে ৰাজ্যিক নিগমবাদৰ এক আধুনিক সংস্কৰণ যি ঊনবিংশ শতিকাৰ শেষৰ ফালে আধিপত্যবাদী প্রণালীত উদ্ভৱ হৈছিল আৰু বিংশ শতিকাৰ প্রথমাৰ্ধত কেইবাটাও প্রকাশ পাইছিল – উদাহৰণস্বৰূপে, এডল্ফ হিটলাৰৰ জাৰ্মানী আৰু ফ্রাঞ্চিস্কো ফ্রাঙ্কোৰ স্পেইনত। এই ব্যৱস্থাত সমাজক এক কর্পোৰেট হিচাপে দেখা যায় – অর্থাৎ ঐক্যবদ্ধ আৰু পদানুক্রমিক– সংস্থা য’ত চৰকাৰে আধিপত্য বিস্তাৰ কৰে আৰু সমাজৰ সকলো ক্ষেত্ৰই চৰকাৰৰ দ্বাৰা নিৰ্ধাৰিত জনস্বার্থৰ বাবে কাম কৰিব লাগিব।
আনহাতে ৰাজ্যিক নিগমবাদ বলপূর্বক, নৱ-নিগমবাদ, তত্ত্বগতভাৱে, চৰকাৰ আৰু শ্রমিক আৰু ব্যৱসায়িক স্বাৰ্থৰ মাজত স্বেচ্ছামূলক চুক্তিৰ ওপৰত আধাৰিত। লক্ষ্যটো মুখ্যতঃ অর্থনৈতিক, নৱ-নিগমবাদী আৰ্হিটোৱে ব্যয় আৰু মুদ্রাস্ফীতি নিয়ন্ত্ৰণত ৰখাৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়ে যাতে দেশখন আন্তৰাষ্ট্ৰীয় বাণিজ্যত প্রতিযোগিতামূলক হ’ব পাৰে আৰু ঘৰুৱা জীৱনধাৰণৰ মানদণ্ড বজাই ৰাখিব আৰু উন্নত কৰিব পাৰে। এক নৱ-নিগমবাদী আগ্রহী গোট প্ৰণালী স্থাপন আৰু বজাই ৰাখিবলৈ সক্ষম হ’বলৈ, এখন দেশৰ শীৰ্ষ সংগঠন থাকিব লাগিব। যি ব্যৱসায়, শ্ৰমিক আৰু চৰকাৰৰ মাজত চুক্তিবোৰ বলবৎ কৰিবলৈ সক্ষম হয়। ফলস্বৰূপে, স্কেণ্ডিনেভিয়া, জার্মানী, অষ্ট্ৰিয়া আৰু চুইজাৰলেণ্ডত, উদাহৰণ স্বৰূপে, য’ত তেওঁলোকৰ নিজ। নিজ অর্থনৈতিক খণ্ডত আধিপত্য বিস্তাৰ কৰা মুখ্য শীর্ষ সংগঠন আছে, নৱ-নিগমবাদেই মুখা আগ্ৰহী গোটৰ কাৰ্যকলাপ সর্বশ্রেষ্ঠভাবে ব্যাখ্যা কৰিব পাৰে।
নৱ-নিগমবাদী তত্ত্বৰো ইয়াৰ সমালোচক আছে। কিছুমানে তর্ক কৰে যে এইটো একেবাৰে এক সুকীয়া আগ্রহগোট প্ৰণালী নহয় বৰঞ্চ বহুত্ববাদৰ আন এটা প্ৰকাৰ। ইয়াৰ কাৰণ হৈছে ই এতিয়াও বহুত্ববাদী ৰাজনৈতিক পৰিৱেশৰ ভিতৰত কাম কৰে আৰু চৰকাৰৰ সৈতে এই বিশেষ সম্পর্কত কেৱল মুখ্য গোটবোৰহে জড়িত হৈ আছে; আন সকলো গোট আৰু স্বার্থই একেধৰণে প্ৰতিযোগিতা কৰে যিদৰে তেওঁলোকে আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ দৰে বহুত্ববাদী প্ৰণালীত কৰিব। ইয়াৰ উপৰিও, সমালোচকসকলে এইটোও দাবী কৰে যে প্ৰকৃত অনুশীলনত নৱ- নিগমবাদ ইমান বৈচিত্র্যপূর্ণ যে পৃথক মূল বৈশিষ্টৰ অভাৱ।
ভেণ্ডিনেভিয়াৰ দেশযোগ অত্যন্ত নৱ-নিগমবাদী, কিন্তু ফ্রান্স আৰু বেলজিয়ামৰ দৰে দেশবোৰ বহুত কম আৰু জাপানত প্রচলিত নৱ-নিগমবাদৰ ৰুপত শ্রমিক অন্তর্ভুক্ত নহয়। বহুত্ববাদৰ দৰে, সামাজিক ৰাজনৈতিক আৰু ঐতিহাসিক পৰিস্থিতিৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি বিভিন্ন দেশত নৱ-নিগমবাদ পৃথকভাবে কাম কৰে। দৰাচলতে, গণতান্ত্রিক দেশবোৰত আগ্রহী গোট প্রণালীক এটা মুৰত আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ দৰে উচ্চবহুত্ববাদী দেশবোৰৰ সৈতে এক স্কেলৰ সৈতে বিদ্যমান বুলি বুজি পোৱাটো সর্বশ্রেষ্ঠ, নিউজিলেণ্ডৰ দৰে দেশ যিয়ে বহুত্ববাদ আৰু নৱ-নিগমবাদৰ উপাদানবোৰ একত্ৰিত কৰে মাজত, আৰু মুখ্যতঃ নৱ-নিগমবাদী প্রণালী, যেনে স্কেণ্ডিনেভিয়াৰ প্ৰণালী, স্কেলৰ আনটো মূৰত।
বহুত্ববাদী শাসনত আগ্ৰহী গোটৰ কাৰ্যকলাপৰ তত্ত্ববোৰ এনে ধৰণৰ বিভিন্ন শাসনৰ বাবে কম সর্বাত্মক। ৰাজ্যিক নিগমবাদই প্রাক্তন কমিউনিষ্ট দেশবোৰৰ কিছুমান দেশত গোটৰ কাৰ্যকলাপ ব্যাখ্যা কৰাত সহায় কৰে, গোটবোৰৰ নেতাসকল কেবল দলৰ অভিজাত সকলৰ সঁজুলি আছিল; উন্নয়নশীল বিশ্বৰ আধিপত্যবাদী দেশবোৰত ৰাজপৰিয়ালৰ ওচৰৰ অভিজাত গোটবোৰেই আটাইতকৈ বেছি প্ৰভাৱ পেলায়।
৩২। লবিং ৰণনীতি আৰু কৌশল কি?
উত্তৰঃ ওপৰত আলোচনা কৰা অনুসৰি, লবিঙত নীতি নিৰ্মাতাসকলৰ ওপৰত অনুকূল নীতিৰ ফলাফল প্রাপ্ত কৰাৰ বাবে চাপ আনিবলৈ কাম কৰা অন্তর্ভুক্ত থাকে। তেওঁলোকৰ লক্ষ্য পূৰ্ণ কৰাৰ বাবে, আগ্রহী গোটবোৰে এক ৰণনীতি বা কার্যপৰিকল্পনা বিকশিত কৰে আৰু নির্দিষ্ট কৌশলৰ জৰিয়তে ইয়াক কার্যকৰী কৰে। বিকশিত হোৱা নির্দিষ্ট ৰণনীতি আৰু ব্যৱহৃত নির্দিষ্ট কৌশলবোৰ, অৱশ্যে, ৰাজনৈতিক প্ৰণালীৰ মাজত আৰু ভিতৰত ব্যাপকভাবে পৃথক হয়। লবিঙৰ ৰণনীতি আৰু কৌশল গঠনত তিনিটা কাৰক বিশেষ গুৰুত্বপূর্ণ। এটা হাল ৰাজনৈতিক ব্যৱস্থা গণতান্ত্রিক নে আধিপত্যবাদী। যিহেতু সাধাৰণতে গণতান্ত্রিক সমাজত আগ্রহী গোটবোৰৰ ওপৰত কম প্রতিবন্ধকতা থাকে, তেওঁলোকৰ ওচৰত অধিক বিকল্প উপলব্ধ থাকে। সেয়েহে, আধিপত্যবাদী সমাজতকৈ ৰণনীতি আৰু কৌশলবোৰ অধিক আনুষ্ঠানিক আৰু মুক্ত, য’ত সেইবোৰ অধিক অস্থায়ী আৰু ৰাজহুৱাভাৱে কম দৃশ্যমান হ’ব লাগিব।
এটা দ্বিতীয় কাৰক হ’ল আঁচনি প্ৰক্ৰিয়াৰ গাঁথনি ওপৰত উল্লেখ কৰা অনুসৰি, গণতান্ত্রিক সংসদীয় প্ৰণালীত, য’ত কাৰ্যবাহী কর্তৃপক্ষক সংসদৰ মুখ্য ৰাজনৈতিক দল বা দলীয় মিত্ৰজোঁটৰ পৰা আহৰণ কৰা হয়, নীতি নিৰ্ধাৰণত প্রধানমন্ত্রী আৰু কেবিনেটতকৈ আইনী শাখা কম গুৰুত্বপূৰ্ণ। ইয়াৰ বিপৰীতে, আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ কংগ্ৰেছ আৰু ৰাজ্যিক আইনসভাত ৰখা ক্ষমতাৰ বাবে, আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰ হৈছে সেই কেইখনমান দেশৰ ভিতৰত এটা য’ত আইনী লবিং হৈছে আগ্ৰহী গোটবোৰৰ এক মুখ্য ৰণনীতি। বেছিভাগ সংসদীয় প্ৰণালীৰ আদালতসমূহক নীতি নির্ধাৰণত সামান্য ভূমিকা পালন কৰে। আকৌ, ইয়াৰ বিপৰীতে, আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰত ক্ষমতা পৃথকীকৰণ প্ৰণালীয়ে আদালতসমূহক প্ৰদান কৰিছে, যিবোৰৰ আইন অবৈধ কৰাৰ ক্ষমতা আছে, নীতি নির্ধাৰণত এক গুৰুত্বপূর্ণ ভূমিকা আছে, আৰু ইয়াৰ ফলস্বৰূপে, আমেৰিকাৰ আগ্রহী গোটবোৰৰ বাবে মোকদৰ্মা ৰণনীতি প্ৰায়ে গুৰুত্বপূর্ণ।
এটা তৃতীয় কাৰক হৈছে ৰাজনৈতিক সংস্কৃতি যিহেতু ই গোটৰ কাৰ্যকলাপ আৰু লবিঙৰ সৈতে সম্পর্কিত। উদাহৰণ স্বৰূপে, আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰত, চুক্তিবদ্ধ লবিষ্টৰ ব্যৱহাৰ বিশেষকৈ চৰকাৰক লবি কৰিবলৈ চুক্তিৰ দ্বাৰা নিয়োগ কৰা – ইউৰোপীয় ইউনিয়নকে ধৰি বেছিভাগ পশ্চিমীয়া গণতন্ত্ৰতকৈ অধিক স্বীকাৰ কৰা হয়, য’ত ৰাজহুৱা বিষয়াসকলে সাধাৰণতে সংশ্লিষ্ট গোট, সংগঠন বা ব্যৱসায়ৰ সদস্যসকলৰ সৈতে পোনপটীয়াকৈ লেনদেন কৰিবলৈ পছন্দ কৰে।
ৰাজনৈতিক ব্যৱস্থাৰ ভিতৰত লবিঙৰ ৰণনীতি আৰু কৌশল কিয় পৃথক হয় বুজাবলৈ তিনিটা মুখ্য কাৰক চিনাক্ত কৰিব পাৰি। এটা হ’ল গোটটোৰ প্ৰকৃতি আৰু ইয়াৰ সম্পদ। ভিতৰুৱা গোটবোৰ – সেই পুৰণি আৰু অধিক পৰম্পৰাগত ব্যৱসায়, শ্রমিক, আৰু বিস্তৃত সম্পদথকা পেছাদাৰী গোটবোৰ, যাৰ ভিতৰত আছে ধন আৰু ৰাজহুৱা বিষয়াসকলৰ প্ৰতিষ্ঠিত প্ৰৱেশাধিকাৰ – তেওঁলোকৰ লক্ষ্যৰ প্ৰচাৰৰ বাবে চৰকাৰত তেওঁলোকৰ ঘনিষ্ঠ বন্ধু আৰু সহযোগীসকলক ব্যৱহাৰ কৰি ভিতৰুৱা কৌশল অনুসৰণ কৰিবলৈ অধিক সক্ষম হয়, আৰু সাধাৰণতে তেওঁলোকৰ বাবে বহিৰাগত গোটতকৈ বহুতো বিকল্প উপলব্ধ থাকে।
এনে বহিৰাগত গোটবোৰ নতুন হয় আৰু কেতিয়াবা মৌলিক কাৰণবোৰক প্ৰচাৰ কৰে, তেওঁলোকৰ সাধাৰণতে নীতি নির্মাতা আৰু মুখ্য বিত্তীয় সম্পদৰ সৈতে মুখ্য সম্পৰ্কৰ অভাৱ থাকে, আৰু তেওঁলোকে প্ৰায়ে তেওঁলোকৰ শক্তি তৃণমূল পৰ্যায়ৰ প্ৰচেষ্টাৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়ে, য’ত মিডিয়া কভাৰেজ প্রাপ্ত কৰিবলৈ পত্ৰ লিখা বা ইণ্টাৰনেট প্ৰচাৰ বা ৰাজহুৱা প্ৰদৰ্শন অন্তর্ভুক্ত থাকিব পাৰে। দ্বিতীয়তে, আইনী প্রস্তাৱ এটাৰ প্ৰচাৰ বা পৰাজয়ৰ উদ্দেশ্য হ’ব নে নাই, বিভিন্ন ৰাজনৈতিক প্ৰণালীত ৰণনীতি আৰু কৌশলৰ তাৰতম্য ব্যাখ্যা কৰাত সহায় কৰে। উদাহৰণ স্বৰূপে, আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰত, চৰকাৰী পদক্ষেপ প্রতিহত কৰিবলৈ ইয়াৰ প্ৰতিষ্ঠাপকসকলে প্রস্তুত কৰা এক প্ৰণালী, তথাকথিত প্ৰতিৰক্ষাৰ সুবিধা কাম কৰে। এটা প্ৰস্তাৱ বন্ধ কৰিবলৈ সকলো আগ্ৰহ কৰিব লাগিব আইনসভাত সহানুভূতিশীল সমিতিৰ অধ্যক্ষ কৰোতে ইয়াৰ বিৰোধিতা কৰা বা এজন ৰাষ্ট্ৰপতি বা ৰাজ্যপালে ইয়াক ভেটো দিয়া।
প্ৰস্তাৱ এটা প্ৰণয়ন কৰিবলৈ আইনসভাৰ দুয়োখন সদনত বাধা বোৰ আঁতৰ কৰা আৰু কাৰ্যবাহীৰ দ্বাৰা স্বাক্ষৰ কৰা টো প্রয়োজন। ইয়াৰ বিপৰীতে, সংসদীয় প্ৰণালীত, সংসদত মুখ্য দল বা দলীয় মিত্ৰজোঁটৰ মঞ্চৰ প্রতি প্রতিশ্রুতিবদ্ধ কার্যবাহী এজনত ক্ষমতা কেন্দ্ৰীভূত হোৱাৰ সৈতে, যদি দলটোৱে আগতে সন্মত হৈছে তেন্তে কিবা এটাক পৰাজিত কৰাটো বহুত কঠিন। তৃতীয়তে, এখন দেশৰ ৰাজনৈতিক পৰিবেশে আগ্ৰহী গোটবোৰে গ্ৰহণ কৰা ৰণনীতিক প্রভাবিত করে। কোনটো দল শাসনত আছে, চৰকাৰৰ সন্মুখীন হোৱা মুখ্য সমস্যাবোৰ, আৰু দেশৰ বাজেট পৰিস্থিতিয়ে আগ্রহী গোটে ব্যৱহাৰ কৰা ৰণনীতিৰ প্ৰকাৰবোৰ প্ৰভাৱিত কৰিব।
৩৩। আগ্রহী গোটবোৰৰ নিয়ন্ত্রণ উল্লেখ কৰা।
উত্তৰঃ যদিও আগ্ৰহী গোটবোৰ গণতন্ত্ৰ আৰু আধিপত্যবাদী প্রণালী দুয়োটাতে চৰকাৰৰ পৰিচালনাৰ বাবে অপৰিহাৰ্য, তেওঁলোকৰ সামগ্ৰিকভাৱে সমাজৰ মূল্যত সমাজৰ এটা সৰু অংশৰ স্বাৰ্থক প্ৰচাৰ কৰাৰ সম্ভাৱনা আছে। ফলস্বৰূপে, গণতন্ত্র আৰু আধিপত্যবাদী শাসন দুয়োটাতে আগ্ৰহী গোটৰ কাৰ্যকলাপৰ সমালোচনা হৈছে। অৱশ্যে, আগ্ৰহী গোটবোৰৰ নেতিবাচক প্ৰভাৱ আৰু তেওঁলোকৰ সৈতে মোকাবিলা কৰাৰ প্ৰচেষ্টাৰ দৃষ্টিভংগী গণতন্ত্ৰ আৰু আধিপত্যবাদী প্রণালীত পৃথক।
বহুত্ববাদী প্রণালীত আগ্রহী গোটবোৰে কেনেকৈ গণতন্ত্ৰক দুৰ্বল কৰিব পাৰে তাক লৈ যথেষ্ট চিন্তা আছে। এনে ধৰণৰ প্ৰণালীৰ গোটবোৰে প্ৰায়ে ৰাজহুৱা স্বাৰ্থত এক কাৰ্যসূচী অনুসৰণ কৰাৰ দাবী কৰে, কিন্তু ব্যৱহাৰিক ভাৱে তেওঁলোকে প্ৰায়ে সংকীর্ণ স্বার্থ পূৰণ কৰে। অ- বহুত্ববাদী প্রণালীত কেতিয়াবা আশংকা কৰা হয় যে আগ্ৰহী গোটবোৰে ৰাষ্ট্ৰীয় স্বাৰ্থ বা মুখ্য চৰকাৰী পৰিকল্পনা আৰু প্ৰতিশ্ৰুতিবোৰ হ্ৰাস কৰিব যিবোৰ প্ৰায়ে এখন দেশৰ চৰকাৰী আদৰ্শৰ দ্বাৰা বা ৰাষ্ট্ৰীয় বিষয়াসকলৰ বিবৃতিৰ জৰিয়তে প্ৰকাশ কৰা হয়।
আগ্ৰহী গোটৰ কাৰ্যকলাপৰ সম্ভাৱ্য সমস্যাৰ মোকাবিলা কৰিবলৈ, বহুতো গণতান্ত্ৰিক চৰকাৰ আৰু সকলো আধিপত্যবাদী শাসনে আগ্রহী গোটবোৰৰ ওপৰত কোনো ধৰণৰ নিয়ন্ত্ৰণ আধিপত্যবাদী প্রণালীত নিয়ন্ত্ৰণ গ্ৰহণ কৰে। সকলো প্ৰণালীতে, নিয়ন্ত্ৰণৰ লক্ষ্য হৈছে আগ্ৰহী গোটৰ দ্বাৰা প্ৰতিনিধিত্ব কৰা সমাজৰ সংকীৰ্ণ অংশবোৰৰ ওপৰত ৰাজহুৱা স্বাৰ্থৰ প্ৰচাৰ কৰা, যিয়েই নহওঁক। অৱশ্যে ইয়াৰ নিৰ্দিষ্ট ৰূপত, গণতান্ত্ৰিক আৰু আধিপত্যবাদী শাসনৰ মাজত নিয়ন্ত্ৰণৰ পৰিসৰ, মনোযোগ আৰু ৰূপ যথেষ্ট পৰিৱৰ্তন হয়।
গণতন্ত্ৰসমূহত আগ্রহী গোটসমূহৰ নিয়ন্ত্ৰণৰ অন্তৰ্নিহিত নীতি হৈছে যে ই গণতন্ত্ৰ বৃদ্ধি কৰে। অৱশ্যে, গোট গঠন আৰু চৰকাৰক লবি কৰাৰ অধিকাৰৰ ওপৰত কিছুমান, যদি থাকে, প্ৰতিবন্ধকতা আৰোপ কৰা হয়। প্ৰকৃততে, এইবোৰ বহুতো ৰাষ্ট্ৰীয় সংবিধানত নিশ্চিত অধিকাৰ।
ইয়াৰ পৰিৱর্তে, গণতবোৰে লবিঙৰ চাৰিওফালে থকা অনুভৱ কৰা নৈতিক প্ৰশ্নবোৰ সমাধান কৰিবলৈ চেষ্টা কৰে, যেনে প্রৱেশাধিকাৰ আৰু প্রতাৰণ ক্ষেত্রও গোটগোৰৰ বাবে কিছু পৰিমাণে সুখৰ খেলপথাৰ সৃষ্টি কৰাৰ এক নিয়মীয়া আকাংক্ষা। যায়ে ইয়াক ৰাজহুৱা প্রকাশ বা আগ্রহী গোটৰ কাৰ্যকলাপৰ নিৰীক্ষাৰ জৰিয়তে আগ্রহী গোট আৰু তেওঁলোকৰ লবিষ্টসকলক ৰাজহুৱা কর্তৃপক্ষৰ ওচৰত পঞ্জীয়ন কৰাৰ প্ৰয়োজন হয় আৰু তেওঁলোকৰ লবিঙৰ লগতে তেওঁলোকৰ উপার্জন আৰু ব্যয়ৰ উদ্দেশ্য ঘোষণা কৰাৰ প্ৰয়োজন হয়। তথাপিও গণতাসমূহত নিয়ন্ত্ৰণৰ পৰিমাণ ব্যাপকভাৱে পৃথক হয়।
৩৪। আগ্রহ গোট বুলিলে কি বুজা?
উত্তৰঃ আগ্রহী গোট, যাক বিশেষ আগ্রহী গোট, ওকালতি গোট, বা চাপ গোট বুলিও কোৱা হয়, ব্যক্তি বা সংগঠনৰ যিকোনো সংগঠন, সাধাৰণতে আনুষ্ঠানিকভাবে সংগঠিত কৰা হয়, যি এক বা একাধিক অংশীদাৰী উদ্বেগৰ আধাৰত, ৰাজহুৱা নীতিক ইয়াৰ পক্ষত প্ৰভাৱিত কৰাৰ প্রয়াস কৰে। সকলো আগ্রহী গোটে নিজৰ বা তেওঁলোকৰ কাৰণবোৰ লাভান্বিত কৰিবলৈ চৰকাৰী নীতিপ্ৰভাৱিত কৰাৰ আকাংক্ষা ভাগ বতৰা কৰে। তেওঁলোকৰ লক্ষ্য হ’ব পাৰে এক নীতি যি কেৱল গোটৰ সদস্য বা সমাজৰ এটা অংশক লাভান্বিত কৰে বা এক নীতি যি এক বহুল ৰাজহুৱা উদ্দেশ্য আগবঢ়ায়। তেওঁলোকে লবিং কৰি তেওঁলোকৰ লক্ষ্য প্রাপ্ত কৰিবলৈ চেষ্টা কৰে। অৰ্থাৎ নীতি নিৰ্মাতাসকলৰ ওপৰত তেওঁলোকৰ পক্ষত নীতিগত ফলাফল প্রাপ্ত কৰাৰ বাবে চাপ আনিবলৈ চেষ্টা কৰি।
আগ্রহী গোটবোৰ হৈছে সকলো সমাজত বিদ্যমান আগ্ৰহৰ সম্প্রদায়বোৰৰ এক স্বাভাবিক বৃদ্ধি, জাপান ইৰেজাৰ মেনুফেকচাৰ এছ’চিয়েচনৰ দৰে সংকীৰ্ণ গোটৰ পৰা আমেৰিকান। ফেডাৰেচন অফ লেবাৰ কংগ্ৰেছ অফ ইন্ডাষ্ট্রিয়েল অর্গেনাইজেচন (এএফএল-চিআইঅ) আৰু আনকি সামৰিক বাহিনীৰ দৰে বহল সংগঠনৰ দৰে বহল গোটলৈ। ৰাজনীতি আৰু স্বার্থ অবিচ্ছেদ্য। স্বার্থ হৈছে সকলো ৰাজনৈতিক ব্যবস্থাৰ এক প্রচলিত, স্থায়ী আৰু অপৰিহাৰ্য দিশ-গণতান্ত্রিক, আধিপত্যবাদী আৰু একনায়কত্ববাদী শাসন। তদুপৰি, চৰকাৰৰ সকলো স্তৰত আগ্রহী গোট বিদ্যমান ৰাষ্ট্ৰীয়, ৰাজ্যিক, প্রাদেশিক আৰু স্থানীয় আৰু ক্ৰমান্বয়ে তেওঁলোকে আন্তর্জাতিক বিষয়ত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছে।
উমৈহতীয়া লক্ষ্য আৰু আগ্ৰহী গোটবোৰৰ উৎসবোৰে অৱশ্যে, এই সত্যটো অস্পষ্ট কৰে যে সেইবোৰ ৰাজনৈতিক প্ৰণালীৰ ভিতৰত আৰু বিভিন্ন প্ৰকাৰে তেওঁলোকৰ ৰূপ আৰু লবিং ৰণনীতিত ব্যাপকভাবে পৃথক হয়। এই প্ৰবন্ধটোরে এক বিস্তৃত অবলোকন প্ৰদান কৰে যিয়ে এই পার্থক্যবোৰ আৰু সমাজত আগ্রহী গোটবোৰে পালন কৰা ভূমিকা ব্যাখ্যা কৰে।
৩৫। আগ্রহ গোটটো নিৰ্ধাৰণ কৰা?
উত্তৰঃ ওপৰত উল্লেখ কৰা অনুসৰি, আগ্ৰহী গোট এটা সাধাৰণতে এক আনুষ্ঠানিকভাবে সংগঠিত সংগঠন যি ৰাজহুৱা নীতি প্রভাৱিত কৰিব বিচাৰে। পণ্ডিতসকলৰ দ্বাৰা ক্ৰমান্বয়ে ব্যবহৃত এই বহুল সংজ্ঞা, পুৰণি, সংকীৰ্ণ সংগঠনৰ সৈতে বিপৰীত, য’ত কেবল ব্যক্তিগত সংগঠন অন্তৰ্ভুক্ত থাকে যাৰ এক সুকীয়া, আনুষ্ঠানিক সংগঠন আছে, যেনে ইটালীৰ কনফিণ্ডুষ্ট্ৰিয়া, আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ ৰাষ্ট্ৰীয় শিক্ষা সংস্থা, আৰু গুয়াতেমালাৰ মিউচুৱেল চাপোর্ট গ্রুপ। ইমান সংকীৰ্ণ সংজ্ঞাৰ এটা সমস্যা হ’ল বহুতো আনুষ্ঠানিকভাবে সংগঠিত সত্তা ব্যক্তিগত নহয়।
যিকোনো সমাজৰ আটাইতকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ লবিং শক্তি হৈছে চৰকাৰৰ বিভিন্ন সত্তা ৰাষ্ট্ৰীয়, আঞ্চলিক, আৰু স্থানীয় চৰকাৰী সংস্থা আৰু সামৰিক বাহিনীৰ দৰে প্ৰতিষ্ঠান। এক বহুল সংজ্ঞা বাছনি কৰাৰ আন এটা কাৰণ হ’ল সকলো সমাজতে বহুতো অনানুষ্ঠানিক গোট আছে যিবোৰ প্ৰকৃততে আগ্রহী গোট কিন্তু সংকীৰ্ণ সংজ্ঞাৰ দ্বাৰা আৱৰা নহ’ব। উদাহৰণ স্বৰূপে, সকলো ৰাজনৈতিক প্ৰণালীত ৰাজনৈতিক আৰু পেছাদাৰী অভিজাত সকলৰ প্রভাবশালী গোট আছে যাক আনুষ্ঠানিক গোট হিচাপে স্বীকৃতি দিয়া নহ’ব পাৰে কিন্তু তথাপিও অনানুষ্ঠানিকভাৱে ৰাজহুৱা নীতি প্রভাবিত কৰাত গুৰুত্বপূৰ্ণ।
কিছুমান আগ্রহী গোটত এনে ব্যক্তি থাকে যেনে- খেতিয়ক বা ফল খেতিয়ক যি খেতিৰ সামগ্ৰী সংগঠন গঠন কৰিব পাবে। আন উদাহৰণত, এটা আগ্রহী গোট ব্যক্তিৰ নহয় কিন্তু সংগঠন বা ব্যৱসায়ৰ দ্বাৰা গঠিত, যেনে- ইজৰাইলৰ হিষ্টাস্ক্ৰট আৰু আমাজন বাচ, য’ত দক্ষিণ আমেৰিকাৰ কেইবাখনো দেশৰ পৰিবেশ আৰু থলুৱা সংগঠন অন্তর্ভুক্ত থাকে। এই প্ৰকাৰৰ সংগঠনবোৰক শীর্ষ সংগঠন বুলি কোৱা হয়, যিহেতু সেইবোৰ প্ৰকৃততে, এখন দেশৰ প্ৰতি তেওঁলোকৰ আগ্ৰহৰ ক্ষেত্ৰত মুখ্য গোট।
আগ্ৰহগোটৰ সলনি আগ্ৰহ শব্দটো প্ৰায়ে বহল বা কম আনুষ্ঠানিক ৰাজনৈতিক সমষ্টি বুজাবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা হয়, যেনে কৃষিৰ স্বাৰ্থ আৰু পাৰিপাৰ্শ্বিক স্বাৰ্থ – সমাজৰ অংশ যক্সত বহুতো আনুষ্ঠানিক আগ্রহী গোট অন্তর্ভুক্ত থাকিব পাৰে। একেদৰে, আন চৰকাৰক প্ৰভাৱিত কৰিবলৈ কাম কৰা চৰকাৰী প্ৰতিষ্ঠানবোৰৰ বিষয়ে বিবেচনা কৰোঁতে প্ৰায়ে আগ্রহ ব্যৱহাৰ কৰা হয়। আধিপত্যবাদী আৰু বিকাশশীল সমাজত, য’ত আনুষ্ঠানিক আগ্ৰহী গোটবোৰ সীমিত বা ভালদৰে বিকশিত নহয়, অভিজাত আৰু জনজাতীয় নেতাৰ দৰে বহল গোটবোৰক মনোনীত কৰিবলৈ প্ৰায়ে আগ্রহ ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
৩৬। আগ্ৰহৰ প্ৰকাৰ আৰু আগ্ৰহী গোটবোৰ উল্লেখ কৰা।
উত্তৰঃ সকলো প্ৰকাৰৰ ৰাজনৈতিক প্ৰণালীৰ স্বাৰ্থ আৰু আগ্রহী গোটবোৰক বহুলভাৱে পাঁচটা শ্ৰেণীত ৰাখিব পাৰি, অৰ্থনৈতিক স্বার্থ, কাৰণ গোট, ৰাজহুৱা স্বার্থ, ব্যক্তিগত আৰু সকলো দেশতে আটাইতকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ। লণ্ডনৰ পৰা অটাৱাৰ পৰা নতুন দিল্লীৰ পৰা প্রতিষ্ঠানগত স্বার্থ, আৰু অ-সহযোগী গোট আৰু স্বার্থ। অর্থনৈতিক আগ্ৰহৰ গোটবোন বাণী কেনবেৰালৈ ৰাষ্ট্ৰীয় ৰাজধানীত আক্ষনিক ভাবে হাজাৰ হাজাৰ কাৰ্যালয় আছে। বিভিন্ন অর্থনৈতিক স্বার্থ আছে ব্যৱসায়িক গোট, শ্রমিক গোট, ফার্ম গোট, আৰু পেছাদাৰী গোট।
কাৰণ গোটবোৰ হৈছে সেইবোৰ যি সমাজৰ এটা অংশক প্ৰতিনিধিত্ব কৰে কিন্তু যাৰ প্ৰাথমিক উদ্দেশ্য হৈছে অঅর্থনৈতিক আৰু সাধাৰণতে এক নির্দিষ্ট কাৰণ বা মূল্যৰ প্ৰচাৰৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়ে। এই শ্ৰেণীটো বিস্তৃত, যাৰ ভিতৰত আছে গীর্জা আৰু ধৰ্মীয় সংগঠ সকলৰ গোট, আৰু বিকলাঙ্গ লোকসকলৰ অধিকাৰ সমৰ্থন কৰা গোট। কিছুমান কাৰণ গোট হৈছে একক-সমস্যা গোট, যি তেওঁলোকৰ বিষয়টোত অতি সংকীর্ণভাৱে গুৰুত্ব দিয়ে আন সকলোবোৰক বাদ দিয়াৰ বাবে – যেনে গৰ্ভপাতৰ অধিকাৰ বা ফক্সহান্টিংৰ পক্ষপাতী হ বিৰোধিতা কৰা যদিও বেছিভাগ কাৰণৰ গোট অধিক বিস্তৃতভাৱে আধাৰিত।
আনহাতে অর্থনৈতিক স্বাৰ্থ আৰু বেছিভাগ কাৰণগোটে এটা সংকীৰ্ণ সমষ্টিক লাভান্বিত কৰে। ৰাজহুৱা স্বাৰ্থৰ গোটবোৰে সাধাৰণ জনসাধাৰণৰ উদ্বেগৰ বিষয়বোৰ প্ৰচাৰ কৰে। বহুতো ৰাজহুৱা স্বাৰ্থৰ গোটে এখন দেশত কাম কৰে। আন কিছুমান, যেনে আমেৰিকান সংগঠন চিয়েৰা ক্লাব আৰু অনুমোদিত চিয়েৰা ক্লাব কানাডা, কেৱল কেইখনমান দেশতে কাম কৰিব পাৰে। অৱশ্যে, ক্রমান্বয়ে, বহুতো ৰাজহুৱা স্বাৰ্থৰ গোটৰ আন্তৰ্জাতিক উপস্থিতি অধিক বিস্তৃত, বহুতো দেশত কার্যকলাপৰ সৈতে।
ব্যক্তিগত আৰু ৰাজহুৱা প্রতিষ্ঠানগত স্বার্থই আন এটা বিষয় গুৰুত্বপূৰ্ণ শ্ৰেণী গঠন কৰে। এইবোৰ সদস্যগোট নহয় কিন্তু ব্যক্তিগত সংগঠন যেনে ব্যৱসায় বা ৰাজহুৱা সংস্থা যেনে চৰকাৰী বিভাগ। অৱশ্যে, আগ্ৰহী গোটবোৰৰ দৰে, তেওঁলোকে ৰাজহুৱা নীতিক তেওঁলোকৰ পক্ষত প্ৰভাৱিত কৰিবলৈ চেষ্টা কৰে। ব্যক্তিগত প্রতিষ্ঠানগত স্বাৰ্থৰ ভিতৰত আছে আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ ব্ৰুকিংছ ইনষ্টিটিউচন আৰু যুক্তৰাজ্যৰ এডাম স্মিথ ইনষ্টিটিউটৰ দৰে থিংক টেংক, ব্যক্তিগত বিশ্ববিদ্যালয়, আৰু বিভিন্ন ধৰণৰ বাতৰি মাধ্যম, বিশেষকৈ বাতৰি কাকত, যি কোনো নিৰ্দিষ্ট বিষয় বা দৰ্শনৰ হৈ ওকালতি কৰে। কিন্তু এতিয়ালৈকে এই শ্ৰেণীৰ আটাইতকৈ ডাঙৰ উপাদান হৈছে চৰকাৰ ইয়াৰ বিভিন্ন ৰূপত। ৰাষ্ট্ৰীয় পৰ্যায়ত চৰকাৰী সংস্থা, যেনে ব্ৰিটিছ পৰিৱেশ বিভাগ, খাদ্য আৰু প্ৰাম্য পৰিক্ৰমা, পুঁজি সুৰক্ষিত কৰিবলৈ বা আঞ্চলিক পর্যায়ত চাৰ্টক অগ্ৰাধিকাৰ দিবলৈ তেওঁলোকৰ হৈ লবি, ৰাজহুৱা বিশ্ববিদ্যালয়বোৰে তেওঁলোকক লাভান্বিত কৰা পুঁজি বা আইনৰ বাবে উপযুক্ত চৰকাৰত লবি কৰে; স্থানীয় পৰ্যায়ত, বিদ্যালয় পৰিষদে স্থানীয়া চৰকাৰক নতুন বিদ্যালয়ৰ ব্যায়ামাগাৰৰ বাবে ধনৰ বাবে বা শৈক্ষিক কাৰ্যসূচীৰ বাবে অধিক পুঁজিৰ বাবে লবি কৰিব পাৰে। আন্তর্জাতিক পৰ্যায়ত ৰাষ্ট্ৰসংঘই ইয়াৰ সদস্যসকলক সংগঠনটোলৈ তেওঁলোকৰ অসামান্য অবদান পৰিশোধ কৰিবলৈ বা নিৰাপত্তা পৰিষদৰ প্ৰস্তাৱ সম্পাদন কৰিবলৈ লবি কৰিব পাৰে।
চৰকাৰী প্ৰতিষ্ঠানগত স্বার্থ প্রায়ে আধিপত্যবাদী শাসনৰ আটাইতকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ স্বার্থ, য’ত ব্যক্তিগত স্বাৰ্থৰ গোটবোৰ কঠোৰভাৱে সীমাবদ্ধ বা নিষিদ্ধ কৰা হয়। কমিউনিষ্ট দেশবোৰত ছোভিয়েট ইউনিয়ন আৰু পূৱ ইউৰোপত ইয়াৰ উপগ্ৰহৰ পতনৰ আগতে আৰু পিছৰ পৰা, এনে চৰকাৰী স্বাৰ্থত অর্থনৈতিক পৰিকল্পনা আৰু কৃষি সংস্থা আৰু গোপন আৰক্ষী অন্তর্ভুক্ত আছে। কিছুমান মুছলমান দেশত, ধর্মীয় প্রতিষ্ঠানবোৰ মুখ্য স্বার্থ।
যদিও পৰম্পৰাগত লবিং প্রচেষ্টাত আনুষ্ঠানিকভাৱে সংগঠিত সংগঠনবোৰে মুখ্য ভূমিকা পালন কৰে, অ-সহযোগী গোট আৰু স্বাৰ্থৰ প্ৰায়ে এক গুৰুত্বপূর্ণ প্রভাৱ থাকে। এনে আগ্ৰহৰ এক আনুষ্ঠানিক সংগঠন বা স্থায়ী গাঁথনিৰ অভাৱ আছে। সেইবোৰৰ ভিতৰত আছে এক নিৰ্দিষ্ট নীতি বা অনুষ্ঠানৰ প্ৰতিক্ৰিয়াত গঠন হোৱা স্বতঃস্ফূর্ত প্রতিবাদী আন্দোলন আৰু নাগৰিক আৰু ৰাজহুৱা বা ব্যক্তিগত সংগঠনৰ বিষয়াসকলৰ অনানুষ্ঠানিক গোট। উদাহৰণ স্বৰূপে, ফ্ৰান্সৰ কৃষকসকলে কেতিয়াবা চৰকাৰী কৃষি নীতিৰ প্ৰতিবাদত পেৰিছত যান-বাহন ৰখাই ৰাখিছে।
আন ঠাইত প্ৰতিবাদকাৰীসকলে বিশ্ব বাণিজ্য সংস্থাৰ (ডব্লিউটিঅক্স) বিৰুদ্ধে বৃহৎ পৰিমাণৰ প্ৰদৰ্শন কৰিছে, যেনে ১৯৯৯ চনত ৱাশিংটনৰ চিয়েটলত, কিছুমান ৰোমান কেথলিক বিশপে লেটিন আমেৰিকাত মানৱ অধিকাৰৰ প্ৰচাৰৰ বাবে কাম কৰিছে, আৰু ভাৰতৰ বৃহৎ ভূমিমালিকসকলে স্থানীয় বিধানসভা আৰু ৰাজ্যিক আৰু ৰাষ্ট্ৰীয় ৰাজনৈতিক দল সংগঠনৰ সৈতে তেওঁলোকৰ ব্যক্তিগত সম্পর্কক মুখ্য ভূমি সংস্কাৰৰ পৰা সুৰক্ষা দিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰিছে।
বিকাশৰ বিভিন্ন স্তৰত আৰু বিভিন্ন প্ৰকাৰৰ শাসনৰ সৈতে ৰাজনৈতিক প্ৰণালীয়ে এই পাঁচ প্ৰকাৰৰ আগ্ৰহী গোটৰ বিভিন্ন সংমিশ্ৰণ আৰু বিভিন্ন পৰিসৰ প্ৰকাশ কৰে। উদাহৰণ স্বৰূপে, পশ্চিম ইউরোপ, কানাডা, আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰ আৰু জাপানত, পাঁচ প্ৰকাৰৰ প্ৰতিটো স্বার্থবৃহৎ সংখ্যাত প্রতিনিধিত্ব কৰা হয় আৰু অত্যাধুনিক ৰণনীতি আৰু কৌশল বিকশিত কৰিছে। উন্নয়নশীল দেশবোৰত আৰু আধিপত্যবাদী শাসন থকা দেশবোৰত, অর্থনৈতিক গোটৰ পৰিসৰ যথেষ্ট কম, খুব কম যদি থাকে ৰাজহুৱা স্বাৰ্থ আৰু কাৰণ গোট, আৰু কিছুমান চৰকাৰী স্বার্থ। এই শাসনবোৰত, অনানুষ্ঠানিক স্বাৰ্থ সাধাৰণতে আটাইতকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ আৰু আটাইতকৈ বেছি।
