পাইথেগাৰাছ (Pythagoras) প্ৰাচীন গ্ৰীচৰ এজন বিশিষ্ট গণিতজ্ঞ, জ্যোতিৰ্বিজ্ঞানী আৰু দাৰ্শনিক আছিল। যদিও তেওঁৰ জন্ম আৰু মৃত্যুৰ সঠিক তাৰিখ সম্পৰ্কে নিশ্চিত তথ্য নাই, তথাপি তেওঁৰ জন্ম গ্ৰীচৰ ছামোছ দ্বীপত হৈছিল বুলি ধৰা হয়। তেওঁ পাইথাগোৰাছীয় মতবাদৰ প্ৰতিষ্ঠাতা আছিল, যিয়ে ধর্মীয় ধ্যান-ধাৰণাৰ লগতে প্লেটো আৰু এৰিষ্ট’টলৰ দৰ্শনকো গভীৰভাৱে প্ৰভাৱিত কৰিছিল। গণিত আৰু পশ্চিমীয়া যুক্তিবাদী দৰ্শনৰ বিকাশত তেওঁৰ অৱদান বিশেষ উল্লেখযোগ্য।
পাইথাগোৰাছ সম্পৰ্কে পোৱা তথ্যসমূহ মূলত তেওঁৰ মৃত্যুৰ প্ৰায় ১৫০ বছৰ পিছত লিখিত বিৱৰণীৰ পৰা আহৰণ কৰা হৈছে। তেওঁৰ জন্ম ছামোছত হৈছিল আৰু ডেকা অৱস্থাত তেওঁ সম্ভৱতঃ মিচৰ আৰু বেবিলনলৈ গুচি গৈছিল। খ্ৰীষ্টপূৰ্ব প্ৰায় ৫৩২ চনত, চামোছৰ কঠোৰ শাসনৰ পৰা ৰক্ষা পাবলৈ তেওঁ দক্ষিণ ইটালীলৈ স্থানান্তৰিত হয়। তাতে, ক্ৰটন (বৰ্তমান ইটালীৰ ক্ৰ’টন)ত তেওঁ এটা নৈতিক-ৰাজনৈতিক একাডেমী স্থাপন কৰিছিল।
পাইথাগোৰাছৰ শিক্ষা আৰু তেওঁৰ শিষ্যসকলৰ মতবাদৰ মাজত এক সুস্পষ্ট সীমা নিৰ্ধাৰণ কৰাটো কঠিন। তেওঁ নিজে কোনো কিতাপ লিখিছিল নে নাই, সেই বিষয়ে নিশ্চিত তথ্য নাই। লগতে, পাইথাগোৰাছৰ অনুসাৰীসকলে তেওঁলোকৰ মতবাদক নিৰ্বিচাৰে তেওঁৰ শিক্ষাৰ সৈতে সংযুক্ত কৰিছিল। সাধাৰণতে পাইথাগোৰাছক বাস্তৱ জগত আৰু সংগীতত সংখ্যাৰ গভীৰ তাৎপৰ্য্য ব্যাখ্যা কৰাৰ কৃতিত্ব দিয়া হয়। কিন্তু তেওঁৰ নামেৰে প্ৰচলিত বহুতো আৱিষ্কাৰ—বৰ্গৰ কাষ, তিৰ্যক অসমতা, আৰু সোঁ ত্ৰিভুজৰ পাইথাগোৰাছৰ উপপাদ্য—সম্ভৱতঃ পিছলৈ পাইথাগোৰিয়ান বিদ্যালয়ে বিকাশ কৰিছিল। সম্ভৱতঃ পাইথাগোৰাছৰ পৰা উৎপন্ন বৌদ্ধিক পৰম্পৰাটোৰ ডাঙৰ অংশ বিজ্ঞানৰ ক্ষেত্ৰতকৈ অধিক ৰহস্যময় জ্ঞান আৰু আধ্যাত্মিক ধাৰণাৰ সৈতে জড়িত।
| নাম (Name) | পাইথেগাৰাছ (Pythagoras ) |
| জন্ম (Date of Birth) | খ্ৰীষ্টপূৰ্ব ৫৭০ চন |
| জন্ম স্থান (Place of Birth) | ছামোছ |
| মৃত্যু (Death) | খ্ৰীষ্টপূৰ্ব ৪৯৫ |
Read also: Ada Lovelace Biography | আডা লাভলেছৰ জীৱনী
পাইথেগাৰাছৰ প্ৰাৰম্ভিক জীৱন | Earlier Life of Pythagoras
জীৱনৰ বিষয়ে থকা তথ্য অনুসৰি, পাইথেগাৰাছৰৰ জন্ম গ্ৰীচৰ চাম’চত প্ৰায় ৫৭০ খ্ৰীষ্টপূৰ্বত হৈছিল। তেওঁৰ পিতৃ নেচৰ্কাচ এজন ব্যৱসায়ী আছিল। তেওঁ ক্ৰেওফিলাচ, হাৰ্মদমাচ, বাইআচ, থেলেচ, এনেক্সিমেণ্ডাৰ, ফেৰেচাইদ্চ, আৰু থেমিষ্টীবাৰ পৰা শিক্ষা লাভ কৰিছিল। জ্ঞান অৰ্জনৰ উদ্দেশ্যে তেওঁ বিভিন্ন স্থান ভ্ৰমণ কৰিছিল বুলি জনা যায়। উচ্চ শিক্ষা লাভ কৰাৰ পিছত, তেওঁ চাম’চ ত্যাগ কৰি ক্ৰতনলৈ গতি কৰে। বিভিন্ন পণ্ডিতৰ মতে, ইয়াৰ কাৰণ বিভিন্ন আছিল। ক্ৰতনত থাকোতে তেওঁৰ বহু শিষ্য হৈছিল।
পাইথেগাৰাছ (Pythagoras) ৰ ৰাজনৈতিক চিন্তা আৰু দেশত্যাগ
পাইথেগাৰাছে বিশ্বাস কৰিছিল যে কোনো সমাজৰ শাসন ক্ষমতা ক্ষমতালোভী লোকৰ হাতত থৈ দিয়াৰ পৰিৱৰ্তে গুণী আৰু জ্ঞানী ব্যক্তিৰ হাতত থাকিব লাগে। তেওঁৰ এই ধাৰণাই শাসকৰ অসন্তোষ সৃষ্টি কৰিছিল, যাৰ ফলত তেওঁ খ্ৰীষ্টপূৰ্ব ৫৩২ চনত গ্ৰীচৰ ছামোছ এৰি ইটালীৰ ক্ৰটন নগৰলৈ স্থানান্তৰিত হয়। ক্ৰটনত তেওঁ নীতি-দৰ্শন আৰু ধৰ্মশাস্ত্ৰ অধ্যয়ন কৰাৰ বাবে এক বিশেষ বিদ্যালয় স্থাপন কৰিছিল।
পাইথেগাৰাছৰ (Pythagoras) চিন্তাধাৰাৰ উৎস
কিছুমান গবেষক বিশ্বাস কৰে যে পাইথেগাৰাছ থেলিছৰ দ্বাৰা গভীৰভাৱে প্ৰভাৱিত হৈছিল। এনে ধাৰণাও আছে যে থেলিছৰ লিখনি পাইথেগাৰাছৰ অধ্যয়নৰ অন্তৰ্ভুক্ত হৈছিল। তথাপি, পাইথেগাৰাছৰ কোনো ব্যক্তিগত ৰচনা আজিলৈকে পোৱা হোৱা নাই।
পাইথেগাৰাছৰ (Pythagoras) গণিত আৰু সংগীতত অৱদান
পাইথেগাৰাছৰ মতে বাস্তৱ জগতৰ সকলো তথ্যক গণিতৰ মাধ্যমে প্ৰকাশ কৰিব পাৰি, আনকি সংগীতৰো গণিতীয় ব্যাখ্যা আছে। জ্যামিতিত তেওঁ “পাইথেগাৰাছৰ উপপাদ্য” নামৰ বিখ্যাত সূত্ৰটোৰ আৱিষ্কাৰক বুলি জনা যায়। সংগীতত তেওঁ সূত্ৰ আৱিষ্কাৰ কৰিছিল যে এক সুসংগত সংগীত ধ্বনিয়ে গণিতৰ নির্দিষ্ট অনুপাতৰ লগত সম্পর্কিত।
পাইথেগাৰাছ (Pythagoras) আৰু তেওঁৰ শিষ্যসকল
পাইথেগাৰাছৰ বহু শিষ্য আছিল। তেওঁলোকে তেওঁৰ নামত এটা প্ৰতিষ্ঠান স্থাপন কৰিলে আৰু পাইথেগাৰাছৰ দিশনিদৰ্শনত গণিত, ধৰ্ম, বিজ্ঞান আদি বিষয়ে অধ্যয়ন আৰম্ভ কৰিলে।
পাইথেগাৰাছৰ মৃত্যুৰ পিছত তেওঁৰ শিষ্য ফিল’লাউছে তেওঁৰ বিভিন্ন গৱেষণা আৰু মতবাদ লিখনিৰ আকাৰত সংগ্ৰহ কৰিছিল। পিছলৈ এৰিষ্ট’টলে পাইথেগাৰাছ আৰু তেওঁৰ শিষ্যসকলৰ একত্ৰিত চিন্তাধাৰাক এক বিশেষ দৰ্শন হিচাপে স্বীকৃতি দিছিল।
গণিতত পাইথেগাৰাছৰ (Pythagoras) অৱদান
তেওঁৰ গণিত জ্ঞান আৰু দৰ্শনবোধৰ সংমিশ্ৰণত এক বিশেষ ধাৰণা গঠিত হৈছিল, যাৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি তেওঁৰ শিষ্যসকলে গ্ৰীক জ্যামিতিৰ মূলভিত্তি গঢ়ি তুলিছিল। পঞ্চভুজ, ত্ৰিভুজ আৰু অন্যান্য জ্যামিতিক আকৃতিৰ মহাজাগতিক গুৰুত্বৰ ওপৰত তেওঁ বিশেষ গুৰুত্ব আৰোপ কৰিছিল। পাইথেগাৰাছে গণিতত দুটা গুৰুত্বপূর্ণ বিষয় আগবঢ়াইছিল:
- জ্যামিতিৰ যুক্তিসম্পন্ন প্ৰমাণ: তেওঁ জ্যামিতিৰ বিভিন্ন সূত্ৰৰ সঠিক যুক্তিৰে প্ৰমাণ দিয়া আৰম্ভ কৰিছিল।
- সংখ্যাৰ আৰু আকৃতিৰ সংযোগ: তেওঁ প্রমাণ কৰিছিল যে কেনেকৈ বিন্দুসমূহ সজ্জিত কৰি বৰ্গক্ষেত্ৰ, ত্ৰিভুজ আৰু অন্যান্য আকৃতি নিৰ্মাণ কৰিব পাৰি।
পাইথেগাৰিয়ান সকলৰ পতন
এবাৰ ক্ৰতন আৰু চাইবাৰিচৰ মাজত এক যুদ্ধ সংঘটিত হৈছিল। যুদ্ধত ক্ৰতনে বিজয় লাভ কৰাৰ পিছত, সিঁহতৰ নাগৰিকসকলে অধিক গণতান্ত্ৰিক সংবিধানৰ দাবী তোলে। কিন্তু পাইথেগেৰাছে সেই প্ৰস্তাৱ মানি নল’ল। এই সুযোগক সদব্যৱহাৰ কৰি, বহিষ্কৃত পাইথেগাৰিয়ানসকলে চাইলনৰ নেনন নামৰ এজন ব্যক্তিৰ সহায়ত ৰাইজক উত্তেজিত কৰে আৰু প্ৰাৰ্থনা সভাৰ সময়ত পাইথেগাৰিয়ান সকলক জ্বলাই দিয়ে। কিছুমান মত অনুসৰি, এই ঘটনাত পাইথেগাৰাছো নিহত হৈছিল। আন কিছুমান মতে, তেওঁ পলাই মেতাপ’ন্তামত আশ্ৰয় লয় আৰু অবশেষত উপবাস কৰি মৃত্যু প্ৰাপ্ত হয়।
পাইথেগাৰাছৰ উপপাদ্য
পাইথেগাৰাছেই প্ৰথমে তেওঁৰ উপপাদ্য প্ৰমাণ কৰিছিল। যদিও ইয়াৰ প্ৰথম প্ৰয়োগ বেবিলোনিয়া আৰু ভাৰতত দেখা গৈছিল। পাইথেগাৰাছৰ উপপাদ্য অনুসৰি, কোনো ত্ৰিভুজত যদি এটাই কোণ ৯০ ডিগ্ৰী হয়, তেন্তে আটাইতকৈ দীঘল বাহুৰ বৰ্গফল আন দুটা বাহুৰ বৰ্গফলৰ যোগফলৰ সমান হয়। অৰ্থাৎ, যদি তেনে এটা ত্ৰিভুজৰ তিনিটা বাহু ‘ক’, ‘খ’, আৰু ‘গ’ হয়, য’ত ‘গ’ আটাইতকৈ দীঘল, তেন্তে পাইথেগাৰিয়ান উপপাদ্য অনুসৰি, ক² + খ² = গ²
পাইথাগোৰাছৰ দাৰ্শনিক বিশ্বাস | Philosophical Beliefs of Pythagoras
পাইথাগোৰাছৰ মতে, সংখ্যাই বাস্তৱৰ মূল আধাৰ। তেওঁ এই ধারণাটো আগবঢ়াইছিল যে পৃথিৱী আৰু বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ডৰ সকলো কিছু গাণিতিক নিয়মৰ অধীন। তেওঁৰ এই বিশ্বাসই প্লেটো আৰু আন দাৰ্শনিকসকলক গভীৰভাৱে প্ৰভাৱিত কৰিছিল।
মৃত্যু | Death
পাইথাগোৰাছৰ শিক্ষাই গণিত, বিজ্ঞান আৰু দৰ্শনৰ বিকাশৰ ক্ষেত্ৰত এক দৃঢ় আধাৰ স্থাপন কৰিছিল। তেওঁক “সংখ্যাৰ পিতৃ” বুলি চিহ্নিত কৰা হয়। তেওঁৰ বিদ্যালয়ে গোপনীয়তা আছিল, আৰু অধিকাংশ জ্ঞান ছাত্ৰ-ছাত্ৰীৰ দ্বাৰা মৌখিকভাৱে প্ৰেৰণ কৰা হৈছিল, লিখিত ৰেকৰ্ডৰ তুলনাত।
পাইথাগোৰাছৰ মৃত্যু খ্ৰীষ্টপূৰ্ব ৪৯৫ চন আশে-পাশে সংঘটিত হোৱা বুলি অনুমান কৰা হয়। ক্ৰ’টনত ৰাজনৈতিক সংঘাতৰ ফলস্বৰূপে তেওঁৰ মৃত্যুবাৰ্তা আহিছিল। তেওঁৰ জীৱনৰ অনিশ্চয়তাৰ মাজতো গণিত আৰু দৰ্শনৰ ওপৰত তেওঁৰ অগাধ প্ৰভাৱ আজিও দৃষ্টিগোচৰ।
উপসংহাৰ | Conclusion
পাইথেগাৰাছ আছিল এক অসামান্য চিন্তাবিদ যিয়ে গণিত, দৰ্শন, সংগীত আৰু জ্যোতিৰ্বিজ্ঞানত নতুন দিশ উন্মোচন কৰিছিল। যদিও তেওঁৰ জীৱনৰ বহু অংশ ৰহস্যেৰে আৱৃত, তথাপি তেওঁৰ অবদান আজিও বিজ্ঞান আৰু গণিতৰ ক্ষেত্ৰত এক অবিচ্ছেদ্য অংশ হিচাপে পৰিগণিত হয়।
FAQ
1. পাইথেগাৰাছ কোন আছিল?
A: পাইথেগাৰাছ (Pythagoras) প্ৰাচীন গ্ৰীচৰ এজন বিশিষ্ট গণিতজ্ঞ, জ্যোতিৰ্বিজ্ঞানী আৰু দাৰ্শনিক আছিল।
2. পাইথেগৰাছ থিয়ৰেম কি?
A: পাইথেগৰাছ থিয়ৰেমৰ মতে, কোনো নিৰ্ভৰযোগ্য ত্ৰিভুজৰ সিদ্বান্তৰ পৰিসৰে (right-angled triangle), সিদ্বান্তৰ পৰা সৃষ্ট দুই বাহুৰ বৰ্গৰ যোগফল, তৃতীয় বাহুৰ বৰ্গৰ সমান। এইটো গণনা কৰা হয়:
a2+b2=c2
য’ত a আৰু b হৈছে ত্ৰিভুজৰ সৰু দুটা বাহু আৰু c হৈছে সিদ্বান্ত।
3. পাইথেগৰাছ থিয়ৰেমৰ প্ৰয়োগ ক’ত দেখা যায়?
A: পাইথেগৰাছ থিয়ৰেমৰ প্ৰয়োগ অধিকাংশ ক্ষেত্রতে আৰ্হি, স্থিতি আৰু পৰিসংখ্যাৰ ক্ষেত্রত হয়। ইয়াৰ ব্যৱহাৰ বিশেষকৈ বিজ্ঞান, অভিযান্ত্ৰিক (engineering), পৰিসংখ্যা আৰু স্থিতি (architecture)ত দেখা যায়।
4. পাইথেগৰাছৰ শ্ৰেষ্ঠ অৱদান কি আছিল?
A: পাইথেগৰাছৰ শ্ৰেষ্ঠ অবদান আছিল পাইথেগৰাছ থিয়ৰেম।
5. পাইথেগৰাছৰ মূল শিকনি কি আছিল?
A: পাইথেগৰাছৰ মূল শিকনি আছিল “গণিতৰ প্ৰয়োগৰ দ্বাৰা জীৱন আৰু পৃথিৱী বুজা।” তেওঁ গাণিতিক অংক আৰু ধাৰণাসমূহৰ দ্বাৰা পৃথিৱী আৰু জীৱনকে সমাধান কৰিব বিচাৰিছিল।
Read also: Isaac Newton Biography | আইজাক নিউটনৰ জীৱনী
My self Mahezubin Saikia. Working in Dev Library as a Content Writer. A website that provides all SCERT, NCERT 3 to 12, and BA, B.com, B.Sc, and Computer Science with Post Graduate Notes & Suggestions, Novel, eBooks, Health, Finance, Biography, Quotes, Study Materials, and more.
