কনফুচিয়াছ (Confucius) আছিল প্ৰাচীন চীনদেশৰ অন্যতম জ্ঞানী, যিজন শিক্ষক, দাৰ্শনিক তথা ৰাজনৈতিক চিন্তাবিদ হিচাপে বিশ্বজুৰি পৰিচিত। তেওঁৰ শিক্ষাৰ প্ৰভাৱ কেৱল চীনদেশতেই সীমাবদ্ধ নাথাকি সমগ্ৰ পূব এছিয়াৰ সমাজ ব্যৱস্থাক গভীৰভাৱে প্ৰভাৱিত কৰিছিল। কনফুচিয়াছে প্ৰৱৰ্তন কৰা নীতি আৰু আদৰ্শসমূহ কনফুচিয়াছ ধৰ্ম বা কনফুসিয়ানিজম নামেৰে জনাজাত, য’ত ব্যাক্তিগত আৰু চৰকাৰী নৈতিকতাৰ প্ৰাধান্য দিয়া হয়, লগতে সামাজিক সম্পৰ্কৰ শুদ্ধতা, ন্যায়নীতি, আন্তৰিকতা আৰু আদৰ্শিক জীৱনযাত্ৰাৰ ওপৰত বিশেষ গুৰুত্ব আৰোপ কৰা হয়। তেওঁ বিশ্বাস কৰিছিল যে মানুহৰ আত্মউন্নতি আৰু সমাজৰ সুস্থিৰতা একে সূত্ৰত গাঁঠনি কৰা, যাৰ ফলত পৰস্পৰিক সম্প্ৰীতি আৰু সুশাসন নিশ্চিত হয়। তেওঁৰ শিক্ষা আৰু দৰ্শনকে আধাৰ কৰি বহু শাসক তথা দাৰ্শনিকে সমাজৰ সুসংগঠিত ৰূপ গঢ়িবলৈ চেষ্টা কৰিছিল, আৰু এই মতবাদৰ প্ৰভাৱ আজিও দৰ্শন, শিক্ষা আৰু ৰাজনীতিত অনুভূত হয়। কনফুচিয়াছৰ শিক্ষা আৰু চিন্তা-ভাবনাই যুগে যুগে বিভিন্ন সময়ত অজস্ৰ মানুহৰ জীৱন পৰিবর্তন কৰিবলৈ সহায় কৰিছে, যাৰ প্ৰাসংগিকতা আধুনিক যুগতো অনস্বীকাৰ্য। মানুহৰ নৈতিকতাৰ বিকাশ আৰু সমাজৰ স্থায়ী স্থিতিশীলতাৰ ক্ষেত্ৰত তেওঁৰ দৰ্শন আজিও সমানভাৱে প্ৰাসংগিক হৈ আছে, যিয়ে ব্যক্তি আৰু সমাজ জীৱন সুস্থিৰ আৰু উন্নত কৰাৰ পথ দেখুৱাই।
| নাম | কনফুচিয়াছ |
| জন্ম | ৫৫১ খ্ৰীষ্টপূৰ্ব |
| মৃত্যু | ৪৭৯ খ্ৰীষ্টপূৰ্ব |
কনফুচিয়াছ (Confucius) ৰ প্ৰাৰম্ভিক জীৱন
জন্ম আৰু পৰিয়াল
কনফুচিয়াছৰ জন্ম ৫৫১ খ্ৰীষ্টপূৰ্বৰ ২৮ ছেপ্টেম্বৰত হৈছিল। তেওঁৰ জন্মস্থান আছিল ঝাউ জিলা, যাক আধুনিক চীনত কুফু নামেৰে জনা যায়। তেওঁৰ পিতৃ কং হে (বা ছুলিয়াং হে) লু ৰাজ্যৰ এজন বৰ্ষীয়ান সেনানায়ক আছিল। পৰম্পৰাগত তথ্যৰ ভিত্তিত কোৱা হয় যে কং হেৰ পুৰুষ বংশধৰসকলে ছঙৰ পৰা লুলৈ প্ৰব্ৰজন কৰিছিল।
দেউতাকৰ মৃত্যুৰ পাছত শৈশৱ
কনফুচিয়াছ মাত্ৰ তিনি বছৰ বয়সত পিতৃহীন হয়। তেওঁৰ মাতৃ য়ান ঝেংগঝাইয়ে তেওঁক লালন-পালন কৰে। মাতৃৰ কঠোৰ পৰিশ্ৰমৰ ফলত কনফুচিয়াছ শিক্ষাৰ প্ৰতি আগ্ৰহী হৈছিল। ৪০ বছৰ বয়সত মাতৃৰ মৃত্যু হয়, যাৰ ফলত কনফুচিয়াছ গভীৰ শোকত পৰে।
বিবাহ আৰু সন্তান
১৯ বছৰ বয়সত কনফুচিয়াছে কুইগান নামৰ এগৰাকী যুৱতীক বিবাহ কৰিছিল। বিবাহৰ প্ৰথম বছৰতেই তেওঁলোকৰ পুত্ৰ কং লিৰ জন্ম হয়। তেওঁলোকৰ দুজনী কন্যা সন্তানো জন্ম হৈছিল, যদিও তাৰে এজনী শৈশৱতে মৃত্যু হয়।
শিক্ষাৰ আৰম্ভণি
কনফুচিয়াছে সেই সময়ৰ সাধাৰণ বিদ্যালয়ত শিক্ষা গ্ৰহণ কৰিছিল, য’ত তেওঁ ছয় কলাৰ বিষয়ে অধ্যয়ন কৰিছিল। ছয় কলা অন্তৰ্ভুক্ত বিষয়বস্তুসমূহ আছিল সংগীত, ধনুৰ্বিদ্যা, কূটনীতি, সাহিত্য, গণিত আৰু ধর্মীয় আচার-অনুষ্ঠান।
চাকৰি জীৱন আৰু মাতৃৰ শেষকৃত্য
যৌৱনৰ আৰম্ভণিতে কনফুচিয়াছে চৰকাৰী কাম-কাজত নিজকে নিযুক্ত কৰে। তেওঁ হিচাপৰক্ষক, পশুপালনৰ দায়িত্ব আৰু অন্যান্য প্ৰশাসনিক কাম কৰিছিল। মাতৃৰ মৃত্যুৰ পিছত, কনফুচিয়াছে সমাজৰ নিয়ম অনুসৰি তিনিবছৰীয়া শোক পালন কৰিছিল আৰু এই সময়ছোৱাত তেওঁ মৌনতা অৱলম্বন কৰিছিল। তেইশ বছৰ বয়সত মাতৃক হেৰুৱাই তেওঁ গভীৰ দুখত পৰিছিল, যিয়ে তেওঁৰ জীৱনৰ বহু অংশ প্রভাবিত কৰিছিল।
কনফুচিয়াছৰ (Confucius) ৰাজনৈতিক জীৱন
কনফুচিয়াছৰ ৰাজনৈতিক জীৱন দীঘলীয়া নাছিল, কিন্তু তাতো উল্লেখযোগ্য। তেওঁ চল্লিছৰ পৰা পঞ্চাশ বছৰৰ ভিতৰত বিভিন্ন পদত কৰ্মনিৰ্বাহ কৰিছিল।
প্ৰথম ৰাজনৈতিক পদ
সৰ্বপ্ৰথমে, কনফুচিয়াছে হাকিম হিচাপে কৰ্মনিৰ্বাহ কৰিছিল। তাৰ পিছত তেওঁ ৰাজহুৱা কৰ্মৰ সহকাৰী মন্ত্ৰী পদ লাভ কৰে।
ন্যায় মন্ত্ৰিত্ব আৰু কূটনীতিক অভিযান
কিছুসময়ৰ পিছত, লু ৰাজ্যত তেওঁ ন্যায় মন্ত্ৰী হিচাপে কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰিছিল। কূটনীতিতো তেওঁৰ গুৰুত্ব আছিল, আৰু কিছুমান অভিযানত মুখ্য মন্ত্ৰীৰ ৰূপত তেওঁ লু ৰাজ্যৰ ৰজা কিং লুক সহায় কৰিছিল বুলি ধৰা হয়।
স্ব-নিৰ্বাসন আৰু শিক্ষা ক্ষেত্ৰত অৱদান
যদিও কনফুচিয়াছে ৰাজনৈতিকভাবে উন্নতি কৰিছিল, এটা সময়ত তেওঁ অনুভৱ কৰিলে যে ৰাজন্যবৰ্গে তেওঁৰ মতবাদক গুৰুত্ব নিদি আছে। তেতিয়া তেওঁৰ বয়স ৫৬ বছৰ। এই পৰিস্থিতিত, তেওঁ দেশ ত্যাগ কৰিবলৈ সিদ্ধান্ত লয়। স্ব-নিৰ্বাসনৰ সেই ১২ বছৰত তেওঁৰ ছাত্ৰসকলে তেওঁক সংগ দিছিল, আৰু এই সময়তে শিক্ষক হিচাপে কনফুচিয়াছৰ প্ৰভাৱ ব্যাপকভাৱে বিস্তাৰ লাভ কৰে।
কনফুচিয়াছ (Confucius) ৰ দৰ্শন
সোণালী নিয়ম
কনফুচিয়াছৰ দৰ্শনৰ মূল আধাৰ আছিল “ৰেইন” বা আনক সদায় ভাল পাবৰ নীতি। এই নীতি আত্ম-নিয়ন্ত্রণ আৰু নিজা আচৰণৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল। কনফুচিয়াছে এই নীতিটোক শক্তিশালী কৰাৰ বাবে এটা সোণালী নিয়ম আগবঢ়াইছিল – “যি বস্তু তুমি নিজৰ বাবে বাঞ্ছা নকৰা, সেইটো আনৰ ক্ষেত্ৰতো প্ৰয়োগ নকৰিবা।”
ৰাজনৈতিক দৰ্শন
কনফুচিয়াছৰ মতে, এজন উত্তম নেতা হোৱাৰ মূল ভিত্তি হ’ল আত্ম-নিয়ন্ত্রণ আৰু অনুগামীসকলৰ প্ৰতি সহানুভূতি। এজন নেতাই যদি নম্ৰতাৰ সৈতে শাসন কৰে আৰু সকলোৰে প্ৰতি সমদৃষ্টি ৰাখে, তেন্তে সমাজত শৃংখলা আৰু ন্যায় প্ৰতিষ্ঠা সম্ভৱ হয়। সেয়ে নেতৃত্বৰ ক্ষেত্ৰত আত্ম-নিয়ন্ত্রণ অনুশীলন একান্ত প্ৰয়োজনীয়।
শৈক্ষিক দৰ্শন
কনফুচিয়াছৰ শিক্ষা-দৰ্শন ছয়টা কলাৰ ওপৰত কেন্দ্ৰিত আছিল – ধনুৰ্বিদ্যা, হস্তলিপি, গণনা, সংগীত, ৰথ-চালনা, আৰু আচাৰ-নৈতিকতা। তেওঁৰ মতে, শিক্ষাৰ মূল লক্ষ্য হ’ল মানুহক সততা, নৈতিকতা আৰু সঠিক জীৱন-পদ্ধতিৰ বাবে প্ৰেৰণা যোগোৱা। এজন শিক্ষকে কেৱল জ্ঞান দিয়াব পাৰি নে তাক সত্যৰ পথত আগবঢ়াব পাৰিব, সেইটো শিক্ষাৰ সৰ্বশ্ৰেষ্ঠ উদ্দেশ্য।
মৃত্যু | Death of Confucius
৪৭৯ খ্ৰীষ্টপূৰ্বত, প্ৰায় বাহাত্তৰ বছৰ বয়সত তেওঁ ইহলীলা সমাপ্ত কৰে। তেওঁৰ মৃত্যুৰ পিছত, তেওঁৰ শিষ্যসকলে গভীৰ শোক প্ৰকাশ কৰে আৰু তেওঁলোকৰ আধ্যাত্মিক গুৰুৰ অন্তিম বিদায় শ্ৰদ্ধাৰে সম্পন্ন কৰে। তেওঁলোকৰ বাবে তেওঁ কেৱল এজন জ্ঞানী ব্যক্তিহে নহয়, বৰং জ্ঞান, নৈতিকতা আৰু ন্যায়ৰ এক প্ৰতীক আছিল। মৃত্যুৰ পিছতো তেওঁৰ শিক্ষাবোৰ অনুসৰণ কৰি শিষ্যসকলে সমাজত জ্ঞানৰ আলো প্ৰকাশ কৰিবলৈ চেষ্টা কৰিছিল।
উপসংহাৰ | Conclusion
কনফুচিয়াছ (Confucius) বিশ্বৰ অন্যতম মহান দাৰ্শনিক আৰু নৈতিক শিক্ষক আছিল। তেওঁ মানুহৰ নৈতিকতা, সামাজিক ব্যৱস্থা, শিক্ষাৰ গুৰুত্ব, আৰু উত্তম চৰিত্ৰ গঠন সম্পৰ্কে গুৰুত্বপূৰ্ণ দৰ্শন আগবঢ়াইছিল। কনফুচিয়াচৰ মতবাদ মাত্র চীনতে নহয়, বৰং সমগ্ৰ বিশ্বত প্ৰাসংগিক আৰু প্ৰভাবশালী হৈ আছে। তেওঁৰ নীতিবাদে মানুহক ন্যায়, সত্যতা, সদাচাৰ, আৰু পৰস্পৰিক সন্মানৰ শিক্ষা দিয়ে। আজিৰ সমাজতো কনফুচিয়াচৰ চিন্তাধাৰা নেতৃত্ব, শিক্ষাৰ বিকাশ, আৰু নৈতিক জীৱনৰ বাবে দিশনির্দেশক হৈ আছে।
FAQ
1. কনফুচিয়াছ কোন আছিল?
A: কনফুচিয়াছ (Confucius) আছিল এজন প্ৰাচীন চীনদেশীয় দাৰ্শনিক, শিক্ষাবিদ।
2. কনফুচিয়াছৰ মূল শিক্ষা কি আছিল?
A: কনফুচিয়াছ নৈতিকতা, মানৱতা আৰু জ্ঞান আহৰণক গুৰুত্ব দিছিল।
3. কনফুচিয়াছ ক’ত জন্মগ্ৰহণ কৰিছিল?
A: কনফুচিয়াছ চীনদেশৰ লু ৰাজ্য (বৰ্তমান শানডং প্ৰদেশ)ত জন্মগ্ৰহণ কৰিছিল।
4. কনফুচিয়াছ কেনেকৈ মৃত্যু হৈছিল?
A: কনফুচিয়াছ বৃদ্ধ অৱস্থাত স্বাভাৱিকভাৱে মৃত্যু হৈছিল।
5. কনফুচিয়াছ ধৰ্ম প্রচাৰ কৰিছিল নেকি?
A: কনফুচিয়াছ মূলত এক নৈতিক দৰ্শন দিছিল, তেওঁ কোনো ধৰ্ম প্ৰতিষ্ঠা কৰা নাছিল। তথাপিও, তেওঁৰ শিক্ষাই চীন, কোৰিয়া, জাপান আদি দেশত দীৰ্ঘদিন ধৰি নৈতিক আৰু সামাজিক জীৱনত প্ৰভাৱ পেলাইছে।
Read also: Panini Biography | পাণিনিৰ জীৱনী
My self Mahezubin Saikia. Working in Dev Library as a Content Writer. A website that provides all SCERT, NCERT 3 to 12, and BA, B.com, B.Sc, and Computer Science with Post Graduate Notes & Suggestions, Novel, eBooks, Health, Finance, Biography, Quotes, Study Materials, and more.
