Sociological Thinkers II Unit 2 ক্লদ লেভি ষ্ট্ৰছ, College and University Answer Bank for BA, B.com, B.sc, and Post Graduate Notes and Guide Available here, Sociological Thinkers II Unit 2 ক্লদ লেভি ষ্ট্ৰছ Solutions to each Unit are provided in the list of UG-CBCS Central University & State University Syllabus so that you can easily browse through different College and University Guide and Notes here. Sociological Thinkers II Unit 2 ক্লদ লেভি ষ্ট্ৰছ Question Answer can be of great value to excel in the examination.
Sociological Thinkers Unit 2 ক্লদ লেভি ষ্ট্ৰছ
Sociological Thinkers II Unit 2 ক্লদ লেভি ষ্ট্ৰছ Notes cover all the exercise questions in UGC Syllabus. Sociological Thinkers II Unit 2 ক্লদ লেভি ষ্ট্ৰছ The provided here ensures a smooth and easy understanding of all the concepts. Understand the concepts behind every Unit and score well in the board exams.
Claude Levi-Strauss
SOCIOLOGY
SOCIOLOGYCAL THINKERS – II
সমাজতাত্ত্বিক চিন্তাবিদকল – II
অতি চমু প্ৰশ্নোত্তৰ
(ক) শুদ্ধ উত্তৰ টো বাছি উলিওৱা:
১। লেভি ষ্ট্ৰাছ এজন বিশিষ্ট (Levi-straus is a prominent)।
(a) ক্ৰীয়াবাদী (Functionalist)।
(b)মিথস্ক্রিয়াবাদী (Interactionist)।
(c) গাথনিমূলক ক্ৰীয়াবাদী (Structural – Functionalist)।
(d) গাথনিবাদ ( Structuralist)।
উত্তৰঃ (d) গাঠনিবাদী।
২। সমাজতাত্ত্বিক কল্পনা শব্দটো কোনে প্ৰোৱৰ্তিত কৰিছিল? (Who introduced the term sociological imagination?)
(a) লুইছ কচাৰ (Lewis Coser)।
(b) চি. এইচ. কুলে. (C. H. Cooley)।
(c) চি. ৰাইট মিল (C. Write Mills)।
(d) মেক্স ৱেবাৰ (Max Webar)।
উত্তৰঃ (c) চি. ৰাইট মিল।
৩। সমাজতান্ত্ৰিক দৃষ্টান্ত যি সমাজৰ প্ৰতিটো অংশত সম্পূৰ্ণভাৱে অৱদান ৰাখিবৰ বাবে একেলগে কাম কৰি তাৰ উপৰত দৃষ্টি নিৱদ্ধ কৰে তাক কোৱা হয়– (The sociological paradigm that focuses on the way each part of society functions together to contribute to the whole is called.)
(a) গাথনিবাদ (Structuralism)।
(b) গাঠনিমূলক ক্ৰিয়াবাদ (Structural functionalism)।
(c) দ্বন্দ্বমূলক তত্ত্ব (Conflict theory)।
(d) প্ৰতীকি মিথস্ক্রিয়াবাদ (Symbolic interactionism)।
উত্তৰঃ গাঠনিমূলক ক্ৰিয়াবাদ।
৪। ক্লড লেভি ষ্ট্ৰছে__ আৰু__ ত নৃতত্বৰ ক্ষেত্ৰত কাম কৰিছিল– (Claude Levi Strauss worked in the field of anthropology in __ and__.)
(a) ফ্ৰান্স, ইংলেণ্ড ( France, Ingland)।
(b) ইংলেণ্ড, জাৰ্মান (ingland, Germany)।
(c) ব্ৰাজিল, ফ্ৰান্স (Brazil, France)।
(d) সংযুক্ত, ফ্ৰান্স (The United States, France)।
উত্তৰঃ (c) ব্ৰাজিল, ফ্ৰান্স।
৫। গাঠনিগত অনুসৰি সংস্কৃতি আৰু মানুহৰ চিন্তা-ভবনা__ ৰে গঠিত হয়। (According to structuralism cultures and human thoughts are made up of __.)
(a) সাৰ্বজনীন ( Universal)।
(b) শ্ৰুতি (Myths)।
(c) বাইনাৰী বিৰোধী (Binary opposition’s)।
(d) পাৰ্থক্য (Difference)।
উত্তৰঃ সাৰ্বজনীন।
৬। গাঠনিগত মানৱ সংস্কৃতিক সেচা দিয়ে যে– (Structuralism asserts that human culture–)
(a) মানুহৰ মনৰ অন্তৰ্নিহিত গঠনৰ এটি প্ৰকাশ মাত্ৰা। (Is just an expression of the underlying structure of the human mind.)
(b) মানুহৰ মনৰ বাহিৰে জিনগত ৰূপান্তৰকৰণৰ লগত সকলো কৰা যাব। (Has everything to do with genetic mutation outside the human mind.)
(c) আংশিক অভিব্যক্তি তথাপিও বেছিভাগ পৰিৱেশ দ্বাৰা নিৰ্ধাৰিত। (Is part expression but mostly determined by environment.)
(d) সম্পূৰ্ণ পৰিৱেশৰ দ্বাৰা পৰিচালিত (Is completely dictated by environment.)
উত্তৰঃ (a) মানুহৰ মনৰ অন্তৰ্নিহিত গঠনৰ এটি প্ৰকাশ মাত্ৰা।
৭। সাধাৰণতে এটা সাধাৰণ আন্দোলন হিচাপে গঠনিবাদৰ সূচনাৰ লগত যুক্ত ভাষাবাদীজন হ’ল– (The linguist, generally associated with the initiation of ‘structuralism’ as a movement is–)
(a) ফাৰডীনাণ্ড দ্যা ছাছৰ (Ferdinand de Saussure)।
(b) চাইমন ব্লেকবাৰ্ণ ( Simon Blackburn)।
(c) নম ছমস্কে (Noam Chomsky)।
(d) লেভী ষ্ট্ৰছ (Levi Strauss)।
উত্তৰঃ (ক) ফাৰডীনাণ্ড দ্যা ছাছৰ।
৮। গাঠনিবাদৰ সূত্ৰপাত হয়– (Structuralism originated in–)
(a) ১৮৯০ চনত (1890’s)।
(b)১৯০০ চনত (1900’s)।
(c) ১৯৬০ চনত (1960’s)।
(d) ১৯৭০ চনত (1970’s)।
উত্তৰঃ (c) ১৯৬০ চনত।
৯। ফ্ৰান্সত গাথনীবাদৰ দিশত উন্মেষ হৈছিল– (France saw a particular rise in structuralism in–)
(a) ১৯৬০ চনত (1960)।
(b) ১৯০০ চনত (1900)।
(c) ১৯৭০ চনত (1970)।
(d) ১৯৩০ চনত (1930)।
উত্তৰঃ (a) ১৯৬০ চনত।
১০। তলৰ কোন সমালোচক মূলতঃ গাঠনিবাদৰ লগত মোকাবিলা কৰিছে বুলি বিবেচিত নহয়? (Which of the following critics is not considered to have dealt basically with structuralism?)
(a) জেকুইছ ডেৰিদা (Jacques Derrida)।
(b) ভেলডমিৰ প্ৰপ (Vladmir Propp)।
(c) ক্লড লেভি ষ্ট্ৰছ ( Claude Levi-Straus)।
(d) ৰোমান জেকবছন (Roman Jakobson)।
উত্তৰঃ (a) জেকুইছ ডেৰিদা।
১১। গাঠনিবাদ তত্ত্বত সম্পৰ্কিত ‘গেং অফ ফোৰ’ৰ অন্তৰ্ভুক্ত নাছিল– (The ‘Gang of four’ regarding structuralism did not include–)
(a) লেভি ষ্ট্ৰছ (Levi Strauss)।
(b) লেকান (Lacan)।
(c) বাৰ্থেজ (Barthes)।
(d) প্রপ (Propp)।
উত্তৰঃ (d) প্ৰপ।
(খ) উত্তৰ লিখা (Write the answer) :
১। গাথনিবাদ তত্ত্বটো প্ৰথমে কোন দেশত সৃষ্টি হৈছিল? (In which country was the theory of structuralism first created?)
উত্তৰঃ ফ্ৰান্সত।
২। গাথনিবাদ তত্ত্বটো কিমান চনত প্ৰতিষ্ঠা হৈছিল? (In which year was the theory of structuralism established?)
উত্তৰঃ ১৯৬০-৭০ দশকত।
৩। ক্লড লেভিয়ে গাঠনিবাদৰ কিন্তু বিষয় বিশ্লেষণ কৰিছিল? (What was Claude Levi analyzed by structuralism?)
উত্তৰঃ টোটেমবাদ।
৪। ক্লড লেভিৰ গ্ৰন্থখনৰ নাম কি? (What is the name of Claude Levi’s book?)
উত্তৰঃ দি চেভেজ মাইণ্ড।
৫। ক্লড লেভিয়ে গাঠনিবাদৰ কিন্তু ধাৰণা প্ৰৱৰ্তন কৰিছিল? (Which concept of the structuralism Claude Levi does introduce?)
উত্তৰঃ ব্ৰিকোলিউৰ।
৬। ক্লড লেভি কোনটো গ্ৰন্থখনত অতিকথাৰ
বিশ্লেষণ কৰে? (Claude Levi analyzed myths in which texts?)
উত্তৰঃ এন ইন্ট্রোডাকচন টু এ সায়েন্স অফ মিথোলজি।
৭। গণতন্ত্ৰ কিহৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি গঢ়ি উঠিছে? (What is structuralism based on?)
উত্তৰঃ সামাজিক তত্ত্বত ‘অৰ্থৰ’ মানৰ উপৰত ভিত্তি কৰি গঢ়ি উঠিছে।
৮। উত্তৰ গাথনিবাদি তাত্ত্বিক কেইজনৰ নাম কি? (Name some post structuralism theorists?)
উত্তৰঃ ৰোলাণ্ড বাৰ্থেজ, জেক্স ডেৰিডা, মিশেল ফোকাল্ট
৯। গাথনিবাদ তত্ত্বৰ মূল বিষয়বস্তু কি আছিল? (What was the main theme of structuralism?)
উত্তৰঃ গাথনিবাদ তত্ত্বৰ মূল বিষয়বস্তু আছিল সংস্কৃতি।
১০। গাথনিবাদ তত্ত্বৰ চাৰিটা সূত্ৰ কি? (What are the four sources of structuralism theory?)
উত্তৰঃ ভাষাতত্ত্বগত গাঠনিবাদ সূত্ৰ, নৃতাত্ত্বিক গাথনিবাদ সূত্ৰ, মাৰ্ক্সীয় গাথনিবাদ সূত্ৰ আৰু উত্তৰ গাথনিবাদ সূত্ৰ।
চমু আৰু ৰচনাধৰ্মী প্ৰশ্নোত্তৰ :
১। গাথনিবাদ তাত্ত্বিকৰ মতে ‘গঠন’ কি? (According to structuralism theorists what is ‘structure’?)
উত্তৰঃ গাথনিবাদ তাত্ত্বিকৰ মতে গঠন হ’ল বিভিন্ন অংশৰ মাজেদি সংযোগৰ প্ৰকৃতিৰ অনুসন্ধান। অৰ্থাৎ এইসকল তাত্ত্বিকৰ মতে গঠন কোনো বিশেষণ নহয় কিন্তু এক ধৰণৰ ক্ৰীয়াপদ। সিহঁতৰ মতে গঠন যি কৰে অথবা বিভিন্ন অংশ যেনেকৈ লগ লাগি গাঁথনি গঠনত সহায় কৰে সেয়াই হ’ল গঠন। এইটো পদত গঠনত ক্ৰিয়াপদ হিচাপে চিহ্নিত কৰি অনুসন্ধান চলাবৰ বাবে উৎসাহী হৈছে। গাঠনিবাদ এই অৰ্থত বিভিন্ন অৰ্থৰ মাজত সংযোগৰ প্ৰকৃতি আৰু তাৰ কৰ্যোধাৰৰ অনুসন্ধান।
২। গাথনিবাদৰ প্ৰথম মৌলিক মূল্যতো কি? (What is the first basic formula for structuralism?)
উত্তৰঃ গাঠনিবাদী তত্ত্ব মূলতঃ তিনিটা মৌলিক সূত্ৰৰ উপৰত ভিত্তি কৰি গঢ়ি উঠিছে। প্ৰথম সূত্ৰত কোৱা হৈছে যে এই পৃথিৱীত মানুহে যি বস্তু দেখা পায় সেইবোৰ কোনোবা ভাৱনা অৰ্থাৎ ধাৰণাৰ পৰা সৃষ্টি হৈছে। এই তত্ত্বৰ মতে কোৱা হয় যে সাধাৰণতে ভাৱনা আৰু যুক্তিৰ এটা গঠন হৈছে। এই তাত্ত্বিক প্ৰেক্ষিতৰ লক্ষ্য হ’ল যে কেনেকৈ কেৱল ভাৱনাৰ (কল্পনা) মাজেদি পৃথিৱীখন আমাৰ ওচৰত দৃশ্যমান হৈ উঠে।
৩। লেভি ষ্ট্ৰছৰ গাঠনিবাদ তত্ত্বৰ ধাৰণাটো ব্যাখ্যা কৰা? (Explain Levi Strauss’s concept of structuralism?)
উত্তৰঃ লেভি ষ্ট্ৰছে দেখাইছে যে আদিবাসী সমাজত আত্মীয় বন্ধন ব্যৱস্থাৰ এটা গঠন আছে, তাত তেওঁ প্ৰকৃত অৰ্থত ক’ব বিচাৰে যে তেওঁ সেই ভিত্তিৰ গাঁথনিটোৰ অনুসন্ধান কৰিছে আৰু সেই সমাজটোৱে সেইটো ভাৱনাৰ উপৰত ভিত্তি কৰি তেওঁলোকৰ কাৰ্যকলাপ সম্পাদন কৰি থাকে। লেভি ষ্ট্ৰছে ভাৱে যে এই জগতখন ভাৱনাৰ পৰাই গঢ়ি উঠিছে। কিন্তু এই জগত ভাৱনাৰ বিৰোধিতাও কৰিছে আৰু সেই বিৰোধিতাৰ পৰাই এজনৰ লগত আন সম্পৰ্ক স্থাপিত হয়। এই ভাৱনাৰ পিছতে যুক্তিটো কি সেয়া অনুসন্ধান কৰি ওলাই লোৱাই হৈছে গাথনিবাদ তত্ত্বৰ কাম।
৪। গাথনিবদী অৰ্থত ব্যক্তিক বিষয় হিচাপে গণ্য কৰা হয় কথাষাৰৰ যৌক্তিকতা বিচাৰ কৰা। (In the structural sense the person is regarded as the subject of justice.)
উত্তৰঃ গাঠনিবাদী তত্ত্ব মতে মানুহে জি সামাজিক বাস্তৱতা সেয়া ভাৱনাৰ জগতত দেখা পায়। সেয়া সদায় পৰিৱৰ্তনশীল। কিন্তু এই পৰিৱৰ্তনৰ পিছফালে এটা যুক্তি আছে। এই যৌক্তিক, স্থিতিশীল গাঁথনিটোৰ অনুসন্ধান কৰাই গাথনিবাদী তত্ত্বৰ প্ৰধান কাম। গাথনিবাদী তত্ত্ব মতে ব্যক্তি এজনে তেওঁৰ ভাৱনাৰ দাস নহয় আৰু ব্যক্তিৰ কাম কেতিয়াও তেঁওৰ সিদ্ধান্ত অথবা ইচ্ছাৰ দ্বাৰা সম্পূৰ্ণভাৱে নিৰ্ধাৰিত নহয়। আনকি ব্যক্তিৰ কাম ভাৱনাৰ মৌলিক গাঁথনি বা ভাৱনাৰ মৌলিক যৌক্তিক গাঁথনিৰ ফলাফল হিচাপে দেখা যাব পাৰে। এই দৃষ্টিভংগীত প্ৰত্যক্ষ কৰা হয় ব্যক্তিৰ ব্যক্তব্য প্ৰকৃত অৰ্থত তেওঁ ব্যক্তব্য নহয়। বস্তু সেয়া হল গাঁথনি যেনেকৈ ব্যক্তিক চালিত কৰে অথবা যি কৰাব বিচাৰে সেয়া হল ব্যক্তিৰ ব্যক্তব্য। অৰ্থাৎ মানুহে সমাজ সৃষ্টি আনকি সমাজে মানুহক সৃষ্টি কৰে।
৫। গাঠনিবাদী তত্ত্বৰ প্ৰেক্ষাপটৰ বিষয়ে আলোচনা কৰা। (Discuss the context of structural theory.)
উত্তৰঃ ১৯৭০-৮০ চনৰ মধ্যৱৰ্তী সময়ত সামাজিক তত্ত্বত ‘অৰ্থৰ’ মানৰ উপৰত নিৰ্ভৰ কৰি গাঠনিবাদ, উত্তৰ গাঠনিবাদ, উত্তৰ আৰু আধুনিক সমাজতত্ত্বৰ মাজত সম্পৰ্ক আৰু পাৰ্থক্য কৰা হৈছিল। বস্তু উল্লেখযোগ্য যে কোনো কোনো তাত্ত্বিকে প্ৰত্যক্ষ কৰে যে উত্তৰ গঠনবাদ, গাঠনিবাদী তত্ত্বৰ পিছত সৃষ্টি হোৱাৰ ফলত সেই প্ৰেক্ষিতক গঠনবাদৰ দ্বিতীয় তৰঙ্গ বুলি বিবেচিত কৰা হয়। এই দ্বিতীয় তৰঙ্গত, প্ৰথম তৰঙ্গৰ বিশিষ্ট আৰু ভিত্তিত কিছু প্ৰতিপাদ্য গ্ৰহণ কৰা হৈ থাকিলেও অৰ্থদন কেনেকৈ হয় আৰু সেই অৰ্থদান প্ৰক্ৰিয়াকে নতুন দিশত প্ৰসাৰিত কৰাৰ ক্ষেত্ৰত দ্বিতীয় তৰঙ্গটিয়ে উল্লেখযোগ্য ভূমিকা লয়। ৰোলাল্ড বাৰ্থেছ, জেক্স দেৰিদা অথবা মিশেল ফোকাল্টক উত্তৰ গাঠনিবাদী তাত্ত্বিক হিচাপে চিহ্নিত কৰা হৈ থাকিলেও তেওঁলোকে নিজক গাথনিবাদী চিন্তাবিদ হিচাপে অভিহিত কৰি থাকে।
কিন্তু ইয়াতে মন কৰিবলগীয়া যে, গাঠনিবাদী তাত্ত্বিসকলৰ গাঁথনিৰ মাজৰ পৰা তেওঁলোকৰ আলোচনা বিষয়বস্তুক চিহ্নিত কৰি পেলাই যেনেকৈ নতুন এটা পথ দেখুৱাইছে, তাত তেওঁলোকৰ তাত্ত্বিক প্ৰেক্ষিতক অকল গাঠনিবাদী কোৱা নাযায়, আনকি গাথনিবাদীৰ দুটা পৰ্যায় হিচাপে গঠনবাদ আৰু উত্তৰ গঠনবাদ বুলি চিহ্নিত কৰিলে সেয়া বহুত বেছি যুক্তিগ্ৰাহ্য হয়। কিয়নো উত্তৰ গঠনবাদ গঢ়ি উঠিব নোৱাৰিলেহেঁতেন যদি গাঠনিবাদী তত্ত্বক প্ৰেক্ষিত আগত সৃষ্টি নহলহেঁতেন। এই কথাৰ লগত আন এটা কথাও যুক্তিযুক্ত যে উত্তৰ গঠনবাদ পূৰ্বৱৰ্তী তাত্ত্বিক প্ৰেক্ষিতৰ লগত বহু ক্ষেত্ৰত সম্পৰ্কযুক্ত থাকিলেও এই দুটা প্ৰেক্ষিত আৰু তাত্ত্বিক আলোচনা ভিন্ন আৰু কোনো কোনো ঠাইত স্বতন্ত্ৰ।
অৰ্থাৎ গাথনিবাদী তত্ত্বত গাঠনিবাদৰ প্ৰথম তৰঙ্গ বিশ্লেষণ কৰা হয়। সামাজিক কাৰকে অৰ্থ প্ৰদান প্ৰক্ৰিয়াৰ কৌশলৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি তেওঁৰ পাৰিপাৰ্শ্বিক ভিন্ন ঘটনাৰ ওপৰত
কেনেকে নিয়ন্ত্ৰণ বজায় ৰাখে বুলি তেওঁলোকে মন কৰে। ইয়াৰ কাৰণ, পাৰিপাৰ্শ্বিক ঘটনাবিলক, গঠন বা গঠনবদ্ধকৰণ প্ৰক্ৰিয়া কোনোটোৱে আভ্যন্তৰীন ক্ষেত্ৰত অৰ্থবহ নহয়।
সামাজিক কাৰকৰ অৰ্থদনৰ মাজেদি সেই গঠন বা প্ৰক্ৰিয়া অৰ্থবহ হৈ উঠে। কিন্তু এই ক্ষেত্ৰত মনত ৰাখিব লাগিব যে অৰ্থদান বা তাৰ বহিঃপ্ৰকাশ যিকোনো ক্ষেত্ৰতে কাৰক স্বাধীনভাৱে সিদ্ধান্ত গ্ৰহণ কৰে। আলযুজাৰ কেনেকৈ ভাবাদৰ্শৰ উপৰত জোৰ দি দেখাই দিয়ে যে সাধাৰণ মানুহৰ জীৱনত ইয়াৰ প্ৰভাৱ কিমান আৰু নতুন ভাৱত সংস্কৃতিৰ অনুসন্ধান নকৰিলে এই অৰ্থৰ উৎপাদন কেনেকৈ ঘটিছে সেয়া বুজিব পৰা সম্ভৱ নহয়। এই সূত্ৰ ধৰি কব পৰা যায় যে প্ৰথম তৰঙ্গৰ গাথনিবাদী তত্ত্বৰ মূল বিশ্লেষণৰ বিষয়বস্তু আছিল সংস্কৃতি।
৬। গাথনীবাদী তত্ত্বৰ প্ৰধান উপাদানবোৰ উল্লেখ কৰা। (Mention the main elements of Structuralist theory.)
উত্তৰঃ গাথনীবাদী তত্ত্বৰ প্ৰধান উপাদানবিলাক তলত উল্লেখ কৰা হ’ল–
(ক) পাৰ্থক্যৰ মাধ্যমেদি অৰ্থ গঠিত হয়। অৰ্থ বুলিলে প্ৰতীকক নুবুজায়। আনকি বিভিন্ন প্ৰতীকৰ বৈচিত্ৰৰ মাজেদি যি গঠনৰ আভাস পোৱা যায় সেয়াই হ’ল অৰ্থ। যেনে ভিন্ন প্ৰতীকী উপস্থিত থকা সত্ত্বেও ‘নাৰী’ আৰু ‘ভদ্ৰ মহিলা’ এই দুটা শব্দ ভিন্ন কিন্তু একেই অৰ্থত ব্যৱহৃত হয়।
(খ) প্ৰতীকৰ মাজত সম্পৰ্ক দুই ধৰণৰ, সান্নিব্যাপূৰ্ণ আৰু বিকল্পসাধক। এটাৰ সহায়ত আনটোক বুজাৰ মাজেদি সংযোগকাৰী আৰু ব্যতিক্ৰমী অৰ্থ স্পথ হৈ উঠে।
(গ) গাঠনিবাদী তত্ত্বত আমাৰ জগতখন দুটা বিপৰীত ধৰণৰ যদিও সম্পৰ্কযুক্ত সম্বন্ধৰ মাজেদি গঢ়ি উঠে। যেনে ‘গৰম’ আৰু ‘ঠাণ্ডা’ অথবা সংস্কৃতি আৰু প্ৰকৃতি ইত্যাদি।
(ঘ) কিছুমান প্রকিতৰ সাংস্কৃতিক অৰ্থ বহুত বিস্তৃত হয়। এইবিলাকক ৰুলাল্ড ৱাৰ্থে অতিকথা (মিথ) বুলি কৈছে। যিকোনো বস্তুৰ অতিকথা অথবা কোনো পৌৰাণিক কাহিনী হৈ উঠিব পাৰে। যেনে– ধৰা হ’ল, কোনো ঘৰৰ সন্মুখৰ গাড়ী, চোতাল সেই ঘৰৰ সম্পদ আৰু ঐতিহ্যৰ প্ৰতীক হ’ব পাৰে আৰু সেয়া লৈ পৌৰাণিক কাহিনীও গঢ়ি উঠিব পাৰে।
(ঙ) গাঠনিবাদী বিষয়ৰ আলোচনাক প্ৰাধান্য দিয়া হয়। এনেক্ষেত্ৰত এথনোগ্ৰাফি, সংকেত আৰু মনঃ বিশ্লেষণৰ যুগলবন্দীৰ মাধ্যমেদি বিশ্লেষণৰ ওপৰত এই তত্ত্বই জোৰ দিয়ে।
(চ) এই তত্ত্বত ব্যক্তিৰ অস্তিত্বৰ পৰা তাৰ ভাবাদৰ্শৰ প্ৰেক্ষিতত তেওঁ কেনেকৈ ব্যক্তি হৈ উঠিছে তাৰ উপৰত বেছি নিজৰ দিয়া হয়। এই তত্ত্বত মন কৰা যায় যে অন্যান্য সকলোৰে দৰে ব্যক্তিৰ সত্তাও সাংস্কৃতিকভাৱত নিৰ্মিত হয়।
(ছ) নিৰ্মিত বিষয়টোৰ বিশ্লেষণৰ সচেতন আৰু অচেতন এই দুটা উপাদানেই যথেষ্ট গুৰুত্বপূৰ্ণ। প্ৰতীক অচেতন ভাবত ব্যবহৃত হলে’ও সাংস্কৃতিক প্ৰকাশৰ পথ মুক্ত যায়। এই কাৰণে এই তত্ত্বত মন কৰা যায় যে সত্তা আৰু অচেতন দুটা ক্ষেত্ৰই সাংস্কৃতিকভাৱত নিৰ্মিত হয়।
(জ) ঠিক একেই যুক্তিত বাস্তব সম্পৰ্কত জ্ঞান কোডৰ আমাৰ ওচৰত অপৰিচিত (আচিনাকি) হৈ নেথাকে ইয়াকেই ৱাস্তবৰ সামাজিক নিৰ্মাণ বোলে।
(ঝ) গাঠনিবাদী তত্ত্ব বুলিলে ৱাস্তব সম্পৰ্কে ধাৰণা-সামাজিক, ব্যক্তিগত আৰু অচেতন একেই ধৰণৰ প্ৰতীকৰ ব্যৱহাৰ আৰু ব্যৱহাৰৰ নিয়মৰ দ্বাৰা নিৰ্মিত বুলি মন কৰা হয়।
(ঞ) গাঠনিবাদী তত্ত্বটোৰ সহায়ত কোনো পাঠ্য পাঠ কৰাৰ অৰ্থ হ’ল প্ৰতীক আৰু সংকেতৰ মাধ্যমেদি সংস্কৃতি জনা। এই তত্ত্ব জীৱনৰ সকলো ক্ষেত্ৰত পাঠ্য হিচাপে চোৱা আৰু সেইটো জনত সহায় কৰে।
৭। লেভি ষ্ট্ৰছৰ ব্ৰিকোলিউৰ ধাৰণাটো ব্যাখ্যা কৰা। (Explain the concept of Levi Strauss’s Biocoleur.)
উত্তৰঃ লেভি ষ্ট্ৰছে তেওঁৰ ‘দি চেভেজ মাইণ্ড’ গ্ৰন্থত ব্ৰিকোলিউৰ ধাৰণাটো প্ৰৱৰ্তন কৰে। সেই ধাৰণাৰ সময়ত তেওঁ বুজাব চেষ্টা কৰে যে প্ৰাচীন সমাজৰ কোনো ব্যক্তি হাতৰ ওচৰত পোৱা যিকোনো কাম সম্পাদনত পাৰদৰ্শী হয়। হাতৰ কাষত থকা যি কোনো কামৰ ক্ষেত্ৰত যি কোনো উপায় ব্যৱহাৰ কৰে সেই ব্যক্তি জনে। এনেকুৱা হাতৰ ওচৰত পোৱা উপায় ক’ব গ’লে গছ, পশু অথবা কোনো প্ৰাকৃতিক ঘটনাক বুজায়। লেভি ষ্ট্ৰছে মনকৰে যে প্ৰাচীন সমাজৰ মানুহৰ প্ৰাকৃতিক পৰিৱেশ সম্বন্ধত বিস্তাৰিত জ্ঞান থকাৰ ফলত তেওঁলোকে এই হাতৰ ওচৰত পোৱা উপায় ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰে। তেওঁ ভাবে যে প্ৰাকৃতিক বিষয় সম্বন্ধিত এই জ্ঞান আৰু সামাজিক সম্পৰ্ক বস্তু প্ৰকৃততে ব্যৱহাৰ কৰাৰ সাধাৰণ ধাৰাৰ এটা ক্ষুদ্ৰ অংশ মাত্ৰ।
ইয়াৰ কাৰণে আধুনিক মানুহে এই ধৰণৰ ব্যৱহাৰ কৰি থাকে বিশেষকৈ তেতিয়া, যেতিয়া বিশেষ পশুৰ নামত খেলৰ দলৰ নামকৰণ কৰি, পশুটোৰ গুণৰ লগত দলটোৰ বৈশিষ্ট্যৰ সাদৃশ্যৰ কাৰণত। টোটেম প্ৰথাৰ সাংস্কৃতিক ৰূপক বুজিব গলে বৌদ্ধিক আৰু জটিল সমস্যাক উপায়াৰ দিশত নিজৰ দিব লাগিব আৰু প্ৰাকৃতিক জগতৰ বিষয়াদিৰ উদ্ধৃতি বনাই কেনেকৈ কিয়াৰ সমাধানৰ চেষ্টা কৰা হ’ব সেইফলে চকু দিয়াৰ প্ৰতিজন বিশেষ।
৮। লেভি ষ্ট্ৰছৰ অতিকথন বিশ্লেষণৰ তত্ত্ব সম্পৰ্কে আলোচনা কৰা। (Discuss Levi Strauss’s theory of myth analysis.)
উত্তৰঃ ‘এন ইন্ট্রোডাকচন টু এ চায়েন্স অফ মিথোলজি’ গ্ৰন্থত লেভি ষ্ট্ৰছে তেওঁৰ অতিকথনৰ বিশ্লেষণ দাঙি ধৰিছে আৰু এই লেখনিখনত তাৰ গাঠনিবাদী বৈশিষ্ট্য অতি বেছি স্পষ্ট হৈ উঠিছে। এই গ্ৰন্থত তেওঁ আলোচনা কৰিছিল জি মানুহৰ এনেকুৱা কিছুমান বিষয় আছে য’ত তেওঁলোকৰ জীৱনত সমস্যাত পৰিপূৰ্ণ কৰি ৰাখে। উন্নত মানুহ মন কৰে যে, তেওঁ সংস্কৃতিৰ সন্তান, প্ৰকৃতিৰ নহয় আৰু অন্যান্য সৃষ্টিৰ লগত নিজক তুলনা কৰি থাকে। অথচ তেওঁলোকে নিজেই আন পশুৰ দৰেই ‘পশু’ আৰু সাংস্কৃতিক পৰিচয় গঢ়ি লোৱা তেওঁলোকৰো এটা স্বাভাৱিক প্ৰবৃত্তিৰ বাহিৰে অন্য একো নহয়। আকৌআনফালে অংশ নহয়ো ফলত, মানুহ হিচাপে তেওঁলোক এফালে প্ৰকৃতিৰ অংশ। আমাৰ ওচৰত সংস্কৃতিৰ স্বাভাৱিক আৰু অস্বাভাৱিক দুয়ো যৌক্তিকতাৰ প্ৰেক্ষিত সঠিক যেন লাগে। লেভি ষ্ট্ৰছে দেখাইছে যে অতিকথনৰ মাধ্যমতে মানুহ এনেধৰণৰ অস্থায়ী ভাৰসাম্যহীন যুক্তিযুক্ত অৱস্থানক কেন্দ্ৰ কৰি গঢ়ি উঠা সমস্যাৰ সমাধান চেষ্টা কৰে।
অতিকথনৰ বিশ্লেষণ কৰি দেখা যায় যে, এইবোৰ কঠোৰভাবে গঠনবদ্ধ। বিশেষত এই অতিকথবিলাকৰ অভুন্তৰিন গঠনটো উপলব্ধি কৰা যায় যেতিয়া অতিকথনৰ মাজত নিহিত ঘটনা বা কাহিনীবিলাকক পুনঃসজ্জিত কৰি বিভিন্ন বিপৰীত সমৃদ্ধ ধৰাত একৰ লগত আনৰ দুই চলবিশিষ্টি বৈপৰীত্য কৰা সম্ভব হয়। গতিকে ইয়াৰ পৰা বুজায় যায় এনেকৈ সজাল অতিকথনৰ মাজত এনেকুৱা এটা গাঁথনি গঠন আছে যাৰ বৌদ্ধিক ভিত্তি বৰ্তমান আৰু গণিতৰ নিয়ম মানি সেইবোৰ চৰিত্ৰ নিতিবদ্ধ থাকে।
লেভি ষ্ট্ৰছে এটা উদাহৰণ সহায়ত বক্তব্যটো দাঙি ধৰিছে। ইডিপাছ চৰিত্ৰটোক লৈ গ্ৰিক অতিকথনক নিৰ্বাচন কৰি তেওঁ প্ৰথমতে এটা সৰু সৰু ঘটনাত বিভক্ত কৰে। কোনো কোনো ঘটনাত তেজৰ সম্পৰ্কৰ ওপৰত জোৰ দিয়া হয়। (য’ত ইদিপাছ তেওঁৰ মাকৰ লগত বিবাহ সূত্ৰত আবদ্ধ হয়) আকৌ তেওঁৰ বিপৰীত ঘটনাও থাকি যায় য’ত, তেজৰ সম্পৰ্ক গৌণ হৈ যায়(য’ত ইটিপাসে তেওঁৰ পিতাক হত্যা কৰে)।
ইয়াৰ বাহিৰেও কিছুমান উপাদান এই সৰু সৰু ঘটনাৰ মাজত থাকে য’ত ৰাক্ষস মানুহৰ হাতত নিহত হয়। কোনো ড্ৰাগণক হত্যা কৰা হয় যাতে পৃথিৱীৰ মাটিৰ পৰা মানুহ জন্ম হয়। যি উপাদানক লেভি ষ্ট্ৰছে চিহ্নিত কৰিছে চি অতিকথনৰ বৃহৎ চৰিত্ৰক দাঙি ধৰা সেয়া হ’ল অতিকথনৰ মাজত এনেকুৱা নামৰ ব্যৱহাৰ। যেনে– ইটিপাস নামৰ অৰ্থ হ’ল ‘ খুঁজকৰা অসুবিধাজনক’। উদাহৰণ সৈতে তেওঁ দেখায় যে ইডিপাছ নামটোৰ অৰ্থ ‘ফুলা ভৰি’। ইয়াৰ পিছতে লেভি ষ্ট্ৰছে দেখুৱাইছে অতিকথনৰ এই বিভিন্ন উপাদানৰ মাজত সম্পৰ্ক ক’ত আছে। ইয়াৰ উত্তৰত তেওঁ কয় যে অতিকথনৰ তৃতীয় পৰ্যায়ৰ উপাদানবোৰ আদিম আদিবাসী উৎস যি ব্যক্তিৰ মাজত বিদ্যমান। য’ত বিতৰ্ক অথবা সমস্যা অতিকথন মূলতঃ ইয়াতেই প্ৰতিফলন। অৰ্থাৎ সংস্কৃতিৰ মাজত বিৰোধিতা দেখা পোৱা যায় সেই সম্বন্ধত এক ধৰণৰ ভৱনা মানুহৰ আদিম আদিবাসী উৎস সম্বন্ধত ভাৱনা, যেনে– মানুহৰ জন্ম পৃথিৱীৰ মাটিত আৰু অন্য ভাৱনা হ’ল পুৰুষ আৰু নাৰীৰ মিলনত মানুহৰ জন্ম। এনেদৰে লেভি ষ্ট্ৰছে অতিকথনৰ বিভিন্ন উপাদানক পুনৰায় সজাই আৰু তাৰ বৰ্ণনাধৰ্মী গাঠনিক নৎস্যাৎ কৰে।
ঘটনাবোৰৰ পৰা বিভিন্ন ধৰণৰ উপাদানক পৃথক কৰি সেইবিলাকক পৰস্পৰৰ প্ৰেক্ষিতত সজাই আৰু এইবোৰৰ মাজত মাজত বিজগণিতক সূত্ৰ কৰি যৌক্তিক সম্পূৰ্ণ নিৰ্ধাৰণ কৰে।তেওঁ দেখা কঃখঃগঃঘঃ অৰ্থাৎ ইডিপাছৰ উদাহৰণ টানি ধৰি তেওঁ দেখাব বিচাৰে আদিম আদিবাসী তত্ত্ব উত্তৰাধিকাৰৰ সম্ভাবনাৰ মাজেদি তেজৰ সম্পৰ্কৰ উপৰত জোৰ নিদিয়া আৰু একেদৰে তেজৰ সম্পৰ্কৰ ওপৰত জোৰ দিয়া সম্পৰ্কটোক বুজা সম্ভব হয়। অতিকথনৰ উপস্থাপনৰ মাধ্যমেদি চিন্তাধাৰা অসম্ভবৰ সমন্বয় সাধন কৰিব পাৰে। এনেদৰে অতিকথনে সংস্কৃতিৰ মৌলিক বিৰোধিতাৰ অতিক্ৰম কৰিব পাৰে। ব্যক্তিৰ প্ৰত্যাহিক জ্ঞান তেওঁৰ কোনো নহয় বা কোনো গৰ্ভৰ পৰাই জন্ম হয়, সেই জ্ঞান আৰু সাংস্কৃতিক বিশ্বাসৰ এই দ্বন্দৃ অতিক্ৰম কৰাৰ এটা উপায় হ’ল অতিকথন।
৯। গাঠনিবাদ তত্ত্বক কিয় পাঠ্য হিচাপে গণ্য কৰা হয়? (Why structuralism is regarded as resdeble?)
উত্তৰঃ অৰ্থ, প্ৰতীক, সংকেতৰ মাজত সম্পৰ্ক আৰু হিহঁতৰ ব্যৱহাৰৰ আঁৰত যিবোৰ নিয়মাবলি আছে তাক বিশ্লেষণ কৰিব গ’লে প্ৰত্যাশিত জীৱনৰ যি ছন্দ আৰু গঠন আছে তাৰ অনুধাৱন সম্ভব হয়। সেইবাবে পাঠাটোৰ নিৰ্মাণ যি ব্যৱস্থাৰ অন্তৰ্ভুক্ত সেইটো ক্ৰমশ স্পষ্ট হৈ উঠে। সেইকাৰণে গাঠনিবাদ তত্ত্বত মন কৰা হয় যে গোটেই তথ্যই প্ৰকৃতপকষত এটা পাঠ্য। সাংস্কৃতিক সম্পূৰ্ণ ৰূপত পাঠ্য হিস্পে অনুধাবন কৰাও সম্ভৱ হৈ উঠে। কিন্তু সেইটো পৰিমাণগত পদ্ধতি অৱলম্বনৰ মাধ্যমেদি সম্ভৱ নহয়, ইয়াৰ বাবে গুণগত প্ৰয়োজন। যেনে- এথনোগ্ৰফি।
১০। সংকেত চৰ্চাৰ বৈশিষ্টবোৰ উল্লেখ কৰা। (Mention the characteristics of code practice?)
উত্তৰঃ সংকেত চৰ্চাৰ বৈশিষ্টবোৰ হ’ল–
(ক) ভাষা এটা সামাজিক ঘটনা। সামাজিক সম্পৰ্কবিলাক ভাষাৰ মাজেদি প্ৰকাশিত হয়। গোটেই সংকেতিক কোডৰ ক্ষেত্ৰত প্ৰযোজ্য।
(খ) বিষয়ীগত বিচ্ছিন্নতা বুলিলে ভাষাতত্ত্বত ই কেনেকৈ বিশ্লেষিত হৈছে সেয়া বুজিব লাগিব।
(গ) গঠন আৰু ক্ৰিয়াৰ মাজত যি সম্পৰ্ক আছে মিথস্ক্রিয়াবাদ, আন্তঃ মানসিক আৰু পাঠগত। সংকেতচৰ্চা আন্তঃমানবিক পৰ্যায়ত ব্যবহৃত হয়।
(ঘ) কিছুমান বিভিন্ন শব্দৰ দান হ’ল ভাষা। এই জলটো গঠনত কিছুমান নিয়ম মানি চলিব লাগে। এই জালৰ এটা উপাদান হ’ল সংকেত। সামাজিক সংকেত ব্যৱহাৰ, ইয়াৰ উপযোগিতা
গোটেইবোৰ সংস্কৃতিৰ প্ৰেক্ষিততেই মূৰ্ত হৈ উঠে। ফলত সংকেত চৰ্চাৰ প্ৰেক্ষিত হ’ল সংস্কৃতি। সংস্কৃতি চৰ্চাৰ মাজেদি সংকেত চৰ্চা আৰু সংকেত বিশ্লেষণ গুৰুত্ব পায়।
