Modern Political Philosophy Unit 3 উদাৰ সমাজতান্ত্ৰিক, College and University Answer Bank for BA, B.com, B.sc, and Post Graduate Notes and Guide Available here, Modern Political Philosophy Unit 3 উদাৰ সমাজতান্ত্ৰিক Solutions to each Unit are provided in the list of UG-CBCS Central University & State University Syllabus so that you can easily browse through different College and University Guide and Notes here. Modern Political Philosophy Unit 3 উদাৰ সমাজতান্ত্ৰিক Question Answer can be of great value to excel in the examination.
Modern Political Philosophy Unit 3 উদাৰ সমাজতান্ত্ৰিক
Modern Political Philosophy Unit 3 উদাৰ সমাজতান্ত্ৰিক Notes cover all the exercise questions in UGC Syllabus. The provided here ensures a smooth and easy understanding of all the concepts. Understand the concepts behind every Unit and score well in the board exams.
Liberal Socialist
MODERN POLITICAL PHILOSOPHY
আধুনিক ৰাজনৈতিক দৰ্শন
অতি চমু প্রশ্নোত্তৰ
১। এলিজাবেথ কেডি ষ্টেণ্টন ক’ত জন্ম গ্ৰহণ কৰিছিল? (Where was Elizabeth Cady Stanton born?)
উত্তৰঃ নিউয়র্কত জন্ম গ্ৰহণ কৰিছিল।
২। এলিজাবেথ শীর্ষ স্থানীয় বিশ্ববিদ্যালয়ত কিয় নামভৰ্তি কৰিব নোৱাৰিছিল? (Why couldn’t Elizabeth enroll in a top university?)
উত্তৰঃ শীর্ষস্থানীয় বিশ্ববিদ্যালয় বিলাকত মহিলাসকলৰ প্ৰৱেশৰ অনুমতি নাছিল।
৩। এলিজাবেথে কোন ধৰণৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ কামৰ কাৰণে তেওঁৰ জীৱনৰ বেছিৰ ভাগ সময় ব্যয় কৰিছিল? (What types of important work did Elizabeth spend most of her life doing?)
উত্তৰঃ মহিলাসকলৰ ভোটাধিকাৰ দিয়াৰ বিষয়ে এলিজাবেথে নিজৰ জীৱনৰ বেছিৰ ভাগ সময় ব্যয় কৰিছিল।
৪। নিউয়ৰ্কৰ চেনেকা জলপ্ৰপাতত প্রথম মহিলা অধিকাৰ সন্মিলনত এলিজাবেথ কেডি কোনটো দলিল উপস্থাপন কৰিছিল? (Which document was presented by Elizabeth Cady at the first Women’s Rights Conference in Seneca Falls, New York?)
উত্তৰঃ চেণ্টিমেণ্টৰ ঘোষণা।
৫। মহিলাসকলৰ ভোটাধিকাৰ’ বুলিলে কি বুজায়? (What do you mean by female suffrage?)
উত্তৰঃ মহিলাসকলৰ ভোট দিয়াৰ অধিকাৰক বুজায়।
৬। মার্কিন যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ সংবিধানৰ কোন সংশোধনীৰ মাধ্যমত নাৰীসকলৰ ভোটাধিকাৰৰ নিশ্চয়তা দিয়া হৈছিল? (Which amendment to the US Constitution guaranteed women’s suffrage?)
উত্তৰঃ ঊনৈশতম সংশোধন।
৭। চেনেকা জলপ্রপাত সন্মিলন ক’ত অনুষ্ঠিত হৈছিল? (Where was the Seneca Falls Summit held?)
উত্তৰঃ চেনেকা, নিউয়র্কত।
৮। চেনেকা সন্মিলনৰ বিশিষ্ট নেতাসকল কোন আছিল? (Who were the leaders of Seneca Falls?)
উত্তৰঃ এলিজাবেথ কেডি ষ্টেন্টন।
৯। ১৮৮৪ চনৰ জুলাইত মহিলাসকলৰ অধিকাৰ সম্পর্কিত সন্মিলনৰ মাধ্যমত গৃহীত সংকল্পৰ তালিকাত কোনটো দাবী অন্তর্ভুক্ত আছিল? (Which of the following demands was included in the list of resolutions adopted by the Conference on Women’s Rights in July 18847)
উত্তৰঃ মহিলাৰ ভোটৰ অধিকাৰৰ দাবী।
১০। চেনেকা জলপ্রপাত সম্মিলন কেতিয়া অনুষ্ঠিত হৈছিল? (When was Seneca Falls held?)
উত্তৰঃ ১৮৪৮ চনত।
১১। চেনেকা জলপ্রপাত সম্মিলন আচলতে কি? (What is Seneca Falls Summit?)
উত্তৰঃ চেনেকা জলপ্রপাত সন্মিলন আচলতে হ’ল নাৰীৰ অধিকাৰৰ সম্মিলন।
১২। “The Declaration of the Rights of Women’ ক’ত উত্থাপিত হৈছিল? (Where did the “Declaration of Tea Rights of Women” come from?)
উত্তৰঃ ফৰাচী সংসদত।
১৩। Suffragist Movement কি নামে পৰিচিত? (What is the Suffrageist Movement called?)
উত্তৰঃ ভোটাধিকাৰৰ আন্দোলন নামে পৰিচিত।
১৪। Saffragist শব্দটো ক’ৰ পৰা আহিছে? (Where does the word saffragist come from?)
উত্তৰঃ Suffrage অর্থাৎ ভোটাধিকাৰৰ পৰা আহিছে।
১৫। “Women’s Suffrage Committee’ কেতিয়া আৰু কোনে গঠন কৰিছিল? (When and who formed the ‘Women’s Suffrage Committee’?)
উত্তৰঃ ১৮৬৫ চনৰ শেষৰ ফালে, লেই স্মিথ বোডিকন।
‘১৬। Manchester Suffrage Committee’ কেতিয়া প্ৰতিষ্ঠিত হৈছিল? (When was the Manchester Suffrage Committee established?)
উত্তৰঃ ১৮৬৭ চনৰ ফেব্ৰুৱাৰী মাহত।
১৭। ‘National Society for Women’s Suffrage’ কেতিয়া গঠিত হৈছিল? (When was the ‘National Society for Women’s Suffrage’ formed?)
উত্তৰঃ ১৮৬৮ চনত।
১৮। NUWSS ৰ সম্পূৰ্ণ ৰূপটো লিখা। (Write the full form of NUWSS.)
উত্তৰঃ National Union of Women’s Suffrage Societies.
১৯। NUWSS ৰ নেতৃত্ব কোনে কৰিছিল? (Who led the NUWSS?)
উত্তৰঃ মিলিচেণ্ট ফছেট।
২০। ‘American Declaration of Independence’ কোনটো মহাসম্মিলনৰ ভিত্তি হিচাপে পৰিচিত? (The ‘American Declaration of Independence’ is known as the foundation of which convention?)
উত্তৰঃ চেনেকা ফল্চ মহাসন্মিলন।
২১। ‘National Women Suffrage Association’ সংগঠনৰ দুজন ব্যক্তিৰ নাম লিখা। (Write the names of two people in the organization National Women Suffrage Association’.)
উত্তৰঃ চুচান (Susan) এন্টনি আৰু এলিজাবেথ কেডি ষ্টেণ্টন।
২২। ‘Equality League কেতিয়া স্থাপিত হয়? (When was the Equality League formed?)
উত্তৰঃ ১৯০৭ চনত।
২৩। ১৮৬৯ চনত কোন দেশৰ কোন অঞ্চলত মহিলা ভোটাধিকাৰ আৰম্ভ হৈছিল? (in which part of which country did women’s suffrage start in 1869?)
উত্তৰঃ মার্কিন যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ কিছুমান অঙ্গৰাজ্যত।
২৪। যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ কোন অঞ্চলৰ মহিলাসকলে প্ৰথম ভোটদান কৰিছিল? (In which part of the United States did women first vote?)
উত্তৰঃ Wyoming অঞ্চলৰ মহিলাসকলে।
২৫। কোন চনত আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰ কোনটো সংস্থাৰ মাধ্যমত ‘Declaration of Human Rights and Duties’ ঘোষণা কৰিছিল? (In which year did the United States of America declare the Declaration of Human Rights?)
উত্তৰঃ ১৯২৯ চনত ‘ইনষ্টিটিউট অব ইণ্টাৰনেচনেল ল’ নিউইয়ৰ্কৰ মাধ্যমত।
২৬। “The Declaration of the Rights of Woman and the Female Citizen’ কেতিয়া কাৰ দ্বাৰা গৃহীত হৈছিল? (When was the ‘Declaration of The Rights of Women and The Citizens’ adopted by whom?)
উত্তৰঃ ৫ চেপ্তেম্বৰ ১৭৯১ চনত ফ্রান্স নাৰীবাদী (Olympe de gouges) ওলিমপে দি গৌছেছ।
২৭। প্রথম মহিলা ভোট কেতিয়া হৈছিল? (Where was the first female vote?)
উত্তৰঃ কংগ্ৰেছে ৪ জুন ১৯১৯ ৰ দ্বাৰা গৃহীত আৰু ১৯২০ চনৰ ১৮ আগষ্টত অনুমোদন কৰে, ১৯তম সংশোধনীয়ে মহিলাসকলক ভোট দিয়াৰ অধিকাৰ প্ৰদান কৰে।
২৮। ১৮ শতিকাৰ ফ্ৰান্সৰ এগৰাকী বিখ্যাত মহিলা বিপ্লৱী কোন আছিল? (Who was one of the famous female revolutionaries of 18 th century France?)
উত্তৰঃ ফ্রান্সৰ আটাইতকৈ প্ৰভাৱশালী মহিলাসকলৰ ভিতৰত এগৰাকী আছিল চফি.ভি. কন্টোকেৰ্ট।
২৯। উপযোগিতাবাদৰ মূল সূত্র কি? (What is the main source of utilitarianism?)
উত্তৰঃ উপযোগিতাবাদৰ মূল সূত্ৰ হ’ল ‘সৰ্বাধিক মানুহৰ সৰ্বাধিক সুখ’।
৩০। উপযোগিতাবাদ কাক বোলে? (What is utilitarianism?)
উত্তৰঃ যি নৈতিক মতবাদ অনুসৰি সৰ্বাধিক লোকৰ সৰ্বাধিক কল্যাণ সাধনেই মানৱ জীৱনৰ পৰম আদৰ্শ তাক উপযোগিতাবাদ বোলে।
৩১। মিলৰ পৰসুখবাদক কি বুলি জনা যায়? (What is known as Mill’s Altruistic Hedonism?)
উত্তৰঃ মিলৰ পৰসুখবাদক পৰিমাৰ্জিত পৰসুখবাদ বুলি জনা যায়।
৩২। ফ্রাংকেনাৰ মতে উপযোগিতাবাদৰ প্ৰকাৰ কেইটা কি কি? (What are the names of the two types of utilitarianism according to Frankena?)
উত্তৰঃ ফ্রাংকেনাৰ মতে উপযোগিতাবাদ তিনি প্ৰকাৰৰ—
(১) কর্ম উপযোগিতাবাদ।
(২) নিয়ম উপযোগিতাবাদ আৰু
(৩) সাধাৰণ উপযোগিতাবাদ।
৩৩। দুজন আদর্শমূলক উপযোগিতাবাদৰ সমৰ্থকৰ নাম লিখা। (Write the name of the supporter of utilitarianism according to Frankena.)
উত্তৰঃ ৰাশডল আৰু মূৰ দুজন আদর্শমূলক উপযোগিতাবাদৰ সমৰ্থক।
৩৪। কর্ম উপযোগিতাবাদ কাক বোলে? (What is act utilitarianism?)
উত্তৰঃ যি উপযোগিতাবাদ অনুসৰি কোনো বিশেষ কাম উচিত নে অনুচিত তাক নিৰ্ধাৰণ কৰা হ’ব।
৩৫। নিয়ম উপযোগিতাবাদ কাক বোলে? (What is Rule utilitarianism?)
উত্তৰঃ উপযোগিতাবাদৰ যি মতবাদ অনুসৰি আমি কেৱল সেই কৰ্ম কৰা উচিত যি কৰ্ম কোনো সামান্য নিয়ম অনুসৰণ কৰে আৰু যাৰ দ্বাৰা বাস্তৱত কল্যাণ সাধন কৰা যায় তাক নিয়ম উপযোগিতাবাদ বোলা হয়।
৩৬। নিয়ম উপযোগিতাবাদৰ প্ৰকাৰকেইটা কি কি? (What are the types of rules utilitarianism?)
উত্তৰঃ নিয়ম উপযোগিতাবাদ তিনি প্ৰকাৰৰ— আদি নিয়ম উপযোগিতাবাদ, বাস্তৱ নিয়ম উপযোগিতাবাদ আৰু আদর্শ নিয়ম উপযোগিতাবাদ।
৩৭। বেন্থামৰ মতে মানৱ জীৱনৰ আদৰ্শ কি? (What is the ideal of human life according to Bentham?)
উত্তৰঃ বেন্থামৰ মতে সুখেই মানৱ জীৱনৰ আদৰ্শ।
৩৮। সাধাৰণ উপযোগিতাবাদ বুলিলে কি বুজা? (What do you mean by general utilitarianism?)
উত্তৰঃ সাধাৰণ উপযোগিতাবাদ অনুসৰি কোনো নিৰ্দিষ্ট পৰিস্থিতিত সকলোৱে যদি কোনে এটা নিৰ্দিষ্ট কাম কৰে আৰু তাৰ ফল যদি ভাল হয়, তেনেহ’লে সেই কৰ্মৰ উপযোগিযতাক আছে বুলি ভাৱে তেনে মতবাদকে সাধাৰণ উপযোগিতাবাদ বোলা হয় ।
৩৯। সুখৰ গণনা প্রণালী কাক বোলে? (What is the Hedonistic calculas?)
উত্তৰঃ সুখৰ পৰিমাণ নিৰ্ধাৰণৰ বাবে বেন্থামে যি সাতটা মান নিৰ্ধাৰণ কৰিছে তাক সুখ গণনা প্রণালী বোলে।
৪০। সুখৰ সাতটা মান কি কি? (What are the seven values of happiness?)
উত্তৰঃ সুখৰ সাতটা মান হ’ল— তীব্রতা, স্থায়িত্ব, নৈকট্য, নিশ্চয়তা, বিশুদ্ধতা, উৰ্বৰতা আৰু বিস্তৃতি।
৪১। বেন্থামৰ মতে ৰহ্যিক নিয়ন্ত্রণ কেইপ্ৰকাৰৰ আৰু কি কি? (What are the external pleasures according to Bentham and what are they?)
উত্তৰঃ বেন্থামৰ মতে বাহ্যিক নিয়ন্ত্ৰণ চাৰি প্ৰকাৰৰ — ১) সামাজিক নিয়ন্ত্রণ, ২) ৰাষ্ট্ৰীয় নিয়ন্ত্রণ, ৩) ধর্মীয় নিয়ন্ত্রণ আৰু ৪) প্রাকৃতিক নিয়ন্ত্রণ।
৪২। বেস্থামৰ সুখবাদৰ এটা দোষ লিখা। (Write a demerits of Bentham’s hedonism.)
উত্তৰঃ বেন্থামৰ সুখবাদৰ এটা দোষ হ’ল— এই মতবাদে মানসিক সুখতকৈ দৈহিক সুখকেই অধিক কাম্য বুলি কৈছে।
৪৩। ‘Utilitarianism’ নামৰ গ্ৰন্থখন কোনে লিখিছিল? (Who wrote the book “Utilitarianism”?)
উত্তৰঃ মিলে লিখিছিল।
৪৪। মিলৰ উপযোগিতাবাদৰ এটা বৈশিষ্ট্য লিখা। (Write a feature of Mill’s utilitarianism.)
উত্তৰঃ সুখৰ গুণগত পার্থক্য স্বীকাৰ কৰা মিলৰ মতবাদৰ অন্যতম বৈশিষ্ট্য।
৪৫। মিলৰ উপযোগিতাবাদৰ এটা দোষ লিখা। (Write a demerits of Mill’s utilitarianism.)
উত্তৰঃ মিলৰ মতবাদ প্রকৃতিবাদী দোষেৰে দোষযুক্ত। দার্শনিক মূৰৰ মতে মিলে ‘সুখ কামনা কৰা উচিত’ বুলি মন্তব্য কৰিছে। এই উচিতাৰ্থক সিদ্ধান্ত গ্ৰহণ কৰাত ইয়াত প্ৰকৃতিবাদী দোষ ঘটিছে।
৪৬। বেন্থাম আৰু মিলৰ উপযোগিতাবাদৰ এটা সাদৃশ্য লিখা। (Write a similarity to the utilitarianism of Bentham and Mill.)
উত্তৰঃ বেন্থাম আৰু মিলৰ উপযোগিতাবাদ সুখমূলক উপযোগিতাবাদ।
৪৭। কাৰ মতে “আত্ম সুখৰ পৰা সৰ্বসুখলৈ যোৱাৰ কোনো পথ নাই”? (According to whom, “there is no way to go from self- satisfaction to happiness”?)
উত্তৰঃ মাৰ্টিনিউৰ মতে “আত্মসুখৰ পৰা সৰ্বসুখলৈ যোৱাৰ কোনো পথ নাই”।
৪৮। বেন্থাম আৰু মিলৰ উপযোগিতাবাদৰ এটা পাৰ্থক্য লিখা। (Write a difference between Bentham and Mill’s utilitarianism.)
উত্তৰঃ বেন্থামে বিভিন্ন সুখবোৰৰ মাজত কেৱল পৰিমাণগত পার্থক্য স্বীকাৰ কৰে কিন্তু মিলে বিভিন্ন সুখবোৰৰ মাজত পৰিমাণগত পাৰ্থক্যৰ উপৰিও গুণগত পার্থক্যক স্বীকাৰ কৰে।
৪৯। ‘Principles of Morals and Legislation’ নামৰ গ্ৰন্থখন কোনে লিখিছিল? (Who wrote the book “principles of Morals and Legislation”?)
উত্তৰঃ বেন্থামে লিখিছিল।
৫০। মিলৰ সুখবাদক কিয় মার্জিত উপযোগিতাবাদ বোলা হয়। (Why is Mill’s hedonism called elegant utilitarianism?)
উত্তৰঃ সুখৰ গুণগত পার্থক্য মানি লোৱা বাবে মিলৰ সুখবাদক মার্জিত উপযোগিতাবাদ বোলে।
৫১। মুৰে কিহক নীতিবিজ্ঞানৰ মূল প্রশ্ন বুলি গণ্য কৰিছে? (What is the main question that Moore has considered?)
উত্তৰঃ মূৰে শ্ৰেয়ক নীতিবিজ্ঞানৰ মূল প্ৰশ্ন বুলি গণ্য কৰিছে।
৫২। কর্ম উপযোগিতাবাদৰ প্ৰকাৰ কেইটা কি কি? (What are the types of action utilitarianism?)
উত্তৰঃ কৰ্ম উপযোগিতাবাদ দুই প্ৰকাৰৰ– সীমিত কর্ম উপযোগিতাবাদ আৰু সাৰ্বজনীন কর্ম উপযোগিতাবাদ।
৫৩। “সৰ্বাধিক লোকৰ সৰ্বাধিক সুখ’— এই উক্তিটো কোনটো মতবাদে মানি লয়— সুখবাদ/উপযোগিতাবাদ/বিচাৰবাদ। (“The greatest happiness for the greatest number” which doctrine supported this- Hedonism/Utilitarianism/Rationalism?)
উত্তৰঃ উপযোগিতাবাদে ওপৰোক্ত উক্তিটো মানি লয়।
৫৪। “Principia Ethica’ নামৰ কিতাপখন কোনে লিখিছিল? (Who wrote the book “Principia Ethica”?)
উত্তৰঃ মূৰে লিখিছিল।
৫৫। কর্ম উপযোগিতাবাদক সংক্ষেপে কি বোলা হয়? (What is action utilitarianism called in short?)
উত্তৰঃ কৰ্ম উপযোগিতাবাদক সংক্ষেপে AU বোলা হয়।
৫৬। সুখৰাদৰ অনিবাৰ্য পৰিণতি কি? (What is the inevitable consequence of hedonism?)
উত্তৰঃ সুবাদৰ অনিবাৰ্য পৰিণতি আত্ম-সুখবাদ।
৫৭। স্বতন্ত্ৰতাৰ সংজ্ঞা দিয়া। (Give the definition of liberty.)
উত্তৰঃ ইংৰাজী‘Liberty’ শব্দৰ অসমীয়া প্ৰতিশব্দ হৈছে স্বতন্ত্রতা। Liberty শব্দটো লেটিন। শব্দ Liber ৰ পৰা উদ্ভৱ হৈছে। Liber শব্দৰ অৰ্থ হৈছে স্বতন্ত্ৰতা বা স্বাধীনতা অর্থাৎ নিজৰ ইচ্ছামতে কাম কৰিব পৰা অৱস্থাকে স্বতন্ত্ৰতা বোলা হয়।
৫৮। ‘অত্যাধিক শাসনৰ বিপৰীত অৱস্থাই স্বতন্ত্রতা’– এই কথাষাৰ কোনে কৈছিল?– (Liberty is opposite of over-government’. Who said this?)
উত্তৰঃ উক্ত কথাষাৰ চিলিয়ে কৈছিল।
৫৯। মেকেঞ্জিৰ মতে স্বতন্ত্ৰতাৰ ধাৰণা কি? (What is liberty according to Mackenzie?)
উত্তৰঃ স্বতন্ত্ৰতাই বাধাহীন অৱস্থাক নুবুজায়, বিবেকহীন কামৰ পৰিৱর্তে বিবেকৰ প্ৰতিষ্ঠানকহে বুজায়।
৬০। স্বতন্ত্ৰতাৰ ধাৰণাৰ প্ৰধান পৃষ্ঠপোষক কোন? (Who was the propounder of the concept of liberty?)
উত্তৰঃ স্বতন্ত্ৰতাৰ ধাৰণাৰ প্ৰধান পৃষ্ঠপোষক মিল।
৬১। স্বতন্ত্ৰতাৰ বিভিন্ন প্ৰকাৰসমূহ কি কি? (What are the types of Liberty?)
উত্তৰঃ স্বতন্ত্ৰতাৰ বিভিন্ন প্ৰকাৰসমূহ হল– প্রাকৃতিক স্বতন্ত্রতা, ব্যক্তিগত স্বতন্ত্রতা, ৰাজনৈতিক স্বতন্ত্রতা, অর্থনৈতিক স্বতন্ত্ৰতা আৰু জাতীয় স্বতন্ত্রতা।
৬২। ব্যক্তি স্বতন্ত্রতা কাক বোলে? (What is Civil Liberty?)
উত্তৰঃ ব্যক্তিয়ে নিজৰ ইচ্ছামতে কাম কৰিব পৰা অৱস্থাকেই ব্যক্তি স্বতন্ত্রতা বোলা হয়।
৬৩। দুজন উদাৰ চিন্তাবিদ নাম লিখা। (Name any two Liberal Thinkers.)
উত্তৰঃ জেমছ মেডিছন আৰু জন ষ্টুৱাৰ্ড মিল।
৬৪। জন টুৱাৰ্ট মিল কোন আছিল? (Who was John Stuart Mill?)
উত্তৰঃ জন ষ্টুৱাৰ্ট মিল এজন ইংৰাজ দাৰ্শনিক, অর্থনীতিবিদ আৰু উপযোগিতাবাদৰ প্ৰতিবেদক আছিল। তেওঁ ঊনবিংশ শতিকাৰ সংস্কাৰযুগত এজন প্ৰচাৰক হিচাপে বিশিষ্ট আছিল আৰু এজন যুক্তিবিদ আৰু নৈতিক তাত্ত্বিক হিচাপে দৃঢ় ব্যক্তিত্বৰ অধিকাৰী আছিল।
৬৫। ভোটাধিকাৰ কি? (What is suffrage?)
উত্তৰঃ লেটিন শব্দ “চফ্ৰাগিয়াম”ৰ পৰা আহৰণ কৰা হৈছে, যাৰ অৰ্থ হৈছে ভোট দিয়াৰ অধিকাৰ বা বিশেষাধিকাৰ।
৬৬। সংখ্যালঘু অধিকাৰৰ সংজ্ঞা দিয়া। (Define minority rights.)
উত্তৰঃ সংখ্যালঘু অধিকাৰ হৈছে জাতিগত, শ্ৰেণী, ধৰ্মীয়, ভাষিক বা লিংগ আৰু যৌন সংখ্যালঘুসদস্যসকলৰ বাবে প্ৰয়োগ কৰা স্বাভাৱিক ব্যক্তিগত অধিকাৰ, আৰু লগতে যিকোনো সংখ্যালঘু গোটক প্ৰদান কৰা সামূহিক অধিকাৰ।
৬৭। মিলৰ উপযোগিতা নীতি কি? (What is Mill’s utility principle?)
উত্তৰঃ উপযোগিতাৰ নীতি হৈছে এই নীতি যে কাৰ্যবোৰ এই অৰ্থত তেওঁলোকৰ উপযোগিতাৰ দ্বাৰা বিচাৰ কৰিব লাগিব; তেওঁলোকৰ লাভালাভ, সুবিধা, আনন্দ, ভাল বা সুখ প্ৰস্তুত কৰাৰ প্রবণতাত থাকে।
৬৮। আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰত মহিলা ভোট অনুমোদন আন্দোলনৰ তিনিগৰাকী প্ৰতিষ্ঠাপক কোন কোন আছিল? (Who were the three founders of the United States Women’s Voting Movement?)
উত্তৰঃ আমেৰিকাৰ মহিলা ভোট অনুমোদন আন্দোলনৰ তিনিগৰাকী প্ৰতিষ্ঠাপকক হ’ল এলিজাবেথ কেডি ষ্টেণ্টেন, চুদান বি এন্থনি আৰু লুক্রেটিয়া মট।
৬৯। শিক্ষাৰ ওপৰত মিলছৰ কি বিশ্বাস আছিল? (What was Mills’ belief on education?)
উত্তৰঃ শিক্ষাৰ ওপৰত মিলছৰ বিশ্বাস আছিল যে ইয়াক ৰাজ্যৰ দ্বাৰা বাধ্যতামূলক কৰা উচিত।
৭০। মিলে কেনেকৈ ব্যক্তি স্বাধীনতাক ন্যায়সঙ্গত কৰিবলৈ চেষ্টা কৰে? (How does Mill try to justify individual liberty?)
উত্তৰঃ মিলে সামাজিকভাৱে লাভজনক বুলি দেখুৱাই ব্যক্তি স্বাধীনতাক ন্যায়সঙ্গত কৰিবলৈ চেষ্টা কৰে।
৭১। উপযোগিতাবাদী কোন হয়? (Who is a Utilitarian?)
উত্তৰঃ এজন উপযোগিতাবাদী হৈছে এনে এজন ব্যক্তি যিয়ে কিবা এটা সামাজিক কল্যাণৰ প্ৰচাৰ কৰে নে নাই তাৰ ওপৰত আধাৰিত কৰি মঙ্গলময়তাৰ বিচাৰ কৰে।
৭২। মিলে স্বাধীনতাক কেনেদৰে সংজ্ঞায়িত কৰে? (How does Mill define liberty?)
উত্তৰঃ মিলে স্বাধীনতাক সমাজে ব্যক্তিৰ ওপৰত থাকিব পৰা কৰ্তৃত্বৰ প্ৰকৃতি আৰু সীমা হিচাপে সংজ্ঞায়িত কৰে।
৭৩। স্বাধীনতাৰ সুৰক্ষাৰ বাবে মিলৰ প্ৰয়োজনীয়তা কোনটো খণ্ডত প্রযোজ্য হয়। (Mill’s requirements for the protection of liberty apply to which sector?)
উত্তৰঃ স্বাধীনতাৰ সুৰক্ষাৰ বাবে মিলৰ প্ৰয়োজনীয়তা মহিলাসকলৰ ক্ষেত্ৰত প্ৰযোজ্য।
৭৪। মিলে দ্বিপত্নীকৰণৰ ওপৰত কি যুক্তি দিয়ে? (What does Mill argues on bigamy?)
উত্তৰঃ মিলে দ্বিপত্নীকৰণৰ ওপৰত যুক্তি দিয়ে যে ইয়াক অনুমতি দিয়া উচিত কিয়নো ই এটা ব্যক্তিগত সম্পর্ক।
৭৫। সত্যক ন্যায়সঙ্গতভাৱে অত্যাচাৰ কৰা হ’ব পাৰে বুলি মিলে কিয় এই যুক্তিক অস্বীকাৰ কৰে? (Why does Mill reject the argument that truth may be justly persecuted?)
উত্তৰঃ মিলে এই যুক্তি অস্বীকাৰ কৰে যে সত্যক ন্যায়সঙ্গতভাৱে অত্যাচাৰ কৰা হ’ব পাৰে কিয়নো ই শহীদসকলৰ প্ৰতি অন্যায়, ইশ্বহীদসকলে অনা সত্যৰ অতি সন্মানৰ অভাৱ দেখুৱায় আৰু সত্যটো বহু শতাব্দী ধৰি হেৰাই যাব পাৰে।
৭৬। মিলে স্বকীয়তাৰ ওপৰত কি বিশ্বাস কৰে? (What does Mill believes on individuality?)
উত্তৰঃ মিলে বিশ্বাস কৰে যে গণতান্ত্ৰিকৰণৰ দ্বাৰা স্বকীয়তা বাধাগ্ৰস্ত হয়।
৭৭। কোন বছৰত মিলে ‘অন লিবার্টি’ কিতাপখন লিখিছিল? (In which year Mill wrote the book “On Liberty”?)
উত্তৰঃ মিলে ১৮৫৯ চনত ‘অন’ লিবার্টি” কিতাপখন লিখিছিল।
৭৮। মিলে গণতন্ত্রক কোন দৃষ্টিৰে চায়? (How does Mill view democracy?)
উত্তৰঃ মিলে গণতন্ত্ৰক অকাৰ্যকৰী বুলি ভাবে কিয়নো সংখ্যালঘুসকল এতিয়াও বাদ পৰিছে।
৭৯। মিলৰ মতে, এজন ব্যক্তিক তেওঁৰ আত্ম সম্পৰ্কীয় কাম সলনি কৰিবলৈ বাধ্য কৰা উচিত নেকি? (According to Mill, should a person be forced into changing his self-regarding actions?)
উত্তৰঃ নহয়, কাৰ্য সম্পৰ্কে আত্মৰ সৈতে মোকাবিলা কৰোঁতে বলপূর্বক প্ৰয়োগ কৰিব নোৱাৰি। কেৱল পৰামৰ্শ দিব পৰা যাব।
৮০। যদি শিশু ডাঙৰ হৈ অযৌক্তিক প্ৰাপ্তবয়স্ক হয়, মিলৰ মতে মুখ্যতঃ কাক দোষ দিয়া হয়? (If a children grows up as an irrational adults, who is chiefly to blame, according to Mill?)
উত্তৰঃ যদি শিশু ডাঙৰ হৈ অযৌক্তিক প্ৰাপ্তবয়স্ক হয়, মিলৰ মতে সমাজক দোষ দিব লাগিব।
৮১। উপযোগিতাবাদী দৃষ্টিভংগীৰ দুটা উপাদান কি কি? (What are the two elements of the utilitarian approach?)
উত্তৰঃ উপযোগিতাবাদী দৃষ্টিভংগীৰ দুটা মুখ্য উপাদান আছে যিবোৰ হৈছে আনুষ্ঠানিক তত্ত্ব আৰু মূল্য তত্ত্ব।
৮২। ‘দ্য স্পিৰিট অৱ এজ’ লিখাত মিলৰ উদ্দেশ্য কি আছিল? (What was Mill’s purpose in writing The Spirit of Age?)
উত্তৰঃ ১৮৩১ চনত তেওঁ দ্য স্পিৰিট অৱ এজ নামৰ এখন প্ৰবন্ধ লিখিছিল, যিয়ে ইতিহাসক ব্যৱহাৰ কৰি দেখুৱাইছিল যে-কেনেকৈ ব্ৰিটেইন সামন্তবাদৰ পৰা এক নতুন যুগলৈ পৰিৱৰ্তনৰ মাজেৰে গৈ আছে।
৮৩। ব্যক্তিগত সম্পত্তিৰ ওপৰত জন ষ্টুৱাৰ্ট মিলৰ মতামত কি আছিল? (What were John Stuart Mill’s views on private property?)
উত্তৰঃ ব্যক্তিগত সম্পত্তি সম্পর্কে জন টুৱাৰ্ট মিলৰ মতামত আছিল যে সম্পত্তিৰ আইনবোৰ কেতিয়াও সেই নীতিৰ সৈতে খাপ খোৱা নাছিল যাৰ ওপৰত ব্যক্তিগত সম্পত্তিৰ ন্যায্যতা নিৰ্ভৰ কৰে আৰু সেয়েহে, ব্যক্তিগত সম্পত্তিৰ বিদ্যমান প্ৰণালীক সাম্যবাদৰ সৈতে বৈধভাৱে তুলনা কৰিব নোৱাৰি।
৮৪। চেনেকা জলপ্রপাত সন্মিলনে কি কৰিছিল? (What did Seneca Falls do?)
উত্তৰঃ চেনেকা জলপ্রপাত সন্মিলন আছিল আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ প্ৰথম মহিলা অধিকাৰ সন্মিলন। ১৮৪৮ চনৰ জুলাইভ নিউইয়র্কৰ চেনেকা জলপ্রপাত অনুষ্ঠিত এই বৈঠকত মহিলা ভোটাধিকাৰ আন্দোলন আৰম্ভ কৰা হয়, যি দশকতকৈও অধিক সময় পিছত মহিলাসকলক ভোট দিয়াৰ অধিকাৰ নিশ্চিত কৰে।
চমু আৰু ৰচনাধৰ্মী প্রশ্নোত্তৰ
১। এলিজাবেথ কেডি স্টেন্টনৰ মূল লক্ষ্য কি আছিল? (What was Elizabeth Cady Stanton’s main goal?)
উত্তৰঃ মার্কিন যুক্তৰাষ্ট্ৰত ঊনৈশ শতিকাৰ সময়ত মহিলাসকলৰ বৃহত্তৰ অধিকাৰ অৰ্জনৰ বাবে বিশেষত সকলো নিৰ্বাচনত ভোটাধিকাৰ অৰ্জনৰ বাবে এটা আন্দোলন হৈছিল। এলিজাবেথ ষ্টেণ্টনৰ লক্ষ্য আছিল মার্কিন যুক্তৰাষ্ট্ৰত মহিলাসকলৰ জীৱন উন্নত কৰা, তেওঁ বিশেষকেইটা কাৰণৰ বাবে উইল কৰাৰ চেষ্টা কৰিছিল। ইয়াৰ বাহিৰেও ষ্টেণ্টনৰ লক্ষ্য আছিল, মহিলাসকলৰ বাবে কৰ্মক্ষেত্ৰ প্ৰাপ্ত, দৰমহাৰ ব্যৱস্থা, সিহঁতৰ সন্তানৰ ওপৰত অভিভাৱকত্ব, দাসপ্রথা অৱলম্বন, বিবাহ বিচ্ছেদ আইন আদি বিষয়বোৰত সমতা অৰ্জনৰ বাবে আইনত চেষ্টা কৰিছিল।
২। “চেনেকা ফচ কনডেনচন’ বুলিলে কি বুজা? (What do you mean by Seneca Falls Convence?)
উত্তৰঃ চেনেকা ফল্চ কনভেনচেন হ’ল প্ৰথম নাৰী অধিকাৰ সম্মিলন। এইটো সামাজিক, নাগৰিক আৰু ধৰ্মীয় অৱস্থা আৰু নাৰীৰ অধিকাৰলৈ আলোচনা কৰাৰ এটা সন্মিলন। নিউইয়র্কৰ চেনেকা ফলচ চহৰত ওয়েলচিয়ান চেপলত অনুষ্ঠিত হৈছিল ১৮৪৮ চনৰ ১৯-২০ জুলাই। “দুদিন ব্যাপী অনুষ্ঠান চলিছিল। এই সন্মিলনৰ প্ৰধান উদ্যোক্তা আছিল এলিজাবেথ কেডি ষ্টেণ্টন।
৩। ভোটৰ অধিকাৰ ব্যতীত চেনেকা জলপ্রপাত সন্মিলনৰ মূল দাবীসমূহ কি আছিল? (What were the main demands of the Seneca Falls Convention without the right to vote?)
উত্তৰঃ চেনেকা জলপ্রপাত সন্মিলনৰ দ্বাৰা ৰূপায়ণ কৰা প্ৰধান দাবীসমূহ হ’ল–
(ক) লিংগ সমতা।
(খ) মহিলাসকল জনসমক্ষত সিহঁতৰ মতামত প্ৰকাশ কৰিব পাৰে।
(গ) মহিলাসকলৰ সামাজিক, নাগৰিক আৰু ধৰ্মীয় অধিকাৰৰ বাবে যুদ্ধ।
৪। মহিলাৰ অধিকাৰ ঘোষণাই কি কৰিছিল? (What did the declaration of women’s rights?)
উত্তৰঃ ইয়াত কোৱা হৈছে যে মহিলাসকল পুৰুষ প্ৰতিপক্ষৰ দৰে প্ৰাকৃতিক, অপৰিব্যক্তপ্ত আৰু পবিত্ৰ আছে। সেই অধিকাৰৰ লগতে সমাজৰ প্ৰতি সম্পর্কিত কর্তব্য আৰু দায়িত্ববোধ দস্তাবেজৰ বাকী অংশত ৰূপাংকন কৰা হৈছে। ঘোষণাটোত পুৰুষ আৰু মহিলাৰ মাজত সামাজিক চুক্তিৰ বাবে এটা প্ৰপত্ৰ অন্তর্ভুক্ত আছে।
৫। চেনেকা জলপ্রপাত সম্মিলন সমন্বয় কৰাৰ পথত কেইজন মহিলাৰ অৱদান আছে। আৰু তেওঁলোকৰ নাম উল্লেখ কৰা। (How many women have contributed to the coordination of the Seneca Falls convention? Mention their names.)
উত্তৰঃ চেনেকা জলপ্রপাত সন্মিলন সমন্বয় কৰাৰ পথত পাঁচজন মহিলাৰ সক্ৰিয় অৱদান আছে। তেওঁলোক হ’ল–
(ক) এলিজাবেথ কেডি ষ্টেন্টন।
(খ) লুক্রেটিয়া মট।
(গ) মেৰি এম ক্লিনটন।
(ঘ) মাৰ্থ কফিন ৰাইট।
(ঙ) জেন হান্ট।
৬। চেনেকা জলপ্রপাত সন্মিলনৰ সংকল্পবোৰ কি আছিল? (What were the resolutions of the Seneca Falls convention?)
উত্তৰঃ চেনেকা জলপ্রপাত সন্মিলনৰ সংকল্প হ’ল ঘোষণা, অভিযোগ, সমাধান। অর্থাৎ একেলগে লোৱা সংকল্পবোৰে দাবী কৰিছিল যে মহিলাসকলৰ পৰিয়াল, শিক্ষা, চাকৰি, ধৰ্ম আৰু নৈতিকতাত সয়তা থাকিব লাগে। এমলিণ্টক মহিলাসকলৰ এজনে ১৭৭৬ চনৰ পৰা স্বাধীনতা ঘোষণাক তেওঁলোকৰ সন্মিলনত কৰিব বিচৰা ঘোষণাৰ বাবে এক নমুনা হিচাপে বাছনি কৰিছিল।
৭। চেনেকা জলপ্রপাত সন্মিলনত মুখ্য অংশগ্ৰহণকাৰী কোন আছিল? (Who was the main participant of Seneca Falls convention?)
উত্তৰঃ ১৮৪৮ চনত চেনেকা জলপ্ৰপাতৰ ওচৰৰ ষ্টেণ্টনৰ ঘৰত, মাৰ্থা ৰাইট, মেৰী এন মেকলিণ্টক আৰু জেন হাণ্টৰ সৈতে কাম কৰা দুয়োগৰাকী মহিলাই চেনেকা জলপ্রপাতত অনুষ্ঠিত হ’ব পৰা মহিলা সন্মিলনৰ বাবে এটা আহ্বান প্ৰেৰণ কৰে।
৮। আমেৰিকাত মহিলাৰ ভোট অনুমোদন আন্দোলন কেতিয়া হৈছিল? (When was the American women’s suffrage movement?)
উত্তৰঃ এই সময়সূচীত ১৮৪৮ ৰ পৰা ১৯২০ চনৰ বছৰবোৰ অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছে য’ত এম. ৱাই-ৰ চেনেকা জলপ্ৰপাতত বিখ্যাত মহিলা অধিকাৰ সম্মিলন, ৰাষ্ট্ৰীয় আমেৰিকান মহিলা ভোটাধিকাৰ সংস্থা গঠন আৰু সংবিধানত ১৯ তম সংশোধনী গৃহীত হোৱা, মহিলাসকলক ভোট দিয়াৰ অধিকাৰ প্ৰদান কৰা হৈছিল।
৯। বৈপ্লৱিক প্রজাতান্ত্রিক মহিলা সমাজ কি? (What is the revolutionary republican women’s society?)
উত্তৰঃ আটাইতকৈ উগ্রবাদী নাৰীবাদী সক্রিয়তা সমাজ বৈপ্লৱিক প্ৰজাতান্ত্রিক মহিলাৰ দ্বাৰা অনুশীলন কৰা হৈছিল যিটো ১৭৯৩ চনৰ ১০ মে তাৰিখে লেওন আৰু তেওঁৰ সহকৰ্মী ক্লেয়াৰ লাকোম্বে স্থাপন কৰিছিল। সংগঠনটোৰ লক্ষ্য আছিল গণতন্ত্ৰৰ শত্ৰুসকলৰ প্ৰকল্পবোৰ হতাশাগ্রস্থ কৰাৰ উপায়ৰ বিষয়ে বিচাৰ কৰা। ১৮০ জনলৈকে মহিলাই সমাজৰ সভাত অংশগ্ৰহণ কৰিছিল। সমাজৰ প্ৰতি বিশেষ আগ্ৰহ আছিল হৰ্ডিং আৰু মুদ্রাস্ফীতিৰ মোকাবিলা কৰা।
১০। চেনেকা জলপ্রপাত সম্মিলন কিয় গুৰুত্বপূৰ্ণ আছিল? (Why was Seneca Falls convention important?)
উত্তৰঃ চেনেকা জলপ্রপাত গুৰুত্বপূৰ্ণ আছিল। কাৰণ–
(ক) এইটো সন্মিলনে নাৰীৰ অধিকাৰৰ বাবে সুনির্দিষ্ট সংস্কাৰ প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল।
(খ) এই সন্মিলনটো মহিলাসকলৰ পোষাকৰ পৰিৱৰ্তনৰ দাবী কৰিছিল।
(গ) এইটো এনে প্রার্থীসকলক মনোনীত কৰিছিল যিসকলে নাৰীৰ অধিকাৰক সমর্থন কৰিব।
(ঘ) এইটো সন্মিলন মার্কিন যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ প্ৰথম মহিলা অধিকাৰ সন্মিলন আছিল।
১১। মিলৰ উপযোগিতাবাদ আৰু বেস্থামৰ উপযোগিতাবাদৰ মাজত আটাইতকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ তাত্ত্বিক বিৰতিৰ বিষয়ে লিখা। (Discuss the most significant theoretical break between Mill’s utilitarianism and Bentham’s utilitarianism.)
উত্তৰঃ মিলৰ উপযোগিতাবাদে দুটা শ্ৰেণীৰ আনন্দক পৃথক কৰে, সেই আধাৰ আনন্দ যিবোৰ আমি জীৱ-জন্তুৰ সৈতে ভাগ বতৰা কৰোঁ, আৰু সেই উচ্চ সৎ আনন্দ যিবোৰ মানুহৰ বাবে অনন্য। বেন্থামে তেনে কোনো পার্থক্য নকৰে। এই পাৰ্থক্যৰ এটা ফলাফল হ’ল মিলৰ তত্ত্বই বেন্থামৰ তুলনাত উপযোগিতাৰ অধিক গুণগত স্তৰকৰণৰ অনুমতি দিয়ে।
১২। ব্যক্তি স্বাধীনতা বুলিলে কি বুজা? (What do you mean by Individual liberty?)
উত্তৰঃ ব্যক্তি স্বাধীনতাৰ অৰ্থ হৈছে যে মানুহৰ এনে যিকোনো কাম কৰাৰ স্বাধীনতা আছে যিয়ে আনক প্ৰভাৱিত নকৰে। জে.এছ. মিলৰ মতে মানুহজনৰ কাৰ্য সম্পৰ্কে আত্ম-স্বাধীনতা থাকিব লাগে কিয়নো তেওঁৰ নিজৰ ভাষাত, “নিজৰ ওপৰত, তেওঁৰ শৰীৰ আৰু মনৰ ওপৰত, ব্যক্তিজন সার্বভৌম। “কিন্তু বহুতো পণ্ডিতে এই দৃষ্টিভংগী গ্ৰহণ নকৰে, কিয়নো তেওঁলোকে ভাৱে যে এনে কোনো কার্য নাই যিয়ে আনক প্রভাৱিত নকৰে। সমাজত বাস কৰোঁতে, তেওঁৰ ব্যক্তিগত স্বাধীনতা উপভোগ কৰোঁতে আনৰ স্বাৰ্থৰ প্ৰতি লক্ষ্য ৰাখিব লাগিব আৰু তেওঁক এনে কোনো স্বাধীনতা দিব নোৱাৰি যি আনৰ স্বাধীনতা সীমিত কৰে। গুৰুত্বপূৰ্ণ কথাটো হ’ল, আনৰ স্বাধীনতা আৰম্ভ হ’লে মোৰ স্বাধীনতা সমাপ্ত হয়। সেয়েহে, ব্যক্তিগত স্বাধীনতা আৰু সামাজিক স্বাধীনতাৰ মাজত এক ঘনিষ্ঠ সম্পর্ক আছে আৰু সমাজে নিৰ্ধাৰণ কৰা সীমাৰ ভিতৰত ব্যক্তিগত স্বাধীনতা উপভোগ কৰিব পাৰি।
১৩। চেনেকা জলপ্ৰপাত সম্মিলনৰ পটভূমি সম্পৰ্কে লিখা। (Write about the background of the Seneca Falls Convention?)
উত্তৰঃ ১৮৪০ চনত লুক্রেটিয়া মট আৰু এলিজাবেথ কেডি ষ্টেণ্টন সিহঁতৰ গিৰিয়েকৰ লগত প্ৰথম বিশ্ব দাসত্ব বিৰোধী সন্মিলনৰ বাবে লণ্ডনত ভ্ৰমণ কৰিব গৈছিল। তেওঁলোক মহিলা হোৱাৰ বাবে সিহঁতক সম্মিলনত অংশগ্ৰহণ কৰিব দিয়া নাছিল মট আৰু ষ্টেন্টন তাত বন্ধুত্ব পাতিছিল আৰু মহিলাসকলৰ অধিকাৰৰ কাৰণক আৰু আগুৱাই লৈ যোৱাৰ বাবে এটা সম্মিলন আয়োজন কৰাৰ সিদ্ধান্ত লৈছিল। ১৮৪৮ চনৰ গৰমকালৰ আগলৈকে মট, কেডি আৰু তিনিগৰাকী মহিলা চেনেকা ফলচ সম্মিলনটি পৰিচালনা কৰিছিল। এইটো প্রথম মহিলা অধিকাৰ সম্মিলন আছিল। ইয়াত প্ৰায় ৪০ জন পুৰুষ আৰু দুই দিনলৈকে প্রায় ৩০০ জন মানুহ উপস্থিত আছিল। মহিলাসকলৰ ভোটৰ বিষয়ে প্রতিবিধান ফ্ৰেডৰিক ডগলাচ নোহোৱালৈকে যেতিয়া মতবিৰোধৰ সৃষ্টি কৰিছিল তেতিয়া প্রস্তাবিত সংজ্ঞাবিলাকৰ ঘোষণাপত্ৰৰ মাজত ভোটাধিকাৰৰ বক্তব্য ৰখাৰ পক্ষত এটা উৎসাহী বক্তব্য লৈ পটভূমি গ্ৰহণ কৰিছে। পৰৱৰ্তী সময়ত উপস্থিত এশজন জনগণে ঘোষণাপত্ৰত স্বাক্ষৰ কৰে।
১৪। মিলৰ মতে, উপযোগিতা আৰু সমীচীনতাৰ ধাৰণাবোৰৰ মাজৰ পাৰ্থক্য বর্ণনা কৰা। তেওঁ কিয় তেওঁৰ গ্ৰন্থত এই পাৰ্থক্যৰ ওপৰত জোৰ দিয়ে? (Describe the difference, according to Mill, between the concepts of utility and expedience. Why does he stress this distinction in his treatise?)
উত্তৰঃ মিলে উপযোগিতাৰ ধাৰণাটোৰ সৈতে উপযোগিতাৰ ধাৰণাটোৰ সংমিশ্ৰণক এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভুল ধাৰণা হিচাপে চায় যিটো অজ্ঞাত মানুহে উপযোগিতাবাদক বৰ্খাস্ত কৰে। সমীচীনতা হৈছে এনে কৰাৰ নীতি যি বেছিভাগে নিজৰ আনন্দ বৃদ্ধি কৰে আৰু নিজৰ ওপৰত বোনা ৰক্ষা কৰে, আনহাতে, উপযোগিতাই হৈছে কি কাৰ্যই আটাইতকৈ বেছি সুখ প্ৰদান কৰে আৰু আটাইতকৈ বেছি বেদনা প্ৰতিৰোধ কৰে তাৰ এক সামগ্রিক গণনা, যাৰ দ্বাৰা সকলো অংশগ্ৰহণকাৰীৰ আনন্দ আৰু বেদনা বিবেচনা কৰা হয়।
১৫। মিলৰ মতবাদত কি কি দোষ ঘটিছে? (What is wrong with Mill’s doctrine?)
উত্তৰঃ মিলৰ উপযোগিতাবাদ সন্তোষজনক বুলি ক’ব নোৱাৰি। ইয়াত দুটা দোষ ঘটিছে— সমষ্টিগত দোষ আৰু প্ৰকৃতিবাদী দোষ।
মিলৰ মতবাদত সমষ্টিগত দোষ ঘটিছে। সকলোৰে সুখ যে আমাৰ কাম্য— এই কথা প্রমাণ কৰিবলৈ গৈ মিলে কৈছে, প্রত্যেকে নিজৰ সুখ কামনা কৰে, গতিকে সকলো ব্যক্তি সকলোৰে সমষ্টিগত সুখ কামনা কৰে। আকৌ সমস্ত মানুহ সমস্ত মানুহৰ সমষ্টিগত সুখ কামনা কৰে, গতিকে কোৱা হয় যে যিকোনো ব্যক্তিয়ে সমস্ত মানুহৰ সুখ কামনা কৰে। মিলৰ এনে যুক্তি সমষ্টিগত দোষেৰে দোষযুক্ত। কাৰণ যি পৃথকভাৱে ব্যক্তিৰ ক্ষেত্ৰত সত্য, সি সমষ্টিগতভাৱে সকলো ব্যক্তিৰ ক্ষেত্ৰত সত্য হ’ব এইটো ক’ব নোৱাৰি। লিলি এটা উদাহণৰণৰ সহায়ত মিলৰ যুক্তিটোক ভুল প্ৰমাণ কৰিছে এনেধৰণে— এই চহৰৰ প্ৰত্যেক ব্যক্তিৰ তেওঁৰ নিজ নিজ ঘৰৰ দুৱাৰ খোলাৰ অধিকাৰ আছে, গতিকে এই চহৰৰ সকলোৰে ইচ্ছামতে যিকোনো ঘৰৰ দুৱাৰ খোলাৰ অধিকাৰ আছে। কিন্তু এইটো সম্ভৱ নহয়।
মিলৰ মতবাদ ‘প্ৰকৃতিবাদী দোষেৰে’ দোষযুক্ত। দার্শনিক মূৰৰ মতে মিলে ‘সুখ কামনা কৰা হয়’ এই বৰ্ণনাত্মক বাক্যৰ পৰা ‘সুখ কামনা কৰা উচিত’। এই উচিতাৰ্থক সিদ্ধান্ত গ্ৰহণ কৰাত ইয়াত প্ৰকৃতিবাদী দোষ ঘটিছে।
১৬। মিলৰ সুখবাদ সমালোচনা আৰু ই কেনেকৈ তেওঁৰ উপযোগিতাবাদৰ তত্ত্বক অৱগত কৰে বৰ্ণনা কৰা। (Describe Mill’s critique of Epicureanism and how it informs his theory of utilitarianism.)
উত্তৰঃ মিলে সুখবাদৰ চমু আলোচনা ব্যৱহাৰ কৰি তেওঁৰ নিজৰ উপযোগিতাবাদৰ আৰ্হিৰ বাবে পথ প্রশস্ত কৰে। তেওঁ বিশ্লেষণটো দুটা ভাগত বিভক্ত কৰে: সুখবাদৰৰ সাধাৰণ ভুল ধাৰণা, আৰু সুখবাদৰ প্ৰকৃত ত্রুটি। মানুহক ভুলকৈ সুখবাদৰ প্ৰতি অসন্তুষ্ট হ’বলৈ প্ৰেৰিত কৰা ভুল ধাৰণাটো হৈছে যে সুখবাদৰ এক কেন্দ্ৰীয় মূল্য হিচাপে আনন্দৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়াটোৱে মানুহৰ আনন্দৰ পৰা জীৱ-জন্তুৰ আনন্দক পৃথক নকৰে, সেয়েহে মানুহে অবোধ জন্মৰ সমান হোৱাৰ বাবে বেয়া পায়। মিলে অস্বীকাৰ কৰে যে যিকোনো সুখবাদৰ শাহি প্ৰকৃততে প্ৰাণীৰ আনন্দক বুদ্ধি আৰু অনুভুতিৰ উচ্চ মানৱীয় আনন্দৰ পৰা পৃথক কৰাত ব্যৰ্থ হয়, কিন্তু তেওঁ ইয়াক আৰু অন্যান্য উপযোগিতাবাদী, দৃষ্টিভংগীৰ যেনে বেন্থামৰ সমালোচনা কৰে কেৱল তীব্ৰতা আৰু ম্যাদৰ দ্বাৰা এই উচ্চ আৰু নিম্ন আনন্দবোৰ পৃথক কৰাৰ বাবে। এইটো মিলৰ নিজা দৃষ্টিভংগীৰ বাবে পথ প্রশস্ত কৰে যে উচ্চ আৰু নিম্ন আনন্দবোৰ অন্তর্নিহিত মূল্য আৰু দয়ালুৰ দ্বাৰা পৃথক কৰিব লাগে।
১৭। উপযোগিতাৰ নীতি বুলিলে কি বুজা? (What do you mean by Utility principle?)
উত্তৰঃ উপযোগিতাৰ নীতিত কোৱা হৈছে যে যিমান দূৰ লৈকে কার্য বা আচৰণ সঠিক হয়, সেইবোৰে সুখ বা আনন্দ বৃদ্ধি কৰে, পৰিবৰ্তে যিবোৰ ভুল সেইবোৰে অসন্তুষ্টি বা বেদনা সৃষ্টি কৰে। সেয়েহে, উপযোগিতা হৈছে এক চৰমকাৰণবাদ নীতি। ই আকৌ এবাৰ সুখবাদৰ সৈতে সম্পর্কিত কিছুমান মৌলিক বিষয় উত্থাপন কৰে। এজন সুখবাদীয়ে বিশ্বাস কৰে যে ভাল জীবন কেৱল আনন্দ বা সুখৰ অনুসৰণ আৰু অভিজ্ঞতাত গঠিত। আনন্দ আৰু বিষৰ অনুভূতি হৈছে আমাৰ কেন্দ্ৰীয় স্নায়ুতন্ত্ৰৰ সৈতে জড়িত জৈৱিক ঘটনা, যিবোৰ আমাৰ কেন্দ্ৰীয়, স্নায়ুতন্ত্ৰৰ দ্বাৰা নিয়ন্ত্ৰণ কৰা হয়।
যেতিয়া আমি কিছুমান জৈবিক কার্য যেনে খোৱা, পান কৰা আৰু যৌন সম্ভোগ কৰা আদি সম্পাদন কৰোঁ তেতিয়া আমি নিশ্চিতভাৱে আনন্দ অনুভব কৰোঁ। যেতিয়া আমি কিছুমান বৌদ্ধিক কার্যকলাপ কৰোঁ, যেনে দৰ্শনৰ পাঠ্যপুথি পঢ়া, গীটাৰ বজোৱা, বা ছবি অংকন কৰা আদিৰ দৰে আমি আনন্দ অনুভৱ কৰোঁ। কিন্তু সদায়ে নহয়, যেতিয়া আমি সঠিক কাম কৰোঁ তেতিয়া আনন্দ অনুভৱ কৰোঁ। ইয়াৰ বিপৰীতে, যেতিয়া এই কাৰ্যবোৰ অসম্পূৰ্ণ হৈ থাকে তেতিয়া আমি বিষ অনুভৱ কৰোঁ।
১৮। ব্যক্তি স্বাধীনতাৰ গুৰুত্ব সম্পর্কে আলোচনা কৰা। (Write about the importance of individual liberty.)
উত্তৰঃ সামাজিক মূল্য বা সামাজিক ধাৰণা হিচাপে স্বাধীনতা এটা তুলনামূলকভাৱে শেহতীয়া ঘটনা। নিশ্চিতভাৱে, আমি সকলোৱে প্রাচীন গ্রীকসকলৰ স্বাধীনতা আৰু গণতন্ত্ৰৰ ধাৰণাটোৰ বিষয়ে শুনিছোঁ কিন্তু প্রাচীন কালত আপুনি যদি এথেন্সৰ বাস্তৱতাৰ কাৰক হয় তেন্তে এই শব্দবোৰ খালী হৈ পৰিছে। এথেনিয়ান সমাজত সঁচাকৈয়ে মুক্ত লোকৰ এটা সৰু গোট আৰু অর্থনীতিত ইন্ধন যোগোৱা বহুতো দাস আছে। অৱশ্যে, মহিলাসকলে ভোট দিব নোৱাৰিলে আৰু তুলনামূলকভাৱে কণ্ঠহীন আছিল। স্বাধীনতা আৰু গণতন্ত্ৰৰ আৰ্হি খুব কম। তদুপৰি, গ্ৰীকসকলৰ পিছত শতিকাবোৰত আমাৰ সামূহিক ৰাজনৈতিক দৰ্শন পৰিপক হোৱাৰ লগে লগে আমি উপলব্ধি কৰিছোঁ যে প্ৰকৃততে ব্যক্তি স্বাধীনতা আৰু গণতন্ত্ৰৰ মাজত সংঘাত আছে। মনত ৰাখিব লাগীয়া যে গণতন্ত্ৰৰ অৰ্থ হৈছে সংখ্যাগৰিষ্ঠ শাসন। এইটো ব্যক্তিগত সংখ্যালঘুসকলৰ বাবে এটা সমস্যা। এইটো বৃহত্তৰ জনসংখ্যাৰ অপ্ৰিয় উপগোটবোৰৰ বাবে এটা সমস্যা। এইটো বহু সংখ্যক লোকৰ মাজত বাস কৰা লোকসকলৰ বাবে এটা সমস্যা যিয়ে তেওঁলোকৰ সমাজসমগোত্রীয় হ’ব বুলি আশা কৰে।
এইকাৰণে ব্যক্তি স্বাধীনতা ইমান গুৰুত্বপূৰ্ণ। ই ব্যক্তিসকলক সংখ্যাগৰিষ্ঠৰ অত্যাচাৰৰ পৰা সুৰক্ষিত কৰে। ই বৌদ্ধিক, দার্শনিক, আধ্যাত্মিক আৰু অৰ্থনৈতিক বৈচিত্ৰ্যৰ এক আধাৰ স্তৰ স্থাপন কৰে যি নিশ্চিত কৰে যে এখন সমাজত সৰ্বশ্ৰেষ্ঠ সমাধানৰ বাবে পর্যাপ্ত মুক্ত ধাৰণা আছে। অর্থনৈতিক, দার্শনিক, আধ্যাত্মিক বা ভৌতিকভাৱে আগবাঢ়িব বিচৰা যিকোনো সমাজৰ বাবে ব্যক্তি স্বাধীনতা অত্যন্ত গুৰুত্বপূর্ণ।
১৯। স্বতন্ত্রতা কাক বোলে? (What is Liberty?)
উত্তৰঃ ইংৰাজী ‘Liberty’ শব্দৰ অসমীয়া প্ৰতিশব্দ হৈছে— স্বতন্ত্রতা। ‘Liberty’ শব্দটো লেটিন শব্দ Liber ৰ পৰা উদ্ভৱ হৈছে। Liber শব্দৰ অৰ্থ হৈছে স্বাধীনতা বা স্বতন্ত্রতা। অর্থাৎ নিজৰ ইচ্ছামতে কাম কৰিব পৰা অৱস্থাকে স্বতন্ত্রতা বোলা হয়। কিন্তু স্বতন্ত্ৰতাৰ এনে অর্থ গ্রহণযোগ্য নহয়। সংগঠিত সমাজ ব্যৱস্থাত কোনো ব্যক্তিৰ বাধাহীন বা নিয়ন্ত্রণহীন স্বাধীনতা থাকিব নোৱাৰে। স্বতন্ত্রতাই বাধাহীন স্বাধীনতাক নুবুজায়।
চিলিৰ মতে অত্যাধিক শাসনৰ বিপৰীত ধাৰণাই হৈছে স্বতন্ত্রতা। গেটেলৰ মতে যিবোৰ কাম কৰা উচিত, সেইবোৰ কাম কৰাৰ ক্ষমতাকে স্বতন্ত্রতা বোলা হয়। মেকেছনিৰ মতে স্বতন্ত্ৰতাই বাধাহীন অৱস্থাক নুবুজায়, বিবেকহীন কামৰ পৰিবৰ্তে বিবেকৰ প্ৰতিষ্ঠাক হে বুজায়। লাস্কিয়ে স্বতন্ত্রতাক ইতিবাচক আৰু নেতিবাচক— এই দুটা অৰ্থত ব্যৱহাৰ কৰিছে। তেওঁৰ মতে ব্যক্তিৰ বিকাশৰ কাৰণে যি পৰিৱেশৰ প্ৰয়োজন, সেই পৰিবেশত থকা বাধা নিষেধ আঁতৰ কৰাই হৈছে স্বাধীনতা। স্বতন্ত্ৰতাৰ এটা ইতিবাচক দিশ আছে। তেওঁৰ মতে যি পৰিৱেশত মানুহৰ সৰ্বোচ্চ বিকাশ সম্ভৱ হ’ব পাৰে, সেই পৰিৱেশৰ সংৰক্ষণকেই স্বাধীনতা বা স্বতন্ত্রতা বোলা হয়। প্রত্যেক ব্যক্তিৰে নিজৰ নিজৰ সম্ভাৱনা থাকে। এই সম্ভাৱনা বিকাশৰ কাৰণে অনুৰূপ পৰিৱেশৰ সৃষ্টি কৰাৰ উদ্দেশ্যে স্বতন্ত্ৰতাৰ প্ৰয়োজন।
স্বতন্ত্রতা ধাৰণাৰ বৰ্তমান যুগতহে বিকাশ হৈছে। এই ধাৰণা ব্যক্তিবাদী ভাবধাৰাৰ লগত জড়িত। সাম্প্রতিক কালত স্বতন্ত্ৰতাই যি বুজায়, প্রাচীন আৰু মধ্যযুগৰ সময়ছোৱাত এই ধাৰণাৰ প্ৰচলন নাছিল। গ্রীক চিন্তাবিদ ছক্ৰেটিছ আৰু প্লেটোৱে সমাজ তথা ৰাষ্ট্ৰৰ বিৰুদ্ধে স্বতন্ত্রতা থকা নীতি সমৰ্থন কৰা নাছিল। ছক্ৰেটিছৰ মতে দেশৰ আইন মানি চলা কার্যতহে স্বাধীনতা আছে। মধ্যযুগৰ সময়ছোৱাতো স্বতন্ত্ৰতাৰ ধাৰণাৰ বিকাশ হোৱা নাছিল। এই সময়ছোৱাত সমাজত আৰু দেশৰ শাসনৰ বিষয়ত ধৰ্মগুৰুসকলৰ প্ৰভাৱ আছিল যথেষ্ট। আৰু জনসাধাৰণে ধৰ্মীয় নীতি-নিয়ম মানি চলাৰ ওপৰতহে গুৰুত্ব দিছিল। সংস্কাৰ আন্দোলন আৰু নৱজাগৰণক স্বতন্ত্ৰতাৰ ধাৰণাৰ বিকাশৰ গুৰিধৰোতা হিচাপে বিবেচনা কৰা হয়। সংস্কাৰ আন্দোলনে মানুহক স্বাধীনভাৱে চিন্তা কৰিবলৈ প্ৰেৰণা কৰিছিল। নৱজাগৰণৰ সময়ৰ পৰা মানুহে ধর্মীয়, স্বতন্ত্রতা, অর্থনৈতিক স্বতন্ত্ৰতা আৰু ৰাজনৈতিক স্বতন্ত্ৰতাৰ দাবী উত্থাপন কৰিছিল। সেই সময়ত প্ৰচলন থকা ধর্মীয় সামাজিক, অর্থনৈতিক আৰু ৰাজনৈতিক পৰিবেশে স্বতন্ত্ৰতাৰ দাবী কৰিবলৈ প্ৰেৰণা দিছিল। স্বতন্ত্ৰতাৰ ধাৰণাৰ বিকাশত উপযোগিতাবাদী চিন্তাবিদসকলে ভালেখিনি বৰঙণি যোগাইছিল। আদর্শবাদী চিন্তাবিদ কান্ট, গ্রীণ আদিয়েও স্বতন্ত্ৰতাৰ ধাৰণাৰ বিকাশত সহায় কৰিছিল। মিলক স্বতন্ত্ৰতাৰ ধাৰণাৰ পৃষ্ঠপোষক বোলা হয়।
২০। স্বতন্ত্ৰতাৰ প্ৰকাৰসমূহ ব্যাখ্যা কৰা। (Explain the types of Liberty.)
উত্তৰঃ মেকাইভাৰৰ মতে স্বতন্ত্ৰতাই বিভিন্ন ধৰণৰ স্বতন্ত্ৰতাক বুজায় স্বতন্ত্রতাক (ক) প্রাকৃতিক স্বতন্ত্রতা, (খ) ব্যক্তিগত স্বতন্ত্রতা, (গ) ৰাজনৈতিক স্বতন্ত্রতা; (ঘ) অর্থনৈতিক স্বতন্ত্ৰতা আৰু (ঙ) জাতীয় স্বতন্ত্রতা আদি ভাগত আলোচনা কৰিব পাৰি।
(ক) প্রাকৃতিক স্বতন্ত্রতা : প্রাকৃতিক স্বতন্ত্রতাই নিজৰ ইচ্ছামতে কাম কৰিব পৰা অৱস্থাত বুজায়। সামাজিক চুক্তিৰ পৃষ্ঠপোষকসকলে প্ৰাকৃতিক স্বতন্ত্ৰতাৰ প্ৰতি সমর্থন জনাইছিল। প্রাকৃতিক অৱস্থাত ‘জোৰ যাৰ মূলক তাৰ” এই নীতিৰ প্ৰচলন আছিল। অর্থাৎ শক্তিশালী লোকসকলেহে স্বতন্ত্রতা ভোগ কৰাৰ সুবিধা পাইছিল। অর্থাৎ ৰাষ্ট্ৰৰ উৎপত্তিৰ আগতেহে মানুহে এনেধৰণৰ স্বাধীনতা ভোগ কৰিব পাৰিছিল। সাম্প্ৰতিক কালত এনেকুৱা স্বতন্ত্ৰতাৰ স্থান নাই। প্রাকৃতিক স্বতন্ত্ৰতাৰ ধাৰণাটোও গ্রহণযোগ্য নহয় কিয়নো ৰাষ্ট্ৰহীন অৱস্থাত কোনোৱে স্বতন্ত্ৰতা ভোগ কৰিব নোৱাৰে। গ্ৰীণৰ মতে মানুহৰ আত্মচেতনাই স্বতন্ত্রতা বিচাৰে, স্বতন্ত্ৰতাৰ পৰা অধিকাৰৰ সৃষ্টি হয় আৰু ৰাষ্ট্ৰৰ পৰাহে মানুহে অধিকাৰ পায়। ৰাষ্ট্ৰৰ পৰাহে নাগৰিকে অধিকাৰ পায় আৰু ৰাষ্ট্ৰইহে অধিকাৰক ৰক্ষণা-বেক্ষণ দিয়াৰ কাৰণে প্রয়োজনীয় ব্যৱস্থা গ্ৰহণ কৰে। সামাজিক চুক্তিৰ অন্যতম পৃষ্ঠপোষক কছোয়ো উল্লেখ কৰিছে যে সামাজিক চুক্তিৰ ফলত মানুহে প্ৰাকৃতিক স্বতন্ত্রতা হেৰুৱাইছিল। ইয়াৰ পৰিবৰ্তে তেওঁলোকে নাগৰিক অধিকাৰ ভোগ কৰাৰ সুবিধা পাইছিল। ৰাষ্ট্ৰবিহীন অৱস্থাত স্বতন্ত্রতা থাকিব নোৱাৰে। সুসংগঠিত আৰু সাৰ্বভৌম ৰাষ্ট্ৰতহে স্বতন্ত্ৰতা ভোগ কৰাৰ সুবিধা পোৱা যায়।
(খ) ব্যক্তিগত বা নাগৰিক স্বাধীনতা : ব্যক্তিয়ে নিজৰ ইচ্ছামতে কাম কৰিব পৰা অৱস্থাকেই ব্যক্তি স্বতন্ত্রতা বোলা হয়। ব্যক্তিগত নিৰাপত্তা, ব্যক্তিৰ ভ্ৰমণ কৰাৰ স্বতন্ত্রতা আৰু ব্যক্তিগত সম্পত্তিৰ ব্যৱহাৰ কৰাৰ স্বাধীনতাকেই ব্যক্তি স্বতন্ত্রতা বোলা হয়। বার্কাৰৰ মতে, ব্যক্তি স্বতন্ত্রতা তিনিটা বিষয়ৰ লগত জড়িত থাকে। এই তিনিটা বিষয় হৈছে— দৈহিক স্বতন্ত্রতা অর্থাৎ জীৱন, স্বাস্থ্য আৰু ভ্ৰমণ কৰাৰ বিষয়ত স্বাধীনতা, চিন্তা, বিশ্বাস আৰু মত প্ৰকাশৰ স্বতন্ত্ৰতা আৰু নিজৰ পছন্দ অনুযায়ী আনৰ লগত সম্পর্ক স্থাপন আৰু চুক্তি স্বাক্ষৰ কৰাৰ স্বাধীনতা। ব্যক্তিৰ ব্যক্তিত্ব প্ৰকাশ আৰু প্ৰতিভা বিকাশৰ বিষয়ত থকা স্বতন্ত্রতাই হৈছে ব্যক্তি স্বাধীনতা। মিলে ব্যক্তি স্বাধীনতাৰ প্ৰতি সমৰ্থন আগবঢ়াইছিল। ব্যক্তি স্বতন্ত্রতাই বাধাহীন স্বাধীনতাক নুবুজায়।
(গ) ৰাজনৈতিক স্বতন্ত্রতা : দেশৰ শাসনৰ বিষয়ত প্ৰত্যক্ষ নাইবা পৰোক্ষভাৱে অংশগ্রহণ কৰাৰ কাৰণে থকা স্বাধীনতাকেই ৰাজনৈতিক স্বতন্ত্রতা বোলা হয়। ৰাজনৈতিক স্বতন্ত্রতা থাকিলে জনসাধাৰণে তেওঁলোকৰ প্ৰতিনিধি নির্বাচন কৰিব পাৰে আৰু এই প্ৰতিনিধিসকলৰ ওপৰত জনসাধাৰণৰ নিয়ন্ত্ৰণ সাব্যস্ত কৰিব পাৰে। গণতান্ত্ৰিক আদৰ্শৰ প্ৰচলন থকা দেশতহে নাগৰিকসকলে ৰাজনৈতিক স্বতন্ত্ৰতা ভোগ কৰাৰ সুবিধা পায়। ৰাজনৈতিক স্বতন্ত্ৰতাই ভোটদানৰ অধিকাৰ, নিৰ্বাচনত প্ৰাৰ্থী হোৱাৰ অধিকাৰ, চৰকাৰী নীতি সমালোচনা কৰাৰ অধিকাৰ আদিক বুজায়। ব্যক্তি স্বতন্ত্ৰতা আৰু ৰাজনৈতিক স্বতন্ত্ৰতাৰ মাজত ঘনিষ্ঠ সম্পর্ক আছে, এটা অবিহনে আনটো ভোগ কৰাৰ সুবিধা নাথাকে।
(ঘ) অর্থনৈতিক স্বতন্ত্রতা : অর্থনৈতিক স্বতন্ত্ৰতাই অর্থনৈতিক নিৰাপত্তাক বুজায়। অর্থনৈতিক নিৰাপত্তা থাকিলেহে মানুহে নিজৰ ব্যক্তিত্ব প্ৰকাশ আৰু প্ৰতিভা বিকাশ কৰাৰ সুবিধা পাব পাৰে। নাগৰিকসকলৰ যেতিয়া কাম কৰাৰ অধিকাৰ, অৰ্থতা আৰু যোগ্যতা অনুসৰি মজুৰি পোৱাৰ অধিকাৰ, বিশ্ৰামৰ অধিকাৰ, উপযুক্ত পৰিৱেশত কাম কৰাৰ অধিকাৰ, শাৰীৰিক অক্ষমতাৰ সময়ত অর্থনৈতিক নিৰাপত্তা থাকে, তেতিয়া তেনে দেশৰ নাগৰিকৰ অর্থনৈতিক স্বতন্ত্রতা থকা বুলি কোৱা হয়। অর্থনৈতিক স্বতন্ত্রতা অবিহনে ৰাজনৈতিক স্বতন্ত্রতা আৰু নাগৰিক স্বতন্ত্ৰতা মূল্যহীন হয়। নিজৰ স্বতন্ত্ৰতা ৰক্ষা কৰাৰ কাৰণে যি লোকৰ আদালত সহায় লোৱাৰ আৰ্থিক সামর্থ নাই তেনে লোকৰ স্বাধীনতাৰ ওপৰত সকলোৱে হস্তক্ষেপ কৰিব পাৰে। যিবোৰ মানুহে জীৱন নিৰ্বাহ কৰাৰ কাৰণে সদায় চিন্তা কৰিবলগা হয়, তেনে লোকৰ কাৰণে ৰাজনৈতিক স্বাধীনতা ৰক্ষা কৰাৰ উদ্দেশ্যে প্রয়োজনীয় সময় শক্তি আৰু ধৈর্য নাথাকে। গণতান্ত্রিক আদৰ্শৰ প্ৰচলন থকা দেশসমূহৰ ৰাষ্ট্ৰীয় সুযোগ-সুবিধা সকলো লোকৰ কাৰণে মুকলি থাকে যদিও সকলো লোকে সেই সুযোগ সুবিধা ভোগ কৰাৰ সুবিধা নাপায়। দেশৰ নাগৰিকসকলক ৰাজনৈতিক আৰু নাগৰিক স্বতন্ত্রতা দিয়াটোৱে যথেষ্ট নহয়, এনেবোৰ অধিকাৰ ভোগ কৰাৰ কাৰণে তেওঁলোকৰ অৰ্থনৈতিক স্বতন্ত্রতাও থকা উচিত।
(ঙ) জাতীয় স্বতন্ত্রতা : জাতীয় স্বতন্ত্রতাই কোনো এখন দেশৰ আন দেশৰ নিয়ন্ত্ৰণৰ পৰা বাহিৰত থকা অৱস্থাক বুজায়। সার্বভৌম আৰু স্বাধীন দেশ এখনৰহে জাতীয় স্বতন্ত্রতা থকা বুলি কোৱা হয়। স্বাধীন আৰু সাৰ্বভৌম ৰাষ্ট্ৰ এখনে নিজৰ সুবিধা হোৱাকৈ আভ্যন্তৰীণ আৰু পৰৰাষ্ট্ৰ নীতি গ্ৰহণ কৰিব পাৰে। স্বাধীন দেশ এখনৰ পৰাহে নাগৰিকসকলে অধিকাৰ পায়। স্বাধীন দেশৰ নাগৰিকসকলেহে বিভিন্ন ধৰণৰ স্বতন্ত্রতা ভোগ কৰাৰ সুবিধা পায়।
