Environmental Geography Unit 5 পৰিৱেশগত কর্মসূচি আৰু নীতি, College and University Answer Bank for BA, and Post Graduate Notes and Guide Available here, Environmental Geography Unit 5 পৰিৱেশগত কর্মসূচি আৰু নীতি Solutions to each Unit are provided in the list of UG-CBCS Central University & State University Syllabus so that you can easily browse through different College and University Guide and Notes here. Environmental Geography Unit 5 পৰিৱেশগত কর্মসূচি আৰু নীতি Question Answer can be of great value to excel in the examination.
Environmental Geography Unit 5 পৰিৱেশগত কর্মসূচি আৰু নীতি
Environmental Geography Unit 5 পৰিৱেশগত কর্মসূচি আৰু নীতি Notes cover all the exercise questions in UGC Syllabus. Environmental Geography Unit 5 পৰিৱেশগত কর্মসূচি আৰু নীতি The provided here ensures a smooth and easy understanding of all the concepts. Understand the concepts behind every Unit and score well in the board exams.
Environmental Problems in Tropical, Temperate and Polar Ecosystems
ENVIRONMENTAL GEOGRAPHY
পৰিৱেশীয় ভূগোল
অতি চমু প্রশ্নোত্তৰঃ
(ক) শুদ্ধ উত্তৰটো লিখা: (Choose the correct answers:)
১। ‘চিপকো আন্দোলন ক’ৰ পৰা আৰম্ভ হৈছিল? (Where did the Chipko movement begin ?)
(ক) পশ্চিঘাট জংগল (Western Ghats Jungle
(খ) ৰাজস্থান মৰুভূমি (Rajasthan Desert.)
(গ) নর্মদা উপত্যকা (The Narmada Valley.)
(ঘ) গার্হোবাল হিমালয় (Garhwal Himalaya.)
উত্তৰঃ (ঘ) গাহোৱাল হিমালয়।
২। পাৰিপাৰ্শ্বিক নীতিয়ে নিম্নলিখিত সকলো সমস্যা — ৰ বাহিৰে সমাধান কৰে। (Environmental Policy addresses all of the following issues except ___________.
(ক) বায়ু প্ৰদূষণ (Air pollution )
(খ) পানী প্ৰদূষণ (Water pollution.)
(গ) প্রাকৃতিক দুর্যোগ (Natural disasters.)
(ঘ) অত্যাধিক মাছ ধৰা (Excessive fishing.)
উত্তৰঃ (গ) প্রাকৃতিক দুৰ্যোগ।
৩। প্ৰদূষণৰ উদ্বেগ সমাধান কৰাটো পৰিৱেশ নীতিৰ বাবে কিয় গুৰুত্বপূর্ণ ? (Why is it important for Environmental Policy to address pollution concerns ?)
(ক) প্ৰদূষণে মানৱ স্বাস্থ্যৰ ওপৰত নেতিবাচক প্ৰভাৱ পেলাব পাৰে। (Pollution can have a negative impact on human health.)
(খ) প্ৰদূষণে পৰিৱেশৰ বাবে ক্ষতিকাৰক। (Pollution is harmful to the environment.)
(গ) প্ৰদূষণৰ ফলত ব্যৱহাৰযোগ্য প্রাকৃতিক সম্পদ হ্রাস হ’ব পাৰে। (Pollution can lead to depletion of usable natural resources.)
(ঘ) ওপৰৰ সকলোবোৰ। (All of the above.)
উত্তৰঃ (ঘ) ওপৰৰ সকলোবোৰ।
৪। নিম্নলিখিত কোনটো পৰিৱেশ সুৰক্ষাৰ সৈতে সম্পর্কিত এক অসুবিধা ? (Which of the following is a difficulty associated with environmental protection ?)
(ক) ব্যয় (Expenses.)
(খ) অপ্রত্যাশিততা (The unexpected.)
(গ) স্থিৰতা (Stability.)
(ঘ) ওপৰৰ সকলোবোৰ (All of the above.)
উত্তৰঃ (ঘ) ওপৰৰ সকলোবোৰ।
৫। পাৰিপাৰ্শ্বিক নীতিৰ মুখ্য কাম কি ? (What is the main function of environmental policy ?)
(ক) প্রাকৃতিক সম্পদৰ ব্যৱহাৰ প্ৰতিহত কৰা। (Prevent the use of natural resources.)
(খ) পৰিবৱশৰ ওপৰত মানুহৰ প্ৰভাৱ হ্ৰাস কৰা। (Reducing human impact on the environment.)
(গ) প্রকৃতিয়ে মানুহৰ ওপৰত ক্ষতিকাৰক প্ৰভাৱ পেলোৱাত বাধা দিব। (Nature will prevent harmful effects on humans.)
(ঘ) প্রাকৃতিক সম্পদৰ ব্যৱহাৰ হ্ৰাস কৰা। (Reduce the use of natural resources.)
উত্তৰঃ (খ) পৰিবেশৰ ওপৰত মানুহৰ প্ৰভাৱ হ্ৰাস কৰা ।
৬। পাৰিপাৰ্শ্বিক বিষয়ত আন দেশৰ সৈতে সহযোগিতা কৰাটো কিয় গুৰুত্বপূৰ্ণ ? (Why is it important to cooperate with other countries on environmental issues ?)
(ক) পাৰিপাৰ্শ্বিক সমস্যাবোৰ সদায় স্থানীয় নহয়। (Environmental problems are not always permanent.)
(খ) আন দেশবোৰৰ কোনো পাৰিপাৰ্শ্বিক সমস্যা নাই। (Other countries have no environmental problems.)
(গ) আন দেশবোৰত অধিক পাৰিপাৰ্শ্বিক সমস্যা আছে। (Other countries have more environmental problems.)
(ঘ) ওপৰৰ এটাও নহয়। (None of the above.)
উত্তৰঃ (ক) পাৰিপাৰ্শ্বিক সমস্যাবোৰ সদায় স্থানীয় নহয়।
(খ) উত্তৰ লিখা: (Write the answer:
১। কোন চনত ষ্টকহমত বিশ্ব পৰিবৱশ সম্মিলন অনুষ্ঠিত হৈছিল ? (In which year the World Environment Summit was held in Stockholm ?)
উত্তৰঃ ১৯৭২ চনত।
২। পৰিৱেশ সুৰক্ষা আৰু সংৰক্ষণ আইনৰ ব্যৱস্থা কৰা পৃথিৱীৰ প্ৰথম দেশখনৰ নাম কি ? (What is the name of the first country in the world to enact environmental protection and conservation laws ?)
উত্তৰঃ ভাৰত।
৩। কোন চনত আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয়ভাৱে পৰিবৱশৰ ওপৰত আলোচনা কৰা হৈছিল ? (In which year was the environment discussed internationally ?)
উত্তৰঃ ১৯৭২ চনৰ ৫ জুনত ষ্টক হমত।
৪। কোন চনত বায়ু প্ৰদূষণ নিয়ন্ত্ৰণ আৰু সুৰক্ষা আইন কাৰ্যকৰী কৰা হৈছিল ? (In which year the Air Pollution Control and Protection Act was enacted ?)
উত্তৰঃ ১৯৮১ চনৰ ২১ মাৰ্চত।
৫। ভাৰতীয় বন্যপ্ৰাণী পৰিষদ কেতিয়া গঠন হৈছিল ? (When was the Wildlife Council formed in India ?)
উত্তৰঃ ১৯৫২ চনত (IBWL)।
৬। কায়টো চুক্তি কেতিয়া গ্ৰহণ কৰা হৈছিল ? (When was the Kyoto Protocol adopted ?)
উত্তৰঃ আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় চুক্তিখন ১৯৯৭ চনত ১১ ডিচেম্বৰত জাপানত কায়টো চহৰত গ্ৰহণ কৰা হৈছিল।
৭। কায়টো চুক্তি কেতিয়া বলবৎ কৰা হৈছিল ? (When did the Kyoto Protocol come into force ?)
উত্তৰঃ ২০০৫ চনৰ ১১ ফেব্ৰুৱাৰীত।
৮। কায়টো চুক্তিত বর্তমান কিমানখন দেশ জড়িত হৈ আছে ? (How many countries are currently involved in the Kyoto Protocol ?)
উত্তৰঃ ১৯২ খন।
৯। কোন চনত কানাভাই কায়টো চুক্তি ত্যাগ কৰে ? (In which year did Canabhai leave the Kyoto Protocol ?)
উত্তৰঃ ২০১২ চনৰ ডিচেম্বৰ মাহৰ পৰা।
১০৷ কায়টো চুক্তিৰ দুটা উদ্দেশ্য লিখা। (Write two objectives of the Kyoto agreement.)
উত্তৰঃ (ক) বায়ুমণ্ডলত সেউজগৃহ গেছৰ গাঢ়তা হ্ৰাসৰ ফলত গোলকীয় উষ্ণতা হ্রাসেৰে উদ্দেশ্য পূৰণ কৰে।
(খ) সেউজগৃহ গেছৰ নিৰ্গমন হ্রাস কৰা।
১১। কায়টো চুক্তিৰ প্ৰথম প্ৰতিবন্ধতাৰ কাল কেতিয়া আৰম্ভ হৈছিল ? (When did the first commitment to the Kyoto Protocol begin ?)
উত্তৰঃ ২০০৪ চনত আৰম্ভ হৈছিল আৰু শেষ হৈছিল ২০১২ চনত।
১২। CBD ৰ দুটা চুক্তি কি কি ? (What are the two agreements of CBD ?)
উত্তৰঃ কায়টো প্ৰট’কল আৰু নগ ‘যা প্রট’কল।
১৩। জৈৱ-বৈচিত্র্য সন্মিলনৰ CBD ৰ সচিবালয় কত অবস্থিত ? (Where is the Secretariat of the Biodiversity Conference CBD ?)
উত্তৰঃ কানাডাৰ মনট্রোলত অবস্থিত।
১৪। জৈৱ বৈচিত্ৰ্যৰ সন্মিলনৰ তিনিটা মুখ্য লক্ষ্য কি আছিল ? (What were the three main goals of the Conference of biodiversity ?
উত্তৰঃ জৈৱ বৈচিত্ৰ্যৰ সন্মিলনৰ তিনিটা মুখ্য লক্ষ্য হ’ল-
(ক) জৈৱ বৈচিত্ৰ্যৰ সংৰক্ষণ।
(ক) জৈৱ বৈচিত্ৰ্যৰ উপাদানবোৰৰ বহনক্ষম ব্যৱহাৰ।
(গ) জিনীত সম্পদৰ পৰা হ’ব পৰা উপকাৰ বা লাভালাভৰ বিতৰণ নিষ্পক্ষ আৰু ন্যায়সংগত কৰা।
১৫। CBD সন্মিলনৰ স্বাক্ষৰৰ বাবে ক’ত ধৰিত্ৰী সন্মিলন মুকলি কৰা হৈছিল ? (Where is the Earth Summit released for the signing of the CBD Conference ?)
উত্তৰঃ ১৯৯২ চনৰ ৫ জুনত ৰিঅ’ডি ডেনেৰিঅ’ত।
১৬। CBD ৰ সম্পূর্ণ নামটো লিখা। (What is the full name of CBD ?)
উত্তৰঃ Centre for Biological diversity.
১৭ ৷ ৰাষ্ট্ৰীয় পৰিৱেশ নীতি আইন কেতিয়া স্বাক্ষৰিত কৰা হৈছিল ? (When was the National Environmental Policy Act signed ?)
উত্তৰঃ ৰাষ্ট্ৰীয় পৰিৱেশ নীতি আইন ১৯৭০ চনত স্বাক্ষৰিত কৰা হৈছিল।
১৮। কোন বছৰত পৰিৱেশ সুৰক্ষা আইন প্ৰণয়ন কৰা হৈছিল ? (In which year was the Environmental Protection Act enacted ?)
উত্তৰঃ ১৯৮৬ চনত পৰিৱেশ সুৰক্ষা আইন প্ৰণয়ন কৰা হৈছিল।
১৯। জলবায়ু পৰিৱৰ্তনৰ ওপৰত আন্তঃচৰকাৰী পেনেলৰ মুখ্য কাৰ্যালয় কোনখন ঠাইত আছে ? (Where is the head office of the intergovernmental Panel on Climate Change located ?)
উত্তৰঃ জলবায়ু পৰিৱৰ্তনৰ ওপৰত আন্তঃচৰকাৰী পেনেলৰ মুখ্য কাৰ্যালয় জেনেভাত (Ge neva) আছে।
চমু প্রশ্নোত্তৰঃ
১ ৷ পৰিৱেশ নীতিৰ উদাহৰণসমূহ কি কি ? (What are the examples of Environmental Policy ?)
উত্তৰঃ পৰিৱেশ নীতিত পানী আৰু বায়ু প্ৰদূষণ, ৰাসায়নিক তেল ৰৈ যোৱা, স্মগ, খোৱা পানীৰ মানদণ্ড, ভূমি সংৰক্ষণ আৰু ব্যৱস্থাপনা আৰু বন্যপ্রাণী সুৰক্ষা যেনে— বিপদাপন্ন প্ৰজাতিৰ সুৰক্ষা ৰক্ষা কৰা আইন আৰু নীতি অন্তৰ্ভুক্ত থাকিব পাৰে।
২। পৰিৱেশ বা পাৰিপাৰ্শ্বিক নীতি কাক বোলে ? (What is Environmental Policy ?)
উত্তৰঃ পাৰিপাৰ্শ্বিকনীতি হৈছে পৰিৱেশগত সমস্যা সম্পৰ্কীয় আইন, নিয়মাৱলী আৰু অন্যান্য নীতি প্ৰণালীৰ প্ৰতি সংগঠন বা চৰকাৰৰ প্ৰতিশ্ৰুতি।
৩। পৰিৱেশ নীতিৰ মুখ্য কাম কি ? (What is the main function of Environmental Policy ?)
উত্তৰঃ পৰিৱেশ নীতিৰ আটাইতকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ কামটো হ’ল পৰিৱেশক প্ৰভাৱিত কৰিব পৰা মানৱীয় কাৰ্যকলাপৰ হিচাপ ৰখা।
৪। কোম্পানী এটাক কিয় পৰিৱেশ নীতিৰ প্ৰয়োজন? (Why does the company need an environmental policy ?)
উত্তৰঃ কোম্পানী এটাক পৰিৱেশ নীতিৰ প্ৰয়োজন হয় কিয়নো সাংগঠনিক সিদ্ধান্ত লোৱাৰ ক্ষেত্ৰত পাৰিপাৰ্শ্বিক মূল্যবোধ সাধাৰণতে বিবেচনা কৰা নহয় ৷
৫। পৰিৱেশ নীতি নিৰ্মাতাসকলৰ বাবে আটাইতকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ বিবেচনা কি ? (What is the most important consideration for environmental policy makers ?)
উত্তৰঃ পৰিৱেশ নীতি নিৰ্মাতাসকলৰ বাবে স্থিৰতা প্রাপ্ত কৰাৰ বাবে সম্পদ ব্যৱস্থাপনা আটাইতকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ কাৰক।
৬৷ পৰিৱেশ নীতিৰ মুখ্য লক্ষ্য কি ? (What is the main aim of environmental policy ?)
উত্তৰঃ পৰিৱেশ নীতিৰ মুখ্য লক্ষ্য হৈছে মানব কল্যাণৰ প্ৰচাৰ আৰু প্ৰাকৃতিক প্ৰণালীৰ সুৰক্ষাৰ বাবে সম্পদৰ ব্যৱহাৰ নিয়ন্ত্ৰণ কৰা বা প্ৰদূষণ হ্ৰাস কৰা।
৭। ৰাষ্ট্ৰীয় পৰিৱেশ নীতি আইন কোনে স্বাক্ষৰ কৰিছিল? (Who signed the National environmental policy act?)
উত্তৰঃ ৰাষ্ট্ৰপতি নিক্সনে ১৯৭০ চনৰ ১ জানুৱাৰীত ৰাষ্ট্ৰীয় পৰিৱেশ নীতি আইন স্বাক্ষৰ কৰিছিল।
৮৷ ৰাষ্ট্ৰীয় পৰিৱেশ নীতিৰ লক্ষ্য কি? (What is the aim of National environmental policy ?)
উত্তৰঃ ৰাষ্ট্ৰীয় পৰিৱেশ নীতিৰ লক্ষ্য হৈছে সকলো উন্নয়নমূলক কার্যকলাপত পাৰিপাৰ্শ্বিক উদ্বেগক মূল সুঁতিলৈ অনা। ই সম্পদ সংৰক্ষণৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে আৰু বিষয়বোৰ ৰক্ষা কৰাত সহায় কৰাৰ সৰ্বশ্ৰেষ্ঠ উপায় হৈছে সম্পদৰ অৱক্ষয়ৰ সলনি সম্পদৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল লোকসকলে সংৰক্ষণৰ পৰা উন্নত জীবিকা প্রাপ্ত কৰাটো নিশ্চিত কৰা।
৯। গোলকীয় উত্তাপ বৃদ্ধি কাক বোলে ? (What is Global Warming ?)
উত্তৰঃ ক্ৰমাগতভাৱে বায়ুমণ্ডলৰ উত্তাপ বাঢ়ি আহি, বায়ুমণ্ডলত বিৰাজিত উত্তাপৰ সমতা ভংগ কৰা বা তাৰ পৰিৱৰ্তন সাধন কৰা কাৰ্যকে গোলকীয় উত্তাপ বৃদ্ধি বোলে।
১০। গোলকীয় উত্তাপ বৃদ্ধিৰ দুটা কাৰক লিখা। (Write two reasons for the increase of Global Warming ?)
উত্তৰঃ গোলকীয় উত্তাপ বৃদ্ধিৰ দুটা কাৰক হ’ল—
(ক) অ’জন গেছৰ পৰিমাণ কমি অহা আৰু তাৰ ফলত অ’জন বিন্ধাৰ উৎপত্তি ঘটা।
(খ) সেউজ ঘৰ সৃষ্টিকাৰী গেছবোৰৰ পৰিমাণ বায়ুমণ্ডলত বাঢ়ি যোৱা।
১১৷ ৰাষ্ট্ৰীয় পৰিৱেশ নীতি আইনে কি সম্পাদন কৰিছিল ? (What did the national environmental policy act accomplish ?)
উত্তৰঃ ৰাষ্ট্ৰীয় পৰিৱেশ নীতি আইনে পৰিৱেশৰ বাবে এক ৰাষ্ট্ৰীয় নীতি স্থাপন কৰিছিল আৰু পৰিৱেশৰ গুণগত মানদণ্ডৰ ওপৰত এখন পৰিষদ স্থাপনৰ বাবে প্ৰদান কৰিছিল।
১২। ১৯৬৯ চনৰ ৰাষ্ট্ৰীয় পৰিৱেশ নীতি আইন কি ? (What is the National environmental policy act of 1969 ?)
উত্তৰঃ ফেডাৰেল সংস্থাবোৰে তেওঁলোকৰ কাৰ্য আৰু সিদ্ধান্তৰ পাৰিপাৰ্শ্বিক প্ৰভাৱবোৰ হৈছিল। বিবেচনা কৰাটো নিশ্চিত কৰিবলৈ ১৯৬৯ চনৰ ৰাষ্ট্ৰীয় পৰিবেশ নীতি আইন সৃষ্টি কৰা ।
১৩। পৰিৱেশ নীতিৰ দুটা সুবিধা লিখা। (Write two advantages of environmental policy.)
উত্তৰঃ পৰিৱেশ নীতিৰ দুটা সুবিধা হ’ল— পৰিৱেশ নীতিয়ে পৰিৱেশ পৰিষ্কাৰ কৰাত সহায় কৰে। সেয়েহে এইবোৰ ব্যৱহাৰ কৰি প্ৰদূষণ হ্ৰাস কৰিব পাৰি।
(খ) এক পৰিৱেশ নীতিৰ ফলাফলে সকলো ধৰণৰ প্ৰদূষণ হ্ৰাস কৰে আৰু এনেদৰে সমাজবোৰক স্বাস্থ্যৱান হোৱাত সহায় কৰে ।
১৪। পৰিৱেশ নীতিৰ দুটা অসুবিধা লিখা। (Write two disadvantages of environmental policy.)
উত্তৰঃ পৰিৱেশ নীতিৰ দুটা অসুবিধা হ’ল —
(ক) ব্যয় হৈছে পৰিৱেশ নীতিৰ মুখ্য অসুবিধা কিয়নো ইয়াক কাৰ্যকৰী কৰিবলৈ ধনৰ প্রয়োজন।
(খ) যদি আঁচনি এখন ৰাজহুৱা সমর্থন নাথাকে ই বিফল হ’ব, লগতে কেতিয়াবা ৰাজহুৱা সঁহাৰি গুৰুতৰ হ’ব পাৰে। উদাহৰণস্বৰূপে, যদি আপুনি এটা প্রাকৃতিক এলেকা সুৰক্ষিত কৰি আছে আৰু মানুহে সেই নির্দিষ্ট ক্ষেত্ৰটোৰ ওপৰত বেছি নিৰ্ভৰ কৰে।
১৫। গোলকীয় পৰিৱেশ নীতি কি ? (What is Global environmental policy ?)
উত্তৰঃ গোলকীয় পৰিৱেশ নীতি হৈছে বিশ্বব্যাপী ৰাজনৈতিক শক্তি আৰু পাৰিপাৰ্শ্বিক পৰিৱৰ্তনৰ মাজৰ সম্পৰ্ক পৰীক্ষা কৰা পৰিবেশ ব্যৱস্থাপনাৰ বাবে স্থানীয় গোলকীয় বাৰ্তালাপৰ প্ৰভাৱৰ ওপৰত বিশেষ মনোযোগ দিয়াৰ লগতে বিশ্বৰ বাবে পৰিৱেশ পৰিৱৰ্তন আৰু পৰিৱেশ শাসনৰ প্রভাৱৰ প্রতি বিশেষ মনোযোগ দিয়া হয়।
১৬। জৈৱ বৈচিত্ৰ্যৰ সংবহনৰ উদ্দেশ্য কি আছিল ? (What was the purpose of biodiversity transfer ?)
উত্তৰঃ জৈৱ বৈচিত্ৰ্যৰ সংবহনৰ উদ্দেশ্য হৈছে জৈৱ বৈচিত্ৰৰ সংৰক্ষণ দীর্ঘস্থায়ী ব্যৱহাৰৰ বাবে জাতীয় কৌশলসমূহ বিকাশ কৰা। ই প্ৰায়ে দীর্ঘস্থায়ী উন্নয়ন সম্পর্কিত মূল নথি হিচাপে দেখা যায়। সম্মিলন সভাখন ৰিও ডি জেনিৰিও ত আর্থ সন্মিলনত স্বাক্ষৰৰ বাবে ৫ জুন ১৯৯২ চনত অনুষ্ঠিত হৈছিল আৰু ১৯৯৩ চনৰ ২৯ ডিচেম্বৰত কাৰ্যকাৰী হয়। চিবিদিৰ দুটা পৰিপূৰক চুক্তি আছে – কার্টেজনা প্রোটোকল আৰু নাগোয়া প্রোটোকল।
কাৰ্টেজনা প্রোটোকল হ’ল এটা আন্তর্জাতিক চুক্তি যি জীৱিত পৰিৱৰ্তনশীল জীৱৰ এটাৰ পিছত এটা দেশৰ পৰা আন দেশত আধুনিক জৈব প্রযুক্তিৰ ফলত আন্দোলন পৰিচালনা কৰে। জৈব বৈচিত্র্য সম্পর্কিত সংবহনৰ পৰিপুৰক চুক্তি হিচাপে ২০০০ চনৰ ২৯ জানুৱাৰীত গৃহীত হৈছিল আৰু ২০০৩ ৰ ১১ চেপ্তেম্বৰত কাৰ্যকৰী হৈছিল।
১৭। কিয়োটা প্রোটোকল সম্পর্কে লিখা। (Write about the Kyoto Protocol.)
উত্তৰঃ কিয়োটা প্রোটোকল এটা বহুৰাষ্ট্ৰীয় আন্তর্জাতিক চুক্তি যি এই চুক্তিতে স্বাক্ষৰকাৰী ৰাষ্ট্ৰসমূহত সেউজগৃহ গেছ নির্গমন হ্ৰাসৰ বাবে দায়বদ্ধ। ১৯৯৭ খ্ৰীষ্টাব্দৰ ১১ ডিচেম্বৰত জাপানৰ কিয়োটা চহৰত এই চুক্তি প্ৰথম গৃহীত হয় আৰু ২০০৫ খ্ৰীষ্টাব্দৰ ১৬ ফেব্ৰুৱাৰীত প্ৰথম কাৰ্যকৰী হয়। বর্তমানে এই চুক্তিৰ দ্বাৰা ১৯২ খন দেশ দায়বদ্ধ আছে। এই চুক্তিৰ মাধ্যমত জলবায়ু পৰিৱৰ্তনৰ ওপৰত ক্ষতিকৰ প্ৰভাব পেলাব নোৱাৰাৰ দৰে বায়ুমণ্ডলত সেউজগৃহ গেছৰ পৰিমাণ কমাই অনাৰ দ্য ইউনাইটেড নেচন্স ফ্রেমওয়ার্ক কনভেনচন অন ক্লাইমেট চেঞ্জ সভাত গৃহীত লক্ষ্যমাত্ৰা সমূহক পূৰণ কৰাৰ কথা কোৱা হৈছে। ঐতিহাসিকভাবে উন্নত দেশসমূহ বায়ুমণ্ডলত সেউজগৃহ গেছৰ বৰ্তমান পৰিমাণৰ বাবে দায়ী বুলিও চিহ্নিত কৰি এই চুক্তি এই দেশসমূহক নিঃসৰণৰ পৰিমাণ কমাই অনাৰ বাবে দায়বদ্ধ কৰে। ইয়াৰ ফলত ২০০৮ ৰ পৰা ২০১২ খ্ৰীষ্টাব্দৰ মাজত প্ৰথম দায়বদ্ধতা সময়কালত ৩৭ টা শিল্পোন্নয়ত দেশৰ নিঃসৰণৰ পৰিমাণ বান্ধি দিয়া হয়।
১৮। পৰিৱেশ সুৰক্ষাত ভাৰতীয় আৰু অন্য ধৰ্ম সংস্কৃতিৰ ভূমিকা কি? (What is the role of Indian and other cultures in environmental protection ?)
উত্তৰঃ ভাৰতীয় কিছুমান ৰীতি-নীতিৰ বাবে পৰিৱেশ সুৰক্ষিত হৈ আছে। যেনে — অসমৰ বিভিন্ন জনজাতীয় মানুহবোৰৰ ঘৰৰ পিছফালে একোখনকৈ বাৰী বা ‘বস্তি’ থাকে। এই ‘বাৰী’ বা বক্তি ‘বোৰত বিভিন্ন ধৰণৰ উদ্ভিদ যেনে – আম, কঁঠাল, বগৰী, জলফাই, নেমুটেঙা, কমলা ইত্যাদি পৈত্রিক সূত্ৰে এজনৰ পিছত এজনে পাই আহিছে। এইবোৰ আমি পৈত্রিক সম্পদ বুলি বিনষ্ট নকৰো। সেয়ে এইবোৰ পৰম্পৰাগত ৰীতি-নীতিৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি বর্তি থাকে। ঠিক তেনেদৰে বেল গছ এজোপা আমি সাধাৰণতে কাটিবলৈ সাহস নকৰো কিয়নো পৰম্পৰাগতভাৱে আমি পাই আহিছো যে বেল গছৰ তলত শিৱৰ বাসস্থান। শিব হিন্দু শাস্ত্ৰৰ মূল পূজনীয় দেবতা। সেয়ে এই ধর্মীয় বিশ্বাসৰ আধাৰত বেল গছৰ নিৰ্ধন নহয়। একেদৰে আহত, বট, সিজু ইত্যাদি গছবোৰ ধৰ্মীয় মনোভাৱৰ বাবে চিৰকাল বৰ্তি আছে। আমাৰ সংস্কৃতিত ইটো কৰিব নাপায়, সিটো কৰিব নাপায়, এয়া কৰিব নালাগে, সেয়া কৰিব নালাগে ইত্যাদি ঋণাত্মক শব্দই পৰিৱেশ সুৰক্ষাত বিশেষভাৱে অৰিহণা যোগাইছে।
ৰচনাধৰ্মী প্রশ্নোত্তৰঃ
১। পৰিৱেশ আইনৰ সাংবিধানিক ব্যৱস্থাৰ বিষয়ে আলোচনা কৰা। (Discuss the constitutional provisions of environmental law. )
উত্তৰঃ পৰিৱেশ সংৰক্ষণৰ বাবে পৃথিৱীৰ সকলো দেশে আইনগত ব্যৱস্থা ৰাখিছে। পৰিৱেশৰ সমস্যা যিহেতু এটা আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সমস্যা সেইবাবে বিশ্বৰ বিভিন্ন দেশে মাজে-সময়ে মিলিত হৈ নানা প্ৰকাৰৰ আন্তৰ্জাতিক চুক্তি সম্পন্ন কৰিছে। মানৱ পৰিৱেশ সংক্রান্তত এখন বিশ্ব সম্মিলন হৈছিল ১৯৭২ চনত ষ্টকহম চহৰত। এই সন্মিলনৰ ঘোষণাখনেই আছিল পৰিৱেশ সংৰক্ষণ সংক্রান্ত ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ দ্বাৰা আয়োজিত যুগান্তকাৰী ঘোষণা। ইয়াক ১৯৭২ চনৰ ষ্টকহম ঘোষণা বুলি জনা যায়। এই সন্মিলনত বিশ্বৰ দেশসমুহে ২৬ টা নীতি গ্রহণ কৰে।
ইয়াৰ তিনিটা নীতি তলত উল্লেখ কৰা হ’ল —
(ক) স্বাধীনতা, সমতা আৰু উপযুক্ত জীৱন যাপনৰ পৰিৱেশ মানুহৰ মৌলিক অধিকাৰ।
(খ) বৰ্তমান আৰু ভৱিষ্যৎ প্ৰজন্মৰ বাবে বায়ু, পানী, মাটি, উদ্ভিদ আৰু প্ৰাণী সহিতে পৃথিৱীৰ সমস্ত প্রাকৃতিক সম্পদ ৰক্ষা কৰাটো জৰুৰী কৰ্তব্য বিবেচিত হ’ব।
(গ) জৰুৰী আৰু পুনঃনবীকৰণযোগ্য সম্পদসমূহৰ উৎপাদনৰ ক্ষেত্ৰত পৃথিৱীৰ ক্ষমতাক স্থিতাৱস্থাত ৰাখিব লাগিব ।
পৰিৱেশত উৎপন্ন হোৱা বিভিন্ন সমস্যা সমাধানৰ বাবে কিছুমান আইনী ব্যৱস্থা কৰিব লগা হৈছে। সেই আইনবোৰ ক্ৰমে- বন্য প্রাণী সংৰক্ষণ আইন (১৯৭২), বনাঞ্চল সংৰক্ষণ আইন (১৯৪০), বায়ু প্ৰদূষণ সুৰক্ষা আৰু নিয়ন্ত্রণ আইন (১৯৮১), পানী প্ৰদূষণ সুৰক্ষা আৰু সংৰক্ষণ আইন (১৯৭৪) আৰু পৰিৱেশ সংৰক্ষণ ব্যৱস্থা আইন হাতত লোৱা হৈছে। এই আইনসমূহ ৰোধ কৰিবলৈ কৰা ব্যৱস্থাসমূহৰ বৈশিষ্ট্য এনেধৰণৰ –
(ক) বন্য প্রাণী সংৰক্ষণ আইন (১৯৭২) চনত পোন প্রথম বলবৎ কৰা হয়।
(খ) এই আইনে বন্যপ্রাণী উপদেষ্টা সংসদ আৰু কন্যপ্রাণী প্রতিপালকক নিযুক্তি দি তেওঁলোকৰ ক্ষমতা আৰু দায়িত্ব নিৰ্ধাৰণ কৰে।
(গ) এই আইনে কিছুমান লুপ্তপ্রায় উদ্ভিদ প্রজাতি যেনে- বেদম চাইকাদ, নীলা ভাণ্ডা, পিটচাৰ উদ্ভিদ আদিৰ সংৰক্ষণৰ ব্যৱস্থা কৰা হয়।
বনাঞ্চল সুৰক্ষা আইন ১৯৪০ (Forest Conservation Act 1940 ): বনাঞ্চল ধ্বংস কাৰ্য ৰোধ কৰিবলৈ ১৯৪০ চনত ভাৰত চৰকাৰে বনাঞ্চল সুৰক্ষা আইন বলবৎ কৰে। জম্মু কাশ্মীৰৰ বাহিৰে ভাৰতৰ সকলো ৰাজ্যতে প্রযোজ্য। এই আইনৰ মূল বৈশিষ্ট্যসমূহ হ’ল –
(ক) এই আইনখনে ৰাজ্য চৰকাৰ বনানীকৰণ কাৰ্য ফলৱৰ্তী কৰিবলৈ ক্ষমতা প্ৰদান কৰে। অৰণ্য ভূমিক আন কামত ব্যৱহাৰ কৰিবলৈ হ’লে ৰাজ্য চৰকাৰে কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ পৰা অনুমোদন পাব লাগে।
(খ) কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ অনুমতি সাপেক্ষে কিছুমান বনজ সম্পদৰ লগত জড়িত নোহোৱা কার্য, যেনে – জলবিদ্যুৎ প্রকল্প স্থাপন, খনন কাৰ্য, সম্প্ৰচাৰ আইন স্থাপন আদি ৰূপায়ণ কৰিব পাৰিব।
(গ) বন্যপ্রাণী অভয়াৰণ্য, ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান আদিত যিকোনো ধৰণৰ খনন কাৰ্য কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ অনুমতি অবিহনে সম্পূর্ণ বন্ধ কৰিব লাগিব।
বায়ু প্ৰদূষণ সুৰক্ষা আইন ১৯৮১: ১৯৮১ চনৰ ২১ মাৰ্চত ভাৰত চৰকাৰে বায়ু প্ৰদূষণ ৰোধ কৰিবলৈ এই আইনখন বলবৎ কৰে। বৈশিষ্ট্যসমূহ তলত দিয়া হ’ল—
(ক) এই আইন মতে বায়ু প্ৰদূষণৰ সূত্ৰ হ’ল বায়ুমণ্ডলত যিকোনো গোটা, জুলীয়া নাইবা গেছীয় পদাৰ্থৰ উপস্থিতিৰ ফলত যদি মানুহ, আন জীৱ-জন্তু, উদ্ভিদ নাইবা পৰিৱেশীয় সম্পদৰ অনিষ্ট হয়, তেন্তে তাক বায়ু প্ৰদূষণ বোলে।
(খ) শব্দ প্ৰদূষণকো ১৯৮৭ চনত এই আইনৰ অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হয়।
(গ) অট ‘মবাইল যন্ত্ৰসমূহৰ পৰা নিৰ্গত ধোৱাৰ মানতে পৰীক্ষা কৰা এই আইনৰ বৈশিষ্ট্য। জল প্ৰদূষণ আৰু সুৰক্ষা আইন (১৯৭৪): এই আইনখন ১৯৮৮ চনত সংশোধন কৰা হয়।
এই সংশোধনীত কেন্দ্রীয় আৰু ৰাজ্যিক পৰ্যায়ৰ পৰিষদ গঠন কৰা হয় —
(ক) ভূ-পৃষ্ঠ আৰু ভূ-গৰ্ভৰ জল সম্পদসমূহৰ মানদণ্ড উন্নত কৰা।
(খ) জলসম্পদ সংৰক্ষণ আৰু প্ৰদূষণ ৰোধ কৰাৰ বাবে ট্ৰেইনিং আঁচনি প্রস্তুত কৰা।
(গ) জল প্ৰদূষণ সম্পৰ্কে সজাগতাৰ সৃষ্টি কৰিবলৈ আঁচনি প্ৰস্তুত কৰা।
পৰিৱেশ সুৰক্ষা আইন (১৯৮৬): ১৯৮৬ চনৰ ১৯ নৱেম্বৰ তাৰিখে পৰিবেশ সংৰক্ষণ আইন কার্যকৰী কৰা হয়। ইয়াৰ কাৰ্যাৱলী —
(ক) বিভিন্ন স্থানৰ বায়ু, পানী, মাটিৰ গুণগত মান নিৰূপণ কৰা।
(খ) পৰিৱেশ প্ৰদূষণৰ উপস্থিতিৰ সৰ্বাধিক সীমা নির্ধাৰণ ৷
(গ) বিভিন্ন অঞ্চলত উদ্যোগ স্থাপন তথা উদ্যোগিক উৎপাদনৰ ক্ষেত্ৰত বাধা প্ৰদান কৰা।
২। চমু টোকা লিখা: (Write short notes.)
(ক) পৰিৱেশ সুৰক্ষা আইন (Environmental Protection Act.)
উত্তৰঃ এই আইনখন ১৯৮৬ চনৰ ১৯ নৱেম্বৰ তাৰিখে পৰিৱেশ সুৰক্ষা আইন হিচাপে কাৰ্যকৰী কৰা হয়। এই তাৰিখতেই ভাৰতৰ প্ৰধানমন্ত্ৰী স্বৰ্গীয় ইন্দিৰা গান্ধীৰ জন্মদিন। তেখেতৰ পৰিৱেশৰ প্ৰতি সজাগতাৰ ভাৱধাৰাৰ ওপৰত শ্ৰদ্ধা জনাই এই তাৰিখত আইনখন বলবৎ কৰা হয়। এই আইনখন পুনৰ ১৯৯৪ চনত বলবৎ কৰা হয়। এই নীতিৰ অধীনত ১৮ ধৰণৰ দুৰ্ঘটনা ঘটাব পৰা আৱৰ্জনা চিনাক্তকৰণ কৰি উলিওৱা হয় আৰু এইবোৰৰ উচিত ব্যৱহাৰ, সঞ্চয় পৰিবহন আৰু নিষ্কাশনত গুৰুত্ব আৰোপ কৰা হয় ৷
এই আইন বলবৎ কৰাৰ ফলত বিভিন্ন অসুবিধাও নোহোৱাকৈ থকা নাই। এই আইনখন বলবৎ কৰা হৈছে কিন্তু আঞ্চলিকভাৱে কোনো পৰিৱেশ সুৰক্ষাৰ উপায় গ্ৰহণ কৰা হোৱা নাই। ক্ষমতাৰ অপব্যৱহাৰে কিছুমান বেআইনীভাৱে বন্যপ্রাণী ব্যবসায়, চলোৱা কাৰ্যক অৰিহণা যোগাইছে। ৰাজ্যিক ব’ৰ্ড সমূহলৈ পৰিবেশৰ উন্নতি কৰিবৰ বাবে উপযুক্ত পুঁজি যোগান ধৰা নহয়। সেয়েহে ৰাইজৰ পৰা উপযুক্ত সঁহাৰি নাপায়।
(খ) পৰিৱেশ সম্পৰ্কে জনসাধাৰণৰ মাজত সচেতনতা (Public awareness about the environment.)
উত্তৰঃ সভ্যতাৰ প্ৰসাৰণ আৰু বিজ্ঞানৰ অগ্ৰগতিৰ লগে লগে পৰিৱেশ প্ৰদূষণ সমস্যাই বিশ্বত বহু চৰ্চিত আৰু আতংকৰ কাৰণ হৈ পৰিছে। পৰিৱেশ সুৰক্ষা কৰিবৰ বাবে চৰকাৰী পদক্ষেপেই যথেষ্ট নহয়, ইয়াৰ বাবে জনসাধাৰণৰ সহযোগিতা অত্যন্ত জৰুৰী। পৰিবেশৰ ওপৰত মানুহৰ অবিবেচক কাৰ্যাৱলী যাতে অদূৰ ভবিষ্যতে কিছু নিয়ন্ত্ৰণলৈ আনিব পাৰি তাৰ বাবে জনসাধাৰণৰ মাজত পৰিবেশ সচেতনতাৰ ভাৱ আনি দিয়া অতি প্ৰয়োজন। ভবিষ্যৎ প্রজন্মলৈ এক ভয়ংকর পৃথিৱীৰ সম্মুখীন হ’ব লাগিব। পৰিৱেশৰ ভৌতিক, সামাজিক আৰু নৈতিক মূল্যৰ বিষয়ে জনসাধাৰণক অৱগত কৰাই এইবোৰ সংৰক্ষণৰ বাবে জনসচেতনতাৰ সৃষ্টি কৰিব পাৰি। এনে কিছুমান পদ্ধতি তলত উল্লেখ কৰা হ’ল –
(১) শিক্ষাৰ দ্বাৰা ছাত্ৰ-ছাত্ৰীক সচেতন কৰি তুলিব লাগিব। সেয়েহে বিদ্যালয়, মহাবিদ্যালয়ৰ পাঠ্যক্ৰমত পৰিবেশ অধ্যয়ন শিক্ষা অন্তর্ভুক্ত কৰা হৈছে।
(২) গণ মাধ্যমৰ দ্বাৰা জনসাধাৰণক সচেতন কৰি তুলিব লাগিব। ৰেডিঅ’, টিভি, কথাছবি, বাটৰ নাট, খবৰ কাগজ, শোভাযাত্রা, বৃক্ষৰোপণ আদি গণ মাধ্যম। বিশ্ব পৰিৱেশ দিৱসৰ সংগতি ৰাখি বিভিন্ন কাৰ্যকৰী পন্থা হাতত লৈ জনসাধাৰণক জাগত কৰি তুলিব লাগে।
(৩) বেচৰকাৰী সংস্থা (NGO) ৰ দ্বাৰাও বিভিন্ন ব্যৱস্থা হাতত ল’ব পাৰি। উদাহৰণস্বৰূপে চিপক’ আন্দোলন, নর্মদা বাচাও আন্দোলন আদি পৰিবেশ আন্দোলনসমূহৰ জৰিয়তে NGP বোৰে পৰিৱেশ সংৰক্ষণৰ দিশত গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছে। নর্মদা বাচাও আন্দোলনৰ লগত ‘কল্পবৃক্ষ’ নামৰ এটা NGO জড়িত হৈ আছে।
(গ) পৰিৱেশ সংৰক্ষণ আইন (১৯৮৬) (Environmental Protection Act 1986.)
উত্তৰঃ এই আইন প্ৰণয়ন কৰা হয় ১৯৭২ চনত অনুষ্ঠিত বিশ্ব পৰিবেশ সন্মিলনৰ আলোচনাৰ ভিত্তিত । ভাৰতৰ সকলো ৰাজ্যত এই আইন কার্যকৰী কৰা হৈছে। এই আইনৰ মূল বিষয়সমূহ হ’ল-
(১) পৰিৱেশ প্ৰদূষণ নিয়ন্ত্ৰণৰ বাবে নানা ধৰণৰ ব্যৱস্থা গ্ৰহণ কৰাৰ বাবে চৰকাৰক ক্ষমতা দিয়া।
(২) নানা ধৰণৰ প্ৰদূষণৰ সৰ্বোচ্চ সীমা নির্ধাৰণ কৰি দিয়া আৰু এইবিলাক কাৰ্যকৰী কৰাৰ ব্যৱস্থা গ্ৰহণ কৰা।
(৩) কল-কাৰখানা আদিৰ পৰা ওলোৱা ধোঁৱা আৰু দুষিত পদার্থ নিয়ন্ত্ৰণ কৰাৰ ব্যৱস্থা কৰা আৰু এই ব্যৱস্থাসমূহ পালন কৰাৰ বাবে উপযুক্ত তদাৰক কৰা।
(৪) দুষিত বর্জনীয় পদার্থ নষ্ট কৰা বা পুনৰ ব্যৱহাৰৰ যোগেদি এইবিলাকক দোষমুক্ত কৰাৰ কৌশল উদ্ভাৱন কৰা আৰু এই কৌশল পালন কৰিবৰ বাবে কঠোৰ ব্যৱস্থা গ্ৰহণ কৰা।
(৫) পৰিৱেশৰ বাবে বিপজ্জনক বস্তুৰ উৎপাদন আৰু আমদানি নিয়ন্ত্ৰণ কৰা।
(৬) গৱেষণাৰ সুযোগ বৃদ্ধি কৰা।
এই আইনৰ বিভিন্ন ধাৰাৰ মুখ্য বিষয় হ’ল—
(a) কোনো ব্যক্তি বা প্রতিষ্ঠানে পৰিৱেশৰ গুণমান নষ্ট হ’ব পৰা কোনো কাম কৰিব নোৱাৰিব।
(b) ১৯৮৯ চনত পৰিৱেশ সংৰক্ষণ আইনৰ কিছু সংশোধন কৰি ১৮ টা বিপজ্জনক বর্জনীয়। বস্তুৰ তালিকা এখন প্ৰস্তুত কৰি উলিয়াইছে। এই নিয়মসমূহৰ কটকটীয়া বান্ধ দিয়ে।
(c) পৰিৱেশৰ বাবে বিপজ্জনক বস্তুৰ উৎপাদন আমদানি, ৰপ্তানি আৰু সংৰক্ষণৰ নিয়ম। বান্ধি দিয়া হৈছে ইত্যাদি।
(ঘ) পানী প্ৰদূষণ নিবাৰণ আৰু নিয়ন্ত্রণ আইন। (Prevention and control of water pollution.)
উত্তৰঃ ১৯৭৪ চনত পানীৰ প্ৰদূষণ নিবাৰণ আৰু নিয়ন্ত্রণ আইন প্ৰণয়ন কৰা হয় আৰু কাৰ্যকৰী কৰা হয়।
ইয়াৰ পিছত ১৯৭৮ চনত ইয়াৰ কিছু সংশোধন কৰা হয়। এই আইনসমূহৰ বিষয়বস্তু তলত উল্লেখ কৰা হ’ল –
(১) এই আইনৰ দ্বাৰা মাটিৰ ওপৰৰ পানীৰ আৰু ভূ-গৰ্ভত থকা পানীৰ গুণগত মান নিয়ন্ত্ৰণৰ বাবে সকলো ব্যৱস্থা ল’ব পৰা ক্ষমতা চৰকাৰক দিয়া হৈছে।
(২) এই আইনে চৰকাৰক কেন্দ্ৰীয় আৰু ৰাজ্যিক প্ৰদূষণ নিবাৰণ আৰু নিয়ন্ত্ৰণ পৰিষদ গঠন কৰাৰ ক্ষমতা দিছে।
(৩) এই পৰিষদসমূহে চৰকাৰক প্ৰদূষণ নিবাৰণ আৰু নিয়ন্ত্ৰণৰ বাবে নিয়ম-কানুন প্রস্তুত কৰিবৰ পৰামৰ্শ দিব আৰু এই নিয়মসমূহ যাতে পালন কৰা হয় তাৰ প্ৰতি চকু দিব ।
(৪) এই পৰিষনসমূহে পানীৰ গুণগত মান নিৰ্ধাৰণ কৰিব আৰু পানীত মিহলি হৈ থকা দ্ৰব্যৰ সৰ্বোচ্চ সীমাও বান্ধি দিব আৰু এই সীমা অতিক্ৰম কৰিলে বিহিত ব্যৱস্থা ল’ব।
(৫) এই আইনে প্রদূষণ নিয়ন্ত্ৰণৰ নিয়ম ভঙ্গ কৰিলে শাস্তিৰ ব্যৱস্থা নিৰ্ধাৰণ কৰি দিছে।
(৬) প্রদূষিত পানী কল-কাৰখানাৰ পৰা ওলোৱাৰ পূৰ্বে শোধন কৰি পৰিষদে পৰামৰ্শ দিয়ে আৰু কাৰিকৰী দিশৰ পৰাও এই বিষয়ে পৰামৰ্শ দিয়ে।
৩। পৰিৱেশীয় নৈতিকতা বুলিলে কি বুজা ? (What do you mean by environmental ethics ?)
উত্তৰঃ চমুকৈ পৰিৱেশৰ প্ৰতি থকা মানুহৰ দায়বদ্ধতাক পৰিবেশীয় নৈতিকতা বোলে। একোটা সুস্থ পৰিবেশ গঢ় দিয়াৰ বাবে আমি পৰিৱেশৰ প্ৰতি থকা নীতি-নির্দেশনাবোৰ মানি চলা কাৰ্যই হৈছে পৰিৱেশীয় নৈতিকতা। প্রকৃতিয়ে আমাক নিৰ্মল বতাহ, পোহৰ, মাটি, পানীৰ যোগান ধৰি আমাক পৰিপুষ্ট কৰি ৰাখিব খোজে কিন্তু আমি প্ৰকৃতিৰ দিয়া মৰমৰ প্ৰতিদানক বিকৃত ৰূপে উত্তৰ দিছো । এয়া আমাৰ পৰিৱেশীয় অর্থনৈতিকতা। প্রায়েই কোৱা হয় সকলো জীৱৰ সংৰক্ষণ হ’ব লাগিব, জীয়াই থকা, আনকো জীয়াই থাকিবলৈ দিয়া ধৰণৰ নৈতিক বাক্য । এইটো সঁচা কথা যে মানৱ জাতি বাচি থাকিবলৈ হ’লে, জৈৱ-বৈচিত্ৰ্যৰ ৰক্ষণাবেক্ষণ সুনিশ্চিত হ’ব লাগিব। মানুহ আৰু প্ৰকৃতি-পৰিৱেশৰ পৰস্পৰ নিৰ্ভৰশীলতা অংগাংগীভাবে সংলগ্নিত হৈ থকা কথা। মানুহৰ ভুলৰ বাবে বহুতো জৈৱ নমুনা ইতিমধ্যে বিলুপ্ত হৈ গৈছে। আমাৰ কামত চিধাচিধি ব্যৱহৃত নহ’লেও প্ৰকৃতিত সৃষ্টি হোৱা প্ৰতিটো জীৱৰে আমি জীয়াই থকাত অৱদান আছে। উদাহৰণস্বৰূপে কেডাৰু, জেব্রা, জিৰাফ, সাপ, কীট পতংগ আমাৰ কোনো কামত নালাগে যেন অনুভব হয়, কিন্তু এই জন্তুবোৰৰ অস্তিত্ব প্ৰকৃতিত থকাটো আমাৰ সকলোৰে বাবে কাম্য।
৪। পৰিৱেশীয় নীতিশাস্ত্র কি? পৰিৱেশীয় নীতি শাস্ত্ৰীৰ সমস্যা আৰু সমাধানৰ বিষয়ে লিখা। (What is environmental ethics ? Write about the problems and solutions of environmental ethics ?)
উত্তৰঃ নীতিশাস্ত্ৰ বা নৈতিকতা দৰ্শনৰ এটা ভাগ। ই নীতি বা প্ৰমূল্যৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল যাব সহায়ত আমি কোনো এটা কার্য ভাল নে বেয়া কোনো এটা কাম কৰা উচিত নে অনুচিত তাক নিৰ্ধাৰণ কৰা হয়। এই নীতি-নিয়মসমূহ সাল-সলনি হৈ থাকে আৰু ই দেশ, জাতি, ধৰ্ম আদিৰ বিভিন্নতাৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল।
পৰিৱেশীয় নৈতিকতাই প্রকৃতি পৰিৱেশৰ সৈতে মানুহৰ নীতিশাস্ত্ৰ সম্বন্ধীয় সম্পর্ককে বুজায়। এই নীতিবিলাকে মানুহৰ পৰিৱেশৰ সম্বন্ধে থাকিব লগা দায়িত্ব, কর্তব্য মানৱ জাতিৰ প্রয়োজনীয়তা আৰু মনোযোগ ইত্যাদিৰ বিষয়ে ধ্যান-ধাৰণা দিয়ে।
এই ধৰণৰ নীতি সম্বন্ধীয় প্ৰশ্নৰ সমাধান বিচৰাৰ প্ৰয়াসেই গোলকীয় পৰিৱেশ ৰক্ষাৰ বিভিন্ন নৈতিক ধাৰণাৰ বা সূত্ৰৰ সৃষ্টি কৰিছে। পৰিৱেশবিদ গিফটর্ড পিনছ ‘টে (Gifford Pinchot) এনে এক পৰিৱেশ সংৰক্ষণৰ নীতি উলিয়ায়। তেওঁৰ মতে পৰিৱেশ সংৰক্ষণৰ মূল উদ্দেশ্য হ’ল — আটাইতকৈ বেছি সংখ্যকৰ বাবে আটাইতকৈ বেছি সময়ৰ বাবে আটাইতকৈ ভাল উৎপন্ন কৰাই পৰিৱেশীয় উপাদানসমূহৰ ব্যৱহাৰ কৰা।
বিজ্ঞানৰ উন্নতিৰ লগে লগে মানুহৰ ধাৰণা আছিল যে গোটেই পৃথিৱীখনৰ প্ৰাকৃতিক ঐতিহাখিনি মাত্ৰ মানুহৰ ব্যৱহাৰৰ কাৰণেই সৃষ্টি হৈছে। এই প্ৰাকৃতিক সম্পদখিনি ব্যৱহাৰ কৰাটো মানুহৰ জন্মগত স্বপ্ন বুলিয়েই ধাৰণা আছিল। কিন্তু বৰ্তমান বিজ্ঞানৰ অগ্ৰগতিৰ কাৰণে মানুহে বুজি পাইছে যে, পৃথিৱীৰ সকলো জীৱৰে ইটোৰ লগত সিটোৰ সম্পৰ্ক আছে। এই ধৰণৰ সম্বন্ধই এটা পৰিবেশীয় ভাৰসাম্য ৰক্ষা কৰি আছে। সেইবাবে বৰ্তমানৰ মানুহে মানুহকেন্দ্রিক দৃষ্টিভংগী ত্যাগ কৰি জীৱকেন্দ্রিক (Biocentric) দৃষ্টিভংগী গ্ৰহণ কৰিছে। Paul Taylor নাম পৰিৱেশদিজনে এই বিষয়ে চাৰিটা মূল মত প্ৰকাশ কৰে।
সেই মতসমূহ হ’ল –
(ক) মানুহ পৃথিৱীৰ আন জীৱসমূহৰ দৰেই এবিধ জীৱ।
(খ) মানুহ আৰু আন প্রজাতিসমূহ পৰস্পৰ নিৰ্ভৰশীল।
(গ) সকলো জীৱই অতুলনীয়।
(ঘ) মানৱ জাতি জন্মগতভাৱে আন জীৱতকৈ উচ্চখাপৰ নহয়।
এই জীৱকেন্দ্ৰীয় মনোভাৱৰ পৰা Paul Taylor-এ পৰিবেশৰ বিষয়ে মানুহে মানি চলিবলগীয়া তিনিটা মূল নীতি আগবঢ়ায়।
সেইকেইটা হ’ল-
(ক) আমি কোনো প্রাকৃতিক অমূল্য সম্পদ ধ্বংস কৰিব নালাগে।
(খ) আমি প্রাকৃতিক পৰিৱেশতন্ত্ৰৰ গতানুগতিক কার্যপ্রণালী হস্তক্ষেপ কৰি ইয়াৰ সালসলনি।
(গ) আমি প্রাণীসমূহক বিপথে পৰিচালিত কৰিব নালাগে।
ওপৰত দিয়া নীতিসমূহ মানি চলিবলৈ হ’লে আমি চিকাৰ কৰা, মাছ মৰা, গছ-গছনি কটা .ইত্যদি সকলো বন্ধ কৰিব লাগিব আৰু নিৰামিষভোজী হ’ব লাগিব। কিন্তু মানুহো যিহেতু প্ৰকৃতিৰ এটা অংশ আৰু মানুহো খাদ্য শৃংখলৰ এটা অভিন্ন অংশ গতিকে মানুহে প্রাকৃতিক পৰিৱেশৰ পৰাই আহাৰ সংগ্ৰহ কৰিব লাগিব। C.B. Jeryan-এ কৈছে যে, মানুহ যিহেতু পৃথিৱীৰ আটাইতকৈ বুদ্ধিমান, উন্নত মগজুৰ প্ৰাণী সেয়েহে ই পৰিৱেশকে নিজৰ সুবিধা মতে পৰিচালনা কৰাৰ প্ৰৱণতা থকাটো স্বাভাবিক।
মানুহৰ এই বুদ্ধিমত্তাও প্ৰাকৃতিকভাবেই সৃষ্টি হোৱা। গতিকে এই জ্ঞান আৰু বুদ্ধিমত্তা প্ৰাকৃতিক পৰিবেশৰ লগত সহযোগ আৰু সন্মান কৰি প্ৰকৃতিৰ পৰা উৎকৃষ্ট ফল আহৰণ কৰাটো মানুহৰ লক্ষ্য হোৱা উচিত। গতিকে মানুহে নিজৰ বিচাৰ-বুদ্ধিৰে পৃথিৱীখনক পৰিচালিত কৰি অধিক উন্নত কৰাৰ ঠাই আছে, কিন্তু ই সম্ভৱ হ’ল যদিহে মানুহে নিজকে প্ৰকৃতিৰ অংগ বুলি ভাবে।
প্ৰাকৃতিক পৰিৱেশ ৰক্ষা কৰোতে সঘনাই আমি কিছুমান দোমোজাৰ সন্মুখীন হ’ব লগা হয়। উদাহৰণস্বৰূপে জনসংখ্যা বৃদ্ধিৰ ফলত হোৱা খাদ্য নাটনিৰ ঘাটি পুৰাবলৈ যদি বনাঞ্চল বাসে কৰি খেতিপথাৰলৈ পৰিণত হয় তেন্তে পৰিৱেশ ধ্বংস হ’ব। আনহাতে যদি এই ধৰণৰ অনুমতি দিয়া নহয় তেতিয়া খাবলৈ নাপাই মানুহ মৰিব পাৰে। এই বিষয়ে পৰিবেশবিদসকলে অধ্যয়ন কৰি মত প্ৰকাশ কৰিছে যে, যদি এনেদৰে খাদ্যৰ নাটনি পূৰাবলৈ অধে-মধে বনাঞ্চল কৰিবলৈ দিয়া হয় তেতিয়া মানুহে অনতিপলমে পৃথিৱীৰ বৃহৎ বনাঞ্চলসমূহ ধ্বংস কৰি মৰুভূমিত পৰিণত কৰিব। পৃথিৱীৰ বিভিন্ন প্রাণীবিলাকৰ বিৱৰ্তনৰ ধাৰা লক্ষ্য কৰি আমি এনে বহুত প্ৰাণী পৃথিৱীৰ বুকুৰ পৰা নিশ্চিহ্ন হোৱাৰ উদাহৰণ দেখা যায়। গতিকে মানুহে নিজৰ উন্নত বিচাৰ বুদ্ধিৰে প্ৰাকৃতিক পৰিৱেশক ধ্বংসৰ পৰা ৰক্ষা কৰি পৃথিৱীৰ বিশাল পৰিস্থিতিতন্ত্ৰৰ সালন ৰক্ষা কৰি চলা উচিত।
৫। পৰিৱেশ সংৰক্ষণৰ বাবে পৰিৱেশ মন্ত্রণালয়ে প্ৰকাশ কৰা পৰিৱেশ নিয়মাৱলী আৰু নিৰ্দেশাৱলীৰ হাত পুথিখনৰ বিষয়ে চমুকৈ লিখা। (Write briefly about the handbook of rules and guidelines published by the Ministry of Environment for the protection of the environment ?)
উত্তৰঃ পৰিৱেশ সংৰক্ষণ আৰু বন মন্ত্রণালয়ে এখন পৰিৱেশ নিয়মাবলী আৰু নিৰ্দেশাৱলীৰ হাতপুথি প্ৰকাশ কৰিছে। হাত পুথিখনত পৰিৱেশ সংৰক্ষণৰ সৈতে জড়িত ইতিমধ্যেই উল্লেখ কৰা আইন আৰু বিধানসমূহৰ জটিল দিশসমূহৰ সৰলীকৃত ব্যাখ্যা দি আইনগত দিশৰ বাস্তৱ ৰূপায়ণৰ দিহা দিছে। হাতপুথি থকা কেইটামান গুৰুত্বপূৰ্ণ দিশ তলত উল্লেখ কৰা হ’ল—
(ক) এটা বৃহৎ উদ্যোগ বা বৃহৎ উন্নয়নমুখী আঁচনিৰ ৰূপায়ণ কৰাৰ আগতে পৰিবেশৰ ওপৰত পৰিব পৰা সম্ভাব্য কু-প্ৰভাৱৰ (environmental impact assessment) বিষয়ে অধ্যয়ন কৰিবলৈ কিদৰে আগবাঢ়িব লাগে আৰু এনে প্ৰতিবেদনৰ প্ৰয়োজনীয়তা যে বিধিগতভাৱেই দৰকাৰ তাৰ ব্যাখ্যা দিছে।
(খ) পৰিৱেশৰ ওপৰত পৰা কু-প্ৰভাৱৰ বিষয়ে কোনবোৰ উদ্যোগে পৰিবেশ সম্বন্ধীয় হিচাপ (environmental audit) কৰিব লাগে, কিনা কৰিব লাগে আৰু কেতিয়া কৰিব লাগে, সেই বিষয়ে ব্যাখ্যা।
(গ) পৰিৱেশ অনুজ্ঞাপত্ৰসমূহৰ প্ৰপত্ৰ এইবিলাকত যথাযথ ব্যাখ্যা বা পৰিসংখ্যা ভৰোৱাৰ পৰামৰ্শাৱলী আৰু কেনেদৰে কেতিয়া আবেদন কৰিব লাগে, সেই সম্বন্ধীয় ব্যাখ্যা।
(খ) কেনেবোৰ উন্নয়নমূলক আঁচনি বা উদ্যোগৰ কাম-কাজ আৰম্ভ কৰাৰ আগতে পৰিবেশৰ অনুজ্ঞাপত্ৰ ল’ব লাগে আৰু এই অনুজ্ঞাপত্ৰ কোনবোৰ অনুষ্ঠান-প্রতিষ্ঠানে দিয়ে সেই বিষয়ৰ ব্যাখ্যা।
(ঙ) উদ্যোগ স্থাপনৰ বাবে লোনেবোৰ ঠাই বাদ দিয়া হৈছে বা কোন কোনবোৰ ঠাই পৰিবেশ সংৰক্ষণৰ দিশৰ পৰা সংবেদনশীল আৰু এইক্ষেত্ৰত মানি চলিবলগীয়া শিমুহৰ বিষয়ে পৰামৰ্শাৱলী।
৬। পৰিৱেশ নীতি কি চমুকৈ আলোচনা কৰা। (What is Environmental Policy ? Discuss briefly.)
উত্তৰঃ পাৰিপাৰ্শ্বিক নীতি পৰিৱেশৰ ওপৰত মানৱ কাৰ্যকলাপৰ প্ৰভাৱ সম্পৰ্কে চৰকাৰ বা আন ৰাজহুৱা আৰু ব্যক্তিগত সংগঠনৰ যিকোনো পদক্ষেপ, বিশেষকৈ সেইবোৰ ব্যৱস্থা যিবোৰ পৰিৱেশতন্ত্ৰৰ ওপৰত মানৱ কাৰ্যকলাপৰ ক্ষতিকাৰক প্ৰভাৱ প্ৰতিৰোধ বা হ্রাস কৰাৰ বাবে প্ৰস্তুত কৰা হৈছে। পাৰিপাৰ্শ্বিক নীতিৰ প্ৰয়োজন কিয়নো সাংগঠনিক সিদ্ধান্ত লোৱাৰ ক্ষেত্ৰত পাৰিপাৰ্শ্বিক মূল্যবোধ সাধাৰণতে বিবেচনা কৰা নহয়। তাৰ দুটা মুখ্য কাৰণ আছে। প্ৰথমতে, পাৰিপাৰ্শ্বিক প্ৰভাৱবোৰ হৈছে অর্থনৈতিক বাহ্যিকতা। প্ৰদুষণকাৰীসকলে সাধাৰণতে তেওঁলোকৰ কামৰ পৰিণাম বহন নকৰে, নেতিবাচক প্ৰভাৱবোৰ প্ৰায়ে আন ঠাইত হয়। দ্বিতীয়তে, প্রাকৃতিক সম্পদবোৰৰ মূল্য প্রায় সদায়ে কম হয় কিয়নো সেইবোৰৰ প্ৰায়ে অসীম উপলব্ধতা আছে। বুলি ধাৰণা কৰা হয়।
একেলগে ১৯৬৮ চনত আমেৰিকান পৰিস্থিতিবিদ গেৰেট হাডিনে ‘কমন্সৰ ট্ৰেজেডী’ (the tragedy of the commons) বুলি অভিহিত কৰিছিল। পাৰিপাৰ্শ্বিক নীতি হৈছে পৰিৱেশগত সমস্যা সম্পৰ্কীয় আইন নিয়মাবলী আৰু অন্যান্য নীতি প্ৰণালীৰ প্ৰতি সংগঠন বা চৰকাৰৰ প্ৰতিশ্ৰুতি। এই বিষয়বোৰৰ ভিতৰত আছে সাধাৰণতে বায়ু আৰু পানী প্ৰদূষণ, আবর্জনা ব্যবস্থাপনা, পৰিবেশতন্ত্র ব্যবস্থাপনা, জৈৱ বৈচিত্ৰ্যৰ ৰক্ষণাবেক্ষন প্ৰাকৃতিক সম্পদৰ ব্যৱস্থাপনা, কন্যপ্ৰাণী আৰু বিপদাপন্ন প্রজাতি। উদাহৰণস্বৰূপে, পাৰিপাৰ্শ্বিক নীতিৰ সন্দৰ্ভত গোলকীয় উষ্ণতা বৃদ্ধি আৰু জলবায়ু পৰিৱৰ্তনৰ সমস্যা সমাধানৰ বাবে বিশ্ব স্তৰত এক পৰিবেশ শক্তিমুখী নীতি ৰূপায়ণৰ সমাধান কৰিব পাৰি। কীটনাশক আৰু বহু প্ৰকাৰৰ ঔদ্যোগিক আবর্জনাকে ধৰি বিষাক্ত পদার্থৰ শক্তি বা নিয়ন্ত্ৰণ সম্পৰ্কীয় নীতিবোৰ পৰিৱেশ নীতিৰ বিষয়ৰ অংশ। এই নীতিটো ইচ্ছাকৃতভাবে মানৱ কাৰ্যকলাপ প্ৰভাৱিত কৰিবলৈ আৰু ইয়াৰ দ্বাৰা জৈৱ ভৌতিক পৰিৱেশ আৰু প্ৰাকৃতিক সম্পদৰ ওপৰত অবাঞ্ছিত প্ৰভাৱ প্ৰতিহত কৰিবলৈ, লগতে পৰিৱেশৰ পৰিবৰ্তনবোৰে মানুহৰ ওপৰত অগ্ৰহণযোগ্য প্রভাব নপৰাটো নিশ্চিত কৰিবলৈ ইচ্ছাকৃতভাৱে গ্ৰহণ কৰিব পাৰি।
৭। পৰিৱেশ সম্পৰ্কে গোলকীয় আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় আৰু স্থানীয় স্তৰৰ ওপৰত আলোচনা কৰা। (Discuss the environment at the global, international and local levels.)
উত্তৰঃ বৰ্তমান পৃথিৱীৰ বিজ্ঞানীসকলৰ দ্বাৰা জনাজাত আৰু নথিভুক্ত ১.৮ নিযুত প্রজাতি আছে। অৱশ্যে, বিজ্ঞানীসকলে অনুমান কৰিছে যে পৃথিৱীত উদ্ভিদ আৰু প্ৰাণীৰ প্ৰজাতিৰ সংখ্যা ১.৫ৰ পৰা ২০ বিলিয়নলৈ পৃথক হ’ব পাৰে। এনেদৰে বেছিভাগ প্ৰজাতি এতিয়াও আবিষ্কাৰ হোৱা নাই।
পৃথিৱীৰ বেছিভাগ জৈৱ সমৃদ্ধ ৰাষ্ট্ৰ দক্ষিণত আছে, যিবোৰ হৈছে উন্নয়নশীল ৰাষ্ট্ৰ। ক্যাষ্ঠত, জৈৱ বৈচিত্ৰাৰ শোষণ কৰিবলৈ সক্ষম বেছিভাগ দেশ হৈছে উত্তৰৰ ৰাষ্ট্ৰ। অৱশ্যে এই ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ জৈৱ বৈচিত্ৰাৰ স্তৰ কম। এনেদৰে উন্নত বিশ্বই এই ধাৰণাটো সমৰ্থন কৰিবলৈ আহিছে যে জৈৱ বৈচিত্ৰক ‘গোলকীয় সম্পদ’ বুলি গণ্য কৰিব লাগিব। অৱশ্যে যদি জৈৱ বৈচিত্ৰাই সকলো ৰাষ্ট্ৰৰ দ্বাৰা ভাগ-বতৰা কৰিব লগা এক উমৈহতীয়া সম্পত্তি সম্পদ গঠন কৰিব লাগে, তেন্তে তেল বা ইউৰেনিয়াম বা আনকি ইন্টেল-লেকটুবেল আৰু প্ৰযুক্তিগত দক্ষতাক নিৰ্ধাৰণৰ বাবে বিশ্বব্যাপী বাদ দিয়াৰ কোনো কাৰণ নাই। সকলোধৰণৰ প্ৰাকৃতিক সম্পদৰ ভাগ-বতৰাৰ বিষয়ে চিন্তা কৰি বিশ্বৰ বৈপ্লৱিক পৰিবৰ্তন অবিহনে ইয়াৰ জৈৱিক বৈচিত্ৰ্যৰ ওপৰত ভাৰতৰ সাৰ্বভৌমত্বৰ সৈতে আপোচ কৰিব নোৱাৰি।
ভাৰততকৈ অধিক বৈচিত্র্য থকা দেশবোৰ দক্ষিণ আমেৰিকা যেনে— ব্রাজিল আৰু দক্ষিণ পূব এছিয়াৰ দেশ যেনে— মালয়েছিয়া আৰু ইণ্ডোনেছিয়াত অৱস্থিত। অৱশ্যে এই দেশবোৰত পোৱা প্ৰজাতিবোৰ আমাৰ নিজৰ প্ৰজাতিতকৈ পৃথক। এইটোৱে আমাৰ নিজৰ জৈৱ বৈচিত্ৰ্যক এক মুখ্য অর্থনৈতিক সম্পদ হিচাপে সংৰক্ষণ কৰাটো অত্যাৱশ্যকীয় কৰি তোলে। আন কেইখনমান মেগাডাইভাৰচিটি ৰাষ্ট্ৰ জৈৱ প্ৰযুক্তি আৰু জেনেটিক ইঞ্জিনীয়াৰিঙ বাবে তেওঁলোকৰ প্ৰজাতিবোৰ শোষণ কৰাৰ প্ৰযুক্তি বিকশিত কৰিছে, ভাৰতে কৰিবলৈ সক্ষম।
সমগ্ৰ বিশ্বতে, জৈৱিকভাৱে সমৃদ্ধ প্রাকৃতিক অঞ্চলবোৰৰ মূল্য এতিয়া অকল্পনীয় মূল্যৰ বুলি ক্ৰমান্বয়ে প্ৰশংসা কৰা হৈছে। বিশ্ব ঐতিহ্য সন্মিলনৰ দৰে আন্তৰ্জাতিক চুক্তিয়ে এনে ক্ষেত্রসমূহক সুৰক্ষা আৰু সমৰ্থন কৰাৰ চেষ্টা কৰে। ভাৰত এই সন্মিলনত স্বাক্ষৰকাৰী আৰু বিশ্ব ঐতিহ্যক্ষেত্ৰ হিচাপে কেইবাটাও সুৰক্ষিত এলেকা অন্তর্ভুক্ত কৰিছে। ইয়াৰ ভিতৰত আছে ভূটান আৰু ভাৰতৰ মাজৰ সীমান্তত মানস, অসমৰ কাজিৰঙা, উত্তৰ-পূৰ্বাঞ্চলৰ ভৰতপুৰ, হিমালয়ৰ নন্দীদেৱী আৰু পশ্চিমবংগৰ গংগা বদ্বীপৰ সুন্দৰবন। ভাৰতে বিপদাপন্ন প্ৰজাতিৰ বাণিজ্যৰ সম্মিলনত স্বাক্ষৰ কৰিছে যাৰ উদ্দেশ্য হৈছে বিপদাপন্ন উদ্ভিদ আৰু জীৱ-জন্তুৰ সামগ্ৰীৰ ব্যৱসায় নিয়ন্ত্রণ কৰি আৰু পোহনীয়া জন্তুৰ ব্যৱসায় নিয়ন্ত্ৰণ কৰি তেওঁলোকৰ ব্যৱহাৰ হ্ৰাস কৰা ।
৮। ৰাষ্ট্ৰীয় পৰিৱেশ নীতিৰ বিষয়ে চমুকৈ লিখা। (Write briefly about the National environmental policy.)
উত্তৰঃ ৰাষ্ট্ৰীয় পৰিৱেশ নীতিৰ লক্ষ্য হৈছে সকলো উন্নয়নমূলক কার্যকলাপত পাৰিপাৰ্শ্বিক উদ্বেগক মূল সুঁতিলৈ অনা । ই সম্পদ সংৰক্ষণৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে আৰু বিষয়বোৰ ৰক্ষা কৰাত সহায় কৰাৰ সৰ্বশ্ৰেষ্ঠ উপায় হৈছে সম্পদৰ অৱক্ষয়ৰ সলনি সম্পদৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল লোকসকলে সংৰক্ষণৰ পৰা উন্নত জীৱিকা প্ৰাপ্ত কৰাটো নিশ্চিত কৰা। ই যুক্তি দিয়ে যে পাৰিপাৰ্শ্বিক অবক্ষয়ৰ ফলত প্ৰায়ে জনসংখ্যাৰ মাজত দৰিদ্ৰতাৰ আৰু দুৰ্বল স্বাস্থ্যৰ ফলাফল হয়।
ৰাষ্ট্ৰীয় পৰিৱেশ নীতি আইনে পৰিৱেশৰ বাবে ৰাষ্ট্ৰীয় নীতি স্থাপন কৰিছিল আৰু পৰিৱেশৰ গুণগত মানদণ্ডৰ ওপৰত এখন পৰিষদ স্থাপনৰ বাবে প্ৰদান কৰিছিল। ফেডাৰেল সংস্থাবোৰে তেওঁলোকৰ কাৰ্য আৰু সিদ্ধান্তৰ পাৰিপাৰ্শ্বিক প্ৰভাৱবোৰ বিবেচনা কৰাটো নিশ্চিত কৰিবলৈ ১৯৬৯ চনত ৰাষ্ট্ৰীয় পৰিবেশ নীতি আইনখন সৃষ্টি কৰা হৈছিল। ৰাষ্ট্ৰপতি নিক্সনে ১৯৭০ চনৰ ১ জানুৱাৰীত এই আইনখন স্বাক্ষৰিত কৰিছিল।
ৰাষ্ট্ৰীয় পৰিৱেশ নীতিৰ অন্তর্নিহিত নীতিবোৰে আলোকপাত কৰে।
(ক) বহনক্ষম উন্নয়ন প্ৰক্ৰিয়াত মানুহৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা। যিয়ে গুরুত্ব দিয়ে।
(খ) পৰিৱেশ সম্পদৰ অগোটা যোগ্যতা আৰু অতুলনীয় মূল্য।
(গ) সকলোৰে বাবে বিকাশৰ অধিকাৰ।
(ঘ) পাৰিপাৰ্শ্বিক সম্পদৰ ব্যৱহাৰত সমতা।
এই আঁচনিখনৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ উদ্দেশ্যবোৰৰ ভিতৰত আছে —
(ক) গুৰুত্বপূৰ্ণ পাৰিপাৰ্শ্বিক সম্পদৰ সংৰক্ষণ।
(খ) আন্তঃপ্রজন্মগত সমতা।
(গ) দৰিদ্ৰ লোকৰ বাবে জীৱিকা সুৰক্ষা।
(ঘ) অৰ্থনৈতিক আৰু সামাজিক বিকাশত পাৰিপাৰ্শ্বিক উদ্বেগৰ একত্ৰীকৰণ।
(ঙ) পাৰিপাৰ্শ্বিক সম্পদ ব্যৱহাৰত দক্ষতা পারিপার্শ্বিক শাসন।
(চ) পৰিৱেশ সংৰক্ষণৰ বাবে সম্পদ বৃদ্ধি।
এই আঁচনিখনে ওপৰোক্ত উদ্দেশ্যবোৰ পূৰণ কৰাৰ বাবে বিভিন্ন ৰণনীতি ৰাখিছে যাৰ লক্ষ্য হৈছে —
(ক) নিয়ন্ত্রক সংস্কাৰৰ জৰিয়তে বিদ্যমান পাৰিপাৰ্শ্বিক সম্পদৰ সংৰক্ষণ।
(খ) শিক্ষা, তথ্য, গৱেষণা, ক্ষমতা নিৰ্মাণ আৰু প্ৰযুক্তিগত উদ্ভাৱনৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰা।
(গ) বিদ্যমান নীতিবোৰৰ ছেদকৰোল সহযোগিতা আৰু সময়ে সময়ে মূল্যাংকন কৰা ।
৯। পৰিৱেশ আৰু পৰিৱেশ সংৰক্ষণ বুলিলে কি বুজা ? পৰিৱেশ সংৰক্ষণ কৰিবলৈ কি কি ব্যৱস্থা গ্ৰহণ কৰাৰ প্ৰয়োজন হয় লিখা। (What do you mean by environment and environmental protection?Write down what steps need to be taken to save the environment.)
উত্তৰঃ জীৱ জগতৰ অন্তৰ্গত প্ৰতিবিধ প্রাণী আৰু উদ্ভিদৰ জীৱন-যাপনৰ বাবে যিবোৰ মূল উপাদানৰ প্ৰয়োজন সেইবোৰৰ সমষ্টিকে এক কথাত পৰিৱেশ বুলিব পাৰি। অন্য কথাত ক’বলৈ হ’লে পৰিবেশ বোলোতে আমি বাস কৰা ঠাইখনৰ চাৰিওফালে থকা প্ৰাকৃতিক আৰু সামাজিক অৱস্থাৰ সমষ্টিকে বুজায়। গতিকে মানুহৰ চাৰিওফালে থকা প্ৰাকৃতিক আৰু সামাজিক, জীৱ থকা আৰু নিৰ্জীৱ বিভিন্ন পদাৰ্থ আৰু অৱস্থাৰ সমষ্টিকে কোনো এক নিৰ্দিষ্ট ঠাইৰ পৰিবেশ (Environment) বোলে। অর্থাৎ ঠাইভেদে পৰিৱেশো ভিন্ ভিন্ ধৰণৰ হ’ব পাৰে। মানুহ আৰু পৰিৱেশৰ মাজৰ সম্বন্ধ সুদূৰপ্ৰসাৰী। মানুহে জীৱন ধাৰণৰ লগতে নিজৰ আৰু সমাজৰ সকলো প্ৰকাৰৰ প্ৰগতিৰ বাবে পৰিৱেশৰ ওপৰত যথেষ্ট নির্ভৰশীল। কিন্তু বিশ্বত বৰ্ধিত জনসংখ্যাৰ নানা প্ৰকাৰ অভাৱ-অনাটন দূৰ কৰিবলৈ যোৱাৰ ফলত পৰিৱেশ নানা প্ৰকাৰে দূষিত হ’বলৈ লাগিছে। এই দুষিত পৰিৱেশ জীৱ-জগতৰ বাবে সঁচাকৈয়ে বিপদজনক। মানুহৰ দ্বাৰা এইদৰে পৰিবেশ দুষিত হোৱাৰ ফলত মানুহকে আদি কৰি সকলো প্ৰকাৰৰ জীৱ জন্তুৰ জীৱনলৈ এক ভয়ানক বিপর্যয় আহি পৰিছে।
এই দূষিত পৰিৱেশে আজি বিশ্বব সকলোবোৰ চিন্তাশীল লোককে চিন্তিত কৰি তুলিছে। মানুহ আৰু পৰিবেশৰ মাজৰ সঙ্কলিত অবস্থা অবিহনে মানুহৰ প্ৰকৃত সুখ-শাস্তিৰ কথা চিন্তা কৰিব নোৱাৰি। পৰিবেশ আৰু মানুহৰ মাজত সম্বলিত বাতাবৰণ বজাই ৰাখিব নোৱাৰিলে মানুহে প্ৰকৃত সুখ-শান্তিৰ পৰা সদায়ে বিৰত হ’ব লাগিব। সেয়েহে আজি বিশ্ববাসীৰ প্ৰতিগৰাকী সচেতন ব্যক্তিৰ মনতে মানুহ আৰু পৰিবেশৰ মাজত সম্ভলিত বাতাবৰণ সৃষ্টি কৰাৰ চিন্তা আহি পৰিছে। মানুহে ব্যক্তিগত অথবা সামাজিক প্ৰগতিৰ বাবে পৰিৱেশক অকল ব্যৱহাৰ কৰিলেই নহ’ব। পৰিৱেশ আৰু মানুহৰ মাজত সঙ্কলিত অবস্থা বজাই ৰাখিহে পৰিৱেশক ব্যৱহাৰ কৰিব লাগিব। পৰিৱেশৰ এই ব্যবস্থাকে কোৱা হয় পৰিবেশ সংৰক্ষণ বুলি। পৰিৱেশ ব্যৱহাৰতকৈ ইয়াৰ সংৰক্ষণহে আজি বেছি গুৰুতৰ হৈ পৰিছে।
আজি দ্রুতগতিত বাঢ়ি অহা বিশ্বব জনসংখ্যাৰ ঘনত্বই পৰিৱেশৰ নানাবিধ উপাদানৰ ওপৰত এক তীব্ৰ হেঁচাই সৃষ্টি কৰিছে। ফলস্বৰূপে প্রাকৃতিক তথা মানৱ পৰিবেশৰ ক্ষেত্র নানা প্ৰকাৰৰ বিশৃঙ্খলতাই দেখা দিছে। আমাৰ পৰিৱেশত থকা নানাবিধ উপাদানৰ মাজত লাহে লাহে ভাৰসাম্যতা বিলুপ্ত হোৱাৰ অৱকাশ ঘটিবলৈ লৈছে আৰু এইদৰে সৃষ্টি হোৱা ভাৰসাম্যহীন। অৱস্থাই আমাৰ পৰিৱেশ লাহে লাহে দুষিত কৰিব লাগিছে। ধৰাৰ বুকুত উদ্ভৱ হ’বলৈ লোৱা এই দুষিত পৰিৱেশে আজি বিশ্বৰ সকলোবোৰ সচেতন নাগৰিককে চিন্তাত পেলাইছে। মানুহৰ নিজৰ ব্যক্তিগত সুখ সন্তোষৰ বাবে নিজৰ নিজৰ ইচ্ছা অনুসৰি যিকোনো কাম কৰিবলৈ লোৱাৰ ফলত পৰিৱেশৰ নানাবিধ উপাদানৰ ব্যৱহাৰৰ ক্ষেত্ৰত উদ্ভৱ হোৱা বিশৃঙ্খলাই আমাৰ অতিকৈ আৱশ্যকীয় পৰিৱেশ দিনে দিনে বিনষ্ট হ’বলৈ লাগিছে। এই কাৰ্যৰ ফলস্বৰূপে আমি আজি আমাৰ সামাজিক তথা ব্যক্তিগত জীবনত নানা প্ৰকাৰৰ আহুকাল উদ্ভৱ হ’বলৈ পাইছে। এনেকুৱা সমস্যাবোৰে আজি ধাপৃষ্ঠৰ মানুহৰ জীৱনলৈ নানা প্ৰকাৰৰ ৰোগ, ব্যাধি সৃষ্টি কৰি তেওঁলোকৰ জীৱনত সুখ-শান্তি নোহোৱা কৰি পেলাইছে। সেয়েহে আমাৰ পৰিৱেশ যাতে দুষিত হ’ব নোৱাৰে এই কথাৰ ওপৰত আমি আজি যথেষ্ট যত্নপৰ হোৱাটো তেনেই বাঞ্ছনীয়। আমি মনত ৰখা উচিত যে আমাৰ পৰিৱেশ দুষিত কৰিছো আমি মানৱ সমাজখনেহে।
গতিকে প্রকৃতি প্রদত্ত এই মনোমোহা পৰিবেশ দূষিত কৰাৰ পৰা আমি প্ৰত্যেকে আঁতৰি থকাটো আমাৰ নৈতিক দায়িত্ব বুলি অনুভৱ কৰা উচিত আৰু আমাৰ পৰিৱেশ কিদৰে দুষিত নোহোৱাকৈ ৰাখিব পাৰি সেই বিষয়েহে চিন্তা কৰাৰ প্ৰয়োজন আহি পৰিছে। এই উদ্দেশ্যে আজি বিশ্বৰ প্ৰতিখন দেশে পৰিৱেশ ব্যৱহাৰ কৰাৰ লগতে তাৰ যথোপযুক্ত সংৰক্ষণৰ কথাহে চিন্তা কৰিবলৈ লৈছে। এই উদ্দেশ্য ফলবতী কৰাৰ বাবে বৰ্তমান বিশ্বৰ জনগণই নানা প্ৰকাৰৰ কাৰ্যপ্ৰণালী হাতত লৈছে আৰু এই কার্যপ্রণালীবোৰ সফলতাৰে কাৰ্যকৰী কৰিব পাৰিলে আমাৰ পৰিৱেশ সুখময় আৰু আনন্দায়ক হৈ থাকিব। এনেকুৱা ব্যৱস্থাবোৰৰ ভিতৰত আছে —
(ক) পর্যাপ্ত পৰিমাণে বনানীকৰণ আৰু অভয়াৰণ্য স্থাপন।
(খ) পার্বত্য ভূমিবোৰত ভূমিক্ষয় তথা পৰিৱেশিক ভাৰসাম্য ৰক্ষা হোৱাৰ বাবে জধে মধে গছ কটা, মাটি কটা, জুমখেতিৰ প্ৰচলন, জীৱ-জন্তু ধ্বংস কৰা কাৰ্য ৰোধ কৰা।
(গ) সমাজৰ পৰা নিৰক্ষৰতা দূৰ কৰি মানুহৰ মাজত সুস্থ পৰিবেশৰ আৱশ্যকতাৰ বিষয়ে সজাগকৰা।
(ঘ) প্ৰদূষণ নিয়ন্ত্ৰণকাৰী অনুষ্ঠান-প্ৰতিষ্ঠানৰ দ্বাৰা পোৱা অনুজ্ঞাপত্ৰৰ দ্বাৰাহে যানবাহন সজাগ কৰা। চলোৱা, উদ্যোগ স্থাপন আদিৰ ব্যৱস্থা কৰা।
(ঙ) জধে-মধে খেতি পথাৰত ৰাসায়নিক সাৰ তথা নানা প্ৰকাৰৰ কীটনাশক মাৰাত্মক বিষাক্ত দৰব প্ৰয়োগ বন্ধ কৰা।
(চ) নগৰ-মহানগৰৰ পৰা উৎপন্ন হোৱা নানা প্ৰকাৰৰ আৱৰ্জনাবোৰ বিজ্ঞানসন্মত আৱৰ্জনানাশক কার্যপ্রণালীৰ ব্যৱস্থাকৰণ আদিয়েই অন্যতম।
১০। কিয়োটো প্রোটোকল কি? চমুকৈ আলোচনা কৰা ? (What is Kyoto Protocol ? Briefly discuss? )
উত্তৰঃ কিয়োটো প্রেটোকল হ’ল এটি বহুৰাষ্ট্ৰীয় আন্তর্জাতিক চুক্তি যিটোৱে স্বাক্ষৰকাৰী ৰাষ্ট্ৰবিলাকক গ্রীণহাউচ গেছ নির্গমন হ্ৰাসৰ বাবে দায়বদ্ধ কৰে। ১৯৯৭ চনৰ ১১ ডিচেম্বৰ তাৰিখে কিয়োটো চহৰত এই চুক্তি প্ৰথম গৃহীত হয় আৰু ২০০৫ চনৰ ১৬ ফেব্ৰুৱাৰীত প্রথম কার্যকৰী হয়। বর্তমানে এই চুক্তিৰ দ্বাৰা ১৯২ খন দেশ দায়বদ্ধ হৈছে। এই চুক্তিৰ মাধ্যমত জলবায়ু পৰিৱৰ্তনৰ ওপৰত প্ৰভাৱৰ পেলোৱা গ্ৰীণহাউচ গেছৰ পৰিমাণ বায়ুমণ্ডলত কম কৰাৰ কাৰণে ‘দ্যা ইউনাইটেড নেশ্যনচ্ ফ্লেমওর্ক কনভেনখুন অন ক্লাইমেট চেঞ্জ সভাই গৃহীত লক্ষ্যসমূহক পূৰণ কৰাৰ সিদ্ধান্ত লোৱা হৈছে। ঐতিহাসিকভাৱে উন্নত দেশবিলাক বায়ুমণ্ডলত শ্ৰীণহাউচ গেছৰ বৰ্তমানে দেখা দিয়া পৰিমাণৰ বাবে দায়ী বুলিও এই চুক্তিয়ে চিহ্নিত কৰে।
এই চুক্তিয়ে এই দেশবিলাকক নিঃসাৰ পৰিমাণ কম কৰাৰ কাৰণে দায়বদ্ধ কৰে। ইয়াৰ বা ২০০৮ ৰ পৰা ২০১২ চনলৈ প্ৰথম দায়বদ্ধতাৰ সময়ছোৱাত ৩৭ খন শিল্পোন্নত দেশৰ নিসেকার নিঃসৰণৰ পৰিমাণ বান্ধি দিয়া হয়। ২০১২ চনত এই চুক্তিক পৰিবৰ্তন কৰি উপস্থাপন কৰা হয়, যিটো ‘দহা সংশোধনী’ নামেৰে পৰিস্থিত। এই সংশোধনী অনুসৰি কেৱল মাত্র ২০২০ চনলৈকে ইউৰোপীয় দেশ বিলাকক নিঃসৰণৰ পৰিমাণ কম কৰাৰ প্ৰস্তাৱ দিয়া হয়। দুষিত সৃষ্টিকাৰীৰ ৰাষ্ট্ৰ বিলাকক ক্ষতিপুৰণ দিয়াৰ বাবে বাধা কৰিবৰ কাৰণে কিয়োটো পৰিৱৰ্তী এটা আইনগত গাঠনিৰ চেষ্টা চলাইছে যিটোৱে ২০১৫ চনৰ ডিচেম্বৰ মাহত পেৰিচ চহৰত উপস্থাপিত হয়। চীন, ভাৰত আৰু মাৰ্কিন যুক্তৰাষ্ট্ৰ এই ধৰণৰ আইনী দায়বদ্ধতাৰ বাবে স্বাক্ষৰ নকৰিবৰ বাবে চেষ্টা চলাইছে।
