Sociology of Kinship Unit 1 ভূমিকা, College and University Answer Bank for BA, B.com, B.sc, and Post Graduate Notes and Guide Available here, Sociology of Kinship Unit 1 ভূমিকা Solutions to each Unit are provided in the list of UG-CBCS Central University & State University Syllabus so that you can easily browse through different College and University Guide and Notes here. Sociology of Kinship Unit 1 ভূমিকা Question Answer can be of great value to excel in the examination.
Sociology of Kinship Unit 1 ভূমিকা
Sociology of Kinship Unit 1 ভূমিকা Notes cover all the exercise questions in UGC Syllabus. The Sociology of Kinship Unit 1 ভূমিকা in India provided here ensures a smooth and easy understanding of all the concepts. Understand the concepts behind every Unit and score well in the board exams.
৭। দ্বিপাক্ষিক বংশধাৰা আৰু একপক্ষীয় বংশধাৰাৰ মাজত পাৰ্থক্য কি? (What is the difference between bilateral descent and unilineal descent?)
উত্তৰঃ দ্বিপাক্ষিক বংধাৰা আৰু একপক্ষীয় বংধাৰাৰ মাজত পাৰ্থক্য হ’ল—
দ্বিপাক্ষিক বংশধাৰাত পিতৃ আৰু মাতৃ উভয়ৰে পূৰ্বপুৰুষ পৰিয়ালক সমান অংশীদাৰ বুলি বিবেচনা কৰা হয়। আনহাতে একপক্ষীয় বংশধাৰাত পিতৃ আৰু মাতৃ উভয়ৰে পূৰ্বপুৰুষৰ পৰিয়ালক সমান অংশীদাৰ বুলি বিবেচনা কৰা নহয়। যিকোনো এজনৰ পূৰ্বপুৰুষৰ মান্যতাক গুৰুত্ব দিয়া হয়।
৮। উভয় পিতৃ-মাতৃৰ মাধ্যমেৰে বংশধাৰাৰ ধাৰণা কৰা দুখন দেশৰ নাম লিখা। (Write the names of the two countries that conceive of lineage through both parents?)
উত্তৰঃ কানাডা আৰু উত্তৰ আমেৰিকা ।
৯। সম্বন্ধ আৰু বংশধাৰাৰ মাজত পাৰ্থক্য কি? (What is the difference between kinship and descent?)
উত্তৰঃ সম্বন্ধ শ্রেণী পিতৃদিশ অথবা মাতৃ-উভয় দিশত গঢ় লয় উঠে। আনহাতে বংশদ্ভূত / বংশ পিতৃ অথবা মাতৃ যিকোনো এটা দিশতহে গঢ় লৈ উঠিব পাৰে।
১০। দ্বিগুণ একপক্ষীয় বংশধাৰা কি? (What is double unilineal descent?)
উত্তৰঃ দ্বিগুণ একপক্ষীয় বংশদ্ভূত / বংশ এনে এক প্ৰণালী বা ৰীতি, য’ত সমাজে পিতৃলোক আৰু মাতৃলোক উভয়কে মান্যতা দিয়ে কিন্তু প্রত্যেকক প্রত্যাশাৰ এক বেলেগ বেলেগ আনুষঙ্গিক অংশসমূহ প্ৰদান কৰে।
১১। মাতৃতান্ত্রিক বাসস্থানৰ ধাৰণাটো কি? (What is the concept of matriarchal residence?)
উত্তৰঃ মাতৃতান্ত্রিক বাসস্থান এটা নিয়মৰ দ্বাৰা স্থাপন কৰা হয় যে, এগৰাকী মহিলা পৰিপক্কতা প্রাপ্ত কৰাৰ পিছত তেওঁৰ মাতৃৰ ঘৰত থাকে আৰু বিবাহৰ পিছত তেওঁৰ স্বামীক তেওঁৰ পয়িািলৰ সৈতে থাকিবলৈ আনে। ইয়াৰ বিপৰীতে পুত্ৰসকলে বিবাহৰ পিছত তেওঁলোকৰ প্ৰসৱৰ ঘৰৰ পৰা আঁতৰি গৈ তেওঁলোকৰ পত্নীৰ ঘৰত যোগদান কৰে।
১২। সমাজবিজ্ঞানত আৱাসিক আৰ্হি কি? (What is the residential norm in sociology?)
উত্তৰঃ সমাজ বিজ্ঞানীসকলে এই প্রথাক হোমোগেমি বলি কয় জাতি ধর্মীয় পৃষ্ঠভূমি, বয়স, শিক্ষা আৰু বা সামাজিক শ্ৰেণীৰ দৰে একে বৈশিষ্ট থকা লোকসকলক বিয়া কৰা ব্যক্তিৰ আৰ্হি।
১৩। পিতৃতান্ত্রিক আৰু মাতৃতান্ত্রিক বাসস্থান কি? (What are patriarchal and matriarchal residences?)
উত্তৰঃ পিতৃতান্ত্ৰিক হৈছে বাসস্থানৰ আটাইতকৈ সচৰাচৰ প্ৰকাৰ হোৱাৰ সৈতে, ই হৈছে এনে এক প্ৰক্ৰিয়া য’ত বিবাহিত দম্পতী এজনে মানুহজনৰ পিতৃ-মাতৃৰ সৈতে বা অতি ওচৰত বাস কৰে। ইয়াৰ বিপৰীতে, এক মাতৃতান্ত্রিক প্ৰণালী হৈছে এনে এক প্ৰণালী য’ত বিবাহিত দম্পতীয়ে মহিলাগৰাকীৰ পিতৃ-মাতৃৰ সৈতে বা ইয়াৰ ওচৰত বাস কৰে।
১৪। বাসস্থানৰ পৈত্রিক স্থানীয় নিয়ম কি? (What are the patriarchal rules of residence?)
উত্তৰঃ এজন পুৰুষ প্রাপ্ত বয়স্ক হোৱাৰ পিছত তেওঁৰ দেউতাতকৰ ঘৰত থাকে আৰু বিবাহৰ পিছত তেওঁৰ পত্নীক পৰিয়ালৰ সৈতে থাকিবলৈ লৈ আহে বুলি এটা নিয়মৰ দ্বাৰা পিতৃতান্ত্ৰিক বাসস্থান গঠন কৰা হয়। ইয়াৰ বিপৰীতে, ছোৱালীবোৰে বিয়া কৰোঁতে তেওঁলোকৰ প্ৰসৱৰ ঘৰৰ পৰা আঁতৰি যায়।
১৫। বাসস্থান সম্পৰ্কে পৃথিৱীৰ আটাইতকৈ সচৰাচৰ আৰ্হিটো কি? (What is the most common housing norm in the world?)
উত্তৰঃ বৈবাহিক বাসস্থানৰ পিছত ৰাজ্যবোৰ ব্যাপকভাৱে পৃথক হয়, কিন্তু বিশ্বব্যাপী নৃতাত্ত্বিকভাৱে প্ৰমাণিত সমাজত, আটাইতকৈ সচৰাচৰ বাসস্থানৰ আৰ্হি হৈছে পিতৃতান্ত্রিক য’ত মহিলাসকলে তেওঁলোকৰ স্বামীৰ পৰিয়ালৰ সৈতে থাকিবলৈ যায়।
১৬। সমাজবিজ্ঞানত অধিভুক্ত আত্মীয়তা কি? (What is the affiliation kinship in sociology?)
উত্তৰঃ অধিভুক্ত এই আত্মীয়তা বিবাহৰ ওপৰত আধাৰিত। স্বামী আৰু পত্নীৰ মাজৰ সম্পৰ্ককো আত্মীয়তাৰ এক মৌলিক ৰূপ বুলি গণ্য কৰা হয়। সমাজতাত্বিক স্নাইডাৰে যুক্তি দিছিল যে সকলো আত্মীয়তা তেজ (কনচাংগিনিল) বা বিবাহৰ (এফাইনেল) পৰা উদ্ভৱ নহয় ৷
১৭। আত্মীয়তাত অধিভুক্ত কি? (What is affiliation to kinship?)
উত্তৰঃ পৰিয়ালৰ সদস্যসকলৰ মাজৰ সম্পৰ্কৰ স্বীকৃত আইনী স্থিতি বা অধিক নির্দিষ্টভাৱে পিতৃ-মাতৃ আৰু সন্তানৰ মাজৰ আইনী সম্পৰ্কৰ বাবে অধিভুক্ত হৈছে আইনী শব্দ। ফিলিয়েচন হৈছে শিশু আৰু শিশুৰ পিতৃ-মাতৃৰ মাজত থকা সম্পর্ক, পিতৃ-মাতৃ একে হওঁক বা বিপৰীত লিংগৰ হওঁক।
১৮। কিয় বিবাহক মৈত্রীবন্ধনৰ এটা ৰূপ হিচাপে বিবেচনা কৰা হয়? (Why marriage is considered a form of alliance?)
উত্তৰঃ বিবাহক মৈত্রীবন্ধনৰ এটা ৰূপ হিচাপে বিবেচনা কৰা হয়। কাৰণ, যেতিয়া আমি কোনো এক ব্যক্তিৰ লগত বিবাহপাশত আবদ্ধ হও তাৰে অৰ্থ এইটো যে, এই আদান-প্ৰদানৰ প্রতিজ্ঞাই এজনক আনজনৰ সহায় আৰু সহযোগিতাৰে দায়ত্ব পালন কৰি যোৱাটোক বুজায়। মৈত্রীবন্ধন মানেইহ’ল সহায়-সহযোগিতাৰে সম্পৰ্ক আগুৱাইনিয়া। যিকোনো সমস্যা আত্মীয়তাৰ ভাৱেৰে সমাধান কৰাটো মৈত্রীবন্ধনৰ দায়িত্ব। বিবাহৰ দ্বাৰা স্থাপন হোৱা সম্বন্ধক নিজস্বতাৰ চিন দিয়া আৰু বংশৰ মান বজাই ৰাখি সম্বন্ধ আত্মীয়তাৰে গঢ়াতো হ’ল মৈত্রীবৃন্ধনৰ নিয়ম। সেয়েহে বিবাহক মেত্রীবন্ধনৰ এটি ৰূপ হিচাপে জনা যায়।
১৯। সংস্কৃতিয়ে সামাজিক বিজ্ঞানত প্ৰভাৱ পেলায় নে? বুজাই লিখা। (Does culture affect sociology? Explain it.)
উত্তৰঃ হয়, সংস্কৃতিয়ে সামাজিক বিজ্ঞানত প্ৰভাৱ পেলায়। কাৰণ, সংস্কৃতিয়ে মানুহৰ বিশ্বাস আৰু ব্যৱহাৰক প্ৰতিষ্ঠা কৰে। সমাজতাত্ত্বিক দৃষ্টিভংগীৰ সংস্কৃতি এক মূল ধাৰণা। সংস্কৃতিক ধাৰণা আৰু সামাজিক ধাৰণা মিলিত একতা সৃষ্টি কৰে। ৰীতি-নীতি, প্ৰথা, বিশ্বাস, ধর্ম ইত্যাদিয়ে সামাজিকতাত্ত্বিকতাৰ ওপৰত প্ৰভাৱ পেলায়। সমাজভেদে সংস্কৃতি ভিন্ন হ’ব পাৰে। কিন্তু সমাজ আৰু সংস্কৃতি সদায় মিল থাকিব। আমি নিজৰ শ্ৰেণী অনুযায়ী প্রতিষ্ঠা কৰা প্ৰতিটো সংস্কৃতিয়ে সমাজত এক নতুন ধাৰণাৰ সৃষ্টি কৰি আহিছে।
গতিকে সামাজিক বিজ্ঞানত সংস্কৃতিয়ে যথেষ্ট প্রভাৱ পেলায়। সংস্কৃতিপূর্ণ সমাজ এখনে মানুহৰ জীৱনত বিশেষ ঠাই গ্ৰহণ কৰে।
২০। সামাজিক বিজ্ঞানত সংস্কৃতি কি? উদাহৰণসহ লিখা। (What is culture in sociology? Write in with example.)
উত্তৰঃ সংস্কৃতিয়ে জীৱবিজ্ঞানৰো অধিক মানৱতত্ত্বক আৱৰি ৰাখে৷ উদাহৰণস্বৰূপে, আমাৰ নিয়মাৱলী আৰু মূল্যবোধ আৰু গল্পসমূহ যি আমি চৰ্চা কৰো, শিক্ষা বা অৰ্জন কৰা আচৰণসমূহ, ধৰ্মীয় বিশ্বাস, শিল্প আৰু আধুনিকতা ইত্যাদি। সংস্কৃতিয়ে একশ্ৰেণীৰ বিশ্বাস আৰু অনুশীলনক উপস্থাপন কৰে। আৰু সমাজে সেই বিশ্বাস আৰু অনুশীলনক মানুহৰ মাজত ভাগ কৰি দিয়ে৷ সমাজভেদে সংস্কৃতি ভিন্ন হয়, গতিকে সমাজত সংস্কৃতি বুলিলে কোনো এক নির্দিষ্ট ধাৰণাক বুলিব নোৱাৰি। সমাজ অবিহনে সংস্কৃতি আৰু সংস্কৃতি অবিহনে সমাজ উপস্থাপন হ’ব নোৱাৰে। সংস্কৃতিয়ে আমাক আমাৰ নিৰ্দিষ্টতাৰ প্ৰতি এক ব্যক্তি হিচাপে আৰু সমাজত সামাজিক ব্যক্তি হিচাপে এক দিশ নিদৰ্শন কৰে। ধৰ্ম, বিশ্বাস, পৰম্পৰা, নীতি-নিয়ম, ভাষা, শ্রেণী আদি অন্তর্ভুক্ত হৈ সংস্কৃতিয়ে সমাজক একগোট কৰি ৰখাত মুখ্যতা পালন কৰে। বংশবিশেষে, শ্রেণীবিশেষে আৰু সমাজ বিশেষে সংস্কৃতি ভিন্ন হয়। যাক আমি সন্মান, শ্ৰদ্ধা আৰু মান ৰক্ষা কৰি সমাজত আগুৱাই নিয়াত সহায় কৰো। সংস্কৃতি মানৱ-জাতিৰ এক সামাজিক দিক্ আৰু অ-জৈৱ সৃষ্টি। মানৱ-জীৱনৰ উৎসাহ, উদ্দীপনা, ৰীতি, নিয়ম, সু-শৃংখলতাত সংস্কৃতিয়ে স্থান লয়। সমাজ অৰ্থাৎ সামাজিকতা সংস্কৃতিৰ লগত সদায় জড়িত।
২১। বংশধাৰা তত্ত্বৰ উদ্ভব সম্পর্কে লিখা। (Write about the invention of descent theory.)
উত্তৰঃ বংশধাৰা তত্ত্ব ১৯৪০ ৰ পৰা ১৯৬০ ৰ দশকলৈকে ব্ৰিটিছ সামাজিক নৃবিজ্ঞানত প্ৰভাৱ বিস্তাৰ কৰে। একে সময়কালত এই তত্ত্ব মার্কিনী সাংস্কৃতিক নৃবিজ্ঞানত প্ৰভাৱশালী আছিল। এই তত্ত্বৰ কেন্দ্ৰীয় ভাৱনা এক ফালে আছিল ভূখণ্ড আৰু জ্ঞাতিত্বৰ সম্পৰ্ক নির্ণয়, আনফালে পৰিয়াল আৰু অধিকতৰ বৃহত্তৰ সামাজিক একক যেনে ক্লান, জেন আৰু চিব এইসকলৰ আন্তঃসম্পর্ক উৎঘাটন। বংশধাৰা তত্ত্ব বিৱৰ্তনবাদৰ পৰা জন্মলাভ কৰে। পৰৱৰ্তী পৰ্যায়ত যেনে ক্ষেত্ৰ ভিত্তিক গৱেষণা আৰু ক্ৰিয়াবাদী তত্ত্ব শক্তিশালী হৈ উঠে, তেতিয়া এই ভাৱনা নৃতাত্ত্বিকসকলৰ দৃষ্টিত দৃঢ় হয় এনেকে যে সামাজিক সংগঠনৰ প্ৰধান একক হৈছে গোষ্ঠী। আৰু লাহে-লাহে বিৱৰ্তনবাদী ধাৰণা যেনে গোষ্ঠী মনুষ্য প্ৰজাতিৰ বিৱৰ্তনৰ কোন পৰ্যায়ত উদ্ভাৱিত হ’ল আকৌ গুৰুত্বহীন হৈ পৰিল। ইয়াৰ পৰিৱৰ্তে সামাজিক সংগঠন হিচাপে গোষ্ঠী কেনেকৈ সামাজিক ভাৰসাম্য নিশ্চিত কৰে এইধৰণৰ প্ৰসংগ গুৰুত্বপূৰ্ণ হৈ উঠে। ব্ৰিটিছ নৃবিজ্ঞানী ৰেডক্লিফ ব্রাউন আৰু পিছলৈ মেয়াৰ ফোৰ্টচ, ইভানচ্ প্ৰিচাৰ্ড প্ৰধানত আফ্ৰিকাত কাৰ্য কৰে আৰু গৱেষণাৰ সহায়ত গোষ্ঠী তত্ত্ব তৈয়াৰ কৰে। এই তত্ত্ব ইমানে শক্তিশালী আছিল যে এটা সময়ত নৃতাত্ত্বিকসকলৰ মনত হৈছিল পৃথিৱীৰ সকলো সমাজতেই গোষ্ঠী কিংবা বংশ আছে, ফৰাচী নৃবিজ্ঞানী ক্লদ লেভী স্টছৰ মৈত্রীবন্ধন তত্ত্ব পিছলৈ গৈ বংশধাৰা তত্ত্বক ম্লান কৰিছে।
২২। সমাজত বংশধাৰা ৰীতিৰ গুৰুত্ব সম্পর্কে লিখা।
(Write about the importance of descent in society.)
উত্তৰঃ একশ্রেণী বা একগোষ্ঠীৰ লোকক আমি সমাজ বুলি কওঁ। যি এক নিৰ্দিষ্ট অঞ্চলত বাস কৰে আৰু একে সংস্কৃতিৰ অংশভাগ হৈ পৰে। ব্যক্তিৰ পূৰ্বপুৰুষৰ পৰা সৃষ্টি হোৱা বংশই একোখন সমাজত নিজৰ অংশ প্রতিষ্ঠা কৰে। বংশধাৰাই ব্যক্তিজনৰ পৰিচয়, স্থিতি সংস্কৃতি ব্যক্ত কৰে আৰু বংশধাৰাৰ গুৰুত্বতা সমাজত অধিক। একো একোটা বংশধাৰাই একোখন সমাজ আগুৱাই নিয়াত সহায় কৰে । পূৰ্বপুৰুষে মানি আহা নতুবা সৃষ্টি কৰা ‘সংস্কাৰ-সংস্কৃতিয়ে নৱপ্ৰজন্মৰ জ্ঞান-সংস্কাৰক শুদ্ধ আৰু পৰিষ্কাৰ কৰি সমাজ এখনক সুকীয়া কৰি গঢ়ি দিয়াত গুৰুত্ব ভূমিকা পালন কৰে। বংশধাৰাই মিলা-প্ৰীতি, আদৰ-সাদৰ, মৰম-স্নেহ বজাই ৰখাত আমাক শিক্ষা দি যায়, যাৰ জৰিয়তে আমি সমাজখনত শান্তি আৰু স্নেহ ৰক্ষা কৰি এখন সমাজক আন এক উন্নত সমাজলৈ পৰিৱৰ্তিত কৰিব পাৰো। বংশধাৰাই সচাঁ অৰ্থত এখন সমাজ গঢ়ি তোলে, যি সমাজ আমাৰ পৰিচয় হয়। গতিকে বংশধাৰাই সমাজ এখনক পূৰ্ণ কৰে। সেয়েহে সমাজত বংশধাৰাৰ গুৰুত্বতা যথেষ্ট।
২৩। আধুনিক সমাজৰ দৃষ্টিত নৱস্থানীয় আবাসৰ প্ৰয়োজনীয়তা লিখা। (Write the importance of neolocal residence in modern society.)
উত্তৰঃ নৱস্থানীয় আবাস বুলিলে এনে এক আবাসক বুজায় য’ত নৱবিবাহিত জাতক-জাতিকাই নিজৰ স্থায়ী বংশবৰ্গৰ পৰা আঁতৰত থাকি এক নিজা নিৱাসস্থান নিশ্চিত কৰে নিজৰ পৰিয়ালক আগুৱাই নিয়াৰ স্বাৰ্থত । বৰ্তমান আধুনিক সমাজৰ দৃষ্টিত নৱস্থানীয় আবাস প্রয়োজনীয়তা নুই কৰিব নোৱাৰে। সময় সাপেক্ষে প্রত্যেকৰে প্ৰয়োজনীয়তা সলনি হয়। সেয়েহে প্রয়োজন ব্যক্তিৰ নিজৰ সপোনৰ ঘৰখন সজোৱাৰ সম্পূৰ্ণ অধিকাৰ থাকে। নিৱাসৰ স্থান নিগাজী কৰাৰ অৰ্থ এয়া নহয় আন পৰিয়ালৰ ব্যক্তি বা বংশধৰৰ লগত কোনো সম্পর্ক নাথাকিব। নিজৰ কৰ্ম, ইচ্ছা, প্রয়োজনীয়তাক লক্ষ্য কৰি নৱস্থানীয় আবাস গঢ়ি তোলাটো আধুনিক সমাজৰ বাবে এক যোগাত্মাক দৃষ্টিভংগী হোৱাটো উচিত।
বিবাহপাক্ষত আৱদ্ধ হোৱাৰ পিছত দম্পতিৰ ৱনস্থানীয় আবাসত নিজৰ স্থান বনাই লোৱাটো বর্তমান আধুনিক সমাজত নিচেই সাধাৰণ৷ নৱস্থানীয় আবাসত এটি সৰু পৰিয়ালে জীৱ-নযাপন কৰে। যেনেকৈ পৰিয়াল ডাঙৰ হৈ আন এক নতুন পৰ্যায় আৰম্ভ হয় তেতিয়া নৱস্থানীয় আবাসৰ যোগাত্মক দিশ আধুনিক সমাজক উন্নত চিন্তা ধাৰাৰ দিশে আগুৱায়। নৱস্থানীয় আবাসত এক নতুন নিবাসৰ স্থান থাকে যত এজন ব্যক্তিয়ে রিবাহপাশত আৱদ্ধ হোৱাৰ লগতে সামাজিক আৰু আৰ্থিকভাৱে সক্ৰিয় হৈ পৰে।
২৪। মৈত্রীবন্ধনৰ ধাৰণা আলোচনা কৰা। (Discuss the concept of alliance theory.)
উত্তৰঃ মৈত্রীবন্ধনৰ ধাৰণাক আদান-প্ৰদানৰ ধাৰণাৰ এক সামান্য ৰূপ হিচাপে জনা যায়, আত্মীয়তাৰ সম্পৰ্ক অধ্যয়নৰ এক গঠনমূলক পদ্ধতি। মৈত্রীবন্ধন ধাৰণা 1980 (১৯৮০) দশক পর্যন্ত বেছিভাগ নৃতাত্ত্বিক ফৰাচী কাৰ্যক কেন্দ্ৰ কৰে, মনোবিশ্লেষণ, দৰ্শক আৰু ৰাজনৈতিক দর্শনসহ।
‘বিবাহ-মৈত্রীবন্ধন’ৰ অনুমান এই গঠনত উদ্ভৱ হৈছিল, বিভিন্ন পৰিয়াল আৰু আত্মীয়তাৰ সং আত্ম-নিৰ্ভৰতাৰ দিশে প্ৰদৰ্শন কৰিছিল ৷ মৈত্রীবন্ধনৰ ধাৰণাই আস্তঃ ব্যক্তিক সম্পর্ক বা সমাজৰ গঠন সম্পর্কে প্রাথমিক প্রশ্নসমূহ বুজাত চেষ্টা কৰে।
মৈত্রীবন্ধন ধাৰণা অনাবৃত টেবুৰ ওপৰত ভিত্তি কৰে। এই অনুসাৰে কেবল অনাবৃতৰ এই সর্বজনীন নিষেধাজ্ঞাই মানৱগোষ্ঠীক বহিৰাগতভাৱে সেইদিশে ঠেলি দিয়ে। মৈত্রীবন্ধন ধাৰণাৰ অনাবৃত টেবু, যাৰ মাধ্যমেৰে কোনোবাৰ কন্যা আৰু ভনীয়েকৰ পাৰিবাৰিক বৃত্তৰ বাহিৰত অজ অর্পিত কৰে, ইয়াৰ দ্বাৰা মহিলাৰ আদান-প্রদানৰ এক চক্ৰ আৰম্ভ কৰা হৈছিল, বিনিময়ত দাতাজন অন্য ব্যক্তিৰ নিকটাত্মীয় আত্মীয়তাবৰ্গৰ একজন মহিলাৰ অধিকাৰী হয়। মৈত্রীবন্ধৰ ধাৰণাটোএইভাবে এক পাৰস্পৰিক বা সাধাৰণ মত বিনিময় যিয়ে আত্মীয়তাৰ সন্ধান কৰে। এই বিশ্বব্যাপী ঘটনাটি মহিলাৰ এক সঞ্চালনৰ ৰূপে লয় যি এক সম্পূৰ্ণ সমাজৰ বিভিন্ন সামাজিক গোষ্ঠীক একত্ৰিত কৰে।
২৫। মৈত্রীবন্ধনৰ ধাৰণাটোৰ সাধাৰণ বৈশিষ্ট্যসমূহ উল্লেখ কৰা। (Mention the basic features of alliance theory.)
উত্তৰঃ মৈত্রীবন্ধনৰ ধাৰণাটোৰ সাধাৰণ বৈশিষ্ট্যসমূহ হ’ল-
(ক) মৈত্রীবন্ধনৰ ধাৰণাটোৱে মানি চলে যে আত্মীয়তাৰ প্ৰাথমিক নীতিটো হ’ল অনাবৃত টেবু যি নিকটৱৰ্তী সর্বজনীন নিয়ম যি কোনো ব্যক্তি নিকটাত্মীয় শ্ৰেণীৰ আত্মীয়ৰ বাহিৰত বিয়া কৰাই।
(খ) আদিবাসী সমাজত এই বংশস্তৰত ব্যক্ত কৰা যায় অসবর্ণ নিয়ম।
(গ) অসবর্ণ নিয়মৰ কাৰ্য হ’ল বিবাহৰ সম্পৰ্ক স্থাপন কৰা বংশ আৰু একলগ হৈ সমাজ গঢ়ি তোলা।
(ঘ) সর্বাধিক মৌলিক ৰূপটো সমমিত মৈত্রীবন্ধন য’ত দুটা বংশৰ শ্ৰেণীৰ মাজতত মহিলাৰ আদান-প্ৰদান কৰা হয়।
(ঙ) মৈত্রীবন্ধনত বিশ্বাস আৰু সহযোগিতাৰ থকা মান থাকে। সম্বন্ধ আৰু আত্মীয়তাৰ বন্ধনৰ মাজত থকা বিশ্বাস আৰু সহযোগিতাই মৈত্রীবন্ধনক শক্তিশালী কৰি তোলে।
২৬। সংগম আৰু অনাচাৰ ৰ মাজত সম্পর্ক কি? (What is the difference between consanguinity and incest?)
উত্তৰঃ অনাচাৰক বেলেগ ধৰণে সংজ্ঞায়িত কৰা হয়, ইয়াক আইনী ভাৱে বা জৈৱিকবারে সংজ্ঞায়িত কৰা হৈছে নে নাই তাৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি। জৈৱিকভাৱে ক’লে, অনাচাৰ মানে হৈছে প্ৰথম মাত্ৰাৰ তেজৰ আত্মীয়সকলৰ মাজৰ অন্তৰংগ সম্পর্ক। সংগম আৰু জৈৱিক অনাচাৰৰ এক উদাহৰণৰ ভিতৰত আছে পিতৃ-মাতৃ আৰু সন্তান, ভাই-ভনী, বা আনকি খুৰী আৰু খুৰাক আৰু তেওঁলোকৰ ভতিজা আৰু ভতিজাৰ মাজত এক অন্তৰংগ সম্পর্ক। কিন্তু আইনীভাৱে ক’বলৈ গ’লে, অনাচাৰত বিবাহৰ দ্বাৰা সম্পর্কিত আত্মীয়সকলৰ মাজত সম্পর্কও অন্তৰ্ভুক্ত থাকিব পাৰে, যি তেজৰ দ্বাৰা নহয়; যেনে সৎ পিতৃ-মাতৃ আৰু তেওঁলোকৰ পত্নীৰ সন্তানৰ মাজত, বা সৎ ভাই-ভনীৰ মাজত। উত্তৰ আমেৰিকাৰ বেছিভাগ ঠাইত অনাচাৰ অবৈধ। আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰত, তেজ সম্পৰ্কীয় লোকসকলৰ মাজত বিবাহৰ বৈধতা ৰাজ্য অনুসৰি পৃথক হয়, যদিও ৰাজ্যবোৰৰ ভিতৰত, প্রথম সম্পৰ্ক ককায়েকক বিয়া কৰাটো আইনী-যি হৈছে তৃতীয় মাত্রা সম্পর্ক।
বিশ্বব্যাপী, এনে বহুতো সংস্কৃতি আছে যি কেৱল অনাচৰ সম্পৰ্কগ্ৰহণ নকৰে, কিন্তু সেইবোৰক উৎসাহিত আৰু উদযাপন কৰে। এছিয়া, আফ্ৰিকা আৰু মধ্য প্ৰাচ্যৰ দৰে ঠাইত অনাচাৰ সম্পর্ক বিশেষভাৱে সচৰাচৰ দেখা যায়। দৰাচলতে, পৃথিৱীৰ কিছুমান ক্ষেত্র আছে য’ত ২০ ৰ পৰা ৬০ শতাংশ বিবাহিত ব্যক্তি, এজন নিকট জৈৱিক আত্মীয়ৰ সৈতে বিবাহপাশত আৱদ্ধ হয়।
২৭। বহির্বিবাহ আৰু অন্তৰ্বিবাহৰ নীতিমালা বুলিলে নৃবিজ্ঞানীসকলে কি বুজাইছে? (What do anthropologists mean by the principles of exogamy and endogamy?)
উত্তৰঃ অনাচাৰ নিষেধাজ্ঞাৰ সৈতে যুক্ত বহির্বিবাহ আৰু অন্তৰ্বিবাহত। এই নীতিমালাবোৰত নৃবিজ্ঞানীসকল লক্ষ্য কৰিছে, প্ৰতিটো সমাজত বহির্বিবাহ আৰু অন্তৰ্বিবাহৰ নীতিমালা বিদ্যমান। বহির্বিবাহত বিধিমালা বুলিলে বুজোৱা হয়, সেই নীতি যাৰ ভিত্তিত স্পষ্ট কৰি তোলা হয়, কোনো জ্ঞাতিদলৰ সদস্যসকলৰ সৈতে বিবাহ বন্ধনত আৱদ্ধ হোৱা নিষিদ্ধ । অৰ্থাৎ বিয়াৰ সম্পর্ক হ’ব লাগিব বিশেষ জ্ঞাতি দলৰ বাহিৰৰ কাৰোবাৰ সৈতে। এই বাবেই ইয়াক বহির্বিবাহ ৰীতি বুলি কোৱা হৈ থাকে। অন্তৰ্বিবাহৰ বিধিমালা হৈছে, ইয়াৰ বিপৰীত প্ৰতিটো সমাজত বিশেষ কিছুমান জ্ঞাতি দলৰ পৰা বিবাহ সঙ্গী বাছনি কৰা বাঞ্ছনীয়। ইয়া ত বুজোৱা হৈছে সেই দল যিসকলৰ বিবাহ বন্ধন স্থাপন অনুমোদিত বা বাঞ্ছনীয়।
ৰচনাধৰ্মী প্রশ্নোত্তৰঃ
১। সগোত্র বিবাহ সম্পর্কে লিখা। (Write about consanguil marriage?)
উত্তৰঃ সংস্কৃতিৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি, সগোত্র বিবাহ অবৈধ আৰু কলঙ্কিত হ’ব পাৰে, বা উৎসাহিত আৰু উদযাপন কৰা হ’ব পাৰে। পৃথিৱীৰ বিভিন্ন প্ৰান্তত বহুত বেলেগ নিয়ম আছে যেতিয়া সগোত্র বিবাহক অবৈধ ঘোষণা কৰা হ’ব নে নহয়। বেছিভাগ ক্ষেত্ৰত, সমগ্ৰ আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰত সগোত্ৰতাঅবৈধ। অৱশ্যে, পৃথিৱীৰ অন্যান্য ক্ষেত্ৰত, সেইবোৰ প্ৰকৃততে আটাইতকৈ সচৰাচৰ হয়।
পৃথিৱীৰ কিছুমান ঠাইত কিয় সগোত্রবিবাহক উৎসাহিত কৰা হয় আৰু আনবোৰ সামাজিক নহয় তাৰ কাৰণবোৰ কঠোৰভাৱে সামজিক। প্ৰথাটোক উৎসাহিত কৰা সংস্কৃতিবোৰে বিশ্বাস কৰে যে ইজনে সিজনৰ সৈতে সম্পর্কিত স্বামী আৰু পত্নীৰ মাজত এক উচ্চ স্তৰৰ সামঞ্জস্য বিদ্যামান । তেওঁলোকে এইটোও বিশ্বাস কৰে যে দম্পতী হাল আৰু তেওঁলোকৰ নিকটপৰিয়ালৰ আন সদস্যসকলৰ মাজত এক উচ্চ সামঞ্জস্য বিদ্যামান। কিছুমান দেশত সগোত্র বিবাহক এক স্থিতি প্রতীক হিচাপে গণ্য কৰা হয়, বিশেষকৈ মহিলাসকলে লাভান্বিত হয়। মহিলাগৰাকীক প্ৰদান কৰা লাভালাভবোৰৰ ভিতৰত এটা হৈছে তেওঁৰ শহুৰেকৰ সৈতে এক উন্নত সম্পর্ক, যি তেওঁক কঠিন সময়ত অধিক সমৰ্থন প্রদান কৰে। কিছুমান সংস্কৃতিয়ে এইটোও বিশ্বাস কৰে যে আত্মীয়সকলৰ মাজত বিবাহে প্ৰকৃততে স্বাস্থ্য আৰু বিত্তৰ সৈতে সম্পর্কিত সমস্যাৰ সম্ভাৱনা হ্ৰাস কৰিব। বিশেষকৈ সগোত্র সম্পৰ্কীয় বিবাহ এই বিশ্বাসৰ বাবে উদযাপন কৰা হয় যে ই পৰিয়ালটোক শক্তিশালী কৰি, আৰু সংহতিক উৎসাহিত কৰি সাংস্কৃতিক মূল্যবোধক বজাই ৰাখে। ঘৰৰ মালিকসকলে পৰিয়ালৰ ভিতৰত সম্পত্তিৰ টুকুৰা এটা ৰখাৰ উদ্দেশ্যে সগোত্রবিবাহকো উৎসাহিত কৰিব পাৰে।
২। সংগম আৰু আনুবংশিক বিকাৰ বুলিলে কি বুজা?
(What do you mean by intercourse and analgesic disorder.)
উত্তৰঃ বহুতো দেশত কেইবাটাও কাৰণত অনাচাৰ নিৰুৎসাহিত কৰা হয়, যাৰ ভিতৰত আটাইতকৈ স্বীকাৰ কৰা হয় যে, জৈৱিক সম্পৰ্ক যিমানে ওচৰচাপি বহে, সন্তানৰ আনুবংশিক বিকাৰৰ সম্ভাৱনা সিমানে বেছি হয়, যেনে গুৰুতৰ জন্মগত বিকাৰ, বা আনকি শিশুৰ মৃত্যু। উদাহৰণ স্বৰূপে, সম্পৰ্কত থকা প্ৰথম মাত্ৰাৰ আত্মীয়সকলৰ হয় গুৰুতৰ জন্মপ্ত বিকাৰ থকা, মৃত সন্তান জন্ম দিয়াৰ প্ৰায় ৩০ শতাংশ বিপদাশংকা থাকে। তৃতীয় মাত্ৰা আত্মীয়সকলৰ (প্রথম সম্পৰ্কীয় ভাই-ভনী) ৰ বাবে বিপদাশংকা প্ৰায় ২ ৰ পৰা ৩ শতাংশলৈ হ্রাস হয়।
গুৰুতৰ জন্মগত বিকাৰৰ আশংকা পৃথক হয়, সম্পৰ্কটো কেনে ধৰণৰ সমাজত আছে, আৰু অধ্যয়নবোৰে শিশু এটাৰ জীৱনৰ প্ৰথম কেইবছৰমানত কেনেদৰে স্বাস্থ্য জোখে তাৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি। নিকট জৈৱিক সম্পৰ্কৰ আনুবংশিক বিকাৰ থকা সন্তান জন্ম দিয়াৰ সম্ভাৱনা অধিক হোৱাৰ হোৱাৰ কাৰণ হৈছে এই সংগমবোৰৰ শিশুৱে এক বা একাধিক ক্ষতিগস্ত জিনৰ সঠিক প্রতিলিপি উত্তৰাধিকাৰী হোৱৰ সম্ভাৱনা অধিক। উদাহৰণস্বৰূপে, যদি জৈৱিকভাৱে সম্পর্কিত নথকা দম্পতীৰ সন্তান, যাৰ এজনৰ এটা জিন আছে যিয়ে তেওঁক চিষ্টিক ফাইব্রোচিছৰ বিপদাশংকা তৈয়াৰ কৰে, তেনেহ’লে অনাচাৰ মিলনৰ পৰা জন্ম হোৱা শিশুৰ ক্ষেত্ৰত সেই জিনৰ যথেষ্ট বৃদ্ধি হোৱাৰ সম্ভৱনা অধিক, সেয়েহে সেই শিশুটোৰ আনুবংশিক বিকাৰ হোৱাৰ সম্ভাৱনা অধিক। আমোদজনক ভাৱে, ক্ষতিগ্রস্ত কৃং জমবোৰ অজাচাৰ সম্পৰ্কত অধিক সঘনাই নহয়, সেয়েহে ডাউন চিল্ড্রোম থকা সন্তান জন্ম দিয়া অনাচাৰ সম্পৰ্কৰ প্ৰতিকূলতা ইজনে সিজনৰ সৈতে সম্পর্কিত নথকা পিতৃ-মাতৃৰ দৰে একে।
৩। দত্তক গ্ৰহণত সংগমৰ এটা উদাহৰণ ব্যাখ্যা কৰা।
(Explain an example of intercourse in adoption.)
উত্তৰঃ ১৯৯৪ চনত দক্ষিণ ডাকেটাৰ উচ্চতম ন্যায়ালয়ে ডেভিদ বেল নামৰ এঞ্জন ব্যক্তিক গোচৰৰ শুনানি গ্ৰহণ কৰে যি দুমাহৰ ভিতৰত তেওঁৰ ১৯ বছৰীয়া দত্তক কন্যাৰ সৈতে যৌন সম্পৰ্কত লিপ্ত হোৱা বুলি প্ৰমাণিত হৈছিল। ন্যায়ালয়ে সিদ্ধান্ত ল’ব লগা প্ৰশ্নটো হ’ল এজন দত্তক পিতৃ আৰু তেওঁৰ দত্তক কন্যাৰ মাজত যৌন সম্পর্ক এতিয়াও আইনীভাৱে অনাচাৰ বুলি গণ্য কৰিব পাৰি নে নহয়, কিয়নো দুয়োজন জৈৱিকভাৱে সম্পর্কিত নাছিল।
বিচাৰত আদালতে বিচাৰি পাইছিল — আৰু উচ্চতম ন্যায়ালয়ে সন্মত হৈছিল— যে বেল আৰু তেওঁৰ দত্তক কন্যাৰ মাজৰ সম্পৰ্ক প্ৰকৃততে এক অনাচাৰ নহয়। ৰাইজ্যৰ যুক্তি আছিল যে, যিহেতু দণ্ড ক গ্রহণে পিতৃ-মাতৃ আৰু সন্তানৰ মাজত এক আইনী সম্পৰ্ক সৃষ্টি কৰে, সেই অভিভাৱকে তেতিয়া জৈৱিক অভিভাৱক হিচাপে শিশুটোৰ বাবে সকলো কৰ্তব্য আৰু দায়িত্ব গ্ৰহণ কৰে।
অৱশ্যে ন্যায়ালয়ে জানিব পাৰিলে যে দত্তক গ্রহণে সম্পৰ্কৰ সংগম স্বয়ংক্রিয়ভাৱে সলনি নকৰে। শিশুটো এতিয়াও জৈৱিকভাৱে পিতৃ-মাতৃৰ সৈতে সম্পর্কিত যিয়ে তাক সৃষ্টি কৰিছিল। দণ্ডক পিতৃ-মাতৃ সেই শিশুটোৰ সৈতে তেজৰ দ্বাৰা সম্পর্কিত নহয় আৰু সেয়েহে, ন্যায়ালয়ে ৰায় দিছিল যে দক্ষিণ ডাকোটা ৰাজ্যত অনাচাৰৰ বাবে এটা গোচৰ তৈয়াৰ কৰিব নোৱাৰি। ইয়াৰ কাৰণ হৈছে দক্ষিণ ডাকোটা আইনৰ দ্বাৰা নিৰ্ধাৰিত অনাচাৰ কেৱল তেওঁলোকৰ মাজত সীমাবদ্ধ যিসকল সংগমৰ দ্বাৰা সম্পর্কিত।
৪। সগ্ৰোত্ৰতা বুলিলে কি বুজা বহলাই লিখা? (Write in detail what do you mean by consanguinity?)
উত্তৰঃ এজন পূৰ্বপুৰুষৰ ভাগ-বতৰাকৰাৰ ফলস্বৰূপে সংগীত্ব হৈছে আন কাৰোবাৰ সৈতে সম্পর্কিত হোৱাৰ অৱস্থা। “সংগম” শব্দটো প্ৰায়ে বিবাহ বা আত্মীয়সকলৰ মাজত যৌন সম্পৰ্কৰ সম্পৰ্কত ব্যৱহাৰ কৰা হয়, আৰু সেইবোৰ আইনৰ দ্বাৰা নিষিদ্ধ নেকি। দুজন ব্যক্তি ইজনে সিজনৰ সৈতে কিমান ঘনিষ্ঠভাৱে সম্পর্কিত, যেনে পিতৃ-মাতৃ আৰু সন্তান (প্রথম ডিগ্রী বা মাত্রা), বা অর্ধ-ভাই-ভানী (দ্বিতীয় ডিগ্রী) ৰ মাত্ৰাত সংগমৰ উদাহৰণ জোখা যায়। সর্বোচ্চ মাত্ৰা হৈছে পঞ্চম মাত্রা, যাক দ্বিতীয় সম্পৰ্কীয় ভাই-ভনী বুলি গণ্য কৰা হয়। ইয়াৰ অৰ্থ হৈছে যে এইটো আটাইতকৈ ঢিলা জৈৱিক সম্পৰ্ক যি সম্ভৱত থাকিব পাৰে। আম এটা উপায় হ’ল, পিতৃ-মাতৃ আৰু শিশুৱে প্ৰতি দুটা জিনৰ ভিতৰত এটা ভাগ-বতৰা কৰে, যাৰ ফলত তেওঁলোক প্রথম মাত্ৰাত সম্পর্কিত হয়। অৱশ্যে, দ্বিতীয় সম্পৰ্কীয় ভাই-ভনীসকলে প্ৰতি ৩২ টা জিনৰ ভিতৰত কেৱল এটা জিন ভাগ-বতৰা কৰে, যাৰ ফলত সেইবোৰ কেৱল ইজনে সিজনৰ সৈতে সম্পর্কিত হয়।
যেতিয়া আদালতে কাৰোবাৰ উত্তৰাধিকাৰ নিৰ্ধাৰণ কৰে তেতিয়া ও সংগমৰ কথা বিবেচনা কৰা হয়। সাধাৰণতে, ব্যক্তিজন মৃতকৰ যিমানে ওচৰচাপি বহে, আদালতৰ দ্বাৰা তেওঁক উত্তৰাধিকাৰ প্ৰদান কৰা হ’ব। সেয়েহে শিশুৱে কোনো প্রশ্ন নোসোধাকৈ তেওঁলোকৰ পিতৃ-মাতৃৰ সমগ্ৰ সম্পত্তিৰ উত্তৰাধিকাৰী হোৱাৰ প্ৰৱণতা থাকে। যদি সন্তান নথকা কাৰোবাৰ মৃত্যু হয়, তেন্তে তেওঁৰ সম্পত্তি তেওঁৰ পত্নী বা তেওঁৰ নিকটতম জীৱিত আত্মীয়ক প্ৰদান কৰা হয়, যি এজন অভিভাৱক হ’ব পাৰে। কিন্তু যদি ব্যক্তিজনৰ পিতৃ-মাতৃও মৃত্যুমুখত পৰে, তেন্তে কোন আত্মীয়সকলৰ উত্তৰাধিকাৰ প্ৰাপ্ত কৰাৰ অধিকাৰ আছে আৰু তেওঁলোকৰ কিমান উত্তৰাধিকাৰ আছে সেইটো নিৰ্ধাৰণ কৰিবলৈ চেষ্টা কৰোঁতে বৈধতা বিশৃংখল হৈ পৰিব পাৰে৷
৫। অনাচাৰ টাবু সম্পর্কে লিখা? (Write about incest taboos?)
উত্তৰঃ অনাচাৰ নিষিদ্ধতাৰ প্ৰতি এক গভীৰ আগ্ৰহ মানৱ অধ্যয়নৰ ইতিহাস আৰু এনে ধৰণৰ শাখাবোৰ সংযোগ কৰে সাংস্কৃতিক নৃতত্ত্ব, সমাজবিজ্ঞান, বিৱৰ্তনশীল জীৱবিজ্ঞান আৰু মনোবিজ্ঞান। ‘অনাচাৰ’ শব্দটো প্ৰাথমিক আত্মীয়ৰ সৈতে যৌন সম্পৰ্ক আৰু কিছুমান অ-প্রাথমিক বা সম্প্ৰসাৰিত আত্মীয়কো বুজায়। নৃতত্ত্বৰ সংজ্ঞা ওপৰত টোকা আৰু প্ৰশ্নৰ দ্বাৰা প্ৰদান কৰা আৰু চেলিগমেন ৰ দ্বাৰা উদ্ধৃত কৰা আৰু লগতে নিম্নলিখিত ধৰণৰ, অনাচাৰ হৈছে “কিছুমান নিষিদ্ধ আত্মীয়তাৰ মাত্ৰাত সম্পর্কিত ব্যক্তিৰ মাজত যৌন সম্ভেগ”। সামাজিকভাৱে বিবেচিত মুৰ্ডকৰ মতে যৌন সম্ভোগৰ যিকোনো কাৰ্যক পতন বুলি গণ্য কৰা হ’ব পাৰে সাতটা মুখ্য শ্ৰেণীৰ এটাত। সেইবোৰৰ ভিতৰত, যদি ইয়াৰ অংশগ্ৰহণকাৰীসকল বাস্তৱিক, ধাৰণা কৰা বা আত্মীয়তাৰ কৃত্রিম বন্ধন যাক সাংস্কৃতিকভাৱে যৌন সম্পৰ্কৰ প্ৰতিবন্ধক হিচাপে গণ্য কৰা হয়, ইয়াক অনাচাৰ হিচাপে শ্রেণীবদ্ধ কৰা হয়। এতিয়া ‘নিষিদ্ধ’ শব্দটোৱে নিষেধাজ্ঞা বা নিষেধাজ্ঞ সূচায়। শব্দ দুটাত যোগদান কৰা, অনাচাৰ নিষিদ্ধতাই এটা বুজায় নিকট আত্মীয়ৰ সৈতে যৌন সম্পৰ্কৰ ওপৰত নিষেধাজ্ঞ। ‘পণ্ডিতসকলে ‘অনাচাৰ নিষিদ্ধ’ সংজ্ঞা দিবলৈ চেষ্টা কৰিছে। অনাচাৰ নিষিদ্ধ যিকোনো সমাজত এক নিষেধাজ্ঞাৰ সমষ্টি থাকে যি বিভিন্নৰ মাজত বিষমকামী সম্পর্কৰ্ক অবৈধ ঘোষণা কৰে আত্মীয়সকলৰ শ্ৰেণীসমূহ। মুৰ্ডকৰ মতে, অনাচাৰ নিষিদ্ধতাই যৌন সম্ভোগ প্রতিহত কৰে বা যিসকল ব্যক্তিক নিকটভাৱে সদৃশ বুলি বিশ্বাস কৰা হয়, তেওঁলোক প্ৰকৃততে নিকট আত্মীয় হওঁক বা তেওঁলোকৰ মাজত বিবাহ হওঁক বা তেওঁলোকৰ মাজৰ আত্মীয়তাৰ বন্ধন কেৱল এটা পৰম্পৰাগত হয় নে নহয় ৷ আটাইতকৈ বেছি অনাচাৰ নিষিদ্ধতাৰ বিশেষত্ব হৈছে কামুক সম্পৰ্কৰ নিয়ন্ত্রণ, পৰিয়ালৰ ভিতৰত আৰু সম্পৰ্কত নতুন পৰিয়াল স্থাপন। এই সামাজিক আৰু সাংস্কৃতিক নিয়ম, আত্মীয়ৰ প্রাথমিক শ্ৰেণীৰ মাজত যৌন সম্পর্ক নিষিদ্ধ কৰাৰ প্ৰভাৱ ইয়াৰ সংগঠনৰ ওপৰত পৰে বহল আত্মীয়তা প্রণালী আৰু সামাজিক গাঁথনিত। অনাচাৰ নিষিদ্ধ কৰাটো এক নিয়ম, যি সমাজৰ মাজত অকলে নিয়ম, একে সময়তে এক সাৰ্বজনীন চৰিত্ৰৰ অধিকাৰী। ইনচেষ্ট টাবুবোৰ দেখা যায় সার্বজনীনভাৱে কোনো ৰূপত উপস্থিত, যদিও সেইবোৰৰ সঠিক পৰিসৰ সমাজৰ পৰা সমাজলৈ যথেষ্ট পৰিৱৰ্তন হয়।
৬। অনাচাৰ টাবুৰ তত্ত্ব সম্পর্কে আলোচনা কৰা? (Discuss the theory of incest taboos.)
উত্তৰঃ শৈক্ষিক স্বাৰ্থৰ বৈচিত্ৰ্যৰ পৰিপ্ৰেক্ষিতত এইটো আচৰিত নহয় যে অনাচাৰ নিষিদ্ধতাৰ ব্যাখ্যা বহুত বেলেগ দিশ লৈছে। আমি অনাচাৰ নিষিদ্ধতাৰ তাত্ত্বিক ব্যাখ্যাক স্বীকৃতি দিব পাৰোঁ প্ৰথমতে ফিনলেণ্ডৰ সমাজবিজ্ঞানী এডৱাৰ্ড ৱেষ্টৰমাৰ্কলৈ যিয়ে তেওঁৰ মুখ্য কাম ‘মানৱ বিবাহৰ ইতিহাস’ত ১৮৯১ চনত ইনচেষ্ট টাবুৰ প্ৰচলনৰ কাৰণৰ ওপৰত গণনা কৰা হৈছিল। সেই কামটোক জনা গৈছিল ‘অনাচাৰৰ প্ৰতি সহজাত বিতৃষ্ণা’। ৱেষ্টাৰমাৰ্কে বজাই ৰাখিছিল যে, যৌন সম্ভোগৰ প্ৰতি এক সহজাত বিতৃষ্ণা আছে প্ৰাৰম্ভিক যৌৱনৰ পৰা একেলগে বাস কৰা ব্যক্তিসকলৰ মাজত, আৰু সেইটো, যিহেতু বেছিভাগ ক্ষেত্ৰত হয় সম্পর্কিত, এই অনুভৱে নিজকে মুখ্যতঃ নিকট আত্মীয়ৰ মাজত সহবাসৰ ভয়াৱহতা হিচাপে প্ৰদৰ্শন কৰে। ই বুজায় যে আমাৰ অনাচাৰ পৰিহাৰ সম্পূৰ্ণৰূপে এক আভ্যন্তৰীণ, জন্মগত, প্রাকৃতিক প্ৰৱণতাৰ ওপৰত আধাৰিত। ৱেষ্টৰামাৰ্কৰ অনাচাৰ পৰিহাৰৰ ব্যাখ্যা প্রাকৃতিকৰ সৈতে সম্পর্কিত বাছনি। প্রাকৃতিক বাছনিৰ জৰিয়তে এটা ক্ষতিকাৰক সংগমবোৰ প্ৰতিৰোধ কৰিবলৈ নিয়ম অনুসৰি এটা প্রবৃত্তি যথেষ্ট বিকশিত, শক্তিশালী।
তেওঁ আৰু উল্লেখ কৰিছিল যে তাত নিকট প্ৰজননৰ ফলত জৈৱিক ক্ষতি হ’ব। এনেদৰে অনাচাৰ সংজ্ঞায়িত আৰু নিষিদ্ধ কৰা হৈছিল কিয়নো অন্তঃপ্ৰজননৰ ফলত জৈৱিক অৱনতি হয়। এই অৱনতি তত্ত্বটো লুইছ হেনৰী মৰ্গান (১৮৭৭) ৰ দৰে আনসকলও সমৰ্থন কৰিছিল।
এডৱাৰ্ড টাইলৰে তেওঁৰ ‘মিত্ৰতা তত্ত্ব’ৰ ক্ষেত্ৰত অনাচাৰ নিষিদ্ধতাৰ সন্দৰ্ভতো তেওঁৰ মতামত দিছিল৷ তেওঁ, কৈছে বৈবাহিক সম্পৰ্কৰ জৰিয়তে জীয়াই থকাৰ বাবে পাৰস্পৰিকৰ সহায়ত বিভিন্ন আত্মীয়তা গোট আৰু সম্প্রদায় একেলগে বান্ধখাই ৰখা হৈছিল আৰু যৌন নিয়মৰ বাবে ব্যক্তিসকলে তেওঁলোকৰ আত্মীয় সম্প্ৰদায়ৰ বাহিৰত সম্পৰ্ক ৰাখিব লাগিব। যিদৰে উল্লেখ কৰা হৈছে লিয়াভিট, আধুনিক ভাষাত, টাইলৰৰ “বৰ্বৰ” সমাজবোৰক যাযাবৰ চিকাৰী হিচাপে স্বীকৃতি দিয়া হ’ব আৰু একত্ৰিত হ’ব আৰু সৰল কৃষিজাত লোক, পৰিয়ালৰ গোট আৰু আত্মীয়বংশৰ চৰিওফালে সংগঠিত এনে সমাজবোৰে তেওঁলোকৰ উন্নতি কৰে। যদি তেওঁলোকে নিয়ম মানি চলে তেনেহ’লে জীয়াই থকা আৰু সুস্থতাৰ বাবে তেওঁলোকৰ সদস্যসকলে তেওঁলোকৰ বাহিৰত সংগঠন গঢ়ি তুলিব লাগিব তাৎক্ষণিক আত্মীয় সম্প্রদায়। আনহাতে আন প্ৰকৰৰ সহযোগিতামূলক মিত্ৰতা একে উদ্দেশ্যত ঘটিব পাৰে। বিবাহ আৰু যৌন নিষেধাজ্ঞবোৰ বিশেষকৈ বাহিৰৰ ব্যক্তিৰ সৈতে সংযোগ কৰিবলৈ বাধ্য কৰাত সম্প্রদায়সমূহ প্ৰভাৱিত হয়।
দুৰ্খোইমে তেওঁৰ সাধাৰণ টোটেমিজমতত্ত্বৰ অংশ অনাচাৰ নিষিদ্ধকৰণ ব্যাখ্যা কবিলৈ চেষ্টা কৰে। দুৰ্খেইম যুক্তি দিছিল যে তেজ হৈছে এক গুৰুত্বপূৰ্ণ তৰল বা নীতি। তেজ ওলোৱা নিজৰ টোটেমিক গোটৰ এটা ডাঙৰ পাপ বা অপৰাধ হ’ব। যিহেতু প্ৰাৰম্ভিক কার্যত তেজ ওলাব সহবাস, ওজন পুৰুষে তেওঁৰ নিজৰ টোটেমৰ সকলো মহিলাক এৰাই চলিব লাগিব। এনেদৰে অনাচাৰ আৰু নিয়মৰ বিৰুদ্ধে নিষিদ্ধ অসবর্ণ বিবাহ অস্তিত্বলৈ আহিছিল।
শেষত কিন্তু ইয়াৰ সৈতে সম্পর্কিত ‘প্রাকৃতিক আকাংক্ষা’ তত্ত্বৰ বিষয়ে উল্লেখ কবি লাগিব চিগমুণ্ড ফ্রয়েডৰ দৃশ্য। এই তত্ত্ব অনুসৰি, আমাৰ সকলোৰে ভিতৰত অনাচাৰ আকাংক্ষা আছে, কিন্তু যিকি নহওক আমি তেওঁলেকক দমন কৰোঁ, আন কথাত আমি তেওঁলোকক পিছুৱাই ৰাখোঁ আৰু তেওঁলোকৰ ওপৰত কাম নকৰোঁ। এনেদৰে প্ৰাথমিক পৰিস্থিতিত, দলটোৰ ডেকা পুৰুষে বৃদ্ধ পৰুষক হত্যা কৰিছিল যাতে তেওঁ একচেতিয়া ভাৱে থকা মহিলাসকলৰ ওচৰলৈ যায়। কাৰণ সিহঁত তেওঁক মানি চলিবলৈ চৰ্ত দিয়া হৈছিল, তেওঁলোকে এই বিষয়ে অনুশোচনা আৰু অপৰাধ অনুভৱ কৰিছিল আৰু সেয়েহে মহিলাসকলোক ত্যাগ কৰিছিল। সেয়েহে, প্ৰমাণ আছে যে মানুহে অজ্ঞাতভাৱে সেইবোৰতকৈ পৰিচিত প্ৰাৰম্ভিক জীৱনৰ পৰা অলপ বেলেগ সঙ্গী বাছনি কৰে ।
৭। বাসস্থানৰ আৰ্হি সম্পর্কে আলোচনা কৰা? (Discuss the housing norm.)
উত্তৰঃ বিয়া হোৱাৰ পিছত দম্পতীহালে কৰবাত থাকিব লাগিব আৰু দম্পতীহালক ক’ত ৰখা হ’ব এইটো তেওঁলোকৰ সংস্কৃতিৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে। ইয়াত চাৰিটা মুখ্য বাসস্থানৰ আৰ্হি আছে, নবস্থানীয়, পিতৃস্থানীয়, মাতৃস্থানীয়, আৰু অবাস্তব। উত্তৰ আমেৰিকাৰ দাম্পতীসকলৰ সৈতে নৱস্থানীয় বাসস্থান আটাইতকৈ সচৰাচৰ হয়। ইয়াতেই দম্পতীহালে তেওঁলোকৰ নিজৰ পৰিয়ালৰ সকলো সদস্যৰ পৰা স্বতন্ত্ৰ ঘৰ বিচাৰি পায়।
পিতৃস্থানীয় বাসস্থান সচৰাচৰ জাক আৰু খেতিয়ক সমাজৰ সৈতে ব্যৱহাৰ কৰা হয়। ইয়াতেই বিবাহিত দম্পতীহাল স্বামীৰ দেউতাকৰ পৰিয়ালৰ সৈতে বাস কৰে। স্বামীৰ পৰিয়ালৰ সৈতে বাস কৰি, ইসকলো পুৰুষক (পিতৃ, ভাতৃ আৰু পুত্ৰসকলক) একেলগে মাটিত কাম কৰিবলৈ দিয়ে।
উদ্যানশস্য গোটবোৰৰ মাজত মাতৃস্থানীয় বাসস্থান আটাইতকৈ পৰিচিত। ইয়াতে দাম্পতীহালে পত্নী ডাঙৰ হোৱৰ ঠাইত বাস কৰিবলৈ আগবাঢ়ে; যি সাধাৰণতে মাতৃস্থানীয় আত্মীয়তা প্ৰণালীৰ সৈতে পোৱা যায়। অবাস্তব বসস্থান মাতৃতান্ত্রিক সমাজত সম্পর্কিত। অৱশ্যে এই ক্ষেত্ৰত দম্পতীহালে গুৰুত্বপূৰ্ণ ব্যক্তি, তেওঁৰ খুৰাকৰ সৈতে বাস কৰে, কিয়নো তেওঁলোকে পিছত সকলো বোৰ উত্তৰাধিকৰী হিচপে পাব।
আন দুটা প্ৰকাৰৰ বাসস্থান আছে অৱশ্যে সেইবোৰ সিমান সচৰাচৰ নহয়। তাত কেন্দ্ৰীয় বাসস্থান আছে য’ত দম্পতীহালে এটা পয়িািলৰ সৈতে কিছু সময়ৰ বাবে বাস কৰে আৰু তাৰ পিছত আন পত্নীৰ পৰিয়ালৰ সৈতে থাকিবলৈ যায়। অৱশেষত তেওঁলোকে সিদ্ধান্ত ল’ব লগিব কাৰ সৈতে স্থায়ীভাৱে জীয়াই থাকিব লাগে আৰু তাৰ পিছত দ্বৈত বাসস্থান আছে য’ত স্বামী আৰু পত্নী দুয়োৰে বাবে বংশৰ সদস্যতা ইমান গুৰুত্বপূৰ্ণ যে যদিও দম্পতীহাল বিবাহিত তথাপিও তেওঁলোকে ইজনে সিজনৰ পৰ পৃথক হৈ থাকে আৰু তেওঁলেকৰ পৰিয়ালৰ সৈতে বাস কৰে।
যৌনতাৰ দ্বাৰা প্ৰসৱৰ বিভাজনে মুখ্যতঃ নিৰ্ধাৰণ কৰে যে বিবাহৰ পিছত এহাল দম্পতী ক’ত থাকে। যদি দম্পতীহালৰ বাসস্থানতকৈ পুৰুষে শ্ৰমৰ বিভাজনত প্ৰাধান্য পায় তেনেহ’লে অবাস্তব আৰু পিতৃতান্ত্রিক বাসস্থান হোৱাৰ প্ৰৱণতা থাকে। অৱশ্যে যদি মহিলাসকলে মাতৃস্থানীয় বাসস্থানত বাস কৰাৰ প্ৰৱণতাতকৈ প্ৰাধান্য পায়। যদি তেওঁলোকৰ বাসস্থানতকৈ শ্ৰমৰ বিভাজনত যৌনতা প্রাধান্য নাপায় তেন্তে অধিক কেন্দ্রীয় বা নববাস্তব বাসস্থান হোৱাৰ প্ৰৱণতা থাকে।
হিন্দুকুশ হিমালয় অঞ্চলৰ পৰ্বতমালাত সমগ্ৰ অঞ্চলটোত পুৰুষৰ দ্বাৰা সমাজৰ আধিপত্য প্ৰচলিত আৰু যিহেতু এই অঞ্চলত পুৰুষসকলে ইমান আধিপত্য বিস্তাৰ কৰে, জীৱনধাৰণৰ মুখ্য আৰ্হি হৈছে পিতৃস্থানীয় বসস্থান। এবাৰ দম্পতীৰ বিবাহ হোৱাৰ পিছত মহিলাসকলে স্বামী আৰু তেওঁৰ পৰিয়ালৰ বাকী সকলোৰ সৈতে অচিনাকি পৰিৱেশত থাকিবলৈ বাধ্য হয়। বিবাহ সধাৰণতে পিতৃ-মাতৃৰ দ্বাৰা সজ্জিত কৰা হয়, সেয়েহে মহিলাসকলে অচিনাকি লোকৰ সৈতে থাকবিলৈ শিকিব লাগিব, কোনো পৰিয়ালৰ সহায় অবিহনে যিটো তেওঁ এসময়ত ঘৰত উপভোগ কৰিছিল।
৮। নৃতত্ত্বৰ আধাৰত বাসস্থানৰ ভূমিকা সম্পর্কে আলোচনা কৰা? (Discuss the role of habitat on the basis of anthropology.)
উত্তৰঃ নৃতত্ত্বত, বাসস্থানৰ অৱস্থান, বিশেষকৈ বিবাহৰ পিছত বাসস্থান অনুসন্ধানৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ক্ষেত্ৰ কিয়নো ই হৈছে এক স্থান য’ত জৈৱিক (কনচাংগিনিল) আৰু বৈবাহিক (চূড়ান্ত) আত্মীয়তার প্ৰকাৰ একত্রিত হয়। পৰম্পৰাগত সংস্কৃতিত, বাসস্থানৰ প্ৰথাবোৰে প্ৰতিষ্ঠিত ৰীতি-নীতি অনুসৰণ কৰে। যদি নৱবিবাহিতা সকলো পিতৃ-মাতৃৰ যিকোনো এটা গোটৰ অৱস্থানৰ পৰা স্বতন্ত্ৰ হৈ এটা ঘৰ স্থাপন কৰে, তেন্তে তেওঁলোকে নৱস্থানীয় বাসস্থান স্থাপন কৰিব বুলি কোৱা হয়। যদি তেওঁলোকে স্বামীৰ আত্মীয়ৰ সৈতে বা ওচৰত বাস কৰে, তেওঁলোকে তিৰোতাৰ বাসস্থানৰ নিয়ম অনুসৰণ কৰে; যদি তেওঁলোকে পত্নীৰ আত্মীয়ৰ সৈতে বা ওচৰত বাস কৰে, তেন্তে বাসস্থানটো মাতৃস্থানীয় মাতৃত্বকালীন বুলি কোৱা হয়৷ যেতিয়া দম্পতীহালে পত্নীৰ গোট আৰু স্বামীৰ গোটৰ মাজত সলনি হয়, তেওঁলোকৰ ঘৰুৱা ব্যৱস্থাক দ্বিস্থানীয় বাসস্থান বুলি কোৱা হয়।
বিবাহোত্তৰ বাসস্থানৰ ধৰণবোৰ ধৰি ৰাখে আনকি যেতিয়া সঙ্গীসকলে বেছিভাগ সময় পৃথক হৈ তাকে। উদাহৰণস্বৰূপে, কিছুমান পৰম্পৰাগত আমেৰিকান আর্কটিক লোকৰ মাজত, প্রাপ্তবয়স্ক পুৰুষসকলে সাম্প্রদায়িক পুৰুষৰ ঘৰত বাস কৰে আনহাতে মহিলা আৰু তেওঁলোকৰ সন্তান সৰু ব্যক্তিগত ঘৰত বাস কৰে। একেদৰে, কিছুমান পৰম্পৰাগত দক্ষিণ আমেৰিকান ভাৰতীয় সম্প্ৰদায়ত এটা পুৰুষৰ ডাঙৰ ঘৰ এক বা একাধিক ডাঙৰ ঘৰৰ দ্বাৰা পৰিপূৰক হয় য’ত মহিলা আৰু তেওঁলোকৰ সন্তান সাম্প্ৰদায়িকভাৱে বাস কৰে। এনে ক্ষেত্ৰত, বাসস্থান ঘৰৰ সলনি জনপদ বা গাওঁৰ সতৰত গণনা কৰা হয়।
যিবোৰ সংস্কৃতিয়ে অবাস্তব অনুশীলন কৰে, তাতে এক প্ৰথা য’ত শিশুৱে তেওঁলোকৰ মাতৃৰ ভাতৃসকলৰ সৈতে এক বিশেষ সম্পৰ্ক ৰাখে, তেওঁলোকে এক অবাস্তব বাসস্থান প্রণালী অনুসৰণ কৰিব পাৰে। এনে প্ৰণালীত, ল’ৰাবোৰে কৈশোৰৰ সময়ত তেওঁলোকৰ প্ৰসৱৰ ঘৰ এৰি আৰু তেওঁলোকৰ এজন মামাকৰ ঘৰত যোগদান কৰে। যেতিয়া ল’ৰা বিয়া কৰে, তেওঁৰ পত্নীয়ে খুৰাকৰ বাসগৃহ গোটৰ সদস্য হিচাপে যোগদান কৰে। সেয়েহে, এক অবাস্তব বাসস্থান প্ৰণালীত পৰিয়ালত এজন জ্যেষ্ঠ বিবাহিত দম্পতী (বা সহকর্মী আৰু তেওঁলোকৰ স্বামী), তেওঁলোকৰ অবিবাহিত কন্যা আৰু প্ৰাক-কিশোৰী পুত্ৰ, আৰু স্বামীৰ ভতিজা আৰু তেওঁলোকৰ পত্নী, প্রাক-কিশোৰী পুত্ৰ আৰু কন্যা অন্তৰ্ভুক্ত থাকিব পাৰে। লক্ষণীয়ভাৱে, যিবোৰ সংস্কৃতিয়ে অবাস্তব অনুশীলন কৰে, প্ৰায়ে ক্ৰছ-কাজিন বিবাহৰ আদেশ দিয়ে, য’ত এজনে মাকৰ ভায়েক বা দেউতাকৰ ভনীয়েকৰ সন্তানক বিয়া কৰায়। অর্থাৎ অবাস্তব সমাজে এজনী ছোৱালী আৰু তাইৰ দেউতাকৰ ভতিজাৰ মাজত যুটি বান্ধিবলৈ উৎসাহিত কৰে।
বাসস্থানৰ পছন্দৰ প্ৰকাৰ যিয়েই নহওঁক, বিবাহৰ পিছত ইয়াৰ প্ৰতিষ্ঠাই নতুন সংৰক্ষণৰ পক্ষত পুৰণি সংৰক্ষণ সম্ভাৱ্য পৃথকীকৰণ সূচায়। যেতিয়া এনে পদক্ষেপৰ সংৰক্ষণৰ বাবে এজন ব্যক্তিয়ে বিবাহৰ জৰিয়তে প্রাপ্ত আত্মীয়সকলৰ সৈতে বাস কৰাটো প্রয়োজন হয়, তেতিয়া নতুন পৰিস্থিতিয়ে তেওঁক অন্ততঃ অস্থায়ীভাৱে এক আৱেগিক অসুবিধাত পেলাব পাৰে ৷ এয়া বিশেষকৈ তেতিয়া হয় যেতিয়া বাসস্থানটো ব্যক্তিজনৰ প্ৰসৱগৃহৰ পৰা যথেষ্ট দূৰত্বত থাকে, এনে এক পৰিস্থিতি যি ব্যক্তিজনক মানসিক বা শাৰীৰিক উৎপীড়নৰ বাবে অধিক বিপদাশংকা তৈয়াৰ কৰিব পাৰে। কিছু পৰিমাণে, বৈবাহিক আদান-প্রদান যেনে কইনা সম্পদ আৰু যৌতুকৰ উদ্দেশ্য হৈছে প্ৰসৱৰ বাসস্থান এৰিব লগা ব্যক্তিজনক সুৰক্ষা দিয়া।
৯৷ সংস্কৃতিৰ উপাদানসমূহ বহলাই আলোচনা কৰা৷ (Discuss the elements of culture in detail.)
উত্তৰঃ সামাজিক বিজ্ঞান আৰু নৃতত্ত্ব বিজ্ঞানত সংস্কৃতি বুলিলে মানুহৰ মাজত থকা মূল্যবোধ ভাষা, ৰীতি-নীতি, বিশ্বাস ইত্যাদিৰ ভিন্নতাক বুজায়।
সংস্কৃতিৰ উপাদানসমূহ হ’ল –
(ক) প্ৰতীক – প্ৰতিটো সংস্কৃতি প্ৰতীকৰ অন্তৰ্গত যিয়ে বিভিন্ন প্ৰতিক্ৰিয়া আৰু ভাৱ-ধাৰণাৰ সৃষ্টি কৰে ৷ কিছুমান প্ৰতীক লিখিত যোগাযোগ আৰু আন কিছুমান আধ্যাত্মিক অর্থাৎ বাস্তৱিক ৰূপত থাকে। লিখিত যোগাযোগ হিচাপত হাতে-হাতে মিলোৱা, চিঠিৰ জৰিয়তে নিয়ন্ত্ৰণ জনোৱা ইত্যাদি যিবোৰ কিছুমান সমাজত বলবৎ হয়। আনহাতে কিছুমান প্রতীক বাস্তৱিক হয়, যেনে— ভাৰতৰ পতকা এক প্ৰধান উদাহৰণ। য’ত মূল্যবোধ, শান্তি আৰু শ্ৰদ্ধা ইত্যাদি জড়িত হৈ থাকে।
(খ) ভাষা – সংস্কৃতিৰ আন এটা উপাদান ভাষা। প্রতিখন সমাজ, প্ৰতিখন ৰাজ্য আৰু দেশ ভাষাভেদে সংস্কৃতি ভিন্ন হয়। উদাহৰণস্বৰূপে অসমীয়া শ্ৰেণীৰ ভাষা-সংস্কৃতি অসমীয়া, বড়োশ্ৰেণীৰ ভাষা-সংস্কৃতি বড়ো আদি সমাজ আৰু ঠাই বিশেষে ভিন্ন হয়।
(গ) ৰীতি-নীতি – ৰীতি-নীতি এক সংস্কৃতিৰ উপাদান। ৰীতি-নীতিয়ে মানৱ-জাতি শৃংখলাবদ্ধ কৰি ৰখাত সহায় কৰে। প্ৰতিখন সমাজৰ নিজা ৰীতি-নীতি থাকে, যাক প্রতিজন ব্যক্তিয়ে সমাজত বজাই ৰাখি মানি চলে। ৰীতি-নীতি অনুযায়ী পূজা, ধর্মীয় অনুষ্ঠান, সংস্কৃতি অনুষ্ঠান প্ৰতিষ্ঠাপন কৰে ৷
(ঘ) মান-মূল্যবোধ – সংস্কৃতিত মূল্যবোধতা অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ। মূল্যবোধ বা মান দুটা ভাগত বিভক্ত। সেয়া হ’ল-প্রথাগত, আনুষ্ঠানিক আৰু অনানুষ্ঠানিক। আনুষ্ঠানিক মূল্যবোধ বুলিলে আচৰণৰ এক মান আৰু অনানুষ্ঠানিক মূল্যবোধ বুলিলে বিনিময় আৰু স্বভাৱক বুজায়।
(ঙ) ধৰ্ম – সংস্কৃতিৰ ধৰ্ম এক মুখ্য উপাদান। ধৰ্ম আৰু ধাৰ্মিকতাই সমাজক পৰিচালনা কৰে। প্ৰত্যেকৰ ধৰ্মীয় ভাৱ ধাৰণা ভিন্ন হয় আৰু প্ৰত্যেক ব্যক্তি এখন সমস্যাত ধর্মীয়তাক শ্ৰদ্ধা কৰে আৰু মানি চলে । ধর্মীয় সংস্কৃতি এক সুকীয়তাবদ্ধ সংস্কৃতি।
(চ) লোক সংস্কৃতি – প্ৰতিটো শ্ৰেণীৰ সমাজত বাস কৰা প্ৰতিজনৰ লোক সংস্কৃতিও অন্য উপাদানৰ দৰে ভিন্ন। অসমীয়াৰ বিহু নাচ, সত্ৰীয়, ভোৰতাল নৃত্য আদি কৰি বহু লোক সংস্কৃতি দৃষ্টিমান হয়।
(ছ) প্ৰথা – প্ৰথা সংস্কৃতিৰ অন্য এক উপাদান। প্ৰতিটো গোষ্ঠীৰ নিজা প্ৰথা থাকে, যাক মানি চলে আৰু সেই বংশধৰৰ পীৰিয়ে প্ৰথা আগুৱাই নিয়াৰ দায়িত্ব লয়।
সংস্কৃতিৰ এই উপাদানসমূহ সমাজ এখনক পৰিপূৰ্ণ হোৱাত ভূমিকা লয়। সংস্কৃতি অবিহনে সমাজ গঠিত নহয় আৰু মানৱ-জাতি বিশৃংঙ্খল হ’ব, সেয়েহে জাতি-সমাজক সংস্কৃতিয়ে শৃংখলা কৰি ৰাখে।
১০। বংশধাৰা কি ? নৃতত্ত্বৰ আধাৰত বংশধাৰাৰ বিষয়ে বহলাই আলোচনা কৰা । (What is decent? Discuss in detail about the descent on the basis ethnography?)
উত্তৰঃ বংশধাৰা বুলিলে বংশৰ গতি অথবা ধাৰাক বুজোৱা হয়। বংশৰ ধাৰা নিৰূপণৰ ক্ষেত্ৰত নৃ-বিজ্ঞানীসকলৰ প্ৰধান প্রশ্ন হৈছে ‘এটা প্ৰজন্মৰ সৈতে আন এটা প্ৰজন্ম’ অর্থাৎ পিতৃ-মাতৃ আৰু তেওঁলোকৰ সন্তান, এই দুই প্ৰজন্মৰ সম্পৰ্ক কেনেকৈ সংগঠিত? নৃতাত্ত্বিকসকলৰ মতে, প্ৰতিজন ব্যক্তিৰ সৈতে তেওঁলোকৰ পূৰ্ব-পুৰুষসকল দুভাবে সংগঠিত হ’ব পাৰে। হয় তেওঁৰ পিতৃৰ মাধ্যমত অথবা তেওঁৰ মাতৃৰ মাধ্যমত। তেওঁৰ উত্তৰ পুৰুষৰ ক্ষেত্ৰত অৰ্থাৎ তেওঁৰ পৰৱৰ্তী প্ৰজন্মৰ সৈতে, তেওঁৰ সম্পৰ্ক নিৰূপণৰ মাধ্যমত হ’ব পাৰে, তেওঁৰ কন্যা সন্তান অথবা তেওঁৰ পুত্ৰ সন্তান। মনত ৰাখিবলগীয়া কথা হ’ল— নিৰ্দিষ্ট বংশধাৰা ব্যৱস্থাত, কিছু সূত্ৰিতাৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰা হয়, কিছুমান সূত্রিতা গুৰুত্বহীন হিচাপে দেখা যায়।
সাধাৰণতে দেখা যায় যে, কোনো এটা বিশেষ লিঙ্গীয় সূত্ৰিতাৰ ওপৰত বল দিয়া হৈছে, আনটোৰ উপৰত দিয়া হোৱা নাই ইয়াকে কোৱা হয় এক ৰৈখিক বংশধাৰা নীতি (Unilineal descent rule)। যিহেতু সেইখন সমাজে কেৱলমাত্ৰ এটি সুত্ৰিতাৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে। যদি পিতৃসূত্ৰিতাৰ মাধ্যম হিচাপে কাৰ্য কৰে, তেন্তে সেয়াক পিতৃসূত্ৰীয় (Patrilineal, agnatic) বংশধাৰা বুলি কোৱা হয়। এই নীতি অনুসৰি পুৰুষ হৈছে পূৰ্বসূৰী বা পুৰুষ আৰু দলগত সদস্যপদ নিৰ্ধাৰণ কৰি থকা হয় দৃঢ় আৰু একাধিক্ৰমে পুৰুষ সূত্ৰিতাৰ মাধ্যমত (পুৰুষ পূৰ্ব সূৰীৰ পুত্ৰ, তেখেতৰ পুত্ৰৰ পুত্ৰ, তেখেতৰ পুত্ৰৰ পুত্ৰৰ পুত্ৰ ইত্যাদি) যদি ওলোটাটো সংঘটিত হয়, অর্থাৎ মাতৃ বা মাক যদি হয় এক প্ৰজন্মৰ পৰা আন এক প্ৰজন্মৰ সূত্ৰিতাৰ মাধ্যম, তেন্তে সেইটোক নৃবিজ্ঞানীসকলে মাতৃসূত্রীয় অথবা জড়ায়ুসূত্রীয় (matrilineal, uterine) বংশধাৰা বুলি কয়। এই নীতি অনুসৰি একমাত্ৰ নাৰীসকল হ’ব পাৰে পূৰ্বসূৰী আৰু দলগত সদস্যপদ নিৰ্ধাৰণ কৰা হয় দৃঢ় আৰু একাধিক্ৰমে নাৰীসকলৰ মাধ্যমত (নাৰী পূৰ্বসূৰীৰ কন্যা জীয়ৰী), তাইৰ কন্যাৰ কন্যা, তাইৰ কন্যাৰ কন্যাৰ কন্যা ইত্যাদি।
কিন্তু পৃথিৱীৰ সকলো সমাজ কেৱল পিতৃসূত্রীয় অথবা মাতৃসূত্রীয়ভাবে সংগঠিত নহয়। কিছুমান সমাজত দেখা যায় যে, দুটা একৰৈখিক বংশধাৰা নীতি বিদ্যমান। এনেধৰণৰ নীতিমালা যিসকল সমাজত প্রযোজ্য, সেইবিলাক নৃবিজ্ঞানীসকলৰ ভাষাত, দ্বৈত একৰৈখিক বংশধাৰা নীতিৰ (double-unilineal descent) দ্বাৰা সংগঠিত। কিন্তু সেইবোৰ অত্যন্ত জটিল বিষয়। একৰৈখিক আৰু দ্বৈত একৰৈখিক বংশধাৰা নীতিৰ বাহিৰেও, কিছুমান সমাজে আন একধৰণৰ সূত্রিতা বিদ্যমান। তাত প্ৰচলিত নৃবিজ্ঞানীৰ ভাষাত অনা একৰৈখিক বংশধাৰা নীতি (Non• unilineal descent), অনা একৰৈখিক দুইধৰণৰ হ’ব পাৰে, অনুষংগ (cognatic) আৰু দ্বিপাক্ষিক বা দ্বিপার্শ্বিক (bilateral) বংশধাৰা। অনুষঙ্গিক নীতিৰ ভিত্তিত সংগঠিত বংশগত দল হ’ল সেইটো যাৰ সদস্য নিৰ্ধাৰিত হ’ব পাৰে পূৰ্বপুৰুষ অথবা পূৰ্বনাৰীৰ মাধ্যমত, একাধিক্রমে পুৰুষ অথবা নাৰী সূত্ৰিতাৰ মাধ্যমত, অথবা এই দুয়োটা সূত্ৰৰ বিভিন্ন ধৰণৰ সমন্বয়ৰ মাধ্যমত, আন কথাত পূৰ্বসূৰী যেনেকুৱা হ’ব পাৰে নাৰী অথবা পুৰুষ, ইয়াৰ উপৰি একে লগতে, সেই পূৰ্বসূৰীৰ সৈতে সূত্ৰধাৰীৰ সম্পৰ্ক একান্তভাৱে নাৰী বা পুৰুষৰ মাধ্যমত নহয়। অর্থাৎ অনুষঙ্গিক বংশধাৰাৰ ক্ষেত্ৰত নিৰ্দিষ্ট কোনো লিঙ্গীয় পৰিচয় গুৰুত্বপূৰ্ণ নহয় ৷ দ্বিপাক্ষিক বা দ্বিপার্শ্বিক সূত্রিতা ইউৰোপ, আমেৰিকাৰ শ্বেতাহ জনগোষ্ঠীৰ মাজত প্ৰচলিত। এজন ব্যক্তি (নাৰী বা পুৰুষ) তাৰ বংশসূত্ৰৰ, সকলো পূর্বসূৰী নাৰী আৰু পুৰুষ আত্মীয়ৰ সাহায্যত থিয় কৰাই আছে।
দ্বৈত সূত্ৰীয় বংশধাৰা – দ্বৈত সূত্ৰীয় বংশধাৰা দ্বিপাক্ষিক বংশধাৰাৰ পৰা ভিন্ন। অষ্ট্ৰেলি কিছুমান আদিবাসী জাতিৰ মাজত দেখা গৈছে যে পিতৃ আৰু মাতৃসূত্ৰধাৰী ওচৰা-ওচৰি সম্পর্কিত। নৃবিজ্ঞানীসকলে ইয়াৰ নামকৰণ কৰিছে দ্বৈতসূত্ৰীয় বংশধাৰা হিচাপে।
কোন কোন নীতিৰ ভিত্তিত বংশ সংগঠিত হৈ থাকে, পূর্বতে সেই বিষয়ে আলোচনা কৰা হৈছে, মনত ৰখা উচিত যে বংশ হৈছে এটি সামাজিক দল। সামাজিক দল হিচাপে এইটে বিশেষ বিশেষ নীতিৰ দ্বাৰা গঠিত। বিশেষ ধৰণৰ বংশধাৰা নীতি বিশেষ ধৰণৰ দল গঠন কৰে। যেনে— পুৰুষ সূত্ৰধাৰী গঠন কৰে পিতৃসূত্ৰীয় বংশ ইত্যাদি।
গোষ্ঠী, গোত্র, ফ্ৰাৰ্টুিচ আৰু ময়টি গোষ্ঠী (lineage) হৈছে এটি জ্ঞাতি দল যাৰ সদস্যসকল তেওঁলোকৰ বংশগত সূত্ৰতা পুৰুষ পৰম্পৰা নাইবা নাৰী পৰম্পৰাৰ মাধ্যমত নিৰ্ধাৰণ কৰে৷ গোষ্ঠী হৈছে পূৰ্বসুৰী কেন্দ্ৰীক। সদস্য হিচাপে তেতিয়াই কাৰোবাক গ্ৰহণ কৰা হয় যেতিয়া তেখেত নিৰ্দিষ্ট পূৰ্বসূৰীৰ সৈতে তেখেতৰ সূত্ৰতা প্ৰমাণ কৰিব পাৰে। নৃবিজ্ঞানীসকলৰ মন্তব্য হৈছে, অপাশ্চাত্যাৰ বহু সমাজত এজন ব্যক্তিৰ ৰাজনৈতিক বা আইনী অস্তিত্ব আৰু মৰ্যাদ নিৰ্ধাৰিত হয় গোষ্ঠী সদস্যপদৰ দ্বাৰা। ইয়াৰ বিপৰীতে পাশ্চাত্য সমাজত নাগৰিকত্বৰ ধাৰণ এজন ব্যক্তিৰ ৰাজনৈতিক আৰু আইনী অধিকাৰ আৰু মৰ্যাদাক নিশ্চিত কৰে। গোষ্ঠী হৈছে এটি যৌথ ভিত্তিক দল (Corporate group)। কোনো সদস্যৰ মৃত্যু হলে তেওঁৰ অস্তিত্ব বিলুপ্ত নহয়। গোষ্ঠী যৌথভিত্তিক ভাবে সম্পত্তিৰ মালিক, এই দল উৎপাদনমূলক কার্যৰ বিভাজন কৰে, শস্য, ফচল আদি বণ্টন কৰে আৰু অন্যান্য গোষ্ঠীৰ সৈতে সম্পৰ্ক ৰক্ষাৰ ক্ষেত্ৰত সিদ্ধান্ত গ্ৰহণ কৰে। এইটোকে সামাজিক সংগঠনৰ এটি শক্তিশালী আৰু কাৰ্যকৰী ভিত্তি হিচাপে নৃবিজ্ঞানীসকলে গণ্য কৰিছে। গোষ্ঠীৰ এটি সাধাৰণ বৈশিষ্ট্য হৈছে বহির্বিবাহৰ ৰীতি অনুসৰণ ৷
গোত্র (Clan, কিছুমান নৃবিজ্ঞানীয়ে Sib পদটো ব্যৱহাৰ কৰিছে) হৈছে দুই বা ততোধিক গোষ্ঠীৰ এটি জ্ঞাতি দল। এই দলৰ সদস্যসকল একে পূৰ্বসূৰীৰ উত্তৰসূৰী হিচাপে নিজকে জানে বা মানি লয় কিন্তু যি শীর্ষস্থানীয় উত্তৰসূৰীৰ মাধ্যমত তেখেতসকল একে আনৰ জ্ঞাতি বা আত্মীয়। সদস্য বৃদ্ধিৰ বাবে আৰু অনাদিকাল অতিবাহিত হৈ যোৱাৰ বাবে সেই সূত্ৰতাৰ ধাৰা সম্পৰ্কে তেওঁলোক অজ্ঞাত ৷ গোষ্ঠীৰ নিচিনা গোত্রও এটি বংশগত দল কিন্তু ই যৌথ নহয়। বসবাসৰ ফালৰ পৰা এইটো একীভূত নহয় যিয়ে কিনা গোষ্ঠীৰ ক্ষেত্ৰত দেখা যায় । অন্তত গোষ্ঠীৰ আকাৰ সদস্যসকলৰ ক্ষেত্ৰত সেয়া হ’বই। গোষ্ঠীৰ নিচিনা এইটোও পিতৃসুত্রীয় অথবা মাতৃসূত্রীয় নাইবা অনুষঙ্গিক হ’ব পাৰে৷ গোত্ৰৰ সদস্যসকল যিহেতু ছেদেলি-ভেদেলি থাকে সেইকাৰণে ভূমিৰ মালিক হিচাপে গোত্ৰৰ কোনো যৌথবদ্ধ পৰিচয় নাই। নৃবিজ্ঞানীসকলৰ মতে এনে দল আচাৰ অনুষ্ঠান পালনৰ বাবে গুৰুত্বপূৰ্ণ । গোষ্ঠীৰ নিচিনা গোত্ৰও হ’ব পাৰে বহির্বিবাহ ভিত্তিক এটা দল। গোত্ৰ ইয়াৰ সদস্যসকলক বিপদৰ মুহূৰ্তত ৰক্ষণ কৰে। নৃবিজ্ঞানীসকলৰ আৰু এটি পর্যবেক্ষণ হৈছে যে, যিহেতু গোত্র বসবাসৰ একক নহয়, এইটো প্ৰতীকৰ মাধ্যমত সংহতি আৰু ঐক্য ৰক্ষা কৰে। যেনে— ধৰি লোৱা হওঁক কোনো পশু পাখি (ঈগল, শিয়াল), প্রাকৃতিক শক্তি (চন্দ্র), নাইবা আন কিবা বস্তু।
ফ্ৰাত্ৰি (Phratry) হৈছে দুই বা ততোধিক গোত্ৰৰ এটি একসূত্ৰীয় জ্ঞাতি দল। ফ্ৰাত্ৰিৰ সদস্যসকল জানে যে তেখেতসকল এটাই জ্ঞাতি দলৰ। কিন্তু জনসংখ্যা বৃদ্ধিৰ কাৰণে আৰু দীর্ঘ সময়কাল পাৰ হৈ যোৱাৰ বাবে তেখেতসকল তেখেতসকলৰ পূৰ্বসূৰীৰ সৈতে সূত্ৰধাৰীৰ সম্পৰ্ক নিৰ্দিষ্টকৈ ক’ব নোৱাৰে ৷ সম্পূৰ্ণ সমাজক যদি দুই ভাগত বিভক্ত কৰা হয় তেন্তে দুটা ময়টি (Moiety) গঠিত হ’ব। ময়টি (Moiety হৈছে এটি ফৰাচী শব্দ, ইয়াৰ অৰ্থ হৈছে আধা) ময়টিৰ সদস্যসকলে জানে যে তেখেতসকল একে পূর্বসূৰীৰ সদস্য কিন্তু সূত্ৰধাৰীৰ ব্যাপাৰে তথ্য সুনির্দিষ্ট তেখেতসকল নাজনে। গোষ্ঠী আৰু গোত্ৰৰ নিচিনা ফ্ৰাত্ৰি আৰু ময়টিও প্রায় বহির্বিবাহৰ ভিত্তিক দল। গোষ্ঠী অথবা গোত্ৰৰ সদস্য অনুপস্থিত থাকিলে ফ্রাত্ৰি আৰু ময়টিৰ সদস্য সাহায্য কৰিবলৈ বাধ্য। এটা ময়টি আনটো ময়টিক নির্দিষ্ট কামত সহায়তা কৰিব পাৰে। যেনে— ধৰা হওঁক ময়টিৰ সদস্যৰ মৃত্যু হ’লে দাহন দিয়া কার্যত আন ময়টিয়ে সাহায্য কৰে।
উপৰোক্ত আলোচনাৰ পিছত আমি জ্ঞাত যে পৃথিৱীৰ সকলো সমাজতে বংশভিত্তিক দল আছে। এইটো কিন্তু সঠিক নহয়। অর্থাৎ পৃথিৱীত এনেকুৱা বহু সমাজ আছে য’ত বংশ বা গোষ্ঠীৰ কোনো অস্তিত্ব নাই। সেই সমাজৰ জ্ঞাতি ব্যৱস্থা সম্পূর্ণ ভিন্ন।
১১। পিতৃসূত্ৰীয় বংশধাৰা সম্পর্কে আলোচনা কৰা। (Discuss about the patriarchal descent with a diagram .)
উত্তৰঃ পিতৃসূত্ৰীয় বংশধাৰা – পিতৃসূত্ৰীয় বংশধাৰা বুলিলে বুজোৱা হয় পূর্ব-পুৰুষৰ মাধ্যমত জ্ঞাতি সম্পর্ক নিৰূপণ, দেউতা, দেউতাৰ দেউতা, দেউতাৰ দেউতাৰ দেউতা ইত্যাদি।
আন কথাত ক’বলৈ গ’লে — এটা পিতৃসুত্ৰীয় বংশৰসকলে একে পূৰ্বপুৰুষৰ বংশধৰ হিচাপে পৰিচিত। যিসকল সমাজত পুৰুষ আধিপত্য স্বাভাৱিক হিচাপে বিবেচিত আৰু সম্পত্তি পুৰুষৰ দ্বাৰা নিয়ন্ত্রিত, সেইসকল সমাজত পিতৃসূত্রতা এটা অর্থনৈতিক ব্যৱস্থাও, সেয়া সমাজৰ মূল সাংগঠনিক নীতি হিচাপে কাম কৰে। অন্তত বংশধাৰা তাত্ত্বিকসকলে বিষয়টোক এনেকুৱাকে দেখিছে।
এনে কিছুমান বংশভিত্তিক সমাজ আফ্রিকাত আছে য’ত কেৱলমাত্ৰ সমাজিক নহয়, ৰাজনৈতিক সংগঠনো বংশধাৰাৰ ভিত্তিত গঠিত। কিন্তু মুখ্য বা দলনেতা অনুপস্থিত। নৃবিজ্ঞানী ইভান্স প্ৰিচাৰ্ড ইয়াৰ নামকৰণ কৰিছে খণ্ডিত গোষ্ঠী সংগঠন (Segmentary lineage organization)। এনে সমাজত, পৰিস্থিতি অনুসৰি এটা গোষ্ঠী আন এটা গোষ্ঠীৰ বিপৰীতে সংগঠিত হ’ব পাৰে। গোষ্ঠী দুটা সমপৰ্যায়ৰ হ’ব লাগিব, জ্ঞাতি বন্ধনৰ ঘনত্বৰ ফালেদি তেওঁলোক ওচৰৰ নহয়, দূৰৰ হে। পূৰ্বপুৰুষৰ আৰু গোষ্ঠীৰো, একসকল সমাজত ৰাজনৈতিক পৰিচয় থাকে৷ এই পৰিচয় এজন মানুহৰ গোষ্ঠী পৰিচয়ৰ নিচিনাই বৃহৎ আৰু ব্যাপক হ’ব পাৰে। মানুহে মানুহে যি সম্পর্ক স্থাপিত হয় সেয়া হ’ল জ্ঞাতি সম্পৰ্কীয় নৈকট্যৰ ভিত্তিত। এটা আৰৱদেশীয় প্ৰবাদে বিষয়টোক এনেকৈ ধৰা পেলায়। “মোৰ ভাইটিৰ বিপৰীতে মই, মোৰনখুৰাৰ ল’ৰাৰ বিপৰীতে মোৰ ভাইটি আৰু মই, বিশ্বৰ বিপৰীতে খুৰাৰ ল’ৰা আৰু মই।”
যিসকল নৃবিজ্ঞানী বংশধাৰা লৈ গৱেষণা চলাইছে তেখেতসকলৰ প্ৰধান যুক্তি আছিল বংশধাৰা ভিত্তিক সমাজত সামাজিক সংহতি আৰু আনুগত্য সংগঠিত হৈ থাকে বংশধাৰাৰ ভিত্তিত । ইয়াৰ অৰ্থ যিসকল এটা বংশৰ সেইসকল এজন আনজনৰ প্ৰতি আনুগত্যশীল। আনুগত্য প্রকাশিত হ’ব পাৰে সামাজিক শৃংখলা মানি চলাৰ ক্ষেত্ৰত অথবা শত্ৰু পক্ষৰ সৈতে মোকাবিলা কৰাৰ ক্ষেত্ৰত। এইধৰণৰ এটা ধ্রুপদী উদাহৰণ পোৱা যায় হর্ন অফ আফ্ৰিকাৰ লাখ লাখ সোমালি ভেড়া পালকৰ ক্ষেত্ৰত। যদি তেওঁলোকৰ কাৰোবাক হত্যা কৰা হয় তেন্তে কোনো গোষ্ঠী মৃত মানুহৰ বাবে ক্ষতি পূৰ্ণ দিবলৈ বাধ্য আৰু কাৰ ওচৰত : সেয়ালৈ প্ৰতিদিনৰ ৰাজনৈতিক সংহতি আয়োজিত হৈ থাকে। বংশধাৰা এটা সামাজিক ৰাজনৈতিক সম্পদ। আকৌ এটা অর্থনৈতিক সম্পদৰ যাৰ অৰ্থ আৰু গুৰুত্ব পৰিস্থিতিৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে, পৰিস্থিতি অনুসৰি সেয়া তৈয়াৰী হয়।
পিতাৰ মাধ্যমত বংশধাৰা প্ৰবাহিত হোৱাৰ অর্থ এয়া নহয় যে পিতৃসূত্রীয় ধৰণৰ ব্যৱস্থাত মাতৃৰ পৰিপূৰক দিশ সম্পূৰ্ণৰূপে বাদ পৰি যায়। বরং দেখা যায়, ক্ষেত্র বিশেষে ওলোটাটো ঘটি থাকে ৷ নৃবিজ্ঞানীসকলৰ পৰ্যবেক্ষণ হ’ল যিবিলাক সমাজত পিতৃসূত্ৰীয় বংশধাৰা কঠোৰ, তাত এজন পুৰুষৰ সৈতে তেওঁৰ মাতুলালয়ৰ (মাতৃ বংশৰ) বিশেষধৰণৰ ৰীতিবদ্ধ সম্পর্ক উপস্থিত থাকিব পাৰে । যেনে — ওচৰা-ওচৰি কাজিন বিবাহ (Cross-Cousin marriage) অৰ্থাৎ পেহাৰ ল’ৰা মোমাইয়েকৰ ছোৱালীৰ বিবাহ কেৱলমাত্র অনুমোদিত নহয়, কাম্য। বংশধাৰা বিবাহ ব্যৱস্থাৰ সৈতে সম্পর্কিত। কিয়নো বংশৰ সংজ্ঞাৰ সৈতে অজাচাৰ ওতঃপ্রোতভাবে জড়িত। কঠোৰভাৱে সুসংহত বংশধাৰা দলৰ ক্ষেত্ৰত বহির্বিবাহ নীতি দেখা যায়। বংশৰ বাহিৰৰ পৰা বিবাহসঙ্গী বাছি লোৱা বাঞ্ছনীয়। বিবাহক দেখা হৈ থাকে মৈত্রীবন্ধন স্থাপনৰ এটি সুযোগ হিচাপে, বিশেষকৈ শত্ৰুদলৰ সৈতে মৈত্রী স্থাপন কৰা। এইধৰণৰ বাক্যত বিষয়টো ধৰা পেলায়, “আমি শত্রুপক্ষৰ সৈতে বিবাহ বন্ধন স্থাপন কৰোঁ।” কিছুমান পিতৃসূত্রীয় ব্যৱস্থাত বিবাহৰ মাধ্যমত এজন নাৰী তাইৰ স্বামীৰ বংশৰ সদস্যতা লাভ কৰে, অন্যান্য পিতৃসূত্ৰীয় ব্যৱস্থাত দেখা গৈছে, বিবাহসত্ত্বত নাৰী তাহৰ নিজ পিতৃবংশৰ সদস্য হৈ গৈ আছে। দক্ষিণ পূৱ এছিয়াৰ সমাজসমূহত, আদিবাসী অষ্ট্ৰেলিয়ানসকলৰ মাজত আৰু লেটিন আমেৰিকাৰ সমাজসমূহত দেখা গৈছে, বিবাহ ধাৰাবাহিক ভাবে ঘটি থাকে নির্দিষ্ট জ্ঞাতি শ্ৰেণীৰ নাৰী-পুৰুষৰ মাজত (Prescribed Kinship categories)।
চিত্ৰত ৪ আৰু ৫ নম্বৰ ব্যক্তি, যিসকল ১ আৰু ২ নম্বৰৰ সন্তান, সিহঁত সিহঁতৰ পিতৃৰ বংশৰ অধিভুক্ত (পূৰ্ণ বা ভৰি থকা চিহ্ন) পৰৱৰ্তী প্রজন্মত ৩ আৰু ৪ নম্বৰৰ সন্তান পূৰ্ণ চিহ্নিত বংশৰ অধিভুক্ত যিহেতু সিহঁতৰ পূৰ্বসূত্ৰতা নিৰ্ধাৰিত হৈ আছে সিহঁতৰ পিতাৰ মাধ্যমত যিয়ে পূর্ণচিহ্নিত দলৰ সদস্য। কিন্তু ৫ আৰু ৬ নম্বৰৰ সন্তানসকল এই পিতৃবংশৰ সদস্য নহয়। যিহেতু সিহঁতৰ বংশসূত্রিতা নিৰ্ধাৰিত হৈ আছে সিহঁতৰ পিতাৰ মাধ্যমত আৰু এওঁ এই বংশৰ নহয়। অর্থাৎ যদিও ১২ আৰু ১৪ ৰ মাতৃ এই পূৰ্ণ চিহ্নিত পিতৃসূত্ৰীয় বংশৰ সদস্য, কিন্তু স্বামী (৬ নম্বৰ) এই পিতৃসূত্ৰীয় বংশৰ সদস্য নোহোৱাত তেখেত তেখেতৰ বংশসূত্ৰতা সংবহন কৰিব নোৱাৰে। তেখেতসকলৰ সন্তানসকল (১২ আৰু ১৪) তেখেতসকলৰ পিতাৰ বংশৰ সদস্য। চতুর্থ প্রজন্ম কেৱল ১৫ আঁৰু ১৬ হ’ব পূৰ্ণ চিহ্নিত পিতৃসূত্ৰীয় দলৰ সদস্য যিহেতু তেখেতসকলৰ পিতৃ পূর্ণচিহ্নিত পিতৃসুত্ৰীয় দলৰ পূৰ্বতন প্ৰজন্মৰ একমাত্ৰ পুৰুষ সদস্য। এই চিহ্নিত ১, ৪, ৫, ৮, ১০, ১৫ আৰু ১৬ পিতৃসূত্ৰীয় বংশৰ অধিভূক্ত, বিপৰীত বা অন্যসকলো সদস্য আন পিতৃসূত্ৰীয় বংশৰ সদস্য।
১২। মাতৃসূত্রীয় বংশধাৰা সম্পর্কে আলোচনা কৰা । (Discuss about the maternal descent with a diagram .)
উত্তৰঃ মাতৃসূত্ৰীয় বংশধাৰা : মাতৃসূত্ৰীয় বংশধাৰা ব্যৱস্থাত সন্তানসকল সিহঁতৰ মাতৃৰ গোষ্ঠীৰ অধিভুক্ত (filiated, filiation) বা সদস্য। নাইবা আৰু স্পষ্টকৈ ক’ব গ’লে, সন্তানসকল সিহঁতৰ মোমাইয়েকৰ দলৰ অধিভুক্ত কাৰণ মাতৃসূত্ৰীয় সমাজত ক্ষমতা আৰু মৰ্যাদা ধৰি ৰাখে পুৰুষসকল, যদিও সেয়া প্রবাহিত হয়, এক প্ৰজন্মৰ পৰা আন এক প্ৰজন্মলৈ, নাৰী বংশধৰসকলৰ মাধ্যমত। মাতৃসূত্ৰীয় বংশ বুলি কোৱা হয় সেই জ্ঞাতি বা আত্মীয় দলক যিসকল এটা পূর্বসূৰী নাৰীৰ বংশধৰ।
মাতৃসূত্ৰীয় বংশধাৰা কিন্তু মাতৃতন্ত্ৰ নহয়। নাৰীবাদী নৃ-বিজ্ঞানীসকল বাৰে বাৰে এই বিষয়ৰ ওপৰত জোৰ বা হেঁচা দিছে। ইয়াৰ কাৰণ, এই ব্যৱস্থাত পুৰুষসকলৰ নিয়ন্ত্ৰণ ক্ষমতা আছে। পুৰুষৰ কৰ্তৃত্ব থাকিলেও বংশধাৰাৰ সদস্যপদ নাইবা উত্তৰাধিকাৰ সূত্ৰে সম্পত্তি অথবা পদ পুৰুষ ধাৰাৰ মাধ্যমত নিৰ্ধাৰিত নহয়। এই ব্যৱস্থাত এজন পুৰুষ সম্পত্তি পায় তেওঁৰ মাতৃৰ ভায়েকৰ ওচৰৰ পৰা আৰু তেওঁৰ সন্তানসকল পায় তেওঁ স্ত্ৰী বা পত্নীৰ ভায়েকৰ পৰা। হয়তো এইবাবেই কিছুমান নৃবিজ্ঞানী ইয়াক মাতৃতন্ত্র (অথবা মাতৃ অধিকাৰ) বুলি মানি নলয়, ইয়াৰ নামকৰণ কৰিছে “ভায়েকৰ অধিকাৰ”। ভাৰতৰ কেৰালা ৰাজ্যৰ নায়াৰসকলৰ মাজত আছিল মাতৃসূত্ৰীয় ব্যৱস্থা। নায়াৰ ভায়েক আৰু ভনিয়েক এটা গৃহতে বসবাস কৰিছিল, ভনীয়েক স্বামীসকল (জোৱাই) এই ভায়েক আৰু ভনীয়েকৰ গৃহত নিয়মিত অহাযোৱা কৰিছিল। এনেকৈ মাতৃসূত্ৰীয় এই বংশধাৰাৰ নতুন প্রজন্ম সৃষ্টি হৈছিল। কিছু মাতৃসুত্ৰীয় সমাজত ভিন্ন ধৰণৰ প্রচলন দেখা গৈছে, এই সমাজসমূহত স্বামী আৰু স্ত্রী নিয়মিত এজন আনজনৰ বাসস্থানত গৈ কিছুদিন বসবাস কৰিছিল।
৪ আৰু ৫ নম্বৰ ব্যক্তি, যিসকল ১ আৰু ২ নম্বৰৰ সন্তান সিহঁত সিহঁতৰ মাকৰ (মাতৃৰ) জ্ঞাতিদলৰ অধিভুক্ত যিটো ভৰা বা পূৰ্ণ চিহ্নৰ সাহায্যত বুজোৱা হৈছে। পৰৱৰ্তী প্ৰজন্মৰ ৫ আৰু ৬ নম্বৰৰ সন্তানসকল পূর্ণচিহ্নিত বংশীয় দলৰ অধিভুক্ত কাৰণ সিহঁতৰ পূৰ্বসূত্ৰতা নিৰ্ধাৰিত হৈ আছে, সিহঁতৰ মাতৃৰ মাধ্যমত, সিহঁত বেলেগ (অন্য) দলত অধিভুক্ত হয়, সিহঁতৰ পিতৃ যদিও পূর্ণচিহ্নিত মাতৃসূত্ৰীয় দলৰ সদস্য কিন্তু তেওঁ তেওঁৰ সদস্যপদ সংবহিত কৰিব নোৱাৰে যিহেতু এইটো মাতৃসূত্ৰতাৰ ভিত্তিত সংবহন হয়। চতুৰ্থ প্ৰজন্মত কেৱলমাত্র ২১ আৰু ২২ পূৰ্ণচিহ্নিত মাতৃসূত্ৰীয় দলৰ সদস্য যিহেতু সিহঁতৰ মাতৃহৈছে পূৰ্বৱৰ্তী প্ৰজন্মৰ একমাত্ৰ অধিভুক্ত নাৰী সদস্য। আচল কথা ২, ৪, ৫, ১২, ১৪, ২১ আৰু ২২ এটাই মাতৃসূত্ৰীয় দলৰ সদস্য। মাতৃসুত্ৰিতাৰ এই চিত্ৰ পিতৃসূত্ৰতাৰ ওলোটাহে।
১৩। মৈত্রীবন্ধ তত্ত্ব সম্পর্কে চমুকৈ লিখা। (Write briefly about the theory of alliance?)
উত্তৰঃ মৈত্রীবন্ধন তত্ত্ব – পৰিকাঠামোবাদী নৃবিজ্ঞানী লেভিস্টছৰ নামৰ সৈতে মৈত্রীবন্ধন তত্ত্ব আটাইতকৈ বেছি যুক্ত। লেভিস্ট্রছ তেখেতৰ তত্ত্বত, বংশধাৰাৰ পৰিৱৰ্তে মৈত্রীবন্ধনৰ পৰিকাঠামোগত আৰু সাংগঠনিক দিশৰ ওচৰত হেঁচাবা জোৰ দিছে। দ্য এলিমেন্টাৰি স্ট্রাকচাৰচ অফ কিনশিপ (১৯৬৯) গ্ৰন্থত তেখেতে মৈত্রীবন্ধন তত্ত্বৰ প্ৰধান বৈশিষ্ট্যৰ এটা সামগ্রিক চিত্ৰ দাঙি ধৰিছে।
বংশধাৰা তাত্ত্বিকসকল প্রধানত এটা বিষয় লৈ চিন্তাশীল আছিল। কি উপায় অৱলম্বন কৰিলে প্ৰাক্ৰাষ্ট্ৰীয় সমাজ তিষ্ঠি থাকিব আৰু কেনেকৈ নৈৰাজ্য পূৰ্ণ অৱস্থা বাধাগ্রস্থ হয়। এই তত্ত্ব অনুসৰি, বংশধাৰা দল আদিম মানুহৰ মাজত স্থিতিশীলতা তৈয়াৰ কৰে। এই তত্ত্ব প্ৰথমতে দাঙি ধৰে ব্ৰিটেইনৰ নৃবিজ্ঞানী যিসকলে কাম কৰিছে আফ্ৰিকাত অ-ৰাষ্ট্ৰীয় বা ৰাষ্ট্ৰবিহীন সমাজ লৈ, পৰৱৰ্তী পৰ্যায়ত এই তত্ত্ব বিশ্বৰ অন্যান্য ঠাইত আমদানি কৰা হয়। উল্লেখ্য যে, নতুন স্থানত এই তত্ত্ব খুব বেছি ভাল কাম কৰা নাই। সাম্প্ৰতিক কালৰ নৃবিজ্ঞানীসকলৰ মতে, স্থিতিশীলতাৰ বিষয়টো বিভিন্নভাৱে অনবৰত ঔপনিৱেশিক শক্তিৰ বাবে অধিক গুৰুত্বপূৰ্ণ আছিল৷ বংশধাৰা তত্ত্ব যেতিয়া জ্ঞাতিতত্ত্বৰ শীর্ষ স্থানত প্রতিষ্ঠিত সেই সময়ত লেভিস্টছৰ মৈত্রীবন্ধন তত্ত্ব (alliance theory) প্রকাশ পায়।
১৪। অনাচাৰ সম্বন্ধত নৃবিজ্ঞানী মহলত প্ৰচলিত ধাৰণা সম্পর্কে আলোচনা কৰা ৷ (Discuss the prevailing notion in the anthropological community about incest taboos.)
উত্তৰঃ ‘অনাচাৰ সম্বন্ধত নৃবিজ্ঞানী মহলত প্ৰচলিত ধাৰণা – জোৰবন্ধন (বা matincy অর্থাৎ, নাৰী আৰু পুৰুষৰ যৌন সন্মিলিত / সহবাস বা বিবাহ)ৰ ক্ষেত্ৰত অনাচাৰ বিধিনিষেধ আটাইতকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ বুলি নৃবিজ্ঞানী সকলে ভাবিছিল। বিশেষ বিশেষ জ্ঞাতিকুলৰ (জাতিকুলৰ) মাজত যৌন সম্পর্ক স্থাপন নিষিদ্ধ, ইয়াকে অনাচাৰ নিষেধাজ্ঞা বুলি কোৱা হয়। পাশ্চাত্য সমাজ সমূহত অনাচাৰ বুলিলে বুজোৱা হৈছিল নিজৰ দেউতা বা মা নিজৰ, ভায়েক বা ভনিয়েক ইহঁতৰ সৈতে যৌন সম্পর্ক স্থাপন। কিন্তু পৃথিৱীৰ বহুতো সমাজত অনাচাৰৰ ধাৰণা ইমানখিনি সংকীর্ণ বা সীমিত নহয়। যেনে ধৰা হওঁক সুদানীৰ নুয়েৰ সমাজ। নৃ-বিজ্ঞানী ইভান্স প্ৰিচার্ড সেই সমাজত গৱেষণা কৰে আৰু তেওঁৰ গৱেষণাৰ পৰা স্পষ্ট যে নুয়েৰ সকলৰ অনাচাৰ সম্পর্কিত যৌন বিধি নিষেধ অনুসৰি —
(ক) এটা গোত্ৰৰ সদস্যৰ মাজত।
(খ) ছয় প্ৰজন্মৰ অনুষঙ্গিক জ্ঞাতিৰ মাজত। আৰু
(গ) এজন নাৰীৰ তাইৰ শহুৰকুলৰ পুৰুষসকলৰ সৈতে যৌন সম্পর্ক স্থাপন অনাচাৰ হিচাপত বিবেচিত। অনাচাৰ নিষেধাজ্ঞাৰ সৈতে যুক্ত বহির্বিবাহ আৰু তন্ত্ৰবিবাহ, এই নীতিমালাবোৰ নৃবিজ্ঞানীসকল লক্ষ্য কৰিছে, প্ৰতিটো সমাজত বহির্বিবাহ আৰু আন্তৰ্বিবাহৰ নীতিমালা বিদ্যমান। বহির্বিবাহৰ বিধিমালা বুলি বুজোৱা হয়, সেই নীতি যাৰ ভিত্তিত স্পষ্ট কৰি তোলা হয় কোনো জ্ঞাতি দলৰ সদস্যসকলৰ সৈতে বিবাহবন্ধনত আৱদ্ধ হোৱা নিষিদ্ধ। অর্থাৎ বিবাহৰ সম্পৰ্ক হ’ব লাগিব বিশেষ জ্ঞাতি দলৰ বাহিৰৰ কাৰোবাৰ সৈতে। এই বাবেই ইয়াক বহির্বিবাহ ৰীতি বুলি কোৱা হৈ থাকে। অন্তর্বিবাহৰ বিধিমালা হৈছে ইয়াৰ বিপৰীত, প্ৰতিটো সমাজত বিশেষ কিছুমান জ্ঞাতি দলৰ পৰা বিবাহ সঙ্গী বাচনি কৰা বাঞ্ছনীয়। ইয়াত বুজোৱা হৈছে সেই দল যিসকলৰ সৈতে বিবাহ বন্ধন স্থাপন অনুমোদিত বা বাঞ্ছনীয়।
লেভিস্টছৰ পূৰ্বতে নৃবিজ্ঞানীসকল যৌন বিধিমালা আৰু বিয়াৰ বিধিমালা, এই দুটাৰ পাৰ্থক্য টানি আনিছে। তেখেতসকলৰ যুক্তি আছিল এনেকুৱা যে বিবাহ নোহোৱাকৈও যৌন সম্পর্ক ঘটিব পাৰে কিন্তু ইয়াৰ ওলোটাটো, অৰ্থাৎ বিবাহৰ সম্পৰ্ক স্থাপন হ’ব কিন্তু শাৰীৰিক মিলন নহ’ব, এয়া কিন্তু কোনো সমাজত ঘটা দেখা নাযায়৷ তেখেতসকলৰ বক্তব্য আছিল, ক্ষেত্ৰ বিশেষে কিছুমান সমাজত এনেকুৱা দেখা যায় যে, কিছুমান জ্ঞাতি সম্পৰ্কৰ মাজত বিবাহৰ সম্পর্ক যেনেদৰে নিষিদ্ধ কৰা হয় কিন্তু যৌনমিলন যদি সংঘটিত হয় তেনেহ’লে সেইটো অনুমোদন যোগ্য নহ’লেও সহ্য কৰা হয়।
১৫। “বংশধাৰা তাত্ত্বিকসকলৰ মতে, বংশই সমাজখনক ধৰি ৰাখে কিন্তু লেভিস্ট ছৰ মতে, মৈত্রী স্থাপন সমাজখন ধৰি ৰাখে”— আলোচনা কৰা । (Discuss “According to genealogy theorists, decent holds society, but according to Levi Strauss alliances hold society.”)
উত্তৰঃ লেভিস্টেছৰ কর্তৃক অনাচাৰ সম্পৰ্কত প্ৰচলিত ধাৰণাৰ প্ৰত্যাখ্যান কৰে। লেভি-স্টেছৰ দৃষ্টিত যৌন বিধিনিষেধ আৰু বিবাহৰ বিধিনিষেধ এই দুটাৰ পাৰ্থক্য টানি অনা জৰুৰী নহয়৷ তেওঁৰ মতে, মূল বিষয় হৈছে অনাচাৰ। বিশেষ বিশেষ সম্পর্কে বিবাহ নিষিদ্ধ কৰাতকৈ বিশেষ বিশেষ সম্পর্কে বিবাহ বাঞ্ছনীয় কৰি তোলা হয়। অনাচাৰ নিষেধাজ্ঞাৰ কাৰণ আলোচনা কৰিবলৈ গৈ তেখেত টায়লৰক অনুসৰণ কৰে। প্ৰায় ৬০ বছৰ আগতে টায়লৰ বহির্বিবাহ সংক্রান্ত আলোচনাত কৈছিল, সমাজক সুসংহত ৰখাৰ পিছত বিবাহৰ মাধ্যমত স্থাপিত মৈত্রীবন্ধন গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে। ডাঙৰ চিকাৰ অভিযানত যাওঁতে নাইবা শত্ৰুৰ পৰা আত্মপক্ষ ৰক্ষা কৰিবলৈ হ’লৈ অন্যান্য পৰিয়াল ও বন্ধু মহলৰ সাহায্য আছিল বাঞ্ছনীয়। মিত্রসুলভ সম্পর্ক স্থাপনত বিবাহ আছিল এটা গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা।
টায়লৰৰ ভাষাত পথ আছিল দুটা। হয়তো বাহিৰৰ দলসমূহৰ সৈতে বিবাহৰ সম্পৰ্ক স্থাপন কৰা অন্যথা সিহঁতৰ আক্ৰমনৰ চিকাৰ হোৱা। লেভিস্ট্রছ এইটো যুক্তি আগত ৰাখি আগুৱাই যায়। তেখেতৰ উক্তি, অনাচাৰ নিষেধাজ্ঞাৰ মূল বিষয় কিন্তু এয়াই নহয় যে, নিজৰ ভনিয়েক নাইবা মাক, নাইবা জীয়েকৰ সৈতে যৌন সম্পর্ক নিষিদ্ধ। ইয়াতকৈ, অনাচাৰ নিষেধাজ্ঞাৰ মূল বিষয় হৈছে আন কাৰোবাৰ ওচৰত নিজৰ ভনিয়েক নাইবা মাক নাইবা জীয়েকক প্ৰদান কৰা । তেখেতৰ বক্তব্যৰ সমৰ্থনত তেখেত নৃবিজ্ঞানী মার্গাৰেট মীডৰ আৰাপেশসকলৰ মাজত কৰা গৱেষণাৰ কামত বিচাৰি পায়। মীড যেতিয়া আৰাপেশ তথ্যদাতা সকলক সুধিছিল ভনিয়েকৰ সৈতে জোৰ বন্ধনৰ সম্পৰ্ক গঢ়ি তোলা হয় নে নহয়, উত্তৰত তেখেতসকল কৈছিল–
কেতিয়াও নহয়, তেখেতসকল এই বুলি কয়, “নহয় আমি আমাৰ ভনিয়েকৰ সৈতে সহবাস নকৰো। আমি আন পুৰুষৰ ওচৰত আমাৰ ভনিয়েকক প্ৰদান কৰোঁ আৰু আন পুৰুষসকল তেখেতসকলৰ ভনিয়েকক আমাৰ ওচৰত দিয়ে।” নৃবিজ্ঞানী (মাৰ্গাৰেট মীড) প্রসঙ্গটো আকৌ তুলি ধৰিলে, তেখেতে সুধিলে, যদিও এইটো অসম্ভৰ বুলি মনে কয় কিন্তু যদি কোনো ধৰণে এইটো সংঘটিত হয় তেন্তে আপোনালোকে এইটোক কি ধৰণে দেখিব, কি ভাষাত এয়ালৈ কথা ক’ব, এই প্ৰশ্নৰ উত্তৰ দিবলৈ তথ্যদাতাসকলৰ কষ্ট হয়, এনেকুৱা পৰিস্থিতি সংঘটিত হোৱাৰ কথা যিহেতু ভাবাই নাযায়। “কি, নিজৰ ভনিয়েকক বিয়া কৰা। ঠিক আছে, তোমাৰ হৈছে কি কোনাচোন? তুমি কি ভনী জোৱাই (ভগ্নিপতি) নিবিচৰা ? তুমি কি বুজিব নোৱাৰা যে তুমি যদি আন কোনো পুৰুষৰ ভনিয়েকক রিয়া কৰোৱা আৰু আন কোনো পুৰুষ যদি তোমাৰ ভনিয়েকক বিবাহ কৰায়। তেন্তে তুমি পাবা দুজন (brother-in-law) আৰু তুমি যদি নিজৰ ভনিয়েকক বিয়া কৰোৱা তেন্তে তুমি এজনও নোপোৱা, (এই অৱস্থাত) তুমি কাৰ সৈতে চিকাৰ কৰিবলৈ যাবা, কাৰ সৈতে তুমি খেতি কৰিবা, কাৰ সৈতে ফুৰিবলৈ যাবা?”
এই পৰিঘটনা লেভিস্ট্ৰছৰ বক্তব্যক ভালভাবে ব্যাখ্যা দান কৰে। তেখেতৰ বক্তব্য হৈছে, অনাচাৰ নিষেধাজ্ঞা মূল বিষয় নহয়। অনাচাৰ নিষেধাজ্ঞা গুৰুত্ব আৰোপ কৰে কাৰ সৈতে বিবাহ নিষিদ্ধ তাৰ ওপৰত কিন্তু মূল বিষয় হৈছে, সামাজিকভাৱে কাৰ সৈতে বিবাহ বন্ধন (অর্থাৎ, মৈত্রী স্থাপন) অনুমোদিত বা বাঞ্ছনীয়।
বংশধাৰা তাত্ত্বিকসকলৰ পৰা লেভিস্টছৰ তত্ত্ব (তথ্য) খুবেই ভিন্ন, তেখেতসকলৰ দৃষ্টিত “আদিম” সমাজৰ সামাজিক সংগঠনৰ মূলতে আছে বংশভিত্তিক সংগঠন। বংশভিত্তিক সংগঠনৰ বাবেই এই সমাজবিলাক স্থিতিশীল। সামাজিক আৰু ৰাজনৈতিক স্থিতিশীলতাৰ বিষয়টো ঔপনিৱেশিক শাসকসকলৰ বাবে গুৰুত্বপূৰ্ণ আছিল আৰু প্ৰাচীনকালৰ বহুতো নৃবিজ্ঞানীৰ মতে, ইউৰোপীয় নৃবিজ্ঞানীসকল অনবৰত (বাৰে বাৰে) অ-ইউৰোপীয় সমাজৰ স্থিতিশীলতাৰ চাবিকাঠী অনুসন্ধান কৰাকে গুৰুত্বপূৰ্ণ কাম হিচাপে দেখিছিল। বংশধাৰা তাত্ত্বিক সকলতকৈ লেভিস্ট্ৰছৰ ভিন্নতা ইখিনিতে যে, তেখেতৰ মতে, আদিম সমাজ বংশভিত্তিক সংগঠনৰ মাধ্যমত তিষ্ঠি নাথাকে, বৰঞ্চ এইটো বিশেষ ধৰণৰ সম্পৰ্ক স্থাপনৰ মাধ্যমত তিষ্ঠি থাকে। এই বিশেষ সম্পৰ্ক বিবাহৰ মাধ্যমত প্রতিষ্ঠিত হয় আৰু ইয়াৰ নাম লেভিস্ট্ৰছ ৰাখে “মৈত্ৰী বন্ধন”। লেভিস্ট্ৰছৰ দৃষ্টিত, যিবিলাক সমাজ আদিম, সেই বিলাকৰ আছে এটি “মৌলিক কাঠামো”। আদিবাসী অস্ট্রেলীয় সকলৰ মাজত এই মৌলিক পৰিকাঠামো পোৱা যায় আৰু পোৱা যায় দক্ষিণ পূর্ব এছিয়াৰ অঞ্চলত, দক্ষিণ ভাৰতত আৰু দক্ষিণ আমেৰিকাৰ আদিবাসীসকলৰ মাজত। এইবোৰ অঞ্চলৰ বিভিন্ন সমাজত যি মৌলিক পৰিকাঠামো লক্ষ্য কৰা যায় সেয়া ইউৰোপ, আফ্ৰিকা আৰু ইনুইত (এস্কিমো) সকলৰ “জটিল কাঠামো”ৰ বিপৰীত। যিবিলাক সমাজত জটিল কাঠামো বিদ্যমান সেই ঠাইত বিবাহ ৰীতি, লেভিস্ট্ৰছৰ ভাষাত “নেতিবাচক”। তেখেত নেতিবাচক বুলি কৈছে এই কাৰণে, যিহেতু এই নিয়মে ইংগিত দিছে কাক বিয়া কৰোৱা নাযাব, উদাহৰণস্বৰূপে সামাজিক ৰীতি-নীতি অনুসৰি একে তেজৰ অৰ্থাৎ সহদৰ ভায়েক বা ভনিয়েকক বিবাহ কৰোৱা নাযাব, অথবা পিতৃ-মাতৃক বিবাহ কৰা নাযাব। পাক্ষান্তৰে, লেভিস্ট্ৰছৰ দৃষ্টিত, মৌলিক কাঠামো ভিত্তিক সমাজৰ বিবাহ ৰীতি “ইতিবাচক” কাৰণ কাক বিবাহ কৰা উচিত, সেইটো বিধিবদ্ধ কৰা হৈ আছে।
লেভিস্ট্ৰছৰ গ্ৰন্থ মূলত মৌলিক কাঠামো লৈ, তেখেতৰ দৃষ্টিত বিবাহ ৰীতি সমাজক সুসংহত কৰি তুলে। তেখেতৰ যুক্তিক তেখেতে এনেকৈ দাঙি ধৰিছে, মৌলিক পৰিকাঠামো দুই ধৰণৰ ৷ প্রথম ধৰণৰ মৌলিক পৰিকাঠামোত দুটা দল থাকে, ধৰা হওঁক ‘ক’ আৰু ‘খ’। এইধৰণৰ সমাজত ইতিবাচক বিবাহ ৰীতি অনুসৰি ‘ক’ দলৰ মানুহজনৰ বিয়া কৰোৱা উচিত ‘খ’ দলৰ মানুহজনকে আৰু ‘খ’ দলৰ মানুহজনৰ বিয়া কৰোৱা উচিত ‘ক’ দলৰ মানুহজনকে। লেভিস্ট্রছ এইধৰণৰ ব্যৱস্থাৰ নামকৰণ কৰিছে, “প্রত্যক্ষ বিনিময়”। তেখেতৰ যুক্তি হ’ল, তেখেত যিসকলৰ মাজত গৱেষণা কৰিছে, সেই সমাজৰ লোকসকল বিষয়টোক দেখে এদলৰ পৰা আন দলত নাৰীৰ বিনিময় হিচাপে। দ্বিতীয় ধৰণৰ মৌলিক কাঠামোৰ ক্ষেত্ৰত সংঘটিত হৈ থাকে “অপ্রত্যক্ষ বিনিময়”। এই সমাজৰ ৰীতি বেলেগ (ভিন্ন) কাৰণ ইয়াত দলৰ সংখ্যা দুইৰ অধিক। বেছি সংখ্যক দল হলে সামাজিক সংহতি ভিন্নভাবে সংঘটিত হৈ থাকে ভিন্ন ধৰণৰ বিবাহ ৰীতিৰ মাধ্যমত। ইয়াত ‘ক’ দলৰ মানুহজনৰ ‘খ’ দলৰ মানুহজনকে বিবাহ কৰাৰ নিয়ম আছে। কিন্তু ‘খ’ দলৰ মানুহজন ‘ক’ দলৰ লোকজনকে বিবাহ নকৰি বৰং ‘গ’ দলৰ সৈতে বিবাহ বন্ধনত আৱদ্ধ হয় ৷ ‘গ’ দলৰ মানুহজন বিবাহ কৰিছে ‘ক’ দলত। অপ্রত্যক্ষ বিনিময় ব্যৱস্থাত বিবাহ সংঘটিত হয় চক্রাকাৰভাৱে, এই চক্ৰৰ কোনো পর্যায়তে সমাপ্তি নঘটে (যেনে প্রত্যক্ষ বিবাহ ব্যৱস্থাৰ ক্ষেত্ৰত ঘটে।
লেভিস্ট্ৰছ তেখেতৰ মৈত্রীবন্ধন তত্ত্ব দাঙি ধৰে ক্ৰছ কাজিন বিবাহ ব্যৱস্থা (পেহা আৰু মোমাইয়েকৰ ল’ৰা-ছোৱালী) যিবিলাক সমাজত প্ৰচলিত তাৰ পৰিপ্ৰেক্ষিতত। তেখেতৰ মতে, এই বিবাহ ব্যৱস্থা নাৰী বিনিময় ব্যৱস্থাৰ অংশ। বিবাহ বন্ধনত আবদ্ধ দলসমূহ নাৰী বিনিময়ৰ মাধ্যমত স্থায়ী মৈত্ৰীৰ সম্পৰ্ক গঢ়ি তোলে। দুই পৰিয়াল বা দলৰ মাজত নাৰী বিনিময় আনিৰ্ভৰশীলতা নিশ্চিত কৰি তোলে। যদি নাৰী বিনিময় সংঘটিত নহয়, যদি নিজ দলৰ পৰা বিবাহ সঙ্গী বাচনি কৰা হৈছিল তেন্তে এই মৈত্ৰী তৈয়াৰী নহ’লহেতেন, সংহতি তৈয়াৰী নহ’লহেতেন। বহির্বিবাহ ৰীতি পৰিয়ালকেন্দ্ৰিক বিনিময় নিশ্চিত কৰে আৰু ইয়াৰ মাধ্যমত বৃহত্তৰ ব্যৱস্থাত অন্তর্ভুক্তি সম্ভৱ হয়। ফৰাচী সমাজ বিজ্ঞানী মাৰ্ছেল মস অনুসৰি, লেভিস্ট্ৰছ ভাবিছিল উপহাৰ বিনিময় হৈছে পাৰস্পৰিক আন্তঃনিৰ্ভৰশীলতাৰ প্ৰতীকীৰূপ ৷
ইতিবাচক বিবাহ নীতিৰ গুৰুত্ব ইয়াৰ আগতেও দৃষ্টি আকৰ্ষণ কৰিছিল নৃ-বিজ্ঞানীসকলৰ৷ দলক সম্পৰ্ক যুক্তি কৰাৰ ক্ষেত্ৰত বিবাহৰ গুৰুত্ব ধৰা পৰিছিল দক্ষিণপূৱ এছিয়া অঞ্চলত কৰা ব্ৰিটিছ আৰু ওলান্দাজ নৃবিজ্ঞানীসকলৰ ওচৰত। কিন্তু নিশ্চিতভাৱে লেভিস্ট্ৰছৰ তত্ত্ব আছিল বিস্তৃত। প্ৰকাশ পোৱাৰ পিছৰ পৰা এই গ্ৰন্থখন যেনেদৰে সমাদৃত হৈছে, তেনেদৰে সমালোচনাৰো সন্মুখীন হৈছে। প্ৰথমতে, বিবর্তনবাদী বক্তব্যৰ বাবে এই গ্ৰন্থখন সমালোচিত হৈছে, দ্বিতীয়তে, লীচ ম্যানমাৰে (পূৰ্বতে বাৰ্মা নামে পৰিচিত) সম্পন্ন কৰা কামৰ ভিত্তিত কৈছিল, বিবাহ নীতি বিচ্ছিন্নভাবে বিচাৰ কৰা সঙ্গত নহয়। সকলো সময় এই নীতিসমূহক ৰাজনৈতিক আৰু অৰ্থনৈতিক বিষয়ৰ প্ৰেক্ষিত বিচাৰ কৰা উচিত। তৃতীয়তে, বিবাহ-নীতি আৰু সংযুক্তকৰণৰ যি আৱশ্যক সম্পর্ক লেভিস্ট্রছ দেখিছে, তাক প্রশ্ন সাপেক্ষ কৰি তুলিছে লুইচ ডুমো। ডুমোই কৈছে, যদিও দক্ষিণ ভাৰতৰ অধিকাংশ অঞ্চল জুৰি লেভিস্ট্ৰছ যাক কোৱা হ’ব—“মৌলিক কাঠামো” সেয়া আছে, কিন্তু এই নীতিৰ সামাজিক অৰ্থ সকলো স্থানৰ বাবে একধৰণৰ নহয়। যেনে ধৰা হওঁক দক্ষিণ ভাৰতত যদিও বিবাহ বন্ধন স্থাপনৰ মাজেদি মৈত্ৰী প্ৰতিষ্ঠিত হয়। কিন্তু একে কথা অস্ট্রেলিয়াৰ আদিবাসী সমাজৰ ক্ষেত্ৰত কোৱা নাযায়।
