Class 10 Bodo Chapter 18 रावखान्थि

Class 10 Bodo Chapter 18 रावखान्थि | Bodo Class 10 Notes, SEBA Class 10 Bodo (MIL) Short Type Question Answer As Per New Syllabus to each chapter is provided in the list of SEBA Class 10 Bodo Chapter 18 रावखान्थि Question Answer so that you can easily browse through different chapters and select needs one. SEBA Class 10 Bodo Chapter 18 रावखान्थि can be of great value to excel in the examination.

Class 10 Bodo Chapter 18 रावखान्थि

Join Telegram channel

Class 10 Bodo Chapter 18 रावखान्थि answer to each chapter is provided in the list so that you can easily browse throughout different chapters Class 10 Bodo Chapter 18 रावखान्थि and select needs one.

रावखान्थि

फरा बिजाबनि सोंथि

1. आथोन माखौ बुङो? आथोन सोलायनायनि मोनथाम नेम लिर। 

फिन : जाय सोदोबजों जो-जोला आरो हौवा हिनजाव सिनायनो हायो बेखौनो आथोन बुंनाय जायो।

आथोन सोलायनायनि नेम–

(1) गुबुन गुबुन सोदोब बाहायनानै – जो आरो जोला आथोननि थाखाय गुबुन गुबुन सोदोब बाहायनानै बर’ रावाव आथोन सोलायनाय जायो।

जैरै- जोला आथोनजो आथोन
आदाबाजै
हौवाहिनजाव
आबौआबै बायदि बायदि

2. बिमुंनि सिगां एबा उनाव जो-जोला फोरमायग्रा गुबुन गुबुन सोदोब बाहायनानै : बर’ रावाव मानसि-द्रमसि जिल जुनार आरो दाउमा-दाउसानि थाखाय आलादा आलादायै जोला आरो जो फोरमायनाय सोदोब दंखायो। 

जैर–

फिसौला ——— फिसौजो

सैमा बांग्रा ——— सैमा बांग्रि

दाउजोला ——— दाउजो बायदि बायदि

(3) उन दाजाबदा फज ‘नानै : बर’ रावाव आथोन सोलायनायाव मानसि दुमसिनि बिथिङाव मोननैसो उन दाजाबदा फज ‘नानै आथोन सोलायनाय जायो।

जेरै – जोला  आथोन –– जो आथोन

खानाखानि
बेंगाबेंगि
हायथाहायथु बायदि बायदि

सोंथि : मुंस्लाइजों बेखेवफा दाजाबनायखौ सेथि, नैथि, थामथि सुबुंसाइयावबो फोरमाय।

फिन :

1 सेथि सुबुंसाइ– ‘आं’

बेखेवफासे सानराइबां सानराइ
बेखेवगासेआंजों
बेखेवगानैआंखौजोंखौ
बेखेवगाथामआंजोंजोंजों
बेखेवगाब्रैआंनोजोंनो
बेखेवगाबाआंनिफ्रायजोंनिफ्राय
बेखेवगाद’आंनि, आंहाजोंनि, जोहा
बेखेवगास्निआंनावजोंनाव

2. नैथि सुबुंसाइ – ‘नों’

बेखेवफासे सानराइबां सानराइ
बेखेवगासेनोंनोंसोर
बेखेवगानैनोंखौनोंसोरखौ
बेखेवगाथामनोंजोंनोंसोरजों
बेखेवगाब्रैनोंनोनोंसोरनो
बेखेवगाबानोंनिफ्रायनोंसोरनिफ्रय
बेखेवगाद’नोंनि, नोंहानोंसोरनि, नोंसोरहा
बेखेवगास्निनोंनावनोंसोरनाव

3. थामथि सुबुंसाइ– ‘बि’

बेखेवफासे सानराइबां सानराइ
बेखेवगासेबि, बियो बिसोरबिसोरो
बेखेवगानैबिखौबिसोरखौ
बेखेवगाथामबिजोंबिसोरजों
बेखेवगाब्रैबिनोबिसोरनो
बेखेवगाबाबिनिफ्रायबिसोरनिफ्राय
बेखेवगाद’बिनि, बिहाबिसोरनि, बिसोरहा
बेखेवगास्निबिनावबिसोरनाव

हांखो सिनायथि, रिंसार, सोदोबमा, थाइजा, बिदिन्था, सानराइ

आगुनि आनजादाव फैनाय सोंथिफोर

हांखो सिनायथि आरो रिंसार :

मानसिया खुगाजों माखासे रिंसारफोर दिहुनो। खुगाजों दिहुननाय बे रिंसारफोरखौ लिरनाय महर होनो खायसे सिन एबा नेरसोनफोर बाहायो बे सिन एबा नेरसोनफोरखौनो हांखो होननानै बुङो। बेनिखायनो हांखोआ जादों खुगाजों दिहननाय रिंसारफोरनि मेगनजों नुनाय महर, एबा लिरनाय महर। बेखायनो बुंनो हायो राव लिरनो थाखाय जाय सिनखौ बाहायनाय जायो, बेनो हांखो।

लिरनाय महर मोननाय रिंसार थामहिनबा हांखोफोरा गासैबो रावावनो समानै बाहायजाजोबा। मोनसे रावाव बबेबा मोनसे हांखोआ बाहायजायोब्ला गुबुन मोनसे रावाव बेयो बाहायजाया। बेंखायनो गासैबो हांखोआनो गासैबो रावनि रिंसार नंजुबा। जाय लिरनाय महर मोननाय हांखोफोरा हारसिं थानानै एबा ज’ जानानै मोनसे ओंथि गोनां सोदोब दायो बेनो बै रावनि रिंसारथि। जेरै– मानसि। बे मोनसे ओंथि गोनां सोदोब। बे सोदोबाव गासै मोनबा हांखो दं। म + आ + न + स + इ = मानसि। बेखायनो बे मोनबा हांखोफोरा बर’ रावनि रिंसारथि। राव बिगियानाव हांखो आरो रिंसारथिनि गेजेराव थानाय फारागखौ फोरमायनो थाखाय एरैहाय बुंदों – “गासैबो हांखोफोरानो रिंसारथि नङा नाथाय गासैबो रिंसारथिफोरानो हांखो”। बर’ रावाव रिंसारफोरखौ मोननै बाहागोआव राननाय जादों, बेफोर जाबाय –(1) गारां रिंसार आरो (2) खौरां रिंसार। 

(1) गारां रिंसार: जाय रिंसारफोरनि गारां बोनायाव बिखा संफ्लनिफ्राय अखारबोनाय बारआ खुगा गुदुंनि जेरावबो नांथाया बेखौनो गारां रिंसार बुंनाय जायो। बेफोर गारां रिसारफोरखौ फोरमायनो थाखाय जायफोर सिनफोरखौ बाहायनाय जायो बेफोरखौनो गारां हांखो बुंनाय जायो। बर’ रावनि गारां रिंसारफोरा गासै मोनद’ आरो गारां हांखोफोरा गासै मोन जिसे।

बर’ रावाव बाहायजानाय नंगुबै गारां रिंसारफोरखौ गाहायाव होनाय जाबाय–

बेफोरखौ गाहायाव होनायबादि सार्टनि गेजेरजों दिन्थिनो हायो–

सिंगांगेजेर उन
गोजौओ, उ
हायगा 
गाहाय

बर’ रावाव बाहायनाय गारां हांखोफोरा गाहायाव होनाय बादि–

(2) बर’ रावनि खौरां रिंसारथि : बर’ रावनि नंगुबै खौरां रिंसारथिफोरा गासै मोन जिद’ बेफोरखौ गाहायाव दिन्थिनाय जाबाय–

ब, द, ग, फ, थ, ख, स, ज, ह, म, न, ङ, र, ल, व, य। 

बेफोरनि अनगायैबो बर’ रावाव दाहार लानाय सोदोबफोरखौ लिरनो थाखाय गुबुन गुबुन खौरां हांखो बाहायनाय जायो, बेफोर हांखोफोरा जादों–

क्षड़ढ़

सोंथि

1. बर’ रावाव गुबै गारां रिंसारफोरा मा मा आरो बेफोरखौ मा मा हांखो बाहायना फोरमायनाय जायो लिर। 

फिन : बर’ रावाव गुबै गारां रिंसारफोरा गासै मोनड’, बेफोर जाबाय– अ, आ, इ, उ, ए आरो ओ। बेफोरखौ फोरमायनो थाखाय गाहायाव होनाय हांखोफोरखौ बाहायनाय जायो अ, आ, इ, ई, उ, ऊ, ऋ, ए, ऐ, ओ आरो औ।

2. बर’ रावनि गुबै खौरां रिंसारफोरखौ लिर।

फिन : बर’ रावनि नगुबै खौरां रिंसारथिफोरा गासै मोन जिद’ बेफोरखौ गाहायाव दिन्थिनाय जाबाय–

ब, द, ग, फ, थ, ख, स, ज, ह, म, न, ङ, र, ल, व, य।

3. हांखो माखौ बुङो?

फिन : मोनसे रावखौ फोरमायनो थाखाय जों जायफोर रिंसारखौ बाहायो आरो बेफोर रिंसारफोरखौ फोरमायनो जाय सिनफोरखौ फोरमायनाय जायो बेफोर सिनफोरखौनो हांखो बुंनाय जायो।

सोदोबमा

बेखेवफा दाजाबदेरनाय सोदोब आरो धारजाखौनो सोदोबमा बुङो। गुबुन गुबुन रावै बुंनो थाङोब्ला थारजा आरो थार सोदोबनि उनाव बेखेवफा आरो बासेब (दाजाबदा) थाफाब्लानो सोदोबमा जायो। बेखायनो सोदोबमानि महरा गुबुन गुबुन जायो। जेरै मोसौआ गांसो जायो। बे बाथ्रायाव मोनथाम सोदोबमा दं। मोसौआ, गांसो आरो जायो। ‘मोसौ’ बे गुबै एबा थार सोदोबजों बेखेवगासे आ जफादेरनानै मोसौआ, गांसो बे सोदोबजों बेखेवगानै खौ (बेयाव थाखोमानानै दं) जफादेरनानै गांसो (खौ) आरो जा थारजाजों दा जाफु बिदिन्थानि महर ओ ज ‘फादेरनानै जायो सोदोबमाया जादों।

बर’ रावाव सोदोबमाया गासै मोनबा। बेफोर जाबाय–

(क) बिमुं (ख) मुंस्लाय (मुंराइ) (ग) बिमाव (थाइजा) (घ) बिगुन (थाइलालि) (ङ) महरथि।

गाहायाव सोदोबमानि बेफोर बाहागोखौ फोरमायनाय जाबाय– 

(क) बिमुं : मोनसे रावाव गोबा सोदोबफोर थायो। जायनि सोमोन्दै थारै माबा बाथ्रा बुंनाय जायो एबा जाय सोदोबमाया गुबुन गुबुन जिब, जुनार, मुवा, बेसाद बायदिसिनाफोरनि मुं फोरमायो बेखौनो बिमुं (मुंमा) बुंनाय जायो। जेरै- मोसौ, मानसि, बिबार बाइदि बाइदि।

(ख) मुंस्लाय : बिमुंनि सोलायै बाहायजानाय सोदोबमाखौनो मुंस्लाय बुंनाय जायो। जेरै– रामा सासे मोजां हौवासा, बियो सानफ्रोमबो बिजाब फरायो, बियो बिमा बिफानि बाथ्राखौ जेब्लाबो मानियो। बेवहाय रामनि सोमोन्दै गोबां बाथ्रा बुंनाय जादों, नाथाय रामखौ खनसेल’ मख ‘नानै रामनि जायगायाव बियो सोदोबमाखौ बाहायनाय जादों। बिदि बिमुंनि सोलायै बाहायजानाय सोदोबखौनो मुंस्लाय बुंनाय जायो।

(ग) बिमाव (थाइजा) : जाय सोदोबमाजों माबा मोनसे खामानि मावनाय एबा जानायखौ फोरमायो बेखौनो बिमाव (थाइजा) बुंनाय जायो। जेरै– आं ओंखाम जायो, बियो फरायो, बियो खारदों बायदि बायदि।

(घ) बिगुन (थाइलालि) : जाय सोदोबमाया मुंमा एबा मुंस्लायनि दाय, गुन, बिसान बायदिखौ फोरमायो बेखौनो बिगुन बुंनाय जायो। जेरै– बिबारिया सासे समाइना सिख्ला। बे बाथ्रायाव बिबारिखौ समाइना बुंनाय जादों। थामहिनबा बिबारिनि गुनखौ फोरमायदों। बेखायनो समाइना सोदोबमाया बिगुन।

(ङ) महरथि : महरथि सोदोबा मोननै सोदोबनि जथायजों दाजादों। बे सोदोबफोरा जादों महर आरो थि। थामहिनबा जायनि महरा सोलाय- सोल’ जाया, थि थायो बेनो महरथि। जेरै : आरो, नाथाय, एबा, बायदि बायदि।

सोंथि

1. सोदोबमा बुङ़ोब्ला माखौ बुजियो?

फिन : बेखेवफा दाजाबदेरनाय सोदोब आरो थारजाखौनो सोदोबमा बुङो। गुबुन गुबुन रावै बुंनो थाङोब्ला थारजा आरो थार सोदोबनि उनाव बेखेवफा आरो बासेब (दाजाबदा) थाफाब्लानो सोदोबमा जायो। बेखायनो सोदोबमानि महरा गुबुन गुबुन जायो। जेरै मोसौआ गांसो जायो। बे बाथ्रायाव मोनथाम सोदोबमा दं। मोसौआ, गांसो आरो जायो।

2. बर’ रावाब सोदोबमाया मोनबेसे आरो मा मा फोरमायना लिर।

फिन : बर’ रावाव सोदोबमाया गासै मोनबा रोखोमनि बेफोर जादों- बिमुं मुंस्लाय (मुंराइ), बिमाव (थाइजा), बिगुन (थाइलालि) आरो महरथि। 

3. बर’ रावनि सोदोबमानि बाहागोफोरखौ दिन्थिनानै जायखिं जाया मोनसे बाहागोनि बुंफुरलु लिर।

फिन : बर’ रावाव सोदोबमाया गासै मोनबा रोखोमनि बेफोर जादों- बिमुं, मुंस्लाय (मुंराइ), बिमाव (थाइजा), बिगुन (थाइलालि) आरो महरथि। गाहायाव जायखि जाया मोनसे बाहागोनि बुंफुरलु होनाय जाबाय–

बिमुं : मोनसे रावाव गोबां सोदोबफोर थायो। जायनि सोमोन्दै थारै माबा बाथ्रा बुंनाय जायो एबा जाय सोदोबमाया गुबुन गुबुन जिब, जुनार, मुवा, बेसाद बायदिसिनाफोरनि मुं फोरमायो बेखौनो बिमुं (मुंमा) बुंनाय जायो। जेरै- मोसौ, मानसि, बिबार बाइदि बाइदि। 

थाइजा आरो थाइजानि बिदिन्था :

जाय सोदोबमाजों माबा मोनसे खामानि मावनाय एबा जानायखौ फोरमायो बेखौनो बिमाव (थाइजा) बुंनाय जायो। थाइजानि बाहागोफोरखौ गाहायाव फोरमायनाय जाबाय–

बाथ्रायाव बिमावनि बाहायथिखौ लानानै मोननै बाहागोआव राननो हायो– 

(क) मावजाग्रा गैयि बिमाव (Intransitive Verb)

(ख) मावजाग्रा गोनां बिमाव (Transitive Verb)

(क) मावजाग्रा गैयि बिमाव : जाय बिमावा मावजाग्रानि सायाव सोनारनांगौ जाया एबा मावजाग्राखौ नेनानै थाया बेबादि बिमावआ मावजाग्रा गैयि बिमाव। जेरै बियो उन्दुदों, अनाथिया गाबदों।

(ख) मावजाग्रा गोनां बिमाव : जाय बाथ्रायाव बिमावा मावजाग्रानि सायाव सोनारो बेनो मावजाग्रा गोनां बिमाव। जेरै– बियो लाइजाम लिरदों, बियो ओंखाम जादों। बिफावनि बिथिंनिफ्राय थायजाखौ आरोबाव गुबुन मोनसे बाहागोआव मोननो हाबावो बेनो जाबाय–

(ग) मावहोग्रा बिमाव : जाय बिमावनि गेजेरजों सोरखौबो (नैथि सुबुंखौ) थिननानै माबा मावहोनाय ओंथि फोरमायो बेखौनो मावहोग्रा बिमाव बुंनाय जायो। जेरै– फो– जौ > फोजौ, फो – थां > फोथां, फो – थै > फोथै। फे – सेव > फेसेव। 

(घ) जाफुंजा आरो जाफुङि थाइजा : बिमाव जाफुंनायनि सानस्त्रिखौ जाय बाथ्रानि गेजेरजों मिथिना मोनो बेखौनो जाफुंजा बिमाव बुंनाय जायो। जाफुंजा बिमाव गोनां बाथ्रायाव बाथ्रा जोबनायनि रोखा गुमुर बेरखाङो। जाफुंजा बिमाव गोनां बाथ्रायाव बिमावआ बाथ्रानि जोबथायाव बाहायजायो जेरै–

लावखारा मोसौ गुमदों।

बियो बल गेलेदों।

बियो जि दादों।

जाय बिमावआव बाथ्रा (Sentence) जोबनायनि थामहिनबा आबुं जानायनि रोखा गुमुर मोना बेखौनो जाफुङिबिमाव (थाइजा) बुंनाय जायो। जाफुङिबिमाव आव बाथ्रानि ओंथिखौ आबुं खालामनो थाखाय गुबुन मोनसे बाथ्रा – खोन्दो (Clause) नि सायाव सोनारनो गोनां जायो। बे जोबथा बाथ्रा खोन्दोआसो गिबि बाथ्रा खोन्दोनि थांखिनाय सानस्त्रिखौ आबुं खालामनायाव मदद होयो। मोनसे बिदिन्थि होब्ला बाथ्राया रोखा जागोन– 

बियो फैनानै ओंखाम जाबाय

बियो फैब्ला, आं थांगोन।

दाथायनि बिथिंनिफ्राय थाजाखौ गाहायाव होनाय बादियै बाहागो खालामनो हायो– 

(क) उदां एबा गोरलै बिमाव (Simple Verb) : उदां बिमावफोरा हारसिङै उदाङै बाहायजायो। बेजों सिगां एबा उन बासेब (दाजाबदा) दाजाबनाय जाया। बेफोर मोनफाल’ रिंसार जथाय गोनां। जेरै – खार, बार, बु, सौ, फै, बाइदि बाइदि। 

(ख) गलाय बिमाव (Complex & verb) : जायफोर बिमावखौ उदां एबा गोरलै बिमावनि लोगोसे गुबुन गुबुन सिगों एबा उन बासेब दाजाबनानै दानाय जायो बेनो गलाय बिमाव। जेरै –

सिगां बासेब दाजाबनानै : दा – जा > दाजा, दा – बु > दाबु, फु – सुं > फुसुं। उन बासेब दाजाबनानैः थां – फा >  थांफा, जा – खा > जाखा, फै – आ > फैया। 

(ग) जथाइ बिमाव (Compound Verb) : जथाइ बिमावआ जाबाय मोननै एबा बेनिख्रुइ बांसिन बिमावनि जथाइजों दानाय सोदोब। बर’ रावआ दाजाबथायारि (agglutinative) आखुथाइ गोनां मोनसे राव। बेनिखायनो माब्लाबा माब्लाबा मोनब्रै मोनबहालागै उदां एबा गोरलै बिभाव जमाइनानै जाथाइ बिमिव दानो हायो। जरै –

मोननै उदां बिमाव दाजाबनानै दानाय बिमावलों – फै > लोंफै, है – थां > हैथां, खार – लां > खारलां, दान – फाय > दानफाय। 

मोनथाम उदां बिमाव दाजाबनानै दानाय बिमाव: लां – फै – गार > लांफैगार, जा – लां – फै > जालांफै बाइदि बाइदि।

थाइजानि बिदिन्था : थाइजानि हाबा जाफुंनाय सम एबा बोथोरखौनो थाइजानि बिदिन्था (Tense) बुंनाय जायो। गुबुन रावफोरनि बादिनो बर’ रावावबो थाइजानि बिदिन्थाखौ गासै मोनथाम रोखोमै मोननो हाथो– 

(क) दा बिदिन्था। 

(ख) गोदो बिदिन्था। 

(ग) इयुन बिदिन्था।

(क) दा बिदिन्था : जाय थायजाया हाबा जाफुबाय थानाय सम दिन्थियो बेखौनो दा बिदिन्था बुंनाय जायो। जेरै– अनारामआ बिजाब फरायदों, बियो फरायसालियाव थाङो, अनजालिया माय जावदों। दा बिदिन्थाखौ आरोबाव मोत्रै बाहागोआव राननो हाबावगौ, बेफोर जाबाय–

1. अराय दा बिदिन्था आरो 2. दा जाफु बिदिन्था।

1. अराय दा बिदिन्था : जाय थायजाया माबेबा मोनसे खामानिखौ अरायनि थाखाय जानाय दिन्थियो एबा जाय थायजाया माबेबा मोनसे खामानिखौ बबेबा मोनसे समाव जागायनायखौ फोरमायनानै खामानिया माब्ला जोबगोन बेखौथियै बुंनानै होआ बेनो अराय दा बिदिन्था। जेरै– सानआ सानजाहा ओंखारो, बियो बिजाब फरायो। 

2. दा जाफुं बिदिन्था : जाय थायजाया माबेबा मोनसे खामानिखौ सोलिगासिनो थानायखौ फोरमायो बेखौनो दा जाफु बिदिन्था बुंनया जोयो। जेरै– बियो बिजाब फरायगासिनो दं, रामोनआ फरायसालियाव थांगासिनो दं।

(ख) गोदो बिदिन्था : जाय थायजाया जाखांनाय एबा थांनाय बोथोराव माबा मोनसे खामानि जानानै थांनायखौ फोरमायो बेखौनो गोदो बिदिन्था बुंनाय जायो। जेरै– आं फरायसालियाव थांदोंमोन, बियो नआव सफैबाय।

गोदो बिदिन्थाखौ आरोबाव मोननै बाहागोआव राननो हाबावगौ, बेफोर जाबाय– 

(1) जाफुं गोदो बिदिन्था : जाय थायजाया माबेबा मोनसे खामानिखौ दासोल’ ‘जानानै थांनायखौ फोरमायो बेखौनो जाफु गोदो बिदिन्था बुंनाय जायो। जेरै – बियो ओंखाम जाखांबाय, गथ’आ फरायासालियाव थांबाय।

(2) मोन गोदो बिदिन्था : जाय थायजाया माबेबा मोनसे खामानिखौ गोदोनि माबेबा मोनसे समाव जानानै थांनाय ओंथि फोरमायो बेखौनो मोन गोदो बिदिन्था बुंनाय जायो। जेरै – बियो गुवाहाटियाव थांदोंमोन, बियो ओंखाम जादोंमोन।

(ग) इयुन बिदिन्था : जाय थायजाया इयुनाव माबा मोनसे खामानि जागोनखौ फोरमायो बेखौनो इयुन बिदिन्था बुंनाय जायो। जेरै – आं गाबोन दिल्लीयाव थांगोन, बियो फरायसालियाव थांगोन। इयुन बिदिन्थाखौ आरोबाव मोननै बाहागोआव राननो हाबावगौ–

1. खाथि इयुन बिदिन्था : जाय थायजाया माबेबा मोनसे खामानिखौ दान्दिसे उनावनो जाथारनोसै ओंथि फोरमायो बेखौनो खाथि इयुन बिदिन्था होननानै बुंनाय जायो। जेरै – दाउवा बिरनोसै, आं थांनोस बायदि बायदि। 

2. गोजान इयुन बिदिन्था : जाय थायजाया माबेबा मोनसे खामानिखौ गोबावनि उनाव जागोनखौ फोरमायो बेखौनो गोजान इयुन बिदिन्था बुंनाय जायो। जेरै – आं

गाबोन दिल्लियाव थांगोन, बियो फरायसालियाव थांगोन, बायदि बायदि।

सोंथि

1. थाइजा होनोब्ला मा मिथियो आरो थायजाखौ मा मा बाहागोआव राननाय जायो बिदिन्थि होना लिर।

फिन : जाय सोदोबमाजों माबा मोनसे खामानि मावनाय एबा जानायखौ फोरमायो बेखौनो बिमाव (थाइजा) बुंनाय जायो। थाइजानि बाहागोफोरखौ गाहायाव फोरमायनाय जाबाय –

बाथ्रायाव बिमावनि बाहायथिखौ लानानै मोननै बाहागोआव रात्रो हायो–

(ग) मावजाग्रा गैयि बिमाव (Intransitive Verb)

(घ) मावजाग्रा गोनां बिमाव (Transitive Verb) बिदिन्थानि सायाव सोनारनानै थाइजाखौ मोनथाम बाहागोआव राननाय जादों–

(क) दा बिदिन्था (ख) गोदो बिदिन्था (ग) इयुन बिदिन्था खामानिनि सायाव सोनारनानै थाइजाखौ जाफुंजा थाइजा आरो जाफुङिथाइजा बे मोननै बाहागोआव राननाय जादों।

2. थाइजा बिदिन्थाया मोनबेसे बाहागोनि दं आरो मा मा?

फिन : (क) दा बिदिन्था (ख) गोदो बिदिन्था (ग) इयुन बिदिन्था। 

(क) दा बिदिन्था : जाय थायजाया हाबा जाफुबाय थानाय सम दिन्थियो बेखौनो दा बिदिन्था बुंनाय जायो। जेरै – अनारामआ बिजाब फरायदों, बियो फरायसालियाव थाङो, अनजालिया माय जावदों।

(ख) गोदो बिदिन्था : जाय थायजाया जाखांनाय एबा थांनाय बोथोराव माबा मोनसे खामानि जानानै थांनायखौ फोरमायो बेखौनो गोदो बिदिन्था बुंनाय जायो। जेरै आं फरायसालियाव थांदोंमोन, बियो नवाव सफैबाय।

(ग) इयुन बिदिन्था : जाय थायजाया इयुनाव माबा मोनसे खामानि जागोनखौ फोरमायो बेखौनो इयुन बिदिन्था बुंनाय जायो। जेरै – आं गाबोन दिल्लीयाव थांगोन, बियो फरायसालियाव थांगोन।

सानराय

जाय सिन एबा दाजाबदाजों मोनसे आरो बेनिख्रुइ बांसिन बिसानखौ फोरमायनो हायो बेखौनो सानराय बुंनाय जायो। जेरै मोनसे, मोननै, गोबां बुरजा। बर’ रावाव सानराया मोननै बाहागोनि, बेफोर जाबाय – से सानराय आरो बां सानराय। 

से सानराय : मोनसे एबा सासे फोरमायनाय सानरायानो से सानराय। जेरै – मानसि, मोसौ बायदि बायदि। 

बां सानराय : मोनसेनिख्रुइ बांसिनखौ फोरमायनाय सानरायानो बां सानराय। जेरै – मानसिफोर, मोसौफोर बायदि बायदि।

बर’ रावाव बां सानराय खालामनायनि राहाफोरः बर’ रावाव गाहायाव होनाय बादियै से सानरायनिफ्राय बांसानराय खालामनाय जायो–

4. मुंमा एबा मुंराइनि उनाव बां सानराय दाजाबदा दाजाबनानै। 

5. बां सानराय फोरमायग्रा उदां सोदोब बाहायनानै।

6. मोनसे सोदोवखौनो खनले खनले मख ‘नानै।

(1) मुंमा एबा मुंरायनि उनाव बां सानराय दाजाबदा दाजाबनानैः बर’ रावनि बां सानराय फोरमायनो थाखाय बाहायनाय दाजाबदाफोरा गुबैयै मोनथाम। बेफोर जाबाय – (क) फोर, (ख) मोन आरो (ग) सोर।

(क) 6-फोर 8: बे बां सानराय दाजाबदाखौ गाहायै सुबुं आरो सुबुं नङि मुंमा सोदोबनि उनाव बाहायनानै बांसानराय खालामनाय जायो–

से सानरायबां सानराय
गंथ’गथ ‘फोर
मानसिमानसिफोर
आलासिआलासिफोर
बिजाबबिजाबफोर
मोसौमोसौफोर

(ख) 6-मोन 8: बे बां सानराय दाजाबदाखौ सोमोन्दो सोदोब आरो सुबुं दिन्थिग्रा मुंराइजों मान होनाय ओंथियाव दाजाबनानै बां सानराय खालामनायाव बाहायनाय जायो, जेरै–

से सानरायबां सानराय
आफाआफामोन
आदाआदामोन
नोंथांनोंथांमोन
बिथांबिथांमोन
आब’आबमोन

(ग) 6-सोर 8: बे बां सानराय फोरमायग्रा दाजाबदाखौ सुबुं दिन्थिग्रा मुंरायनि मान होयि ओंथि फोरमायनाय महरखौ बांसानराय खालामनायाव बाहायनाय जायो, जरै–

से सानरायबां सानराय
नोंनोंसोर
बिबिसोर 
बैबैसोर

(2) बां सानराय फोरमायग्रा उदां सोदोब बाहायनानैः बर’ रावाव एरैबादि माखासे उदां सोदोबफोर दं जायफोर सोदोबफोरखौ मुंमानि सिगां एबा उनाव बाहायनानै बां सानराय खालामनाय जायो, जेरै – फालो, माखा, गोबां, बुरजा, हान्जा बाइदि बाइदि। गाहायाव बेनि बिदिन्थिखौ होनाय जाबाय–

से सानरायबां सानराय
मानसिगोबां मानसि
मोसौमोसौ फालि
बोरमाबोरमा फालि
दाउदाउ फालो
बिबारबिबार माखा
नाना जाखि
सुबुंसुबुं हान्जा

(3) मोनसे सोदोबखौनो खनले खनले मख ‘नानैः बर’ रावाव मोनसे सोदोबखौनो खननै खननै बुंनानैबो बां सानराय खालामनायनि नेम दं। जेरै – न’न’, गामि गामि, सोर सोर, मा मा, बबे बबे, हाथाइ हाथाइ, बायदि बायदि। 

बे बादियैनो बर’ रावाव बांसानराय खालामनाय जायो।

सोंथि

1. सानराया मा आरो मोनबेसे बाहागो दं बिदिन्थि होना लिर।

फिन : जाय सिन एबा दाजाबदाजों मोनसे आगे बेनिख्रुइ बांसिन बिसानखौ फोरमायनो हायो बेखौनो सानराय बुंनाय जायो। जेरै मोनसे, मोननै, गोबां बुरजा। बर’ रावाव सानराया मोननै बाहागोनि, बेफोर जाबाय – से सानराय आरो बां सानराय।

से सानराय: मोनसे एबा सासे फोरमायनाय सानरायानो से सानराय। जेरै – मानसि, मोसौ बायदि बायदि।

बां सानराय: मोनसेनिख्रुइ बांसिनखौ फोरमावनाय सानरायानो बां सामराय। जेरै – मानसिफोर, मोसौफोर बायदि बायदि।

2. बर’ रावाव माबोरै बांसानराय फोरमायनाय जायो लिर।

फिन : बर’ रावाव गाहायाव होनाय बादियै से सानरायनिफ्राय बांसानराय खालामनाय जायो–

1. मुंमा एबा मुंराइनि उनाव बां सानराय दाजाबदा दाजाबनानै।

2. बां सानराय फोरमायग्रा उदां सोदोब बाहायनानै।

3. मोनसे सोदोबखौनो खनले खनले मखनानै। 

(1) मुंमा एबा मुंरायनि उनाव बां सानराय दाजाबदा दाजाबनानैः बर’ रावनि बां सानराय फोरमायनो थाखाय बाहायनाय दाजाबदाफोरा गुबैयै मोनथाम। बेफोर जाबाय – (क) फोर, (ख) मोन आरो (ग) सोर।

(क) 6-फोर 8: बे बां सानराय दाजाबदाखौ गाहायै सुबुं आरो सुबुं नङि मुंमा सोदोबनि उनाव बाहायनानै बांसानराय खालामनाय जायो–

से सानरायबां सानराय
गथ’गथ ‘फोर
मानसिमानसिफोर
आलासिआलासिफोर
बिजाबबिजाबफोर
मोसौमोसौफोर

(ख) 6-मोन 8: बे बां सानराय दाजाबदाखौ सोमोन्दो सोदोब आरो सुबुं दिन्थिग्रा मुंराइजों मान होनाय ओंथियाव दाजाबनानै बां सानराय खालामनायाव बाहायनाय जायो, जेरै –

से सानरायबां सानराय
आफाआफामोन
आदाआदामोन
नोंथांनोंथांमोन
बिथांबिथांमोन
आब’आबमोन

(ग) 6-सोर 8: बे बां सानराय फोरमायग्रा दाजाबदाखौ सुबुं दिन्थिग्रा मुंरायनि मान होयि ओंथि फोरमायनाय महरखौ बांसानराय खालामनायाव बाहायनाय जायो, जेरै –

से सानरायबां सानराय
नोंनोंसोर
बिबिसोर
बैबैसोर

(2) बां सानराय फोरमायग्रा उदां सोदोब बाहायनानैः बर’ रावाव एरैबादि माखासे उदां सोदोबफोर दं जायफोर सोदोबफोरखौ मुंमानि सिगां एबा उनाव बाहायनानै बां सानराय खालामनाय जायो, जेरै – फालो, माखा, गोबां, बुरजा, हान्जा बाइदि बाइदि। गाहायाव बेनि बिदिन्थिखौ होनाय जाबाय –

से सानरायबां सानराय
मानसिगोबां मानसि
मोसौमोसौ फालि
बोरमाबोरमा फालि
दाउदाउ फालो
बिबारबिबार माखा
नाना जाख्रि
सुबुंसुबुं हान्जा

(3) मोनसे सोदोबखौनो खनले खनले मख ‘नानैः बर’ रावाव मोनसे सोदोबखौनो खननै खननै बुंनानैबो बां सानराय खालामनायनि नेम दं। जेरै न’न’, गामि गामि, सोर सोर, मा मा, बबे बबे, हाथाइ हाथाइ, बायदि बायदि।

बे बादियैनो बर’ रावाव बांसानराय खालामनाय जायो।

बाथ्रा खोन्दोब

मोननै सोदोब लोगो नांनानै ओंथि फोरमायनो हानाय सोदोबनि जथायानो जादों बाथ्रा खोन्दोब। बाथ्रा फान्दायफोर बादिनो बाथ्रा खोन्दोबफोराबो मोनसे रावनि थाखाय गोनांथार। बाथ्रा खोन्दोबनि हेफाजाबै मोनसे रावखौ गोदै गोथाव आरो खोनासंथाव खालामनो हायो आरो सोदोबफोरखौबो गुवारै ओंथि फोरमायनो हायो। बर’ रावाव बिदि गोबां बाथ्रा खोन्दोबफोर दं। गाहायाव मोननैसो बिदिन्थि होनाय जाबाय –

आनि थानि – गोदाउ सोराउ,

आसुं आबुं – आवगायाव मिथियै एबा नुफेरि। 

आवा फावा – थं एबा थांखि गैयि, बायदि बायदि।

सोंथि

ओंथि होनानै बाथ्रा दानायः

1. गाहायाव होनाय जायखि जाया मोनबानि ओंथि होनानै बाथ्रा दा। बिख्लो रोजा, आलाय जाब्रे, मेगन गुनु, खर’ गुफुर, मेगन मोहेर, आदै रानथें, मोज्लाइ जान्जि।

फिन : बिख्लो रोजा (गिनो रोङि): बिख्लो रोजा मानसिया गोब्राब खामानिखौबो मावनो हायो।

आलाय जाब्रे (जेनिबो थद लानो रोङि): आलाय जाब्रे हिनजावा माब्लाबा खैफोदाव गोग्लैनो गोनां जायो।

मेगन गुनु (लेखा गोरों): मेगन गुनु मानसिया बयजोंबो अनजायो।

खर’ गुफुर (बोराय): खर’ फुरनाय मानसिया बयखौबो अननो गोसो जायो। 

मेगन मोहेर (रागा जों): मेगन मोहेरनानै जेबो जेंना सुखांनो हाया। 

आदै रानथें ( हामख्रें): आदै रान्थें मानसिखौ लोरबां होननानै दा सान। 

मोज्लाइ जान्जि (नायनो मोजां): लेखा रोङाब्ला मोज्लाइ जान्जि जानानै मुलाम्फा गैया। 

2. गाहायाव होनाय जायखि जाया मोनबानि ओंथि होनानै बाथ्रा दा। 

मेगन गुनु (लेखा गोरों): मेगन गुनु सुबुङा बयनिबो अननाय मोनो।

बिख्लो गोबा (गिख): बिख्लो गोबा मानसिया जायखि-जाया खामानिखौनो गोरलैयै मावनो हाया।

बिखा फांदां (नायनो समाइना): बिखा फांदां जाब्लाबो सियान जानो रोङाब्ला दानि मुगायाव सोलिनो गोब्राब। 

थाफ्लि बुद्रां (हालुवा, लेखा रोङि): थाफ्लि बुद्रां मानसिया गासैनिफायब्रो मान मोना।

खर’ गिदिर (देदगानाय, लाय मोननाय): खर’ गिदिर मानसिया रागा जोंजायो। 

आखाइ गोलाव (गोहो गोनां): आखाइ गोलाव मानसिया जेरैबो खामानि बियननो हायो।

मेगन गोजा (रागा जोंनाय): मेगन गोजा दिन्थिनानै रावनिबो मुलाम्फा जाया।

खिबु सेरथे (खिरफिन): बांद्राय खिबु सेरथे जानानैबो थार गोजोननायखौ मोननो हाया।

3. गाहायाव होनाय जायखि जाया मोनबानि ओंथि होनानै बाथ्रा दाः

खोमा गिलिर (इसेयाव खोनायि): खोमा गिलिर मानसिया माब्लाबा गिदिर जेंनायाव गोग्लैयो।

आसि आसेरा (सिखाव): आसि आसेरा सुबुङा माब्लाबा गिदिर खैफोदाव गोग्लैयो। 

बिबु गोलाउ (अलसिया): बिबु गोलाव मानसिया जिउवाव सुंग्रिनांगौ जायो। 

बिख्लो रोजा (गिनो रोङि): बिख्लो रोजा मानसिया जायखिजाया खामानिखौनो गोरलैयोनो मावनो हायो।

आदै मद’ (आदै गुफुं): आदै मद’ आयजोखौ समाइना नुयो।

मेगन बेस्त्रां (नायनो मोजां): मेगन बेस्त्रां जानानैबो सियान जायाब्ला जिउवाव जाफुंसार जानो हाया।

बिगर रोजा (इसेयाव गनायि): बिगुर रोजा मानसिखौ खर’ गंग्लायहोनो गोब्राब जायो।

4. गाहायाव होनाय जायखि जाया मोनबानि ओंथि होनानै बाथ्रा दा: 

खोमा हो (बाथ्रा खोनासं): खोमा हो योब्लासो बयजोंबो अनजायो। 

आखाइ गोलाव (गोहो गोनां): आखाइ गोलाव मानसिया गोरलैयैनो खामानि मावफुंनो हायो।

खानाय फुर (बोराय जा): समजों लोगोसे मानसिया खर’ फुरो। 

खिबु सेरथे (खिरफिन): खिबु सेरथे सुबुङा बयजोंबो गाज्रि मोनजायो। 

थाफ्लि बुद्रां (हालुवा, लेखा रोङि): थाफ्लि बुद्रां मानसिखौबो मोजाङै अननांगौ। 

आलाय जाब्रे (जेनिबो थद लानो रोङि): आलाय जाब्रे सुबुङा माब्लाबा खैफोदाव गोग्लैयो।

5. गाहायाव होनाय जायखि जाया मोनबानि ओंथि होनानै बाथ्रा दा: 

मेगन जाखर (रागा जोंनाय): मेगन जाखर सुबुङा सुबुंजों गाज्रि मोनजायो। 

खोमा सु (गोसो होना खोनासं): थाखोआव जों जेब्लाबो खोमा सुनांगौ। 

आदै मद (आदै गुफुं): आदै मद’ सुबुंखौ नुनायाव समाइना नुयो। 

बिबु गोलाव (अलसिया): अलसिया सुबुङा निखाउरियै जिउ खुनांगौ जायो। 

बिगुर रोजा (इसेयाव गनायि): बिगुर रोजा मानसिया थार बाथ्राखौबो गोरलैयै गनायना लाया।

खिबु सेरथे (खिरफिन): बांद्राय खिबु सेरथे जानानैबो मानसिया मुलाम्फा मोना। 

मेयन मोसेब (थै): समजों लोगोसे जों मेगन मोसेबनांखायो। 

सिं-बाय (बोलो गैयि जा): बोराइ बैसो जायोब्ला सिं बायो। 

गुबुन गुबुन बिदिन्थिफोर:

अर सु – रागा फोजों

आखाइ देखां – बु 

आखाइ हम – लोगो जा

आथिं दैखां – जो

आगान सुर – लामा ला

आगान गालां – नेरसोन दोनलां

आगान हो – गोदान आयदायाव हाबजेन

आसि थु – दिन्थि

आसि दिन्थि – रागा फोजों

आखाइ सोमाव – माव, खामानि माव। 

खाफाल गेव – भाग्य जा।

खाफाल हम – जिंगा सि।

खोमा हो – बाथ्रा खोनासङि।

खोमा फित्रि – बाथ्रा खोनासङि। 

खोमोन गसंख्रां – इनायनो गि।

खर मोन – बोराय जा।

खर’ फुर – बोराय जा, बैसो जा।

खर’ हम – दुखु जा। 

खर’ जा – फोथै।

खुगा खेव – बाथ्रा बुं। 

खुगा नां – साव नां।

खुगायाव नां – गोथाव मोन। 

खुगा मुथु – बाथ्रा दाबुं।

खुदा दाम – बाथ्रा हो।

खर’ आव अरगें रुजुन – खैफोद बानसना ला। 

खिबुवाव खर’ – उलथा साननाय।

खि बुर – फेलें जाना लाजिनां।

खिबु साव – मालायनि मुंसु।

गोसो खालाय – हाबिलास जा।

गोसोआव नां – बिखायाव नां।

गोसो जा – हांख्राय।

गोसो बो – मोजां मोन। 

हां ला – सम ला।

हां गोलाव बो – थैनो सम स।

हांफै – सुथि मोन।

मेगन सा – मालायनि मोजांखौ नायनो हायि जा।

जानजि खा थियारि जा।

मेगन फेदेद – रागा जों। 

मेगन मोहेर – रागा जों।

मेगन गेव – बुजिनो एबा साननो गोरों जा।

मेगन हो – गोसो होनानै नाय।

मेगन मोख्रेब – नायनो हायि जा।

मेगन थिफाय – फावजों बाथ्रा बुं। 

मोखां जारौ जा – लाजिनाय।

गुस्थि फेन – गाज्रि मोन, मुगै। 

सालाइ सौथु – बुंनायाव थाबथा।

सालाइ दोरोद – बुंसन, बुंफ्लां।

सालाइ सोलास्लिब – जानो लुबै।

गोदोना मान – थैनो लुबै। 

फाफ्लियाव बारखो – लाय मोन।

बिखा फोरदान – गियाजासे गसं।

बिखा खाम – दुखु जा।

उदै बुगार – मावा दाङा जा।

उदै दनथ्रा दाम – उखैनानै था।

उदै सुथे – उखैजानै था।

उदै लोरि – उदै गाज्रि जा।

खिबु साव – मालायनि मुंसु एबा उनाव रायखोमा। 

न’ साव, न’ गुदुं खालामन – न ‘आव दावराव खालाम।

आथिं हम – मान हो।

खोमोन गसंख्रां – इनायनो गि।

मोदोम मान – बुजानो लुबै।

मोदोमाव नां – फार नां, गोसोआव नां।

मोदोम सोरा हो – गोखों जा। 

मोदोम खोख्लै – उन्दुमानै जा।

मोदोम एवखां – रंजाखां।

हारा गार – थै।

साबा मोनजा अहादो।

न’ खालाय – हाबा ला।

नावद्रा बु – मालायनि मुंसु।

बाला गुदुं गा – संसारनि सुख-दुखु मोनथि, संसारजा।

हाखराव गोग्लै – खैफोदाव गोग्लै।

खि बुर – फेलें जानानै लाजिनां।

दै खालाय – गोर्लै खालाय।

दै जा – फैमाल जा।

दै गां – गोसो जा।

लाइ बिसि – सोमोन्दो गार।

बाथि गार – गोथै गार।

लामा ला – हाबाखौ मावनो हम। 

फैसालि होसो – फेलें सान, जाथावैखौ सान।

लामा गोथे’ – आगोर गैयि जा, आगोर थुंगि।

हाथर्खि थुख्लाय – गिदिर बाथ्रा बुं।

आगान सुर – लामा ला।

आगाव गालां – नेरसोन दोनलां।

गोसो मोन – गोसोनि साननायखौ मोनथि।

खर ‘आव अरगें रुजुन – खैफोदखौ लानानै फै।

खाफाल मोन्दा, खाफाल दाखुरा – भाग्य गैजायि।

खाफाल गोजों, खाफाल गोनां – भाग्य गोनां।

खुगा गोनां – बयजोंबो रायज्लायग्रा।

खुगा गैथि – रायदावनो रोङि।

मेगन गिदिर – इसेखौ गोसो थोयि। 

मेगनाव गोनां – नायनो मोजां।

मेगन गोसा – मालायनि मोजांखौ नायनो हायि।

मेगन बेरल’ – गोसो होनानै नायि।

मेगन गुनु – लेखा गोरों।

मेगन खेव – बुजि मोन। 

मेगन बेस्रां – नायनो मोजां।

मेगन गोजा – रागा जोंनाय।

आथिं गोलाव – जेरावबो थाबायग्रा। 

आखाइ गुवार – लाबलाब साबसाब बाहायग्रा।

आखाइ नासिरा – सिखाव आखु।

आखाइ गुसु – खरै मावनो रोङ।

आखाइ गोलाव – गोहो गोनां। 

आखाइ खान्दा – हाबायाव सौहाजोबि।

आखाइ रेजें – इसेयावनो बुग्रा।

आखाइब्रै आखाइबा – गुबुन गुबुन गोरोबलायि मावनाय।

आसि गोलाव – सिखाव आखु।

मोख्रा आसि – दलर थानो रोङि।

खर’ गिदिर – लाय मोननाय, देदगानाय।

खर’ गज’ – फिसाइ एबा बिसि थैजानाय।

खर ‘आव अन्थाइ थाफा – गिदिर साजा। 

खर ‘आव एम्फौ गोनां – दलर थानो रिङि।

खर ‘आव गं गोनां जुनार – आखुनि मानसि। 

खोमा गोथों इसेयावनो खोनाग्रा।

गुस्थि लोमि – जेब्लाबो रंजानाय।

खावलाइ फावदुर – रागा जोंनाय।

बिखा गुवार – बयखौबो अनग्रा।

बिखायाव दावदाब – गोसोआव दुख।

थाफ्लि गुवार – अलसिया।

थाफ्लि बुद्रां – हालुवा, लेखा रोङि।

खिबुवाय खर’ – उलथा सानग्रा। 

खोमोन गैयि मावजि – सिखाव।

आलाइ बालाइ – दुखु, रागा एबा गिनानै बुंनाय।

आनि थानि – गोदाव सोराव।

आसुं- आबुं – आवगायाव मिथियि एबा नुफेरि।

हाथरखि थुख्लाय – दुगा बाथ्रा बुं।

अमा नाख्रा – जोबोर अख्रा। 

आथिं गोलाउ – जेरावबो थाबायग्रा।

आनि थानि – दुखुवाव गोग्लैनाय।

आवथालि फावथालि – जेरै मेरै

आलाय सिलाय – राहा गैजायि।

आला माला – रोखा नङि।

आवा – फावा – गोदाव सोराव।

आलाउरि बिलाउरि – मावरिया खावरिया, गोदाव-सोराव।

आजां – गाजां – गिदिर गोजौ। 

आग्रां – बारस’ – आगोल आगोल बुंग्रा।

आख फाख – होंगो दोंगो।

इनाय बानाय – नियाय गैयि।

उसु – खुथु – खायसो। 

उमु सुभु – लाजिहां माहां।

उसाव बादाव – मा खालामगोन मा मागोन।

उरां – फारां – गोसो जयि।

उफ्ले उफ्ले – गुलि गुलि।

एवगा मानगा – गाज्रि, मुगैथाव।

एग्रे बाग्रे – आग्लायलायनाय, गोबां।

एना एनि – गोरोबलायि।

खुरखाव खुरसि – जेरै – मेरै।

गाजा गोमजा – गोगोम।

गोदाव सोराव – आवा फावा।

लाबलाब साबसाब – बाहायलाबायनाय।

गल गथ’ – नायगोमानानै थानाय।

साथा माथा – नुफा माफा।

जालाय जाखाय – आलाय सिलाय।

जिउवै माहामै – गोसो मोदोमै। 

थाम थिम – थाखथियारि।

धोब्ले माब्ले – थोहां थोआहां। 

थाखि थुखि – हरखाब, बोरैबा।

दग’ मग’ – आख’ फाख’। 

रिउ रिउ – नुहुरसयि गोजान।

रोमै रोमै – नहरहां नुहुराहां। 

हांमा हांसा – दाहा थानाय।

लैहोर लैहोर – ज’ ज’।

उलु खुसु – दलर थानो रोङि। 

खावरा मावरा – मोजाङै मोनजोबि।

हाथा हारमा – मिथिया हसिया।

समब्रा समब्रि – समान समानफ्रामै जानाय।

फंसे सोदोबजों फिननाय होनाय

1. गाहायाव होनायफोरनि मोनथामनि फंसे सोदोबजों फिननाय हो:

(क) खेरायाव मोसा मोसा बाउग्रा हिनजाव…..|

फिन : दौदिनि।

(ख) फिथाइ थायनो रोङिगय……..।

फिन : खांखिनि।

(ग) फिसाइ थैजानाय हिन्जाव…….।

फिन : रान्दि।

(घ) आबौनि बिफा…………।

फिन : आयं।

(ङ) माइ दोनग्रा ना’…………….।

फिन : बाख्रि।

2. गाहायाव होनायफोरनि जायखि जाया मोनथामनि मोनसे सोदोवजों फोरमाय।

(क) आइनि बिदा……….।

फिन : आमाइ।

(ख) ओंखाम संग्रा न’……….।

फिन : इसिं, उसुं।

(ग) फिथाइ थायनो रोङिगय बिफां………।

फिन : खांखिनि।

(घ) हिन्जाव गोदान गानग्रा दखना…….।

फिन : दखना थावसि। 

(ङ) बिजि थैजनाय हैवा……………।

फिन : बालन्दा।

3. गाहायाव होनायफोरनि जायखि जाया मोनथामनि मोनसे सोदोबजों फोरमायः

(क) मैगं सुग्रा खादा ……….।

फिन : मैगं खिरखा।

(ख) बिदै दैख ‘यि देरफनाय दाउजो……… ।

फिन : जोख्लि।

(ग) माइरं दोनग्रा दो……….।

फिन : माहान्दो।

(घ) खेराय होग्रा जायगा………… ।

फिन : खेरायसालि।

(ङ) बेसर फोग्रा जायगा…………।

फिन : बेसरथिलि।

4. गाहायाव होनायफोरनि मोनथामनि फंसे सोदोबजों फिननाय हो।

(क) बिमा बिफा थैजानाय गथ’………..।

फिन : मावरिया।

(ख) खेरायनि मोदायनो बायग्रा हिन्जाव………।

फिन : दौदिनि।

(ग) खोथिया फोग्रा दुब्लि…….।

फिन : खोथियाथिलि।

(घ) आफानि बिदा…………।

फिन : आयं।

(ङ) ओंखाम संग्रा न’ ………..।

फिन : इसिं।

5. गाहायाव होनायफोरनि मोनथामनि फंसे सोदोबजों फिननाय हो।

(क) फिसाइ थैजानाय हिन्जाव………।

फिन : रान्दि।

(ख) हाल एवग्रा मोसौ………।

फिन : मोसौ हालुवा।

(ग) जोलैनो दोननाय माइ……….।

फिन : मायज्लि।

(घ) हिनजाव गोदान गानग्रा दखना……..। 

फिन : दखना थावसि।

(ङ) अमा दोनग्रा न………।

फिन : गन्द्रा।

6. गाहायाव होनायफोरनि मोनथामनि फंसे सोदोबजों फिननाय हो: 

(क) फिथाइ थायनो रोङिगय बिफां……..।

फिन : खांखिनि।

(ख) बिमा बिफा थैजानाय गथ’………।

फिन : मावरिया।

(ग) खोथिया फोग्रा हा……….। 

फिन : खोथियाथिलि।

गुबुन गुबुन बिदिन्थिफोर

1. हराव मेगन नुयि मानसि – खुख्रि खाना

2. फिथाइ थायनो रोङिगय बिफां – खांखिनि। 

3. बेसर फोग्रा जायगा – बेसरथिलि।

4. ओंख्रि जानो लाबोनाय थालि – फस्ला। 

5. सामे हौवानि सानै बिसि/हिन्जाय – बिहारै/बिहारि।

6. अखा हाथारि बोथोर – खरान।

7. मोसौ खाग्रा न’ – गलि।

8. बिबायना जाग्रा मानसि – बिबायारि। 

9. हादोरनि थाखाय जिउ बाउग्रा मानसि – मुंख्लं।

10. फिसाइ थैमानाय निजाव – रान्दि।

11. हिन्जाव थैजानाय हौवा – बालन्द। 

12. फोथायनाय लाखिनो हायि मानसि – फोथायखेबस’।

13. एसेयावनो गाबग्रा मानसि – गाबख’।

14. बिमा-बिफा गैजारोङि गथ’ – मावरिया।

15. एसेखौनो गिग्रा मानसि – गिख’।

16. माइ दोनग्रा न – बाख्रि।

17. सान ओंखारग्रा बिथिं/दिग – सानजा।

18. जायखौ सिगां खोनायाखै – खोनाफेरि।

19. अर सुग्रा दावदाब – अरदाब।

20. हासार गोनां हा – हासारि। 

21. जायहा दोहोन दं – दोहोनि।

22. लेखा लिरग्रा – लिरगिरि।

23. गुबुन हादोरनि मानसि – गुबुनारि।

24. बिजाब दोनग्रा न – बिजाब बाख्रि। 

25. जायहा दोहोन गैया – निखावरि, गोरिब।

26. मोनसे समावनो जानाय – समब्रा-समब्रि।

27. हाबा मावनो बाग्रा मानसि – अलसिया।

28. हाबा मावनो हाग्रा – मावथि। 

29. सिगां सोमजिनाय – गिबि

30. उनाव सोमजिनाय – गदाय।

31. जायनि खर ‘आव खानाय गैया– खर’ लान्था।

32. फिसा जारोङि अमा बुन्दि – उखुन्दि।

33. फिसा जानो रोङि हिन्जाव – सांग्रेमा।

34. फिसा जोनोम होनाय गोहो गैयि हौवा – सांग्रेफा।

35. हाबा जायि बैसो रागनाय हिन्जाव – आदुंगारि।

36. हाबा जायि बैसो गोरलै हिन्जाव – सिख्ला आयथा।

37. हाबा जायि बैसो रागनाय हौवा – दांगुवा।

38. गुदुंद्रायबो नङा गुसुद्रायबो नङा – दुंबुद। 

39. खान्थाल थायजेननाय फिथाइ गोरलै – मुसिनाय।

40. थाइजौ बिबार बारजेननाय – मावलिनाय। 

41. बाराद्राय गोलावबो नङा, गुसुंद्रायबो नङा – लावा सुङा।

42. सना बादि – सनाथि। 

43. रुफाबादि – रुफाथि।

44. बोलो गोनां सुबुं जाय – बोलोगोरा। 

45. गिलिरद्रायबो नङा, रेजेंद्रायबो नङा – लिरदोदो।

46. जि दाग्रा जायगा – हिसानसालि।

47. दैमा दैसा बिलोनि दैया ज’ जाहैनाय जायगा- लैथो। 

48. जाय नंखाय बुंनानै थगायो – थगायसुला।

49. जायखौ सिगाङाव माब्लाबाबो नुफेराखै – नुफेरि।

50. जाय मानसिया जोबोद अनसोगारो – अनसुला।

51. लाइजाम रानबयग्रा मानसि – पियन।

52. कलेज/फरायसालिमा एबा बुहुम फरायसालिनि फोरोंगिरि – बिबुंगिरि।

53. कलेज/फरायसालिमा एबा बुहुम फरायसालिनि गाहाइ – गोरायुं। 

54. सोदोब आरो ओंथिफोरखौ जथायनानै लिरनाय बिजाब – सोदोब बिहूं।

55. जायजों माइ सौवो – उवाल/दिंखि। 

56. ओंखाम संग्रा न’ – इसिं।

57. दाउ दोनग्रा न’ – गग्रा।

58. अमा दोनग्रा न’ – गन्द्रा।

59. फिसाइनि बिदा एबा बिसिनि बिब’ – बेवाइ।

60. हाबायाव गानग्रा गोजा गावनि दखना – दखना थावसि।

61. बाथोन देग्रा आइजें – थबसि।

62. हरखाबै हा मावग्लुंनाय – बांग्रिं।

63. नागारलांनाय गोजाम न’ बिथा – नब ‘थि।

64. रावबो सासेबो मानसि-दुमसि गैयि न एबा जायगा – सिं स्त्र।

65. मेगनजों नुहुरसयि बेसेबा गोजान – रिउ रिउ।

66. बिफा फोलेरनि सोमोन्दो गोनां आलासि – बाहागि।

67. बिमा फोलेरनि सोमोन्दो गोनां आलासि – खुरमा।

68. गोदो दावहायाव थांनायाव जानजि खाफ्राग्रा जि – आरनाइ।

69. थास ‘जों ना गोरान गलायनायखौ देग्लिनानै हासुङाव दोननाय निराद – नाफाम।

70. अखाफोर जहाबनाय खोमसि हर – अमाबैसा। 

71. खुंगा – खुगा सोलिबोनाय थुनलाइ – खुगा थुनेलाइ।

72. जौ सिरग्रा आइजें – जानथा। 

73. मोनसे समावनो उजिनाय सानै गथ’ – जावजा।

74. खोथिया फोग्रा जायगा – खोथियाथिलि। 

75. आबाद मावनानै जाग्रा मानसि – आबादारि।

76. मालायनि मुवाखौ स्त्रोदै लाखमाग्रा मानसि – सिखाव। 

77. माइ गायखांजोबनाय सान – नांगोल जांख्रा।

78. इसोर फोथायि सुबुं – नास्तिक।

79. अख्रङाव नुजानाय गोजा गोमो गोथां मोनस्नि गाब – जायखलं।

80. ओंखारगोदान सान – आलायरन। 

81. इसोरखौ सिबिनायाव बाहायनाय बाथि – आलारिबाथि।

82. जेब्लाबो गथि गधि रां बाहायग्रा सुबुं – खिरफिन। 

83. थोंजों मोखांजों – मोखां रायज्लायनाय एबा सोंनाय फिननाय – मोगा मोगि।

84. मेल मिथिङाव मोसानाय दिन्थिफुंनो एबा बिबुंथि लाखिनो लुनाय बैसां – जौसां।

85. हाबानि उनाव हौवा हिन्जावनि गिबि गोरोबलायनाय सान – बिबारि एम। 

86. गं गैयि मोसौ थम्ब्र’, लाउमुरा। 

87. नमाननि गेजेरनि खथा – अखं।

88. नमा ननि गिरि एबा गाहाइ थाग्रा खथा – खफ्रा।

89. माइ हानानै लाबोना दोनग्रा जायगा – खलथा।

90. जोलैनो दोननाय माइ – माइज्लि।

91. जिरायग्रा न’ – सौरा न’।

92. गथ’ जोथोन लानो लाखिनाय हिनजावसा – बखालि।

93. मोसौ गुमनो लाखिना खुदिया – लाउखार।

94. नखरनि संनाय खावनाय खामानि मावनो लाखिनाय आइजो – रुवाथि।

95. मालायनियाव बैनानै जाग्रा हौवा मानसि – दाहोना।

96. खेरायनि देरसिन आयजो – दौदिनि।

97. खेरायनि देरसिन गोरा गाहाइ हौवा मानसि – दौर। 

98. गिनो रोङि मानसि – बिखा रोजा।

99. इसेबो अननाय गैयि मानसि – अन्थाइ बिखा। 

100. खेराय होग्रा एबा खुंग्रा जायगा – खेरायसालि।

101. बार, अखा आरो अन्थाइयों सोगोमसारनाय – बारदैसिख्ला।

102. खोमाजों खोनायि हौवा मानसि – बेंगा। 

103. खोमाजों खोनायि हिनजाव मानसि – बेंगि।

104. बिखा सिनायथि गैयि गथ’ – हाग्रा फिसा।

105. दम्फां दानहैग्रा मानसि – बादारि।

106. दम्फांनि फालांगि मावग्रा मानसि – दाफादार।

107. फारि फारि उजिनाय गथ ‘सा – आनजाय।

108. देरसिन फिसा – नेवथोन।

109. दुइसिन फिसा – खांजोबथा। 

110. गामि एबा फारानि मानसि लिंथुमग्रा – हालमाजि।

111. दिङा जावग्रा दाब्ला गन – बैथा। 

112. दिङा जावनो बाहायनाय गोलाउ गन – लोरगि।

113. हाब्रु जायि हा – हास्त्रव।

114. गामि फसंनो थाखाय जायगा खालामनाय गोदान हा एबा जायगा – हादान।

115. दैजों रुंनाय हा – हाब्रु।

116. जायगा दाबसेयाव थाथेरि मानसि – खारलुं।

117. गामिनि बोराइ एबा गोरा गाहाइ – गामब्रा।

118. सं दानै दानै सुलु लाग्रा मानसि – संगालि।

119. अननो गोरों जाय – अनसुमै।

120. साननो गोरों जाय – सानसुमै।

उलथा सोदोब लिरनाय

1. गाहायाव होनाय जायखि जायामोनथामनि उलथा सोदोब लिर: 

बायगर, दुगा, मावथि, हर, निखावरि

फिन : बायगर = माहि/सादु,

दुगा = नोरोम,

मावथि = अलसिया,

हर = सान,

निखावरि = दोहोनि।

2. गाहायाव होनाय जायखि जाया मोनथामनि उलथा सोदोब लिरः 

दैज्लां, हामख्रें, खोमसि, दुब्लि, रांखिनि

फिन : दैज्लां मेसें

हामख्रें = लोदो

खोमसि = सोरां

दुब्लि = लामा

रांखिनि = माहि।

3. गाहायाव होनाय जायखि जाया मोनथामनि उलथा सोदोब लिरः 

फुंबिलि, खांग्रां, हायथा, थौले, निखावरि

फिन : फुंबिलि = बेलासि।

खांग्रां = खुख्लुब

हायथा = गोजौ

थौले = गोथौ

निखावरि = दोहोनि।

4. गाहायाव होनाय जायखि जाया मोनथामनि उलथा सोदोब लिर:

हामखें, गोलाव, खेंखा, गोगो, खोमसि 

फिन : हामख्रें = गुफुं

गोलाव = गुसुं

खेंख्रा = थोंजों

गोगो = गुबुंग्ले 

खोमसि = सोरां।

5. गाहायाव होनाय जायखि जाया मोनथामनि उलथा सोदोब लिरः

गोथौ, गोजौ, गोथार, हाजो

फिन : गोथौ = थौले।

गोजौ = गाहाय।

गोथार = मैला।

हाजो = हायेन।

6. गाहायाव होनायफोरनि उलथा सोदोब लिरः

रानर्थे, हायथु, बायगर

फिन : रानथें – लोदो,

हायथु – गोजौ

बायगर – नोरोम, माहि।

गुबुन गुबुन बिदिन्थिफोर

खायदा – बेखायदा 

सा – सिं

गोजौ – गाहाय

गाहाइ – लेडाइ

सानजा – सोनाब 

सोरगो – नोरोख

एसे – गोबां

सोरां – खोमसि

सिगां – उन

फैनाय – थांनाय

गोसोम – गुफुर

गोजोर – दुखु

गोथार – सुवा

निस्थार – गुबुंग्ले

सैथो – नंखाय

धोरोमसुला – फाफि।

बाथ्रा फाव

1. गराइ नुब्ला सिं बायो (2017)

फिन : गराइ नुब्ला सिं बायो:

जेब्ला सासे मानसिया माबा मोनसे खामानिनि थाखाय बाहाबा थांनो गोनां जानायाव थाबायनानै थांनायनि अनगायै गुबुन जेबो राहा गैया जायोब्ला बियो थाबायनानैब्लाबो थांनो थि खालामखायो। बिदि थासारियावनो जेब्ला थांनो ओंखारनाय समाव सोरनिबा गाखोग्रा जिराद जेरै– सायखेल, मतर बाइक एबा गराइ बायदि। जिराद नुयोब्ला थाबायनानै थांनो थाखाय थि खालामखासेयावबो, थाबायनानै थांनो ओंखारखानाय मानसियानो थाबायनो हाया जाफ्लायो। सिं बायनाय बादि दिन्थिफ्लानानै गाव थाबायनोनो हाथारलिया बादि दिन्थिनानै साइकेल एबा बाइक बायदि सालायग्रा जिरादजों थांनो लुबैयो।

बिदिनो आरोबाव सोरबा मानसिया माबेबा मोनसे खामानिखौ गाव हारसिङैमावनो थि खालामखासेयावबो सोरबा लोगो नुना होयोब्ला बिखौ गावजों मावाजाबहोनो लुबैना गाव मावनो हाया जाफ्लायो, गावनि सिङानो बायनाय, बादि दिन्थिफ्लाना गावनि खामानियाव हेफाजाब मागियो। बिदि मानसिनि आखुखौ सोंखारिनो एबा फोरमायनो थाखाय “गराइ नुब्ला सिं बायो” –बे बाथ्रा फावखौ बाहायनाय जायो। 

2. जेराव थुरि नुदों, बेयावहायनो बाथि गारदों

एबा

जेराव थुरि नुयो बेयावनो बाथि बाथि गारो। 

फिन : जेराव थुरि नुयो बेयावनो बाथि गारोः

जेराव थुरि हाग्रा थायो बे जायगायावसो मानसिफोरा थुरिखौ हहैनो थाङो आरो थुरिखौ हाखांनानै बात्रनै लाबोनो बाथिबो लानानै दोनहैखायो। गुबै बाथ्राया जादों जायनो जा मुवाखौ नांगौ जायो बै मुवाखौ जेराव मोनो बैयावनो थांनानै बेखौ लाबोनायनि राहा खालामो।

थिक बिदिनो न’आव हाबा होनो गोनां फिसा हौवा थायोब्ला बे सेंग्रानि जुलि खालायनो थाखाय जायनि नवाव हाबानि बैसो जानाय सिख्ला दं, बि सिख्लाखौ संनानै रायथिनायनि राहा खालामो। आरो बै सिख्लानि न ‘खराव हाबानि बाथ्रा सावरायनो थाखाय बिबान लाङोब्ला हाबानि बाथ्राखौ सावरायनो थाखाय जागायनायाव “जेराव थुरि नुयो बेयावहायनो बाथि गारो” बाथ्रा फावखौ बाहायो।

3. सोंनाय सैमाया अरनो रोङा 

अखा खोरोमनाया हानो रोङा

फिन : सोंनाय सैमाया अरनो रोङा

अखा खोरोमनाया हानो रोङा: 

खुगाजों बांद्राय बुंग्रा मानसिया नंगुबै खामानियाव उदाय रोङा बेखौनो बे बाथ्रा फावजों फोरमायनाय जायो। जेरै फौ फौ सोंखावनाय सैमाया अरनो रोङा, बिदि सैमाया मानसि गोदान नुब्लानो सोंख्रावलाबायो आरो जानो बादि हां हां खालामो नाथाय अरनो हाया।

बेबादिनो गोबा’ अखा खोरोमदलाबायनायखौबो बारा हाबांनाय नुवा, माब्लाबा हाथारालासेनो गबुन दाबसेथि थाङो। मानसिनि बेलाबावबो बिदिनो जेखौबो गोरों, खुगाजोंल’ हागौ हागौ होनना बांद्राय बुंग्राया आखाइजों गुबै खामानियाव जेबो उदायरोङा बिनि बुंनायफोरा दुगानायल’ जायो। बिदि खामानियाव उदायरोङि खुगाजोंल’ दुगाग्रा मानसिफोरनि आखुखौ फोरमायनों थाखाय “सोंनाव सैमाया अरनो रोङा, अखा खोरोमनाया हानो रोङा” – बे बाथ्रा फावखौ बाहायनाय जायो। 

4. सेसाया भैयो खियाव

मानसिया थैयो खुगायाव 

फिन : सेसाया भैयो खियाव,

मानसिया थैयो खुगायावः 

गोरोन्थिया माब्लाबाबो हारसिङैनो फैया। गावनि गोरोन्थि मावनायावसो मानसिया साजा मोननांगौ जायो। माब्लाबा बाथ्रा रायज्लायनायनि गेजेरावनो मानसिया गोबां गोरोन्थि बाथ्रा बुंफ्लांलाङो, बिदियावनो मानसिया जोबोर गिदिर खैफोदावबो गोग्लैनांगौ जानानै फैयो। थामहिनबा मानसिया गावनि खुगाजों गोरोन्थि बाथ्रा बुंसनना लानायावनो थैनो गोनां जायो।

थिक बिदिनो सेसाखौ सिथारनो थाखाय सिथारंग्राफोरा बिनि खिखौ संनानै नागिरलाङोब्ला मोनो। थामहिनबा सेसाया गावनि खिजोंनो नागिरना दिदुनजानानै थैनांगौ जायो। बिदियै मानसिया थैनो गोनां जायो गावनि गोरोन्थि बाथ्रा बुंसनना लानायाव आरो सेसाया थैयो गावनि खिनि नेरसोन दोनलांनायाव। बिदि बाथ्राखौ फोरमायनो थाखाय “सेसाया थैयो खियाव, मानसिया थैयो खुगायाव” बुंनाय बाथ्रा फावखौ बाहायनाया जायो।

5. बिफाङाव मोफौ हायाव बाहागो

एबा

गोजौवाव मोफौ हायाव बाहागो 

फिन : गोजौवाव मोफौ हायाव बाहागो: 

बिफां सायाव थानाय मोफौखौ मोनगोनखि मोना बेखौ बुंनो गोब्राब। नाथाय जेब्ला बे मोफौखौ हमनायनि आगोलनो गाहायाव थानानै साफायाव बेसेबां गोग्लैगोन बेनि बाहागो खालामनायनि सोमोन्दै सानबायथायोब्ला मोफौवा खारनोबो हागौ।

बेखायनो हायाव थानानै बिफां सानि मोफौखौ हमालासेनो बाहागो खालामनायनि ओंथिया जादों माबेबा मोनसे खामानिखौ मावफुंनायनि आगोलनो बांद्राय आसा फारिनाय। बिदियै जेब्ला गोबां मानसिया जयै मावफुंनो गोनां जायखि जाया खामानिखौ मावफुंनायनि आगोलनो सिमां सुजुयो आरो खामानिनि मुलाम्फाखौ हिसाब खालामगासिनो थायो, बिदि मानसिनि आखुखौ सोंखारिनो थाखाय “गोजौवाव मोखौ हायाव बाहागो”– बे बाथ्रा फावखौ बाहायनाय जायो।

6. सिखा गोदाना सानथाम

हिनजाव गोदाना दानथाम (2013)

फिन : सिखा गोदाना सानथाम 

हिनजाव गोदाना दानथमः

जायखि-जाया मानसिनि गुबै आखुखौ बिजिरनायनि बेलायाव बे बाथ्रा फावखौ बाहायनाय जायो। सासे हिनजाव गोदाननि नंगुबै आखुवा मोजांना गाज्रि बेखौ मिथिनि बारा गोबाव सान नाङा। मोजाङानो जा गाज्रियानो जा, खामानि मावग्रा नं दानं हिनजाव गोदाना गोदान समाव इसेब्लाबो मावनानै गावखौ मावथि आरो मोजां आखुनि दिन्थिनो सानो, नाथाय नंगबैयाव बि हिनजाव गोदाना मोजां ना गाज्रि, मावथि नंगौना नङा बेखौ मिथिनो थाखाय दानथामसोल ‘सो सम नांगौ।

बिदिनो बाजारनिफ्राय लाबोनाय सिखा गोदाना गोबौना बुथुवा बेखौ मिथिनो सानथामसोल’ खामानि मावनायनि गेजेरजों हमनो हायो। हिन्जाव गोदान आरो सिखा गोदानखौ जेरै इसे समनि गेजेरावनो हमनो हायो बिदिनो सासे मानसिनि मोजां गाज्रि नंगुबै आखुखौ बिनि मावनाय दांनायनि गेजेरजों मिथिनो थाखाय साननैसोल’ सम लायो। बेबादियै मानसिनि नंगुबै आखुखौ बिजिरनो थाखाय “सिखा गोदाना सानथाम, हिनजाव गोदाना दानथाम” बे बाथ्रा फावखौ बाहायनाय जायो।

7. ना सानदाया बिगुर गैया

गैजारोङिन फिसाया आखल गैया (2013) 

फिन : “ना सानदाया बिगुर गैया

गैजारोङिन फिसाया आखल गया”

ना सानदाया जेरै बिगुर गैया बिदिनो गैजारोङि सुबुंआ आखल गैयि जायोब्ला बिदि निखावरि सुबुंनि आखलखौ फोरमायनो बे बाथ्रा फावखौ बाहायनाय जायो। आंखाला मानसिनि आखुखौ गाज्रि खालामो जेरै सासे जानो गैथारि मानसिया उखैनायनि जारलायाव जेबो राहा नागिरनानै मोनथाराब्ला माब्लाबा सिखाव खावनाय लामाखौबो जिउनि राहा लामा महरै सायखनो गोनां जायो। अब्लानो बियो आखल गैयि महरै सिनायथिजायो।

जानो गैयि सुबुंनि थाखाय उदैनि उखैनायानो गुबै आंखाल’। लेखा- फरा फरायनायनै गोबां गियान आर्जिनाय एबा गेदेर गोलाव सिमां नुनायनि बाथ्राखौ बिसोर एसेबां सानस ‘नो हाया। बेखायनो सोरबा निखाउरि सुबुंनि साननाय हनायफोरा गुसेब सिमानि बेन्दोंआव बेंथेजायोब्ला, इसे बाथ्रायावनो गाज्रि मोनलायनाय, एना एनि जालायनाय बायदियाव नांथाबबाय थायोब्ला, फिसा फिसा बाथ्राफोरखौ लानानै गुबुनजों नांज्लाय खमज्लाय खालामोब्ला बिदि सुबुंनि आखलखौ फोरमायनो थाखाय “ना सानदाया बिगुर गैया, गैजारोङिनि फिसाया आखल गैया” बे बाथ्रा फावखौ बाहायनाय जायो।

8. आदाया आगान नुयो,

बाजैया दुरलाय दुरलाय खिन्थायो (2012)

फिन : आदाया आगान नुयो, 

बाजैया दुरलाय दुरलाय खिन्थायोः

सोरबा माबा मोनसे जाथाय नुनानै फैनाय बाथ्राखौ गुबुननो खिन्थाफैयोब्ला, जायनो खिन्थादोंमोन बिसो गाव जाथायखौ नुनानै फैनाय बादि गुबुननो हागौ हागौ खिन्थायोब्ला बिदि मानसिनि बाथ्राखौ फोरमायनो बे बाथ्रा फावखौ बाहायो।

सरासनस्वायै हौवा मानसिया हाग्रानि मानसि। बेखायनो आदाया जेब्ला बबेबा खामानिनि थाखाय बायजोआव ओंखारलांब्ला बायजोनि बाथ्राखौ इसेयैब्लाबो मिथिबोयो। गाव मिथिनाय बाथ्राखौ न ‘खराव बिसिजों रायज्लायकैयो। होमब्लानो बिसिया फिसायनिफाय मिथिनाय बाथ्राखौ गावसो नुग्रोनाय मिथिग्रोनाय बादि जायनोबो खिन्थाथिंलाबायो। फिसायनिफ्राय मिथिग्रोनमोना गामि गामि गामि दुलाय दुलाय गिदिंथिंनानै खिन्थांथिंलाबायो। बिदि मानसिनि आखलखौ फोरमायनो थाखाय ”आदाया आगान नुयो, बाजैया दुरलाय दुरलाय खिन्थायो” बे बाथ्रा फावखौ बाहायनाय जायो।

गुबुन गुबुन बिदिन्थिफोर

1. अखा नागारनानै खफ्रि हमो:

अखा हाब्ला अखादेजों मोदोम सियो। बेनिखायनो बेखौ होबथानो मानसिया गाव खफ्रि हमो। अखा हाबाय थाफुनाय समावसो खफि हमनांगौ। नाथाय अखा हाखांना स्त्रां जानायनि उनाव खफि हमनानै जेबो खामानियाव उदाया। 

बेखौनो रुजुनानै बर’ रावनि बाथ्रा फावाव बुंदों– सिखाव थांखांनायनि उनाव सोलो, अखा थांखांनायनि उनाव खफ्रि। सिखावा इन्जुर हानानै ननि माल माथा लांखांनायनि उनाव सोरबा सिखाव हमनायनि सोलो एबा दिया होफैयोब्ला बेयो जेबो खामानि होआ। बेखायनो नायखिजाया खामानियाव जाखांनायनि उनाव मोजां सोलो सानखांना दिथा होनायनि जेबो मुलाम्फा गैया। मोजां दिथा एबा सोलोखौ खामानिखौ मावनायनि आगोलनो सानखांनांगौ। बिदि ओंथिखौ फोरमायनो थाखाय ”अखा थांखांनायनि उनाव खफ्रि हमो” बाथ्रा फावखौ बाहायनाय जायो।

2. गथ ‘आ दै गारो, बोराया गादलिनोः

गथ’ मानसिहा गोबां गियान गेया। आथिं आखायाबो थिक थाया। बेनिखायनो बाहायनो लानाय देखौ जेरैनो-मेरैनो जेरावबो गारदलाबायो। दै गारनाय जायगायावदि सोरबा मानसिया फिस्लायना गोलैनो हागौ बेफोर बाथ्राखौ सानखांहाया निखा बेनिखायनो माब्लाबा आजोला गथ ‘नि दै गारनायाव गिदिर एबा बोरायफोराबो गादलिनना गोलैनो गोनां जायो आरो दुखुबो मोननाङो।

बे बाथ्रा फावजों बेखौनो बुजायनाय जादों दि उन्दै बैसोनि गथ ‘फोरा माब्लाबा जयै गेलेनाय समाव गावसोरनि सानगोथे गियाननि थाखायनो नाङा-फाङा बुज्लाय सौज्लाय जायो आरो बिसोरनि थाखाऐयनो गिदिरफोराबो एबा बामा बिफाफोरा उनाव नांज्लाय खमज्लाय जानाङो। नाथाय बिदिया मोजां बाथ्रा नडा। खम बैसोनि गियान थि गए ‘फोरा बुज्लाय सुज्लाय जानायाव बैसो गोरा गियान गोनां सुबुंफोरा नंखाय जाहोनखौ लानानै नांज्लाय खमज्लाय जानाङा। नाथाय गथ ‘फोरनि बुदलायनायाव खायसे खम सान्नो गोरों बैसोगोरा सुबुंफोराबो बाहागो लाफायोब्ला बिदि सुबुंफोरनि बाथ्राखौ फोरमायनो “गथ’आ दै गारो, बोराया गादलिनो” बे बाधा फावखौ बाहायनाय जायो। 

3. गोजौदायब्ला बारहुंखा नाडो, गाहायदायब्ला जोख्लायजायो।

दंफ, हाजो जायखि जाया गोजौ जायगायाव बारहंखाया बांसिन नाङो आरो माब्लाबा गोबां खहा खालामो। बेनि उल्थायै गाहायफोरनि साजों बयबो गोरलैयै बारलाङो आरो माब्लाबा आथिंजों गानानै जोख्लायलाङो। नाथाय गेजेर खलबनि जायोब्ला गेजेरावनो थालाङो, बारहंखायाबो मोना, आरो रावबो बारसनोबो हाया। गेजेरनिफोरा बारा मेगनावबो गोगलैया।

बिदिनि मानसिनि बेलायावबो जोबोद गोहोम गोनां सुबुंखौबो बयबो हिंसा खालामो आरो गावखौनो नेहाद उन्दै सानग्रा सुबुंफोरनि बाथ्राफोरखौबो रावबो गनाया। बेखायनो बे बाथ्रा फावजों बेखौनो फोरमायदोंदि मानसिया बांद्राय दुगानोबो नाङा आरो रावनिबो सिङावबो थानानै गावखौ नेहाद सात्रो नाङा। बयजोंबो समानै गोरोबनानै समान थानो नाजानायासो साबसिन।

4. मोदोमनाय बिबारखौ होखोमानो हाया।

मोजां बिबारा जेरावबो मोदोमनाय सारफावखायो। मोजां बिबारा जेरावखि बारखोमाना थाया मानो बिनि मोदोमनाया जेरायबो गोसारलांखायो। मेगननि आन्दोनि हाग्रा गुदवाव बारना थाब्लाबो बेनि मोदोमनायखौ संनानै मानसिया नायगिरनानै मोनो।

बिदिनो मोजां मानसिनि गुन एबा खामानिया समाजनि सोरगिदिं गोसारदलांखायो, गावनि मोजां गुनखौ बियो गावनो फोसावनांगौ जालाया। बिबारनि मोजां मोदोमनायबादि बिनि गुना बयजोंबो गनाय जायो। नाथाय उल्थायै गाज्रि मावब्ला गाज्रियै गोसारदलाङो। बेबादि ओंथि फोरमायनो “मोदोमनाय बिबारखौ होखोमानो हाया” बे बाथ्रा फावखौ बाहायनाय जायो। 

5. सिखावनि सालाया खान्दा।

मानसिनि रायज्लायनायाव सालाया खुगा सिंनि गुबुन गुबुन जायगायाव नांनानै बायदि रिंसार दिहुनो आरो सोदोबफोराबो बेबादिनो थि थि जाखारो। सालायाबो बिदि रिंसार अंगफोरनि मादाव बिफाव लाग्रा मोनसे अंग। बेनिखायनो सालाय खान्दा एबा सालाय गुसुं मानसिया रायज्लायब्ला बाथ्राफोरखौ मोजाङै जाखार होनो हाया।

बे बाथ्रा फावजों बेखौनो फोरमायनो थांदोंदि, सोरबा मानसिया सिखाव खावनायनि उनाव हमजाहां जायोब्ला गावनो मा बुंगोन मा बुङा थार बाथ्राखौ सिखमानो साननानै सालाय हमथा हमथि रायज्लायो। बिदि रायज्लायनानै उनावहाय नंगबै बाथ्राखौसो बुंसननानै लाहैयो आरो सिखाया हमजायो। बिदिनो थगायनायनि बेलायावबो माबा मोनसे सैथो बाथ्राखौ फोलानो गुबुन सल’ साजायफ्लानाय मानसिया मा बुंगोन मा बुङा नंगुबै बाथ्राखौसो बुंसनना लायो। बिदि सिखाव खावग्रा आरो थगायग्रा मानसिनि बाथ्राखौ फोरमायनो थाखाय “सिखावनि सालाया खान्दा” बे बाथ्रा फावखौ बाहायनाय जायो।

6. आल जाल माथा हालांनि जोनजाल। 

सल’ आव मोननाय बादि माथा हालांनि रायजो जानाया जोबोद गोब्राबमोन। बिनि बिसि-फिसा, मोसौ-बोरमा, दाउ-अमाजों संसार सालायनाया जोबोद जालाय- जाखायमोन। मानोना बियो संसारनि हालसालनि फारसे जेबो थाल लानो रोङि आल-जाल मानसिमोन। नखराव बेबादिनो अराय सम दावराव दावसि नांज्लाय खमज्लाय जानानै रायजो जानाया जोबोद फैमाल एबा जोनजालनि बाथ्रा जानानै फैदोंमोन।

बिदिनो रायजो जानाय आरो नखर सामलायनायाव दानि जुगनि सोरबा मानसिया बिसि-फिसाफोरजों दावराव-दावसि, नांज्लाय खमज्लायै रायजो जायोब्ला बिदि मानसिनि बाथ्राखौ फोरमायनो “आल-जाल माथा हालांनि जोनजाल” बे बाथ्रा फावखौ बाहायनाय जायो।

7. अनला खारियाव आगान थायै।

सा-साज्रांबाथ्रा एबा जाय बाथ्राया थार नङा आरो बेसेन गैया बिदि बाथ्राखौ बुंनानै जेबो मुलाम्फा जाया। अनदला खारिया लाव-लाव खायनो बेयावहाय आगान थाया। बेयावहाय आगान खोखलैब्लाबो आगान दोननो हाया। 

बिदियै अनला खारबादि सा-साज्रा, जाथारि, ओंथि गैयि बाथ्राखौ बुंनानै फसंथानो नागरोता नागिरोब्लाबो बिदि बाथ्राखौ रावबो बेसेन होआ। बेसेन गैयि बाथ्रा बुंब्ला रावजोंबो गनायजाखाया, बरं “अनला खारियाव आगान थायि बाथ्राखौ दाबुं” होननानै उलथायैसो सोंखारिजायो। बेबादियै बेसेन गैयि बाथ्रा बुंनायखौ फोरमायनायनि बेलायाव बे “अनला खारियाव आगान थायि” बाथ्रा फावखौ बाहायनाय जायो।

8. ओंखारनाय खानस्त्रिया हाबनो रोङा।

जाय खानस्त्रिया गुदुंनिफ्रय ओंखारो बे खानस्त्रिया गुदुङाव हाबफिननो रोङा बिदिनोजाखांलांनाय खामानिखौ जों खोमानो हाया।

माबेबा मोनसे खामानिखौ मानसिया मावखांनायनि उनाव एबा माबेबा मोनसे बाथ्राखौ बुंखांनायनि उनाव बेखौ मावि एबा बुङिखलामनिनो माब्लाबाबो हाया। नोंनि बुंनाय बाथ्रा एबा खामानिया गोमानानै थांफिना बेखायनों जायखि-जाया जाब्रबथाया जानानै थांबोला बेखौ लानानै दुखु खालामबाय थाना जेबो मुलाम्फा गैया, मानोना जाखांलांनायखौ मानसिया फोसाबुनो हाया। जाखांलांनाय जाथायनि रोमोनदांथिजों नाथाय मानसिया मोजांसिन इयुननि थाखाय मोजाङै थियारि जानो हायो। बेखायनो जाखांलांनाय जाथायखौ साननानै जेबो मुलाम्फा जाया बे बाथ्राखौ फोरमायनोनो गोजौनि बाथ्रा फावखौ बाहायनाय जायो।

Leave a Comment

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Scroll to Top