Child And Adolescent Psychology Unit 3 কৈশোৰৰ মনোবিজ্ঞান Notes, College and University Answer Bank for BA, B.com, B.sc, and Post Graduate Notes and Guide Available here, Child And Adolescent Psychology Unit 3 কৈশোৰৰ মনোবিজ্ঞান Bring Gender Equality to each Unit are provided in the list of UG-CBCS Central University & State University Syllabus so that you can easily browse through different College and University Guide and Notes here. Child And Adolescent Psychology Unit 3 কৈশোৰৰ মনোবিজ্ঞান can be of great value to excel in the examination.
Child And Adolescent Psychology Unit 3 কৈশোৰৰ মনোবিজ্ঞান
Child And Adolescent Psychology Unit 3 কৈশোৰৰ মনোবিজ্ঞান Notes cover all the exercise questions in UGC Syllabus. The Child And Adolescent Psychology Unit 3 কৈশোৰৰ মনোবিজ্ঞান provided here ensures a smooth and easy understanding of all the concepts. Understand the concepts behind every Unit and score well in the board exams.
কৈশোৰৰ মনোবিজ্ঞান
EDUCATION
CHILD & ADOLESCENT PSYCHOLOGY
শিশু আৰু কিশোৰ মনোবিজ্ঞান
অতি চমু প্রশ্নোত্তৰঃ
1. “কৈশোৰকাল ধুমুহা আৰু পীড়নৰ সময়” কথাষাৰ কোনে কৈছিল? (Who said ‘adolescence is a time of storms and oppression’?)
উত্তৰঃ ষ্টেনলি হ’ল (Stanley Hall)- এ কৈছিল।
2. মানৱ জীৱনৰ বিকাশৰ ১২-১৮ বছৰৰ ভিতৰত পৰা স্তৰটোৰ নাম লিখা। (Write the name of the stage after 12-18 years of development of human life?)
উত্তৰঃ কৈশোৰকাল।
3. বাল্যকাল আৰু প্ৰাপ্তবয়স্ককালৰ মাজৰ স্তৰটোৰ নাম কি? (What is the name of the level between childhood and adulthood?)
উত্তৰঃ কৈশোৰকাল।
4. কৈশোৰকালৰ এটা লক্ষ্য উল্লেখ কৰা । (Mention a goal of adolescence.)
উত্তৰঃ কৈশোৰকালৰ এটা লক্ষ্য হ’ল – বিপৰীত লিংগৰ সদস্যৰ লগত এক আন্তৰিক সম্বন্ধ গঠন কৰা ।
5. কৈশোৰ অধ্যয়নৰ এটা পদ্ধতিৰ নাম লিখা । (Mention a method of studying adolescence.)
উত্তৰঃ মনোবিশ্লেষণ পদ্ধতি।
6. “বয়ঃসন্ধিকাল হৈছে বিকাশৰ সেই পর্যায় যি সময়ত যৌন অংগৰ পৈণতাপ্রাপ্ত হয় আৰু প্ৰজনন ক্ষমতাৰ বিকাশ হয়। ” – কথাষাৰ কোনে কৈছিল? (Who said that puberty is the stage of development during which the genitals mature and the reproductive capacity develops?)
উত্তৰঃ মনোবিদ এ. ডব্লিউ. ৰুটে।
7. বয়ঃসন্ধি (Adolescence) শব্দটো কোনটো ভাষাৰ পৰা উৎপত্তি হৈছে? (From which language did the word Adolescence come?)
উত্তৰঃ বয়ঃসন্ধি (Adolescence) শব্দটো লেটিন ভাষাৰ পৰা উৎপত্তি হৈছে। ইয়াৰ অৰ্থ হ’ল, “To grow or to grow to maturity” যাৰ অৰ্থ হ’ল বয়ঃপ্রাপ্তি কাললৈকে বিকাশ কৰা।
8. কৈশোৰ কালৰ এটা সংজ্ঞা লিখা। (Write a definition of adolescence.)
উত্তৰঃ মনোবিজ্ঞানী জ্যা পিয়াজেট (Jean Piaget) ৰ মতে, “মনোবৈজ্ঞানিকভাৱে কৈশোৰকাল হৈছে সেই বয়স, যেতিয়া প্রাপ্তবয়স্ক ব্যক্তিৰ সমাজৰ লগত সংহতি লাভ কৰে।”
9. ‘Adolescence’ শব্দটো কোনটো ভাষাৰ পৰা আহিছে? (From which language does the word ‘adolescence’ come?)
উত্তৰঃ কৈশোৰ বা বয়ঃসন্ধি কালৰ ইংৰাজী প্রতিশব্দ ‘Adolescence’, এই শব্দটো লেটিন ভাষাৰ ‘adolescere’ শব্দৰ পৰা উৎপত্তি হৈছে।
10. বয়ঃসন্ধিকালত ল’ৰা-ছোৱালীৰ দৈহিক পৰিৱৰ্তন স্বাভাৱিক নে অস্বাভাৱিক? (Adolescent boys and girls physical changes are normal or abnormal?)
উত্তৰঃ অস্বাভাৱিক।
11. কোনটো সময়ছোৱাক কৈশোৰ বা বয়ঃসন্ধিকাল বুলি কোৱা হয়? (Which period is called adolescence or puberty?)
উত্তৰঃ মানৱ জীৱনৰ ১২ বছৰ বয়সৰ পৰা ১৮ বছৰ বয়সলৈ সময়ছোৱাক কৈশোৰ বয়ঃসন্ধিকাল বুলি কোৱা হয় ৷
12. বয়ঃসন্ধিকালত ল’ৰাৰ দৈহিক পৰিৱৰ্তনৰ লক্ষণ কি কি? (What are the signs of physical changes in adolescent boys?)
উত্তৰঃ বয়ঃসন্ধিকালত ল’ৰাৰ বীৰ্যধাৰণ ক্ষমতা, স্বপ্নদোষ, স্বৰভঙ্গ আদি লক্ষণ দেখা দিয়ে।
13. বয়ঃসন্ধিকালত ছোৱালীৰ দৈহিক পৰিৱৰ্তনৰ লক্ষণ কি কি? (What are the signs of physical changes in adolescent girls?)
উত্তৰঃ ছোৱালীৰ ক্ষেত্ৰত ঋতুশ্রাবৰ শক্তি ধাৰণ কৰি ছোৱালী ঋতুমতী হয়।
14. “বয়ঃসন্ধিকাল হ’ল শৈশৱকালৰ পুনৰাবৃত্তি।” – এই কথাষাৰ কোনে কৈছিল? (Who said that ‘adolescence is a repetition of childhood’?)
উত্তৰঃ আৰ্নেষ্ট জোনছ (Ernest Jones) – এ কৈছিল।
15. পৰানুভূতি বুলিলে কি বুজা? (What do you mean by empathy?)
উত্তৰঃ আনৰ কাৰণে স্বার্থ ত্যাগ কৰা, সমনীয়া অথবা আনলোকৰ দুখ দুর্দশা মোচন কৰাৰ মনোভাৱ এই সময়ছোৱাত তেওঁলোকৰ মনত জাগি উঠে। ইয়াক পৰানুভূতি বুলি কোৱা হয় ৷
16. কৈশোৰকালৰ সঞ্চালনমূলক যোগ্যতাসমূহ কি কি? (What are the performance skills of adolescence?)
উত্তৰঃ হাত দুখনৰ মুঠিমৰা শক্তি, সঞ্চালনৰ দ্ৰুততা আৰু সঠিকতা, সঞ্চালনৰ নিয়ন্ত্ৰণ আৰু সমন্বয় সাধন ক্ষমতা, ক্রিয়া-কৌশল আৰু ক্ৰিয়াপটুতা আদি ।
17. কৈশোৰকালৰ দৈহিক বৃদ্ধিৰ ভাগ কেইটা আৰু কি কি? (What is the share of physical growth in adolescence?)
উত্তৰঃ কৈশোৰকালৰ দৈহিক বৃদ্ধি দুটা আৰু সেয়া হ’ল –
(ক) বাহ্যিক বৃদ্ধি। আৰু
(খ) আভ্যন্তৰীণ বৃদ্ধি ।
18. বাহ্যিক বৃদ্ধি বুলিলে কি বুজা? (What do you mean by external growth?)
উত্তৰঃ বাহ্যিক বৃদ্ধি বুলিলে কৈশোৰকালত ল’ৰা-ছোৱালীৰ উচ্চতা, ওজন, মূৰৰ আকাৰ দেহৰ আকাৰ, যৌনাংগৰ বৃদ্ধি আদি হোৱাকে বুজায়।
19. ব্যক্তি এজনৰ বৌদ্ধিক বিকাশসমূহ কি কি? (What are the intellectual developments of a person?)
উত্তৰঃ ব্যক্তি এজনৰ বৌদ্ধিক বিকাশসমূহ হ’ল– ধাৰণা, জ্ঞান, ভাষা, স্মৃতি, যুক্তি, চিন্তন, কল্পনা, বুদ্ধি আদি।
20. বৌদ্ধিক বিকাশ কি? (What is intellectual development?)
উত্তৰঃ বৌদ্ধিক বিকাশ মানে হ’ল মানসিক ক্ষমতা আৰু সক্ষমতাৰ বিকাশ যিয়ে এজন ব্যক্তিক পৰিৱৰ্তিত পৰিৱেশৰ লগত সমাযোজন স্থাপন কৰাত সহায় কৰে ।
21. অভিমত কি? (What is probability?)
উত্তৰঃ কৈশোৰকালত পূৰ্ণাংগ ৰূপত বিকাশ লাভ কৰা আন এক মানসিক দিশ হ’ল অভিক্ষমতা। এই কালছোৱাত অধ্যয়নৰ বিভিন্ন বিষয় আৰু বৃত্তিমূলক কার্যবোৰৰ প্ৰতি কিশোৰ-কিশোৰীৰ মনত অভিক্ষমতা গঢ় লৈ উঠে। শিক্ষানুষ্ঠানত উপযুক্ত শিক্ষা ব্যৱস্থাৰ যোগেদি তেওঁলোকৰ অভিক্ষমতা বিকশাই তুলিব লাগে।
22. প্রবৃত্তি বুলিলে কি বুজা? (What do you mean by instinct?)
উত্তৰঃ আনৰ পৰা নিশিকাকৈ আৰু পূৰ্বৰ অভিজ্ঞতা নথকাকৈ প্ৰতিটো জীৱই একো একোটা নির্দিষ্ট কার্য সম্পাদন কৰিব পৰা ক্ষমতাকে প্রবৃত্তি বুলি কোৱা হয়
23. আৱেগ বুলিলে কি বুজা? (What do you mean by emotion?)
উত্তৰঃ খং, হিংসা, ভয়, আনন্দ, উৎকণ্ঠা, উল্লাস আদি শব্দসমূহৰ দ্বাৰা আমি আমাৰ মনত যিবিলাক বিশেষ অৱস্থাৰ কথা বুজি পাওঁ সেই অৱস্থা বিলাককে আৱেগ বুলি কোৱা হয়।
চমু প্রশ্নোত্তৰঃ
1. কিশোৰ-কিশোৰীৰ সামাজিক সম্বন্ধৰ বিকাশত পৰিয়ালৰ ভূমিকা দুটা উল্লেখ কৰা । (Mention two roles of family in the development of adolescent social relations.)
উত্তৰঃ কিশোৰ-কিশোৰীৰ সামাজিক সম্বন্ধৰ বিকাশত পৰিয়ালৰ ভূমিকা দুটা তলত উল্লেখ কৰা হ’ল—
(ক) কিশোৰ-কিশোৰীৰ আত্মবিশ্বাস, আত্মমর্যাদা আৰু ব্যক্তিত্ব গঢ় দি তোলাত পৰিয়ালে সহায় কৰে।
(খ) কিশোৰ-কিশোৰীসকলক সু-সমাযোজিত কৰা, পৰিপক্ক, প্রাপ্তবয়স্ক কৰি তোলা আদিৰ ক্ষেত্ৰতো পৰিয়ালে ভূমিকা গ্রহণ কৰে।
2. জ্যাঁ পিয়াজেই তত্ত্ব অনুসৰি বৌদ্ধিক বিকাশৰ চাৰিটা স্তৰ কি কি? (According to Jean Piaget’s theory, what are the four stages of intellectual development?)
উত্তৰঃ জ্যাঁ পিয়াজেই তত্ত্ব অনুসৰি বৌদ্ধিক বিকাশৰ চাৰিটা স্তৰ হ’ল —
(ক) সংবেদন সঞ্চালনমূলক – (জন্মৰ পৰা ২ বছৰলৈ)।
(খ) প্রাক্-কাৰ্যকৰীকৰণ স্তৰ – (২ ৰ পৰা ৭ বছৰলৈ)।
(গ) মূৰ্ত কাৰ্যকৰীকৰণ স্তৰ – (৭ ৰ পৰা ১১ বছৰলৈ)।
(গ) আনুষ্ঠানিক কার্যকৰীকৰণ স্তৰ – (১১ ৰ পৰা ওপৰলৈ)।
3. কৈশোৰকালৰ সামাজিক বিকাশৰ দুটা বৈশিষ্ট্য উল্লেখ কৰা। (Mention two features of the social development of adolescence.)
উত্তৰঃ কৈশোৰকালৰ সামাজিক বিকাশৰ দুটা বৈশিষ্ট্য হ’ল—
(ক) সামাজিক সচেতনতাঃ কিশোৰ-কিশোৰীসকল হৈছে সামাজিকভাৱে সচেতন আৰু প্ৰতিক্রিয়াশীল ব্যক্তি। শৈশৱ আৰু বাল্যকালৰ সামাজিকতা কেৱল খেলা-ধূলাতেই আৱদ্ধ থাকে। কৈশোৰকালত তেওঁলোকে সমাজৰ একো একোজন দায়িত্বশীল ব্যক্তিস্বৰূপে নিজকে অনুভৱ কৰে। তেওঁলোকৰো সমাজত নিজ অধিকাৰ, দায়িত্ব আৰু কৰ্তব্য পালন কৰিব লগা আছে এনে ভাব অনুভৱ কৰে।
(খ) বিপৰীত লিংগৰ লগত উন্নত সম্বন্ধ স্থাপনঃ সামাজিক স্বার্থত গঢ়ি উঠা সামাজিক ক্রিয়াকলাপৰ খাতিৰতেই এই সময়ত বিপৰীত লিংগৰ লগত বন্ধুত্বৰ এক উন্নত সম্বন্ধ গঢ়ি উঠে। সামাজিক ক্ৰিয়াৰ যোগেদি উভয়েই পাৰস্পৰিক বুজাপৰা ভাবৰ উন্নত আদান-প্ৰদান কৰি উঠে। ইয়াৰ যোগেদি কিশোৰ-কিশোৰীয়ে মনৰ যৌন-প্ৰৱণতা সমাজৰ গঠনাত্মক ক্ৰিয়াৰ পথেদি পৰিচালিত কৰি তুলিব পাৰে।
4. কৈশোৰ মনোবিজ্ঞানৰ অৰ্থ কি? (What do you mean by Adolescent psychology?)
উত্তৰঃ কৈশোৰ মনোবিজ্ঞান হৈছে মনোবিজ্ঞানৰ ক্ষেত্ৰ যি কৈশোৰসকলৰ বাবে অনন্য বিষয়বোৰৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়ে। কৈশোৰ হৈছে দ্রুত পৰিৱৰ্তনশীল আগ্রহ আৰু আকাংক্ষা, উচ্চশক্তি, যৌন শাৰীৰিক বিকাশ আৰু সীমিত আৱেগিক অন্তদৃষ্টিৰ সময়-ই বহুতো আৱেগিক সমস্যা আৰু প্ৰত্যাহ্বানৰ বাবে উৰ্বৰ ভূমি সৃষ্টি কৰে যি পেছাদাৰী হস্তক্ষেপৰ পৰা লাভান্বিত হ’ব পাৰে। এই ক্ষেত্ৰত আগ্ৰহৰ গৱেষণা ক্ষেত্ৰবোৰৰ ভিতৰত আছে কৈশোৰৰ শাৰীৰিক বিকাশ আৰু জ্ঞানীয় পৰিৱৰ্তন, যৌৱন, লিংগ আৰু যৌন বিকাশ আৰু কৈশোৰসকলৰ আৱেগ।
5. পুনর্নিমাণৰ তত্ত্ব কি? (What is recapitulation theory?)
উত্তৰঃ পুনৰ্নিমাণৰ তত্ত্ব, যাক জৈৱ আনুবংশিক সূত্র বা ভ্ৰূণবিজ্ঞান সমান্তৰালতা বুলিও কোৱা হয়। আনষ্ট হেকেলৰ বাক্যাংশ “Ontogeny recapitulates phylogeny” ব্যৱহাৰ কৰি প্ৰকাশ কৰা হয়, ই হৈছে এক ঐতিহাসিক ধাৰণা যি প্ৰাণী এটাৰ ভ্ৰূণৰ বিকাশ, নিষিক্তকৰণৰ পৰা গৰ্ভধাৰণ প্ৰাণীৰ বিৱৰ্তনৰ দৰে বা প্ৰতিনিধিত্ব কৰা পৰ্যায়। ইয়াক ১৮২০ ৰ দশকত ইষ্টিয়েন চেৰেছে জোহান ফ্ৰিডৰিখ মেকেলৰ কামৰ ওপৰত আধাৰিত কৰি প্ৰস্তুত কৰিছিল, যাৰ পিছত ইয়াক মেকেল- চেৰেছ আইন বুলিও জনা যায়। যিহেতু ভ্রূণবোৰো বিভিন্ন ধৰণে বিকশিত হয়, বিংশ শতিকাৰ আৰম্ভণিতে তত্ত্বটোৰ ত্ৰুটিবোৰ চিনাক্ত কৰা হৈছিল আৰু বিংশ শতিকাৰ মাজভাগলৈ ইয়াক জৈৱিক পৌৰাণিক কাহিনীলৈ স্থানান্তৰিত কৰা হৈছিল। জ্ঞানীয় বিকাশ আৰু সংগীত সমালোচনাকে ধৰি অন্যান্য ক্ষেত্ৰত পুনৰাবৃত্তি তত্ত্বৰ উপমা প্রস্তুত কৰা হৈছে শিশুৰ মানসিক আৰু আচৰণগত বিকাশৰ বাবে পুনৰাবৃত্তিৰ নীতিৰ সম্প্ৰসাৰণ কৰা হয় ।
6. যুৱ সংস্কৃতিৰ অৰ্থ কি? (What do you mean by youth culture?)
উত্তৰঃ যুৱ সংস্কৃতিয়ে শিশু, কিশোৰ আৰু যুৱ পাপ্ত বয়স্কসকলৰ সামাজিক নিয়মক বুজায়। বিশেষকৈ, ইয়াত যুৱ জনগাঁথনিৰ দ্বাৰা ভাগ বতৰা কৰা প্ৰক্ৰিয়া আৰু সাংকেতিক প্ৰণালী
অন্তর্ভুক্ত থাকে আৰু সমাজৰ প্ৰাপ্তবয়স্কসকলৰ পৰা পৃথক। যুৱ সংস্কৃতিৰ ভিতৰত, বহুতো নিৰন্তৰ পৰিৱৰ্তনশীল যুৱ উপসংস্কৃতি আছে, যাক জাতি, অর্থনৈতিক স্থিতি, ৰাজহুৱা ৰূপ বা অন্যান্য বিভিন্ন কাৰকৰ ওপৰত আধাৰিত কৰি বিভক্ত কৰা হ’ল পাৰে।
7. সামাজিক উদ্বেগ তত্ত্ব বুলিলে কি বুজা? (What do you mean by Social anxiety theory?)
উত্তৰঃ সামাজিক উদ্বেগ বিকাৰ হৈছে আনৰ দ্বাৰা অপমানিত বা পৰীক্ষা কৰাৰ এক চিহ্নিত আৰু নিৰন্তৰ ভয়ৰ দ্বাৰা চিহ্নিত এক স্থিতি। কৈশোৰক অৱস্থাটোৰ উদ্ভৱৰ বাবে বিকাশ গতভাৱে সংবেদনশীল সময় হিচাপে সূচায়, এনে সময়ত যেতিয়া সমবয়সীয়া গোটটো ক্রমান্বয়ে গুৰুত্বপূর্ণ হৈ পৰে। কৈশোৰত সামাজিক উদ্বেগ যথেষ্ট দুর্বলতাৰ সৈতে সম্পর্কিত যি প্ৰাপ্তবয়স্ক লৈকে অব্যাহত থাকে।
8. কৈশোৰকালৰ দৈহিক বিকাশ বুলিলে কি বুজা? (What do you mean by physical development during adolescence?)
উত্তৰঃ বয়ঃসন্ধিকালত ল’ৰা-ছোৱালীৰ দেহৰ পৰিৱৰ্তন অস্বাভাৱিকভাৱে হয়। কৈশোৰকালত দৈহিক বিকাশ চকুত পৰাকৈ ক্ষিপ্ৰ হয়। দেহৰ তেজ চলালে প্রক্রিয়া শ্বাস-নিশ্বাস প্রক্রিয়া, পাকযন্ত্র ইত্যাদি অধিক সক্ৰিয় হৈ পৰা হেতুকে সেই সময়ছোৱাত ল’ৰা-ছোৱালীক অধিক উৎসাহী হৈ পৰা দেখা যায়। এই উৎসাহৰ ফলস্বৰূপে সিহঁত সুন্দৰভাৱে কাৰ্যক্ষম হৈ পৰে। দেহৰ পৰিৱৰ্তন অধিকভাৱে হয় বাবেই সকলোৰে চকুত পৰা হৈ উঠে। এই সময়ছোৱাত ল’ৰা-ছোৱালীৰ মাত কথাৰো সলনি ঘটে। ল’ৰা-ছোৱালীৰ দৈহিক পৰিৱৰ্তনে সিহঁতক আত্মসচেতন হ’বলৈ প্ৰেৰণা যোগায়। ল’ৰা-ছোৱালীৰ দেহৰ দৈৰ্ঘ্য, ওজন, উত্তাপ আদিও সম্পূর্ণভাৱে বৃদ্ধি পায়।
9. “দ্রুত দৈহিক বিকাশ”ৰ বিষয়ে চমু টোকা লিখা। (Write a short note on ‘rapid physical development’)
উত্তৰঃ কৈশোৰকালৰ এক গুৰুত্বপূর্ণ বৈশিষ্ট্য হ’ল দ্রুত দৈহিক বিকাশ। কিশোৰ কিশোৰীসকলৰ দেহৰ উচ্চতা আৰু ওজন এই সময়ছোৱাত বাঢ়িবলৈ ধৰে। দেহৰ অন্তঃস্রাৱী গ্রন্থিসমূহ সক্ৰিয় হৈ উঠাৰ ফলত জৈৱ ৰাসায়নিক ৰসসমূহ নিঃসৰণ হৈ দেহৰ দ্রুত গঠন সাধন কৰে। দেহৰ মাংসপেশী, হাড় আদি পূৰঠ আৰু শক্তিশালী হৈ আহে। এই সময়ত দেহৰ ওজনতকৈ উচ্চতা বেছি হোৱা দেখা যায়। ল’ৰাৰ স্বৰধ্বনি কৰ্কশ হয় আৰু ক্ৰমে পুৰুষসুলভ মাতৰ গৰাকী হয়। ল’ৰাৰ মুখমণ্ডলত দাঢ়ি গজিবলৈ ধৰে। ওজন আৰু উচ্চতাৰ ক্ষেত্ৰত এক বিশেষ বৈশিষ্ট্য পৰিলক্ষিত হয়। ১৩ বছৰ বয়সতে ছোৱালীৰ উচ্চতা আৰু ওজন ল’ৰাতকৈ অধিক হোৱা দেখা যায় কিন্তু ১৫ বছৰ বয়সত ল’ৰাৰ ওজন আৰু উচ্চতা ছোৱালীতকৈ অধিক হয়।
ছোৱালীৰ ক্ষেত্ৰত মাতৰ বিশেষ পৰিৱর্তন নহয় বৰং আগৰ দৰেই মিহি আৰু সুশ্রাৱ্য হৈ উঠে। গাৰ ছাল মিহি হয় আৰু হাতৰ গাঁঠি ঘুৰণীয়া হয়। ছোৱালীৰ স্তনৰ বিকাশো ঘটে। ১৫ বছৰৰ ভিতৰত অধিক সংখ্যক ছোৱালীয়েই ঋতুমতী হয়। ল’ৰাও বীর্যধাৰী হৈ উঠে। ল’ৰা-ছোৱালী উভয়েই প্রজনন ক্ষমতা লাভ কৰে। দেহৰ এই পৰিৱর্তনে তেওঁলোকক আত্মসচেতন কৰি তোলে।
10. কৈশোৰকালৰ মানসিক বিকাশৰ বিষয়ে আলোচনা কৰা । (Discuss the mental development of adolescence.)
উত্তৰঃ কৈশোৰকালত দৈহিক বিকাশৰ লগে লগে মানসিক শক্তিসমূহৰো বিকাশ হয়। এই সময়ছোৱাত কিশোৰ- কিশোৰীয়ে বিমূর্ত চিন্তন কৰাৰ ক্ষমতা আয়ত্ত কৰে। এই সময়ত তেওঁলোকৰ স্মৃতিশক্তি, যুক্তিসহকাৰে বিচাৰ কৰিব পৰা ক্ষমতা, কল্পনাশক্তি, বুদ্ধি আদিৰ দ্রুতভাৱে বিকাশ হয়। যৌৱনকালত ল’ৰা-ছোৱালীসকলে কল্পনাপ্রৱণ হৈ উঠে। বাস্তৱত সম্ভৱ নোহোৱা কামো তেওঁলোকে কল্পনাৰ সম্ভৱ কৰিবলৈ বিচাৰে। গল্প, উপন্যাস, কবিতা আদি অধ্যয়ন কৰি অপাৰ আনন্দ লাভ কৰে। এই বয়সত তেওঁলোকে সমস্যা সমাধান কৰাৰ ক্ষমতাও আহৰণ কৰে। বয়ঃসন্ধিকালৰ আন এক বৈশিষ্ট্য হ’ল দিৱাস্বপ্ন।
11. দিৱাস্বপ্নৰ সময় বুলিলে কি বুজা? (What is the time of day-dream?)
উত্তৰঃ কৈশোৰকালৰ মনো-দৈহিক পৰিৱৰ্তনে ল’ৰা-ছোৱালীৰ জীৱনত ৰঙীণ পৰিৱৰ্তন আনি দিয়ে আৰু সিহঁতে এখন কল্পনাৰ পৃথিৱীত বসবাস কৰিব বিচাৰে। সিহঁতে নিজকে বাস্তৱতকৈ পৃথকভাৱে চাই। সিহঁতৰ আকাংক্ষাবোৰ অবাস্তৱ আৰু ইয়ে সিহঁতক আৱেগিকভাৱে বিকশাই তোলে। অবাস্তৱ পৃথিৱীত থকা ল’ৰা-ছোৱালীবোৰে সমস্যাৰ সম্মুখীন হ’ব লাগে যেতিয়া সিহঁতে বাস্তৱ পৃথিৱীৰ কঠোৰতাৰ সন্মুখীন হয়। সিহঁতক দিৱাস্বপ্নৰ পৰা আঁতৰাই আনিবৰ বাবে বাস্তৱ পৃথিৱীৰ লগত প্রায়োগিকভাৱে চিনাকী কৰাই দিবৰ বাবে কিশোৰ- কিশোৰীৰ আচৰণ অধ্যয়ন কৰা প্রয়োজন।
12. কৈশোৰ কালত হোৱা সঞ্চালনমূলক যোগ্যতা বৃদ্ধিৰ বিষয়ে চমুকৈ লিখা। (Write in brief about the Adolescent performance enhancement?)
উত্তৰঃ কৈশোৰকালত ল’ৰা-ছোৱালীৰ বাহ্যিক আৰু আভ্যন্তৰীণ দৈহিক বৃদ্ধিৰ লগত ঘনিষ্ঠভাৱে জড়িত আন এক দিশ হ’ল সঞ্চালনমূলক যোগ্যতা। দৈহিক বৃদ্ধিৰ লগত সঞ্চালনমূলক যোগ্যতা ঘনিষ্ঠভাৱে জড়িত। কৈশোৰকালত ল’ৰা-ছোৱালীৰ দেহৰ মাংসপেশীবোৰৰ গঠন সম্পূৰ্ণ হয়, তাৰ শক্তি আৰু কৰ্মক্ষমতা বৃদ্ধি পায়। হাত দুখনৰ মুঠিমৰা শক্তি, সঞ্চালনৰ দ্ৰুততা আৰু সঠিকতা ক্রিয়া কৌশল আৰু ক্ৰিয়াপটুতা, সঞ্চালনৰ নিয়ন্ত্রণ আদি সঞ্চালনমূলক যোগ্যতা প্রশিক্ষণৰ যোগেদি বিকশিত হয়। এই বিকাশৰ বাবে কৈশোৰকালত ল’ৰা-ছোৱালীৰ বিকাশ আন স্তৰৰ তুলনাত অধিক সক্রিয়, কর্মক্ষম আৰু গঠনক্ষম হয়। সঞ্চালনমূলক ক্ৰিয়াৰ যোগেদি ব্যক্তিয়ে নিজৰ শাৰীৰিক বৃদ্ধিক সন্তোষ জনক কৰি তুলিব পাৰে।
13. কৈশোৰকালৰ দুটা লক্ষ্য লিখা। (Write two goals of adolescence.)
উত্তৰঃ কৈশোৰকালৰ দুটা লক্ষ্য হ’ল –
(ক) আত্মসম্মান আৰু আত্মমর্যাদাঃ বিকাশৰ এই পৰ্যায়ত কিশোৰ-কিশোৰীৰ লক্ষ্য হ’ল আত্মসম্মান লাভ কৰা আৰু সমাজত আত্মমর্যাদা প্রতিষ্ঠা কৰা।
(খ) আত্মনির্ভৰশীলতাঃ কৈশোৰকালত ল’ৰা-ছোৱালীৰ আন এক লক্ষ্য হ’ল আত্মনিৰ্ভৰশীলতা বিকশাই তোলা।
14. কৈশোৰকালক যৌৱনাৰম্ভ বুলি কোৱা হয় কিয়? (Why is adolescence called the beginning of youth?)
উত্তৰঃ কৈশোৰ কালত শিশুৰ বিভিন্ন ধৰণৰ পৰিৱৰ্তন হোৱা পৰিলক্ষিত হয়। এজন ব্যক্তিৰ দৈহিক, আৱেগিক, মানসিক আৰু সামাজিক দিশত বিভিন্ন ধৰণৰ পৰিৱৰ্তন হয়। মানৱ জীৱনৰ আটাইকেইটা স্তৰৰ ভিতৰত কৈশোৰ কালছোৱাক গুৰুত্বপূৰ্ণ কাল বুলি গণ্য কৰা হয়।
দেশ সংস্কৃতি বা ঠাইভেদে বয়ঃসন্ধি কাল বা কৈশোৰ কাল ভিন্ন ভিন্ন সময়ত আৰম্ভ হয়। এই কালছোৱাত প্ৰজনন ক্ষমতাৰ বিকাশ সাধন হয়। ল’ৰাই বিভিন্ন ধৰণৰ পৰিৱৰ্তনৰ মাজেৰে পুৰুষত্ব ক্ষমতা ধাৰণ কৰে। ঠিক একেদৰে ছোৱালীয়ে নাৰীত্ব গুণ লাভ কৰে।
15. কিশোৰ-কিশোৰীৰ তিনিটা মূল প্ৰয়োজনীয়তা কি কি? (What are the three basic needs of a teenager?)
উত্তৰঃ কিশোৰ-কিশোৰীৰ তিনিটা মূল প্ৰয়োজনীয়তা হ’ল –
(ক) মুক্ত সক্ৰিয়তাৰ প্ৰয়োজন।
(খ) স্বাধীনতাৰ চাহিদা।
(গ) সমাজ জীৱনৰ প্রয়োজন।
(ঘ) যৌন তৃপ্তিৰ চাহিদা।
16. বয়ঃসন্ধিকালৰ দুটা সংজ্ঞা লিখা। (Write two definitions of puberty.)
উত্তৰঃ ব্যয়ঃসন্ধিকালৰ দুটা সংজ্ঞা হ’ল—
(ক) জ্যা পিয়াঁজেৰ মতে, “কৈশোৰকাল এক এনে বয়স যি বয়সত শিশুৱে প্রাপ্তবয়স্কসকলৰ সমাজৰ লগত সংহতি স্থাপন কৰিব বিচাৰে।”
(খ) এ ডব্লিউ ৰুটে কয় যে, “ ১১ বা ১২ বছৰৰ ল’ৰা-ছোৱালীৰ শিৰা-উপশিৰাত এক জোৱাৰ উঠে আৰু ইয়াকেই কৈশোৰ বুলি কোৱা হয়।”
17. কৈশোৰকালৰ বিকাশত পৰিয়াল, বিদ্যালয় আৰু সমনীয়া দলৰ ভূমিকা সম্পর্কে লিখা । (Write about the role of family, school and peer group in adolescent development.)
উত্তৰঃ কৈশোৰ কালছোৱা হৈছে মানৱ জীৱনৰ অতি গুৰুত্বপূর্ণ কাল। এই কালছোৱাত কিশোৰ-কিশোৰীসকলৰ বহুতো প্ৰয়োজন বা চাহিদা থাকে। এনেবোৰ চাহিদাৰ পূৰণ কৰিব নোৱাৰিলে বহুতো সমস্যাই দেখা দিয়ে। কৈশোৰ কালক ভৱিষ্যত জীৱনৰ প্ৰস্তুতিৰ কাল হিচাপে গণ্য কৰা হয়। সেয়েহে, এনে কালছোৱাত উপযুক্ত সামাজিক, আৱেগিক আৰু মানসিক বিকাশৰ প্ৰতি লক্ষ্য ৰাখি কিশোৰ-কিশোৰীক প্ৰয়োজনীয় শিক্ষা প্রদান কৰা উচিত। কৈশোৰ কালৰ সামাজিক দিশৰ বিকাশৰ বাবে পৰিয়াল, বিদ্যালয় আৰু সমনীয়া দলৰ গুৰুত্ব অপৰিসীম। কিশোৰ-কিশোৰীৰ সামাজিক বিকাশত পৰিয়ালৰ ভূমিকা সম্পর্কে তলত আলোচনা আগবঢ়োৱা হল।
18. কৈশোৰকালৰ দুটা বৈশিষ্ট্য লিখা । (Write two characteristics of adolescence.)
উত্তৰঃ কৈশোৰকালৰ দুটা বৈশিষ্ট্য হ’ল–
(ক) বয়ঃসন্ধিকালত ল’ৰা-ছোৱালীৰ দেহৰ পৰিৱৰ্তন অস্বাভাৱিকভাৱে হয়।
(খ) বয়ঃসন্ধিকালত কেঁচুৱা কালৰ পুনৰাবৃত্তি হয় বুলি কোৱা হৈছে। কাৰণ এই সময়ছোৱাত শিশুকালত যি ঘটনা ঘটিছিল তাৰ আকৌ পুনৰাবৃত্তি হয়।
19. সামাজিক উদ্বেগ কেতিয়া সমস্যা হৈ পৰে? (When Does Social Anxiety Become a Problem?)
উত্তৰঃ মাজে মাজে সামাজিক পৰিস্থিতিত উদ্বিগ্ন অনুভৱ কৰাটো স্বাভাৱিক। উদাহৰণস্বৰূপে, বহুলোকে চাকৰিৰ সাক্ষাৎকাৰত বা আনুষ্ঠানিক ভাষণ দিব লগা সময়ত উদ্বিগ্ন অনুভৱ কৰে। সামাজিক উদ্বেগ এটা সমস্যা হ’ব পাৰে যেতিয়া ই অত্যাধিক তীব্র হয় বা সঘনাই ঘটে। সামাজিক উদ্বেগে ব্যক্তি এজনৰ জীৱনৰ বহুতো দিশ প্ৰভাৱিত কৰিব পাৰে যাৰ ভিতৰত আছে—
(ক) কাম আৰু বিদ্যালয়ঃ চাকৰিৰ সাক্ষাৎকাৰত অসুবিধা; মালিক বা সহকৰ্মীৰ সৈতে বাৰ্তালাপ কৰাত সমস্যা; সভা বা শ্রেণীত প্রশ্ন সোধা আৰু উত্তৰ দিয়াত সমস্যা; চাকৰিৰ পদোন্নতি প্রত্যাখ্যান কৰা; কিছুমান প্ৰকাৰৰ চাকৰি বা কৰ্মজীৱনৰ পথ পৰিহাৰ কৰা; কর্মক্ষেত্ৰত বা বিদ্যালয়ত দুর্বল প্রদর্শন; কাম বা বিদ্যালয়ৰ উপভোগ হ্ৰাস হৈছে।
(খ) সম্পৰ্কঃ বন্ধুত্ব আৰু ৰোমান্টিক সম্পৰ্ক বিকশিত কৰা আৰু বজাই ৰখাত অসুবিধা; মতামত ভাগ বতৰা কৰাত অসুবিধা ।
(গ) মনোৰঞ্জনমূলক কার্যকলাপৰ ৰুচিঃ শ্ৰেণী বা পাঠ গ্রহণ পৰিহাৰ কৰা; আনৰ সৈতে বার্তালাপ কৰা, কার্যকলাপ পৰিহাৰ কৰা।
(ঘ) দৈনন্দিন কার্যকলাপঃ দৈনন্দিন কার্যকলাপ সম্পূৰ্ণ কৰাত অসুবিধা, যেনে— বজাৰ কৰিবলৈ যোৱা, খাবলৈ বাহিৰলৈ যোৱা, বাছলৈ যোৱা, নিৰ্দেশনা বিচৰা ইত্যাদি।
30. কিশোৰ-কিশোৰীৰ সামাজিক বিকাশত শিক্ষকৰ পাঁচটা ভূমিকা উল্লেখ কৰা । (Mention five roles of teacher in the social development of adolescents.)
উত্তৰঃ কিশোৰ-কিশোৰীৰ সামাজিক বিকাশত শিক্ষকৰ পাঁচটা ভূমিকা তলত উল্লেখ কৰা হ’ল–
(ক) সু-নাগৰিকতাৰ বিভিন্ন গুণসমূহ বিকশাই তোলাটো কিশোৰ-কিশোৰীসকলক বিদ্যালয়ৰ শিক্ষকসকলে সহায় কৰিব লাগে ।
(খ) বিদ্যালয়ত বিভিন্ন ধৰণৰ অনানুষ্ঠানিক সামাজিক কাৰ্যসূচী অনুষ্ঠিত কৰিব লাগে। ইয়াৰ সহায়ত কিশোৰ-কিশোৰীসকলে এজন আনজনৰ ওচৰ চপা, আগ্ৰহ আৰু আকাংক্ষা বুজি উঠিব পাৰে। শিক্ষকে এই কাৰ্যসূচীবোৰৰ সহায়ত কিশোৰ- কিশোৰীৰ প্ৰয়োজন পূৰণৰ ফালে নজৰ দিব লাগে ।
(গ) বিদ্যালয়বোৰে ক্ষেত্ৰ ভ্ৰমণ আৰু বনভোজৰ ব্যৱস্থা কৰিব লাগে। ইয়াৰ সহায়ত এই কাৰ্যত অংশগ্ৰহণ কৰা দলৰ সদস্যসকলৰ মাজত আন্তৰিকতা বৃদ্ধি পাব। কিশোৰ- কিশোৰীৰ মাজত সহযোগিতা বৃদ্ধি কৰাটো এই কাৰ্যসূচীয়ে সহায় কৰে।
(ঘ) শিক্ষকসকলে সকলো কিশোৰ-কিশোৰীৰ অৰ্থ-সামাজিক অৱস্থা আৰু সামাজিক আগ্রহ জনাৰ প্ৰয়াস কৰিব লাগে আৰু সেই অনুসৰি বিভিন্ন কাৰ্যসূচী সংগঠিত কৰিব লাগে ।
(ঙ) শিক্ষকে কিশোৰ-কিশোৰীসকলক প্ৰাপ্তবয়স্ক ব্যক্তিৰ আচৰণ, মানদণ্ড আৰু আদর্শ আদিৰ বিষয়েও জ্ঞান প্ৰদান কৰিব লাগে ।
21. “কৈশোৰকাল দ্ৰুত পৰিৱৰ্তনৰ সময়” – কথাষাৰৰ যথাৰ্থতা উল্লেখ কৰা । (Mention the validity of the word ‘adolescence is a time of rapid change’.)
উত্তৰঃ কৈশোৰকাল হ’ল দ্রুত পৰিৱৰ্তনৰ সময়। দ্রুত পৰিৱৰ্তনে কিশোৰ-কিশোৰীৰ আচৰণক প্ৰভাৱিত কৰে। কৈশোৰকালত দ্রুত পৰিৱৰ্তনে সংঘটিত হোৱা কেইটামান ক্ষেত্ৰ হ’ল –
(ক) দ্রুত পৰিৱৰ্তন সংঘটিত হোৱা কৈশোৰকালৰ এক ক্ষেত্র হ’ল আৱেগিক দিশ। এই সময়ছোৱাত যুৱক-যুৱতীৰ মনত আৱেগ-অনুভূতিৰ পয়োভৰ হয় ।
(খ) যৌন গ্ৰন্থিৰ দ্ৰুত বিকাশে কিশোৰ-কিশোৰীসকলক এই স্তৰত বিভ্ৰান্ত কৰি তোলে। তেওঁলোকে এই সময়ছোৱাত প্ৰজননিক ক্ষমতা লাভ কৰি উঠে।
(গ) কিশোৰ-কিশোৰীসকলৰ আগ্ৰহ আৰু সমাজত গ্ৰহণ কৰিবলগীয়া ভূমিকাও সিহঁতক সমস্যাৰ সম্মুখীন কৰায়। এই সমস্যা সমাধান কৰাটো এক জটিল কাম।
(ঘ) আগ্ৰহ আৰু আচৰণৰ পৰিৱৰ্তনে কিশোৰ-কিশোৰীৰ মূল্যবোধৰো পৰিৱৰ্তন কৰায়। বাল্যকালৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ মূল্যবোধবোৰ কৈশোৰকালৰ বাবে গুৰুত্বপূৰ্ণ নহয় ।
ৰচনাধর্মী প্ৰশ্নোত্তৰঃ
1. কৈশোৰ কাল বুলিলে কি বুজায়? কৈশোৰ কালৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ বৈশিষ্ট্যসমূহ আলোচনা কৰা। (What do you mean by adolescence? Discuss the important features of adolescence.)
উত্তৰঃ মানৱ জীৱনৰ তৃতীয় গুৰুত্বপূৰ্ণ স্তৰ হ’ল বয়ঃসন্ধিকাল বা কৈশোৰকাল। এই কালছোৱাক বাল্যকাল আৰু প্ৰাপ্তবয়স্ক কালৰ মাজৰ কাল হিচাপে গণ্য কৰা হয়। সাধাৰণতে ১২ বছৰ বয়সৰ পৰা ১৮ বছৰ বয়সৰ শিশুসকল কৈশোৰ কালৰ অন্তৰ্ভুক্ত।
মানৱ জীৱনৰ অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ কালছোৱা হিচাপে গণ্য কৰা কালৰ বৈশিষ্ট্যসমূহৰ বিষয়ে তলত উল্লেখ কৰা হ’ল–
(ক) দৈহিক বিকাশঃ দ্রুত দৈহিক বিকাশ বা পৰিৱৰ্তন বয়ঃসন্ধিকালৰ এক উল্লেখযোগ্ বৈশিষ্ট্য। কিশোৰ- কিশোৰীসকলৰ দেহৰ ওজন, উচ্চতা, আকাৰ, আকৃতি পৰিৱৰ্তন হোৱা দেখা যায়। ল’ৰা আৰু ছোৱালীৰ দেহত বিভিন্ন ধৰণৰ পৰিৱৰ্তন দেখা পোৱা যায়। ল’ৰা-ছোৱালী উভয়েই প্রজনন ক্ষমতা লাভ কৰা দেখা যায়। এনে ধৰণৰ দৈহিক পৰিৱৰ্তনৰ ফলত কিশোৰ-কিশোৰীসকল অধিক আত্মসচেতন হয়। এই স্তৰত কিশোৰ-কিশোৰীৰ নাড়ী স্পন্দনৰ পাকস্থলীৰ ক্ৰিয়া ৰক্ত সঞ্চালন, ৰক্তচাপ আদি বৃদ্ধি পায়। কিছুমান দৈহিক পৰিৱৰ্তনৰ বাবে কিশোৰ-কিশোৰী অস্বাভাৱিক উৎকণ্ঠা, লাজ আৰু ভয়ৰ কাৰণ হয়। আকৌ কিছুমানৰ বাবে বল, সাহস আৰু কৰ্মশক্তি বৃদ্ধিৰ সময়। সেয়েহে, এই কালছোৱাত তেওঁলোকে দুঃসাহসিক কাম যেনে – পর্বতাৰোহণ, বিদেশ ভ্রমণ, সাঁতোৰা আদি কাৰ্য কৰি ভাল পায়।
(খ) মানসিক বিকাশঃ দৈহিক বিকাশৰ লগে লগে কৈশোৰকালত বিকাশ হোৱা আন এটা বৈশিষ্ট্য হ’ল মানসিক বিকাশ। এই সময়ছোৱাত কিশোৰ-কিশোৰীৰ স্মৃতিশক্তি, যুক্তিশক্তি, বিমূর্ত চিন্তন, কল্পনাশক্তি, বুদ্ধি আদিৰ দ্ৰুতভাৱে বিকাশ হয়। যুৱক-যুৱতীসকল কল্পনাপ্ৰৱণ হৈ উঠে আৰু কল্পনাৰাজ্যত বিচৰণ কৰি ভাল পায়। এনে কল্পনাপ্রৱণতাই যুৱক-যুৱতীসকলৰ . সৃজনীশীলতাৰ বিকাশ সম্ভৱ কৰি তোলে। গল্প, কবিতা, উপন্যাস আদি অধ্যয়ন বা ৰচনা কৰি তেওঁলোকে অপাৰ আনন্দ লাভ কৰে।
(গ) আৱেগিক বিকাশঃ আৱেগিক বিকাশ কৈশোৰকালৰ এটা গুৰুত্বপূৰ্ণ বৈশিষ্ট্য। মৰম, ভালপোৱা, খঙ, ক্রোধ, ঈৰ্ষা আদি আৱেগ কৈশোৰ কালত অধিক হয়। প্রৱল আৱেগৰ দ্বাৰা কেতিয়াবা নিজৰ ওপৰত তেওঁলোকে নিয়ন্ত্ৰণ হেৰুৱাই পেলায়। কিশোৰ-কিশোৰীৰ প্ৰয়োজন পূৰণত ব্যৰ্থ হ’লে আৱেগৰ উদ্ৰেক হয়। এই বয়সত কিশোৰ-কিশোৰী বিপৰীত লিংগৰ প্ৰতি অধিক আকর্ষিত হয় বাবে ভাল পোৱা, মৰম আৱেগ জাগি উঠে।
(ঘ) সামাজিক বিকাশঃ সামাজিক বিকাশ কৈশোৰ কালৰ অন্য এটা গুৰুত্বপূৰ্ণ বৈশিষ্ট্য। কিশোৰ-কিশোৰীসকল এই সময়ছোৱাত নিজৰ অধিকাৰ আৰু দায়িত্ব সম্পর্কে সচেতন হয়। সেয়েহে, এই কালছোৱাত সামাজিক অনুষ্ঠানসমূহত অংশগ্ৰহণৰ জৰিয়তে সামাজিকভাৱে সচেতন ব্যক্তিৰ পৰিচয় দাঙি ধৰে। এই কালছোৱাত যুৱক-যুৱতীসকলৰ মনত স্বদেশপ্রেম, সহানুভূতিশীলতা আৰু বিভিন্ন কাম-কাজসমূহ কৰাৰ মানসিকতাৰ বৃদ্ধি হয়।
(ঙ) যৌন জীৱনৰ বিকাশ সাধনঃ কৈশোৰ কালৰ ল’ৰা-ছোৱালীৰ যৌন শক্তি বৃদ্ধি উল্লেখযোগ্য বৈশিষ্ট্য। যৌন শক্তি বৃদ্ধিৰ ফলত বিপৰীত লিংগৰ প্ৰতি আকর্ষণ বৃদ্ধি পায়। এনে যৌন জীৱনৰ বিকাশে কেতিয়াবা যৌন অপৰাধো সংঘটিত হয়।
(চ) বীৰ পূজাঃ বীৰ পূজা কৈশোৰ কালত দেখা দিয়া এক বৈশিষ্ট্য। বীৰ পূজাৰ বৈশিষ্ট্যৰ বাবে তেওঁলোকে বিশিষ্ট বা আদর্শ ব্যক্তিৰ দ্বাৰা প্ৰভাৱিত হয়। আদর্শ ব্যক্তিৰ প্ৰতি শ্ৰদ্ধা ভাৱ প্ৰদৰ্শন বা তেওঁলোকৰ আদৰ্শৰে অনুপ্ৰাণিত হোৱা দেখা যায়। তেওঁলোকৰ আদৰ্শ ব্যক্তি বোলছবিৰ নায়ক-নায়িকা, ৰাজনীতিবিদ, খেলুৱৈ, শিক্ষক-শিক্ষয়িত্রী, নৃত্যশিল্পী, গায়ক-গায়িকা আদি লোকসকল হ’ব পাৰে।
(ছ) আত্মসচেতনতাঃ কৈশোৰ কালত যুৱক-যুৱতীসকল যথেষ্ট আত্মসচেতন হয় আৰু সৌন্দৰ্যৰ প্ৰতি অধিক আগ্রহী হয়। তেওঁলোকৰ আত্মসচেতনতাৰ মূল কাৰণ হ’ল দৈহিক আৰু মানসিক পৰিৱৰ্তন। নিজকে সুন্দৰ আৰু আকর্ষণীয় কৰি তুলিবলৈ কেতিয়াবা চেষ্টা কৰে। নিজৰ দৈহিক ত্ৰুটীৰ বাবে আত্ম সমালোচনা কৰাও দেখা যায়।
(জ) দলীয় ভাৱৰ বিকাশঃ কৈশোৰ কালৰ সামাজিক বিকাশ এক উল্লেখযোগ্য বৈশিষ্ট্য। এনে বিকাশৰ বাবে তেওঁলোকে সামাজিক কামত দলীয়ভাৱে অংশগ্রহণ কৰি আনন্দ লাভ কৰে। এনে ধৰণৰ দলীয় কর্মই মনত সহযোগিতা, বন্ধুত্ব, সমন্বয় আদি ভাৱৰ বিকাশ সাধন কৰে।
(ঝ) দুঃসাহসিকতাঃ কৈশোৰকালৰ কিশোৰ-কিশোৰীসকলৰ প্ৰৱল শক্তি, উদ্যম আৰু তীব্র বাসনাই তেওঁলোকক দুঃসাহসিক কামৰ প্ৰতি প্ৰেৰণা যোগায়। যেনে– সাঁতোৰা, চাইকেল চলোৱা, বাইক ষ্টাৰ্ণ কৰা, পৰ্বতাৰোহণ কৰা আদি। এনেবোৰ কৰ্মই কিশোৰ কিশোৰীসকলক অপাৰ আনন্দ প্ৰদান কৰে।
(ঞ) আত্মনিৰ্ভৰশীলতাঃ এই কালছোৱাত কিশোৰ- কিশোৰীসকল আত্মনিৰ্ভৰশীল হোৱা দেখা যায় । নিজৰ প্ৰয়োজনীয় কাম নিজে কৰি দায়িত্ববোধৰ পৰিচয় লাভ কৰিব বিচাৰে।
2. কৈশোৰকালৰ বিকাশাত্মক কাৰ্য বৰ্ণনা কৰা । (Describe the developmental functions of adolescence.)
উত্তৰঃ কৈশোৰকালৰ বিকাশাত্মক দিশ বা কাৰ্যসমূহ তলত দিয়া ধৰণৰ —
(ক) কৈশোৰ কালৰ কিশোৰ-কিশোৰীসকলে সমাজৰ পৰা আত্মসন্মান বিচাৰে। আত্ম প্ৰতিষ্ঠাৰ দ্বাৰা নিজৰ স্থান-মান মর্যাদা লাভ কৰিবলৈ বিচাৰে। গতিকে কিশোৰ- কিশোৰীসকলে আত্মসচেতনামূলক কাম কাজত অধিক প্রাধান্য দিয়ে।
(খ) কৈশোৰ কালত তেওঁলোক দেহ মানসিক পৰিৱৰ্তনৰ ফলস্বৰূপে বিভিন্ন ধৰণৰ দৈহিক বৃদ্ধিও বিকাশ হয়। গতিকে, নতুন এটা পৰ্যায়ত উপনীত হৈ তেওঁলোকে বাল্যকালৰ আচৰণো প্ৰদৰ্শন কৰে আৰু প্ৰাপ্তবয়স্কৰ দৰে আচৰণ কৰিবলৈও আৰম্ভ কৰে।
(গ) কৈশোৰ কালৰ কিশোৰ-কিশোৰীসকল সামাজিকভাৱে সচেতন হয় বাবে সমাজত একোজন দায়িত্বশীল ব্যক্তি ৰূপে প্ৰতিষ্ঠা কৰিবলৈ নিজকে সামাজিক কাম-কাজত অংশগ্ৰহণ কৰে।
(ঘ) কৈশোৰ কালত যুৱক-যুৱতীসকল আত্মনিৰ্ভৰশীল হৈ উঠে। বাল্যকালত পৰাধীন জীৱনটোক ত্যাগ কৰি কৈশোৰ কালত স্বাধীন জীৱন-যাপন কৰি তেওঁলোকে যথেষ্ট ভাল পায়। গতিকে, কৈশোৰ কালত তেওঁলোকে পৰনিৰ্ভৰশীলতা ভাৱ আঁতৰাই আত্মনিৰ্ভৰশীল হ’বলৈ বিচাৰে।
(ঙ) কৈশোৰ কালত নেতৃত্ব প্ৰদানৰ যোগেদি সামাজিক সমস্যাৰ সমাধান কৰি তেওঁলোকে ভাল পায়। নেতৃত্ব প্ৰদানৰ জৰিয়তে সমাজত সমতা, ন্যায়, ভ্রাতৃত্ব ভাৱৰ বিকাশ সাধন কৰে।
(চ) কৈশোৰ কালত কিশোৰ-কিশোৰীয়ে জীৱন দৰ্শন গঢ়ি তুলিব বিচাৰে। কোনো বিশিষ্ট ব্যক্তি বা নেতাৰ জীৱন দৰ্শনৰ আধাৰত নিজৰ জীৱন গঢ় দি তুলিবলৈ চেষ্টা কৰে।
(ছ) কৈশোৰ কালৰ অৱস্থান্তৰ প্ৰাপ্তিৰ বয়স হিচাপে বাল্যকালৰ পৰা কৈশোৰ কাললৈ গতি কৰে। তেওঁলোকে এনে গতিশীল সময়ত শিশুসুলভ আচৰণ ত্যাগ কৰি নতুন আচৰণৰ আয়ত্ত কৰে।
(জ) কৈশোৰ কালত যৌন চেতনাৰ উদ্ৰেক হোৱা বাবে কিশোৰ-কিশোৰীসকলে বিপৰীত লিংগৰ প্ৰতি আকৰ্ষিত হোৱা দেখা যায়। এনে বিপৰীত লিংগৰ আকৰ্ষণে তেওঁলোকৰ মনত কেতিয়াবা যৌন অপৰাধেও বিৰাজ কৰে। বিভিন্ন ধৰণৰ শাৰীৰিক, মানসিক পৰিৱৰ্তনৰ ফলত নতুন স্তৰত উপনীত হওঁতে বিভিন্ন পীড়া আৰু বেদনাৰ সন্মুখীন হোৱা দেখা যায়। সেয়েহে, মনোবিদ ষ্টেনলি হ’লে, “কৈশোৰ কালছোৱাক ধুমুহা আৰু পীড়নৰ কাল বুলি অভিহিত কৰিছে।”
(ঝ) কৈশোৰ কালত যৌন সচেতনতাৰ লগে লগে যৌন গ্ৰন্থিৰ বিকাশ হোৱাও পৰিলক্ষিত হয়। যৌনতা পৰিপক্ক হোৱা বাবে ছোৱালী আৰু ল’ৰা উভয়ৰেই প্ৰজনন ক্ষমতাৰ বিকাশ হয়।
(ঞ) আৱেগিকভাৱে কিশোৰ-কিশোৰীসকল সবল হয়। কৈশোৰ কালত কিছুমান আৱেগ পৰিলক্ষিত হয়। যেনে— ভালপোৱা বা মৰম, ক্রোধ / খঙ, ঈর্ষা, ভয় আদি। এনে ধৰণৰ আৱেগিক বিকাশে যুৱক-যুৱতীসকলক কেতিয়াবা দুঃসাহসিক কাৰ্য কৰিবলৈ প্ৰেৰণা যোগায়। আনহাতে, তেওঁলোক কেতিয়াবা বিপথে পৰিচালিত হোৱাও পৰিলক্ষিত হয়।
3. কৈশোৰ কালৰ বৌদ্ধিক বিকাশৰ ধৰণবোৰৰ বিষয়ে আলোচনা কৰা।(Discuss the concepts of intellectual development in adolescence.)
উত্তৰঃ কৈশোৰ কালৰ বৌদ্ধিক বিকাশৰ ধৰণবোৰৰ বিষয়ে তলত আলোচনা কৰা হ’ল—
(ক) শিক্ষণ ক্ষমতাঃ মানৱ জীৱনৰ বিকাশৰ প্ৰক্ৰিয়াত প্ৰত্যেকটো স্তৰতে শিক্ষণ সম্ভৱ হয়। কৈশোৰ কালত বিভিন্ন অভিজ্ঞতা, জ্ঞান, অনুশীলন আদিৰ জৰিয়তে নতুন নতুন কথা শিকে। মস্তিষ্কৰ বিকাশৰ লগে লগে শিক্ষণ ক্ষমতাও দ্রুত হয়।
(খ) চিন্তা শক্তিৰ বিকাশঃ কৈশোৰ কালত ব্যক্তিৰ চিন্তা শক্তি অতি প্ৰখৰ হৈ উঠে। বিশেষকৈ বিমূর্ত চিন্তা কৰা ক্ষমতাৰ বিকাশ এই স্তৰত সম্ভৱ হয়।
(গ) স্মৃতিশক্তিৰ বিকাশঃ কৈশোৰ কালৰ বৌদ্ধিক বিকাশৰ আন এটা গুৰুত্বপূর্ণ দিশ হৈছে স্মৃতিশক্তিৰ বিকাশ। বাল্যকালৰ তুলনাত এই স্তৰত স্মৃতি বৃদ্ধি হয়। অর্থাৎ ব্যক্তিৰ স্মৃতিৰ প্ৰায়োগিক দিশৰ বিকাশ হয়। ফলত স্মৃতি দীর্ঘম্যাদী আৰু সহজ হৈ পৰে।
(ঘ) আগ্রহ আৰু মনোযোগঃ কৈশোৰ কালত বিভিন্ন ধৰণৰ আগ্ৰহ আৰু মনোযোগ ক্ষমতাৰ বিকাশ হয়। এই বয়সত ব্যক্তিয়ে ঐচ্ছিক বিষয়তো মনোযোগ প্ৰদান কৰিব পৰা হয়। ফলত মনোযোগ স্থায়ী আৰু নিৰ্বাচিত বিধৰ হয়।
(ঙ) সমস্যা সমাধান ক্ষমতাঃ চিন্তা আৰু যুক্তিশক্তিৰ বিকাশৰ ফলত কৈশোৰ কালত বিভিন্ন ধৰণৰ জটিল সমস্যাৰ সমাধান কৰিবলৈ সক্ষম হয়।
(চ) কল্পনাৰ বিকাশঃ কল্পনা প্রৱণতা কৈশোৰ কালৰ এটা গুৰুত্বপূৰ্ণ বৈশিষ্ট্য। কৈশোৰ কালছোৱা কিশোৰ – কিশোৰীসকলে বাস্তৱ জগতৰ পৰা কল্পনা জগতত প্রৱেশ কৰে। এনেধৰণৰ কল্পনা প্রৱণতাই কিশোৰ-কিশোৰীসকলৰ সৃজনীশীলতাৰ বিকাশত সহায় কৰে। যেনে— গল্প লিখা, কবিতা, নাটক, চিত্রকলা আদি বিষয়ৰ জৰিয়তে কল্পনা শক্তিৰ বিকাশ সাধন কৰে।
(ছ) সৃজনীশীলতাৰ বিকাশঃ কৈশোৰ কালত সৃজনীশীলতাৰ বিকাশ হোৱা বাবে তেওঁলোকে নিজৰ চিন্তা শক্তি বা সৃষ্টিশীল কর্মৰাজিৰ জৰিয়তে নিজৰ পৰিচয় সমাজত প্রদান কৰে।
(জ) সিদ্ধান্ত গ্রহণ ক্ষমতাঃ কৈশোৰ কালৰ বৌদ্ধিক বিকাশে ব্যক্তিৰ সিদ্ধান্ত গ্রহণ কৰা ক্ষমতাৰ বিকাশ সাধন কৰে। তেওঁলোকে অতি জটিল পৰিস্থিতিতো ধৈর্য-চ্যুত নহৈ উপযুক্ত সিদ্ধান্ত গ্ৰহণ কৰি ভৱিষ্যত জীৱনৰ পথ মুকলি কৰিব পাৰে ।
(ঝ) বুজন ক্ষমতাৰ বিকাশঃ এই কালছোৱাত বুঞ্জন ক্ষমতাৰ বিকাশৰ ফলস্বৰূপে জটিল সমস্যাৰ সমাধান কৰি সমাযোজন কৰিব পাৰে।
(ঞ) বিচাৰ শক্তিঃ কৈশোৰকালত ব্যক্তিয়ে ভাল-বেয়া, শুদ্ধ-অশুদ্ধ আৰু উচিত, অনুচিত বিষয়বস্তুৰ মাজত বিষয় শক্তি প্ৰয়োগ কৰি মূল্যবোধ গঠন কৰিবলৈ সক্ষম হয়।
4. কৈশোৰ কালৰ দৈহিক বৃদ্ধিৰ বিষয়ে আলোচনা কৰা । (Discuss the physical growth of adolescence.)
উত্তৰঃ কৈশোৰ কালৰ এটা গুৰুত্বপূৰ্ণ বিকাশ হ’ল দৈহিক বিকাশ। দৈহিক বৃদ্ধি আৰু ইয়াৰ কাৰ্যসমূহে যথেষ্ট প্ৰভাৱ বিস্তাৰ কৰে। দৈহিক বৃদ্ধিৰ লগে লগে কিশোৰ-কিশোৰীৰ আৱেগিক, মানসিক, সামাজিক বিকাশতো ইয়াৰ প্ৰভাৱ পৰা দেখা যায়।
কৈশোৰ কালৰ বৃদ্ধিক দুটা ভাগত ভাগ কৰা হৈছে। তলত চিত্ৰীয় উপস্থাপনৰ সহায়ত দৈহিক পৰিৱৰ্তন উল্লেখ কৰা হ’ল—
কৈশোৰ কালৰ বাহ্যিক বৃদ্ধি সম্বন্ধে তলত আলোচনা কৰা হ’ল—
(ক) উচ্চতাঃ ব্যক্তি এজনৰ সমগ্ৰ জীৱনৰ পৰিক্ৰমাত কৈশোৰকালতে উচ্চতা দ্রুতগতিত বৃদ্ধি হয়। লিংগভেদে ব্যক্তিৰ দৈহিক উচ্চতাৰ বৃদ্ধি ভিন্ন ভিন্ন হয়। আগতীয়া কৈশোৰকালত ল’ৰাৰ দৈহিক উচ্চতা বৃদ্ধি মন্থৰ গতিত হয় আৰু ছোৱালীৰ দ্ৰুতগতিত হয়। কিন্তু শেহতীয়া কৈশোৰকালত ল’ৰাৰ দৈহিক উচ্চতা দ্রুতগতিত বৃদ্ধি হয় আৰু ছোৱালীৰ মন্থৰ হয়। ল’ৰাৰ দৈহিক উচ্চতা প্রায় ২০/২১ বছৰ বয়সতে পূর্ণ হয় আৰু ছোৱালীৰ ১৭/১৮ বছৰ বয়সত পূর্ণ হয়।
(খ) ওজনঃ হাড় আৰু মাংসপেশীৰ বিকাশৰ লগে লগে কিশোৰ-কিশোৰীৰ ওজনো বৃদ্ধি হয়। প্ৰাক্-কৈশোৰকালৰ সময়ৰ পৰা হাড় আৰু মাংসপেশীৰ বিকাশ আৰম্ভ হয় আৰু মেদবহুলতা কৰিবলৈ ধৰে। বাল্যকালত ছোৱালীতকৈ ল’ৰাৰ ওজন অধিক হয়, কিন্তু ১০ ৰ পৰা ১৫ বছৰৰ সময়ছোৱাত ল’ৰাতকৈ ছোৱালীৰ ওজন বৃদ্ধি হয়।
(গ) মূৰ আৰু মুখঃ বিজ্ঞানীসকলৰ মতে তিনি বছৰ বয়সত প্রাপ্তবয়স্ক ব্যক্তিৰ তুলনাত শিশুৰ মূৰৰ আকৃতি ৮৬ শতাংশ হয়, ছয় বছৰৰ বয়সত ৯০ শতাংশ বৃদ্ধি পায় আৰু ১৪ বছৰ বয়সত ৯৪/৯৫ শতাংশ হয়। কৈশোৰকালত ব্যক্তিৰ মুখৰ আকৃতিও ব্যাপকভাৱে পৰিৱৰ্তিত হয়।
(ঘ) দেহৰ আকাৰঃ কৈশোৰকালত ব্যক্তিৰ দেহৰ আকাৰ দ্ৰুতগতিত সলনি হয়। ১৪ ৰ পৰা ১৬/১৭ বছৰ বয়সত ব্যক্তিৰ বুকুৰ বিকাশ ঘটে। ইয়াৰ উপৰিও ভৰি আৰু বাহুৰ বিকাশো দ্ৰুতগতিত হয়। কৈশোৰকালত ল’ৰা-ছোৱালীৰ দৈহিক উত্তাপ বৃদ্ধি পায়। ছোৱালীৰ মুখ মসৃণ আৰু উজ্জ্বল হয়। ল’ৰাৰ মুখৰ ছাল ডাঠ হয়, মুখত দাড়ি-গোঁফ গজে, অন্যান্য অংশত চুলি গজিবলৈ ধৰে আৰু মাত কর্কশ হয়।
(ঙ) যৌনাংগৰ বৃদ্ধিঃ কৈশোৰকালৰ দৈহিক বৃদ্ধিৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ দিশ হ’ল যৌনাংগৰ বৃদ্ধি। ছোৱালী ঋতুমতী হোৱা আৰু ল’ৰাৰ মুখত দাড়ি গজা আৰু মাত সলনি হোৱা আদিৰ দৰে যৌৱনাৰম্ভৰ কথা জানিব পাৰি। এই সময়ছোৱাত ল’ৰা-ছোৱালীয়ে প্ৰজনিক ক্ষমতা লাভ কৰে । ল’ৰাবোৰ বীৰ্যধাৰী হৈ উঠি শুক্রকীট ক্ষৰণ কৰে। ঋতুমতী হোৱা বাবে ছোৱালীৰ ডিম্বান কোষ গঠিত হয়।
তলত আভ্যন্তৰীণ বৃদ্ধিৰ অংগবোৰৰ বিষয়ে আলোচনা কৰা হ’ল—
(ক) হৃৎপিণ্ডঃ কৈশোৰ কালত কিশোৰ-কিশোৰীসকলৰ হৃদপিণ্ডৰ আকাৰ আৰু আকৃি যথেষ্টভাৱে বৃদ্ধি হয়। জন্মৰ তুলনাত কৈশোৰ কালত হৃৎপিণ্ডৰ আকাৰ ১২ গুণ আৰু ১২ বছৰ বয়সত সাতগুণ আৰু ওঠৰ বছৰ বয়সত বাৰগুণ বৃদ্ধি হয়। আগতীয়া কৈশোৰ কালত (১০-১৩ বছৰ বয়সত) ল’ৰাৰ তুলনাত ছোৱালীৰ ৰক্তচাপ বৃদ্ধি হয়। কিন্তু কৈশোৰৰ শেষৰফালে ( ১৬ বছৰ বয়সত) ল’ৰাৰ ৰক্তচাপ ছোৱালীতকৈ অধিক বৃদ্ধি হয়।
(খ) হাঁওফাওঁঃ বাল্যকালৰ তুলনাত কৈশোৰকালত হাঁওফাওঁ অধিক দ্রুতগতিত বৃদ্ধি হয়। আগতীয়া কৈশোৰকালত ছোৱালীতকৈ ল’ৰাৰ হাঁওফাওঁৰ আকাৰ অধিক বৃদ্ধি হয়। বুকুৰ আকাৰ ডাঙৰ হোৱাৰ লগে লগে শ্বাস-প্ৰশ্বাসৰ ক্ৰিয়াৰ ক্ষমতাও বৃদ্ধি পায়। কৈশোৰকালৰ শেষৰফালে ছোৱালীৰ হাঁওফাওঁৰ আকৃতিও ডাঙৰ হয় ।
(গ) পাচক যন্ত্রঃ কৈশোৰ কালছোৱাত পাচক যন্ত্ৰৰ উপযুক্তভাৱে বিকাশ হয়। পাচক যন্ত্ৰৰ বিকাশৰ বাবে ইয়াৰ ক্ৰিয়া-ক্ষমতা বৃদ্ধি হয় আৰু অধিক খাদ্যৰ প্ৰয়োজন হয়।
(ঘ) স্নায়ুতন্ত্রঃ কৈশোৰ কালৰ প্ৰথম পৰ্যায়ত সকলো স্নায়ুতন্ত্ৰৰ বিকাশ হয় আৰু অধিক কাৰ্যক্ষম হৈ উঠে। স্নায়ুকোষৰ বিকাশৰ বাবে বৌদ্ধিক/মানসিক দিশৰ অধিক তীব্ৰতৰ হয়। মস্তিষ্কৰ অধিক কার্যক্ষম হোৱা বাবে চিন্তন ক্ষমতাও দ্রুত হয়। কিশোৰ-কিশোৰীৰ মানসিক বিকাশ যেনে – চিন্তা, যুক্তি, স্মৰণ, বিচাৰ-বিবেচনা কৰা শক্তিও বৃদ্ধি হয়। কৈশোৰ কালত বিভিন্ন গ্রন্থিসমূহ সক্ৰিয় হৈ উঠে। যেনে – সনালী, অনালী গ্রন্থি, পিটুটেৰী গ্রন্থি, গলগ্রন্থি, যৌনগ্রন্থি আদি। অন্তঃক্ষৰা গ্ৰন্থিবোৰ জৈৱ ৰাসায়নিক প্ৰক্ৰিয়াৰ পৰিৱৰ্তনৰ ফলত অধিক পৰিৱৰ্তন সাধন হয় ।
কৈশোৰ কালৰ দৈহিক বৃদ্ধি সমান পৰিমাণে নহয়। দৈহিক বৃদ্ধিৰ বাবে বংশগতি, পৰিৱেশ, খাদ্য আৰু লিংগই গুৰুত্বপূৰ্ণ প্ৰভাৱ বিস্তাৰ কৰে। কৈশোৰকালৰ দৈহিক বৃদ্ধি ব্যক্তি এজনৰ সমগ্ৰ জীৱনত প্ৰভাৱ বিস্তাৰ কৰে।
5. বয়ঃসন্ধিকাল বুলিলে কি বুজা? বয়ঃসন্ধিকালৰ পাঁচটা সমস্যা উল্লেখ কৰা। এই সমস্যাসমূহ দূৰ কৰিব পৰা উপায়সমূহ আলোচনা কৰা । (What do you mean by adolescence? Mention five problems of adolescence. Discuss ways to overcome these problems.)
উত্তৰঃ জীৱনৰ ১২ বছৰ বয়সৰ পৰা ১৮ বছৰ বয়সৰ ভিতৰৰ এই সময়ছোৱাক বয়ঃসন্ধি বা কৈশোৰকাল বোলা হয়। বয়ঃসন্ধিকালেই হৈছে মানৱ জীৱনৰ আটাইতকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ আৰু জটিল সময়। এই সময়ছোৱাত ল’ৰা-ছোৱালীৰ দ্ৰুত আৰু বহুমুখী বিকাশ সাধন হয়। সেয়ে ষ্টেনলি হ’লে এই সময়ছোৱাক নৱজন্ম বুলি কৈছে। আর্নেষ্ট জোনছে এই সময়ছোৱাক শৈশৱকালৰ পুনৰাবৃত্তি বুলি অভিহিত কৰিছে। কাৰণ এই সময়ছোৱাত শৈশৱকালৰ অসংযত আৰু উচ্ছৃংখল আচৰণৰ পুনৰাবৃত্তি হয়।
বয়ঃসন্ধিকালত ল’ৰা-ছোৱালীৰ বিভিন্ন দৈহিক-মানসিক পৰিৱৰ্তনৰ ফলত তেওঁলোকে যথেষ্ট সমস্যাৰ সন্মুখীন হ’ব লগা হয়। তেওঁলোকৰ সমস্যাসমূহৰ ফলতেই তেওঁলোকৰ আচাৰ-আচৰণ, কার্যকলাপ আদিৰ পৰিৱৰ্তন হয়। কেতিয়াবা কোনো কোনো ক্ষেত্ৰত সম্পূৰ্ণ শৃংখলিত, কেতিয়াবা উচ্ছৃংখল, কেতিয়াবা আকৌ বিব্ৰত হৈ বিপথগামী হোৱাও দেখা যায়। সেয়ে ষ্টেনলি হ’লে এই সময়ছোৱাক ধুমুহা আৰু উৎপীড়ন বুলি কৈছে। এই সময়ছোৱাত কিশোৰ- কিশোৰীসকলে সম্মুখীন হোৱা সমস্যাবোৰ হৈছে—
(ক) যৌন সমস্যাঃ যৌন সমস্যা হৈছে কৈশোৰ কালৰ এক জটিল সমস্যা। এই সময়ছোৱাত ল’ৰা-ছোৱালীৰ যৌন চেতনা প্ৰৱল আৰু প্ৰকট হৈ উঠে; ফলত মনত লাজ, ভ্ৰম আদিয়ে কিশোৰ-কিশোৰীসকলৰ মানসিক, অস্থিৰতাৰ সৃষ্টি কৰি মানসিক ভাৰসাম্যত ব্যাঘাত জন্মায়।
(খ) মানসিক জটিলতাৰ সমস্যাঃ বহুতো সময়ত কিশোৰ-কিশোৰীসকলে তেওঁলোকৰ দৈহিক, মানসিক পৰিৱৰ্তনৰ ফলত অপূৰণ আশা পূৰণৰ কামনা প্ৰৱল ৰূপত দেখা দিয়ে। আনহাতে লাভ, ভয়, শংকা আদিৰ প্ৰভাৱত তেওঁলোকৰ আশা আকাংক্ষা দমন কৰি ৰাখিব লগাত পৰে।
(গ) অপৰাধ প্ৰৱণতাৰ সমস্যাঃ এই সময়ছোৱাত ল’ৰা-ছোৱালীৰ মাজত শাৰীৰিক, মানসিক আৰু আৱেগিক বিকাশৰ ফলশ্ৰুতিত আৱেগিক নিৰাপত্তাহীনতাই দেখা দিয়ে। তেওঁলোকৰ নিজৰ আৱেগক দমন কৰিব নোৱাৰা আৰু নিয়ন্ত্রণাধীন হোৱাৰ বাবে নিৰাপত্তাহীনতা আৰু নৈৰাশ্যভাৱে গা কৰি উঠে। তেওঁলোকে তেওঁলোকৰ আৱেগিক নিৰাপত্তাহীনতাৰ বাবেই অসামাজিক কামত লিপ্ত হয়, বিদ্ৰোহী হৈ উঠে আৰু বিপথগামী হ’বলগাত পৰে।
(ঘ) সামাজিক সমাযোজনৰ সমস্যাঃ কৈশোৰকালত ল’ৰা-ছোৱালীৰ মনোভাৱ, কল্পনা, আদৰ্শ ইত্যাদিৰ পৰিৱৰ্তন ঘটে, ফলত তেওঁলোকে সমাজৰ পুৰণিকলীয়া ৰীতি-নীতি, আচাৰ-আচৰণক ধৰি ৰাখিবলৈ আৰু মানি চলিবলৈ টান পায়। ফলত তেওঁলোকৰ মনত নানান খেলি-মেলি আৰু সংঘাতৰ সৃষ্টি হয়। প্ৰচলিত ৰীতি-নীতিৰ মাজত আবদ্ধ থকা সমাজ, পিতৃ-মাতৃৰ লগত সমাযোজন কৰাত সমস্যাৰ উদ্ভৱ হয়।
(ঙ) মনোৰঞ্জনৰ সমস্যাঃ এই সময়ছোৱাত ল’ৰা-ছোৱালীবোৰে সৰহ সময় মনোৰঞ্জনৰ মাজেৰে কটাবলৈ পালে ভাল পায়। বিদ্যালয়-মহাবিদ্যালয়ৰ এক ঘেয়ামী পাঠ্যক্ৰমবোৰে সিহঁতৰ মনত বিৰক্তিৰ সৃষ্টি কৰে। সেয়ে ল’ৰা-ছোৱালীবোৰ ভিন্ন ধৰণৰ সাংস্কৃতিক অনুষ্ঠান, খেলা-ধূলা, চিনেমা আদি উপভোগ কৰাতেই সৰহখিনি সময় পাৰ কৰে।
কৈশোৰকালত ল’ৰা-ছোৱালীয়ে সন্মুখীন হোৱা বিভিন্ন সমস্যাসমূহ সমাধানৰ বাবে শিক্ষকে বিভিন্ন উপদেশ আৰু পৰামৰ্শ আগবঢ়াবৰ বাবে তলৰ দিশবোৰ গ্ৰহণ কৰিবলগীয়া হয় ।
(১) কৈশোৰকালৰ ল’ৰা-ছোৱালীক যৌন সমস্যাৰ পৰা ৰক্ষা পাবৰ বাবে শিক্ষকে শুদ্ধ, সঠিক আৰু বিজ্ঞান ভিত্তিকভাৱে যৌন-জীৱন আৰু জন্ম-ৰহস্যৰ জ্ঞান দিব লাগে।
(২) ল’ৰা-ছোৱালীক মানসিক জটিলতাৰ সমস্যাৰ পৰা ৰক্ষা পাবৰ বাবে বিভিন্ন ধৰণৰ সৃজনশীল কামত নিজকে ব্যস্ত ৰাখিবলৈ পৰামর্শ দিব লাগে ।
(৩) অপৰাধ প্ৰৱণতাৰ সমস্যা ৰোধ কৰিবৰ বাবে ল’ৰা-ছোৱালীক বিভিন্ন ধৰণৰ সামাজিক কামত, বিদ্যালয়ত নেতৃত্ব ল’বৰ বাবে, ভাল ল’ৰা বা ছোৱালীৰ লগত বন্ধুত্ব স্থাপন, সংঘ, জিৰণি ঘৰ, পুথিভঁৰাল আদি স্থাপন কৰি খেলা-ধূলা, আলাপ-আলোচনা আদিত অংশ ল’বৰ বাবে, পৰিষ্কাৰ-পৰিচ্ছন্নকৈ থাকিবৰ বাবে বিশেষ পৰামৰ্শ আগবঢ়াব লাগে।
(৪) কৈশোৰকালৰ ল’ৰা-ছোৱালীৰ সামাজিক সমাযোজনৰ সমস্যা ৰোধ কৰিবৰ বাবে বিদ্যালয়ত এক সামাজিক পৰিৱেশ সৃষ্টি কৰি সকলো কাম-কাজতে অংশ ল’বৰ বাবে উৎসাহ- উদ্দীপনা যোগাব লাগে ।
(৫) ল’ৰা-ছোৱালীক বিভিন্ন গঠনাত্মক, সৃজনাত্মক, আকর্ষণীয়, জ্ঞানমূলক মনোৰঞ্জনৰ কাৰ্যসূচীবোৰহে উপভোগ কৰাৰ পৰামৰ্শ দিব লাগে। সেইসমূহৰ পৰা জ্ঞান-অভিজ্ঞতাক বাস্তৱ জীৱনত প্ৰয়োগ কৰিবৰ বাবে উৎসাহ-উদ্দীপনা যোগাব লাগে।
6. কৈশোৰকালৰ মানসিক বা মনোবৈজ্ঞানিক প্রয়োজনীয়তাসমূহ আলোচনা কৰা। (Discuss the mental or psychological needs of adolescence.)
উত্তৰঃ কৈশোৰকালৰ মানসিক বা মনোবৈজ্ঞানিক প্রয়োজনীয়তাসমূহ তলত দাঙি ধৰা হ’ল—
(ক) স্বাধীনতা চাহিদাঃ যৌৱন প্ৰাপ্তিৰ লগে লগে ল’ৰা-ছোৱালীসকলৰ মাজত আত্মনিৰ্ভৰশীলতাৰ চাহিদাই জন্ম লাভ কৰে। জন্মৰ পৰাই তেওঁলোক সকলো দিশৰ পৰাই পৰৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল হ’ব লাগিছিল। কিন্তু কৈশোৰত সেই পৰনিৰ্ভৰশীলতাৰ পৰা তেওঁলোকে মুক্তি বিচাৰি সমাজৰ স্বাধীন সদস্য ৰূপে নিজৰ ভৰিত থিয় দিব খোজে। সি নিজেই বিভিন্ন কামৰ ভাৰ মূৰ পাতি লয়, পৰিয়ালৰ সমস্যাৰ ওপৰত মতামত দিবলৈ আৰম্ভ কৰে আৰু কোনো কাম কৰিবলৈ দায়িত্ব দিলে তাক আনন্দ আৰু উৎসাহেৰে সম্পন্ন কৰে। ল’ৰা-ছোৱালীবিলাকৰ এই স্বাধীনতাৰ আকাংক্ষা সিহঁতৰ মনত স্বাভাৱিক পৰিগতিৰ ফল। মনৰ বিভিন্ন দিশৰ পূৰ্ণতাৰ লগে লগে তেওঁলোকৰ মনত আত্মবিশ্বাস আৰু আত্মনিৰ্ভৰশীলতাৰ ভাব জাগে আৰু স্বাধীনভাৱে কাম কৰাৰ আগ্ৰহ দেখা দিয়ে কিন্তু বহুতো ক্ষেত্ৰত সমাজত বয়স্ক ব্যক্তিসকলে যৌৱন প্ৰাপ্তসকলৰ এই মনোভাবক ভাল চকুৰে নাচায়। ফলত সংঘৰ্ষ অপৰিহাৰ্য হৈ উঠে আৰু তাৰ পৰাই ল’ৰা-ছোৱালীসকলৰ মাজত নানা ধৰণৰ আচৰণৰ বৈষম্য দেখা যায়।
(খ) সামাজিক প্রয়োজনঃ যৌৱনৰ আৰম্ভণিৰ আগতে শিশুসকল সমাজ সম্পর্কে একেবাৰেই উদাসীন আছিল। কিন্তু যৌৱনৰ আগমনৰ লগে লগে তাৰ মনৰ দৰজাত বৃহত্তৰ পৃথিৱীৰ নানা আবেদন ভিৰ কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে। তাৰ নিজস্ব পৰিৱেশৰ বাহিৰত থকা পৃথিৱীখনৰ লগত একাত্ম হ’বলৈ সি আকাংক্ষা অনুভৱ কৰে। সি আনৰ সঙ্গ বিচাৰে, অপৰিচিত লগত পৰিচিত হয়, নিজৰ স্বাধীনতা নিজৰ ইচ্ছাৰে দলৰ স্বাৰ্থত-বিলাই দিয়ে। স্কুল, ক্লাব, সামাজিক আৰু সাংস্কৃতিক সম্মিলন প্রভৃতি নানান যৌথ উদ্যোগৰ মাধ্যমত যৌৱনপ্ৰাপ্তসকলৰ সামাজিক জীৱনৰ চাহিদাই তৃপ্তি লাভ কৰে।
(গ) জীৱন দৰ্শনৰ চাহিদাঃ যৌৱন প্ৰাপ্তিৰ লগে লগে ল’ৰা-ছোৱালীবিলাকৰ মনত জীৱন আৰু বাহিৰৰ জগত সম্পৰ্কে বহুত প্ৰশ্নৰ উদয় হয়। মানুহৰ জীৱনৰ অৰ্থ কি, জীৱনৰ সাৰ্থকতা ক’ত, এই সৃষ্টিৰ ৰহস্য কি ইত্যাদি গুৰুত্বপূর্ণ কিছুমান প্রশ্নই তেওঁলোকৰ মনত দোলা দি যায়। এই প্রশ্নসমূহৰ উত্তৰ তেওঁলোকে সকলোতে বিচাৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে আৰু যিমানখিনি তথ্য সংগ্ৰহ কৰিব পাৰে সেইখিনিৰে এক ধাৰণা গঢ়ি তোলে।
(ঘ) জ্ঞানৰ চাহিদাঃ কিশোৰকালত মনৰ বিভিন্ন প্রক্রিয়াসমূহ আৰু বিভিন্ন মানসিক শক্তিসমূহে পূৰ্ণতা লাভ কৰে। ফলত তেওঁলোকৰ স্বাভাৱিক কৌতূহল অতি তীব্ৰ হৈ উঠে আৰু নতুন নতুন জ্ঞান লাভৰ প্ৰতি সিহঁতৰ আকাংক্ষা দেখা দিয়ে। এই সময়ত কৈশোৰসকলৰ এই স্বতঃস্ফূর্ত জ্ঞান লিপ্সাক উপযুক্ত পথেৰে পৰিচালিত কৰাৰ ওপৰত তেওঁলোকৰ সাৰ্থক জীৱনৰ প্রস্তুতি নিৰ্ভৰ কৰে। এই সময়ত তেওঁলোকে খেলাধূলা, লেখাপঢ়া, সঙ্গীত, অভিনয় সৃজনীমূলক প্ৰচেষ্টা ইত্যাদিৰ মাজেৰে নিজৰ বিকাশমুখী সত্বাক আগবঢ়াই নিবলৈ যত্ন কৰে। এই চাহিদাৰ তৃপ্তি কিশোৰকালৰ বাবে অপৰিহাৰ্য ।
(ঙ) যৌন চাহিদাঃ যৌৱন প্ৰাপ্তিৰ সময়ৰ পৰাই যৌন সচতেনতাই পৰিণতি লাভ কৰে। যৌৱনৰ আৰম্ভণিৰ লগে লগে যৌনবোধ পৰিণত আৰু সুসংগঠিত হৈ উঠে আৰু ব্যক্তিক সুস্থ আৰু স্বাভাৱিক যৌনজীৱন যাপনৰ বাবে প্ৰস্তুত কৰি তোলে। এই সময়ত ছোৱালী আৰু ল’ৰাবিলাকে পৰস্পৰে পৰস্পৰৰ সঙ্গ কামনা কৰে, আৰু কথা-বাৰ্তা পাতি বা মিলামিছা কৰি আনন্দ লাভ কৰে। এই সময়ত যৌন চাহিদাই এক বিশেষ ৰূপ লৈ আত্মপ্রকাশ কৰে। এই সময়ত যৌন সম্পর্কীয় বিষয় আৰু যৌন ৰহস্য সম্পৰ্কে জানিবলৈ ল’ৰা-ছোৱালীৰ মনত অদম্য আগ্রহ দেখা যায়।
7. “কৈশোৰ কাল ধুমুহা আৰু পীড়নৰ কাল” – উক্তিটোৰ বিষয়ে আলোচনা কৰক। (Discuss the phrase ‘adolescence is a time of storm and oppression’.)
উত্তৰঃ আন আন বিকাশৰ স্তৰৰ তুলনাত কৈশোৰকাল অধিক বৈচিত্র্যপূৰ্ণ হোৱালৈ চাই সমাজৰ সকলো শ্ৰেণীৰ লোক এই স্তৰৰ প্ৰতি সচেতন। কোনো কোনোৱে কৈশোৰকালক
বিপদজনক পর্যায় স্বৰূপে গণ্য কৰে। কোনোৱে ইয়াক কর্দমজনক কাল বুলি মন্তব্য কৰে। আমেৰিকাৰ চিন্তাবিদ জি. ষ্টেনলি হ’লে তেওঁৰ লিখিত “Adolescence” নামৰ গ্ৰন্থখনত ইয়াক ‘ধুমুহা আৰু পীড়নৰ সময়” বুলি মন্তব্য কৰি সকলোৰে দৃষ্টি আকৰ্ষণ কৰে।
কৈশোৰৰ বাস্তৱ পৰিস্থিতি এয়ে যে বিকাশৰ সকলো দিশতে অভূতপূৰ্ব পৰিৱৰ্তন সংঘটিত হৈ ল’ৰা-ছোৱালীৰ দেহ-মনৰ কেতবোৰ নতুন নতুন প্রয়োজনৰ সৃষ্টি কৰি তোলে। প্ৰদত্ত পৰিৱেশ আৰু পৰিস্থিতিয়ে তাক যথোচিতভাৱে পূৰণ কৰি তুলিব পাৰিলে সি বিপদজনক অৱস্থা এটাৰ সৃষ্টি কৰি তুলিব নোৱাৰে, বৰং সুস্থ গঠনাত্মক আৰু বিকাশশীল অৱস্থা এটাহে গঢ় দি তুলিব পাৰে।
ল’ৰা-ছোৱালীৰ যৌন-জীৱন সমস্যা জড়িত আৰু জটিলতৰ হৈ উঠাৰ প্ৰধান কাৰণো হৈছে সমাজৰ লোকৰ সংকীৰ্ণতা আৰু ৰক্ষণশীলতাৰ মনোভাৱ। তেওঁলোকে ইয়াক স্বাভাৱিকভাৱে গ্ৰহণ কৰিব নোৱাৰি এক ৰহস্যজনক বিষয়ত পৰিণত কৰি তোলে, যাৰ ফলত কৈশোৰৰ ভাব-অনুভূতি আৰু আচৰণত কৃত্ৰিমতা আহি পৰে। যৌৱনকালত কিশোৰ-কিশোৰীৰ ওপৰত এক অশুভ শক্তিৰ প্ৰভাৱ পৰে বুলি ভবা কথাও অন্ধবিশ্বাসৰ বশৱৰ্তী হোৱাৰ বাহিৰে আন একো নহয়। প্রকৃতপক্ষে প্রাপ্ত বয়স্কসকলৰ এক অশুভ আৰু নেতিবাচক দৃষ্টিভংগীয়েহে কিশোৰ-কিশোৰীৰ প্ৰতি তেনেদৰে ভাবিবলৈ শিকায়।
কৈশোৰকালক অপৰাধ-প্ৰৱণতাৰ সময় বুলিও কোৱা হয়, যি প্ৰকৃততে ভ্ৰান্ত ধাৰণাৰ দ্বাৰা প্রভাৱিত। তেওঁলোকৰ অপৰাধ- প্ৰৱণতাৰ বাবে অসুস্থ সামাজিক পৰিস্থিতিহে মূলতে জগৰীয়া। শিক্ষাৰ লক্ষ্যবিহীনতা আৰু কৰ্ম-বিমুখতা, অৱসৰ সময়ৰ দুঃচিন্তা, দুৰ্ভাৱনা আৰু দেশৰ জটিল নিবনুৱা সমস্যা আদিয়েহে তেওঁলোকক অপৰাধ প্ৰৱণতাৰ অৱস্থা এটালৈ ঠেলি দিয়ে। ব্যর্থ মনৰ ক্ষোভ আৰু পুঞ্জীভূত বেদনাৰ প্ৰকাশেই হৈছে অপৰাধ প্ৰৱণতা।
সেয়েহে কৈশোৰত মানসিকতাৰ বাস্তৱ পৰিস্থিতি বুজিব পৰা আৰু সহানুভূতিশীলতাৰে এক ইতিবাচক মনোভাব আৰু পৰিৱৰ্তিত দৃষ্টিভংগী গঢ়ি তুলিব পৰাটোহে অধিক প্রয়োজনীয় কথা।
কৈশোৰকালত কিশোৰ-কিশোৰীয়ে বিভিন্ন সমস্যাৰ সম্মুখীন হ’ব লগা হয়। এই সমস্যাসমূহ এনে ধৰণৰ–
(ক) সমাযোজনাৰ সমস্যাঃ বয়ঃসন্ধিকালক মনোবৈজ্ঞানিক আর্নেষ্ট জোনছে শৈশৱ কালৰ পুনৰাবৃত্তি বুলি আখ্যা দিছে। শৈশৱকালত দৈহিক, মানসিক, আৱেগিক আৰু যৌনমূলক বৈশিষ্ট্যসমূহৰ মাজত এক চৰম বিশৃঙ্খলতা দেখা যায়। বাল্যকালত সেই বিশৃঙ্খলতা ধীৰে ধীৰে লোপ পায়। কিন্তু যৌৱনকালৰ আগমনৰ লগে লগে এই শৃঙ্খলা আৰু সংহতি আকস্মিকভাৱে লোপ পায় আৰু ব্যক্তিৰ দৈহিক, মানসিক, আৱেগিক আৰু যৌন জীৱনত এক বিৰাট বিপর্যয় দেখা দিয়ে। অপৰিচিত পৰিৱেশৰ লগত সংগতি স্থাপন কৰিব লগা হোৱাত প্রতি পদে পদে ব্যর্থতা, লাজ আৰু হতাশা লাভ কৰিব লগা হয়।
(খ) দৈহিক সমস্যাঃ আকস্মিকভাৱে হোৱা দৈহিক পৰিৱৰ্তনে পৰিয়াল তথা বাহিৰা লোকৰ দৃষ্টি সহজেই আকৰ্ষণ কৰে। কিশোৰ-কিশোৰীহঁতৰ এই দৈহিক পৰিৱৰ্তন বহুতে সহজভাৱে ল’ব নোৱাৰে আৰু কেতিয়াবা সেইবোৰকে লৈ উপহাস, বিদ্রুপ কৰে। ইয়াৰ ফলত যৌৱনপ্রাপ্তসকলে এক অস্বস্তিকৰ পৰিৱেশৰ সন্মুখীন হ’ব লগা হয় ।
(গ) মানসিক সমস্যাঃ এই সময়ত ল’ৰা-ছোৱালীসকলৰ মানসিক শক্তিসমূহে পূর্ণতা লাভ কৰে। এই নতুনকৈ লাভ কৰা শক্তিবোৰৰ সম্বন্ধে তেওঁলোকৰ মনত সচেতনতাই দেখা দিয়ে আৰু পৰিয়াল বা সমাজৰ আন দহজনৰ দৰে তেওঁলোকেও সৰু ডাঙৰ সমস্যা সমাধানৰ বাবে নিজৰ অভিমত প্ৰকাশ কৰে। কিন্তু তেওঁলোকৰ এই হস্তক্ষেপক বহুতে অকালপক্কতা বুলি ভাবে আৰু ধমকি দি তেওঁলোকক দূৰলৈ আঁতৰাই দিয়ে। ইয়াৰ ফলত ইহঁতে নিজ অৱহেলিত বুলি বিবেচনা কৰে আৰু পৃথিৱীৰ বিৰুদ্ধে বিদ্ৰোহী হৈ উঠে।
(ঘ) আৱেগিক সমস্যাঃ আৱেগৰ জগতত ক’বলৈ গ’লে তাত এক প্ৰকাৰৰ বিপ্লব সংঘটি হয়। দেহৰ আকস্মিক পৰিৱৰ্তন, যৌৱন প্রাপ্তি, মানসিক শক্তিৰ পূৰ্ণতা লাভ, বাহিৰৰ জগতৰ লগত এইবোৰৰ প্রতিক্রিয়া, সকলোবিলাক মিলি তেওঁলোকৰ মনত এক বিৰাট আলোড়ন সৃষ্টি হয় আৰু ইমান দিনৰ সুপ্রতিষ্ঠিত আৱেগিক সংগঠনক ভাঙি চূৰমাৰ কৰি দিয়ে। ইয়াৰ ফলত অধিকাংশ কিশোৰ-কিশোৰী অন্তর্মুখী বা আত্মকেন্দ্রিক হোৱা দেখা যায়।
(ঙ) নিপীড়নৰ মনোভাৱঃ বয়স্ক ব্যক্তিসকলৰ অৱহেলাৰ ফলত যৌৱনপ্ৰাপ্তসকলৰ মনত এক বিদ্ৰোহৰ ভাব জাগে আৰু বহুতেই ভাবে যে তাৰ প্ৰতি সুবিচাৰ কৰা হোৱা নাই বৰং সকলোৱে মিলি অন্যায়ভাৱে তাক নিপীড়িত কৰিছে। পৰিয়াল বা সমাজৰ অন্যান্য বয়স্ক ব্যক্তিসকলে এইসকল ল’ৰা- ছোৱালীক বিশেষ চিন্তাধাৰা অনুসৰণ কৰিব নোৱাৰি। তেওঁলোকৰ প্ৰতি সঁচাই যথেষ্ট অবিচাৰ কৰে আৰু ফলত তেওঁলোকৰ মনত এক নিপীড়নমূলক মনোভাৰ তীব্ৰ হৈ উঠে।
(চ) অবাস্তৱ কল্পনা আৰু দিবা স্বপ্নঃ কিশোৰ-কিশোৰীসকলৰ মনত যিবিলাক চাহিদাৰ সৃষ্টি হয় সেইবিলাক বাস্তৱত তৃপ্ত হোৱা সম্ভৱ নহয়। ফলত সেইবিলাক পূৰ্ণ কৰিবলৈ তেওঁলোকে দিবা-স্বপ্ন আৰু অলীক কল্পনাৰ আশ্ৰয় লয়। অতিৰিক্ত আৰু অতি অবাস্তৱ দিবা স্বপ্নই সুস্থ ব্যক্তিত্ব বিকাশৰ পথত পৰিপন্থী হোৱা দেখা যায়।
(ছ) অৱসৰৰ সমস্যাঃ কিশোৰ-কিশোৰীসকলৰ অৱসৰৰ সময় বেছি হোৱা বাবে কি কৰিব কি নকৰিব ভাবে মনত থকা খুন্দা লগায়। অৱসৰ সময় তেতিয়া তেওঁলোকৰ বাবে সমস্যা স্বৰূপ হৈ উঠে।
ওপৰোক্ত আলোচনাৰ পৰা ক’ব পাৰি যে, কৈশোৰকাল ধুমুহা আৰু পীড়নৰ কাল। কাৰণ এই সময়ছোৱাত কিশোৰ- কিশোৰীসকলে বিভিন্ন ধৰণৰ সমস্যাৰ সন্মুখীন হয় যিটো ডকাচাকনৈয়াৰে ভৰা এক জটিল কষ্টকৰ সময় বুলি আখ্যা দিয়ে ষ্টেনলি হ’লে।
8. কৈশোৰকালৰ বৈশিষ্ট্যসমূহ উল্লেখ কৰা । (Mention the characteristics of adolescence.)
উত্তৰঃ কৈশোৰকালৰ বৈশিষ্ট্যসমূহ তলত উল্লেখ কৰা হ’ল—
(ক) কৈশোৰকাল হৈছে যৌন জীৱনৰ পৈণতা লাভৰ সময়, যাক ‘Teen age’ স্বৰূপে জনা যায়।
(খ) এই কালছোৱাৰ বিকাশৰ ক্ষেত্ৰত আইনসংগত স্বীকৃতি প্ৰদান কৰা হয় ।
(গ) এই কালছোৱাৰ বিকাশক আগতীয়া আৰু শেহতীয়া কৈশোৰস্বৰূপে দুটা ভাগত বিভক্ত কৰা হয়। বয়ঃসন্ধি বা আগতীয়া কৈশোৰকালৰ (১২-১৫ বছৰ) দেহ-মানসিক পৰিৱৰ্তনৰ দ্ৰুততা আৰু ব্যাপকতা শেহতীয়া কৈশোৰ কালতকৈ (১৬-২০) বছৰ অধিক গুৰুত্বপূৰ্ণ হৈ উঠে।
(ঘ) বয়ঃসন্ধিকালৰ সকলোতকৈ বৈচিত্র্যপূর্ণ পৰিৱৰ্তন হৈছে ল’ৰা-ছোৱালীয়ে প্ৰজননিক ক্ষমতা লাভ কৰি উঠিব পৰাটো।
(ঙ) সাধাৰণতে ল’ৰাৰ যৌৱনপ্ৰাপ্তি ছোৱালীতকৈ প্ৰায় দুবছৰৰো অধিক পলম হোৱা বাবে তেওঁলোকৰ বয়ঃসন্ধি কালছোৱা চমু হৈ পৰে।
(চ) কৈশোৰৰ দৈহিক পৰিৱৰ্তনৰ প্ৰায় সমান্তৰাল ৰূপত মনৰ ভাৱ-অনুভূতি, দৃষ্টিভংগী, মনোভাব, মূল্যবোধ আৰু তাৰ অনুৰূপ আচৰণে গঢ় লৈ উঠে।
(ছ) বয়ঃসন্ধি কালৰ জৈৱ ৰাসায়নিক পৰিৱৰ্তনে কিশোৰ- কিশোৰীক ভাবুক, বিষণ্ণ, নির্জন তথা নিঃসংগপ্ৰিয় আৰু কল্পনাবিলাসী ব্যক্তিত পৰিণত কৰি তোলে।
(জ) কৈশোৰকাল হৈছে ল’ৰা-ছোৱালীৰ আত্ম-উপলব্ধি, আত্ম-জিজ্ঞাসা, আত্ম-অন্বেষণ আৰু আত্ম প্ৰতিষ্ঠাৰ সময়।
(ঝ) কৈশোৰকাল হৈছে এক অৱস্থান্তৰ প্ৰাপ্তি কাল। ই হৈছে ক্ৰমাগতভাৱে হোৱা বিকাশশীল পৰিৱৰ্তনৰ এক গতিপথ।
(ঞ) মানৱ শিশু আৰম্ভণিতে পৰনিৰ্ভৰশীল হৈ থাকে আৰু কৈশোৰকাল পালে আত্মনিৰ্ভৰশীল হৈ পৰে।
9. কৈশোৰকালৰ আৱেগিক বৈশিষ্ট্যসমূহৰ বিষয়ে আলোচনা কৰা। (Discuss the emotional characteristics of adolescence.)
উত্তৰঃ কশোৰকালৰ আৱেগিক বৈশিষ্ট্যসমূহৰ বিষয়ে তলত আলোচনা কৰা হ’ল—
(ক) অতিমাত্রা আৱেগঃ কৈশোৰকালত সুখদায়ক আৰু দুখদায়ক দুয়োবিধ আৱেগেই ইয়াৰ চূড়ান্ত ৰূপত আত্মপ্ৰকাশ কৰি উঠে। আনন্দ, উলাহ, উল্লাস, প্রেম-প্রীতি, আশা আদি এনে অ-নিয়ন্ত্ৰিত ৰূপত প্ৰকাশ হৈ উঠে, বয়সস্থসকলৰ বাবে সি অস্বস্থিকৰ হৈ উঠে। তেওঁলোকৰ আৱেগৰ প্ৰকাশত সহনশীলতা আৰু শালীনতাৰো অভাৱ হৈ উঠা দেখা যায় ।
(খ) ধ্বংসাত্মক পৰিস্থিতিঃ কৈশোৰৰ অতিমাত্ৰা আৱেগতাই অ-নিয়ন্ত্ৰিত ৰূপত প্ৰকাশ লাভ কৰি উঠি পৰিস্থিতি সাপেক্ষে সি ধ্বংসাত্মক ৰূপ ধাৰণ কৰিব পাৰে।
(গ) আৱেগৰ জটিলতাঃ বাল্যকালত থকা শিশুৰ আৱেগ-অনুভূতিৰ সৰলতাই কৈশোৰকালত জটিলতাৰ ৰূপ ধাৰণ কৰে। কিশোৰ-কিশোৰীয়ে নিজ মনৰ প্ৰকৃত আৱেগ- অনুভূতিক লুকুৱাই ৰাখি কৃত্ৰিম ৰূপত তাক প্ৰকাশ কৰি উঠিবলৈ শিকে।
(ঘ) নিঃসংগপ্রিয়তাঃ ব্যক্তিগতভাৱে আৱেগৰ আতিচৰ্য আৰু তিক্ততাৰ অৱস্থা এটাৰ পৰা উপসম পাবৰ বাবে এই সময়ত নিঃসংগপ্ৰিয়তাৰ এক প্ৰৱণতা তেওঁলোকৰ ক্ষেত্ৰত পৰিলক্ষিত হয়।
(ঙ) বিমূর্ত আৱেগঃ বাল্যকালত ল’ৰা-ছোৱালীৰ ভাল লগা, বেয়া লগা আদি আৱেগ-অনুভূতি বাস্তৱৰ বিষয়বস্তু আৰু পৰিস্থিতিৰ মাজতেই আৱদ্ধ হৈ থাকে। সত্যতা, সুন্দৰতা, মানৱীয়তা, সমতা ন্যায়, আধ্যাত্মিকতা আদি বিষয় আৰু পৰিস্থিতি আৱেগৰ কাৰণস্বৰূপ হৈ উঠে।
(চ) সহানুভূতিশীলতাঃ শৈশৱ আৰু বাল্যকালত আৱেগ-অনুভূতিৰ আত্মকেন্দ্রিকতাৰ ভাব কৈশোৰকালত নোহোৱা হৈ পৰি সহানুভূতিশীলতাত পৰিণত হয়।
(ছ) পৰানুভৱতাঃ কৈশোৰকালৰ আৱেগ-অনুভূতি কেৱল আত্মকেন্দ্রিক হৈ নাথাকে, বৰং আনৰ সুখ-দুখ নিজৰ বুলি অনুভৱ কৰিব পৰা এক উচ্চ গুণমানবিশিষ্ট প্ৰৱণতা প্রকাশ পায়।
(জ) আত্ম-সম্মানবোধঃ কৈশোৰকালত যুৱক-যুৱতী আত্মসন্মানৰ প্ৰতি অধিক সচেতন হৈ উঠে।
(ঝ) কামোত্তোজনাঃ কৈশোৰকালৰ পৰিচিত আৱেগিক উত্তেজনা হৈছে কামভাৱ বা প্রেমভাৱ অনুভৱ কৰি উঠাটো। কৈশোৰকালত বিপৰীত লিংগৰ উপযুক্ত ব্যক্তিৰ সান্নিধ্য লাভ কৰিলে এক সুখদায়ক দৈহিক অনুভূতি পাব পৰা হয়। ইয়াক কামোত্তোজনা বা কামোদ্দীপনাস্বৰূপে বৰ্ণনা কৰিব পাৰে।
10. কৈশোৰৰ আৱেগ-প্ৰৱণতাৰ কাৰণসমূহ কি কি? (What are the reasons for the emotional tendency of adolescence?)
উত্তৰঃ কৈশোৰৰ আৱেগ-প্ৰৱণতাৰ কাৰণসমূহ হ’ল—
(ক) সমাযোজন সমস্যাঃ কৈশোৰৰ দ্ৰুত দেহ-মানসিক, আৱেগিক আৰু সামাজিক দিশৰ পৰিৱৰ্তনে সেই দিশত কেতবোৰ প্ৰয়োজনৰ সৃষ্টি কৰে। এনেবোৰ প্ৰয়োজন তেওঁলোকৰ পৰিৱেশে সন্তোষজনকভাৱে পূৰণত ব্যৰ্থ হ’লে আৱেগিক দিশত সমাযোজন সমস্যাৰ সৃষ্টি হয়। এই সমাযোজন সমস্যা গৃহ, শিক্ষা আৰু সামাজিক পৰিস্থিতিত সৃষ্টি হয় ।
(খ) বৃত্তিমূলক সমস্যাঃ কিশোৰ-কিশোৰীসকলে অর্থনৈতিক দিশত স্বাবলম্বী হৈ উঠিবলৈ বিচাৰে। পিতৃ-মাতৃসকলৰ ওপৰত সকলো কথাতে নিৰ্ভৰশীল হৈ থাকিবলৈ নিবিচাৰে। এনে পৰিস্থিতিয়ে তেওঁলোকৰ কিছু মানসিক সমস্যাৰ সৃষ্টি কৰে। নিবনুৱা সমস্যা তেওঁলোকৰ বাবে ক্ৰমে চিন্তাৰ বিষয় হৈ উঠে।
(গ) নৈতিক মূল্যবোধৰ সমস্যাঃ কিশোৰ-কিশোৰীসকল মনত নৈতিক মূল্যবোধৰ ভাব গঢ়ি উঠি সমাজৰ অগ্ৰজসকলৰ নৈতিক ক্রিয়া-কলাপৰ প্ৰতি বিশেষ সচেতন হয়। কৈশোৰকালত তেওঁলোকৰ অৰ্থনৈতিক আৰু আদর্শবিহীন ক্রিয়াকলাপে কৈশোৰৰ মনত বিভ্ৰান্তিৰ সৃষ্টি কৰে আৰু নেতিবাচক মনোভাবক গঢ় দি তুলি হিংসাত্মক আৰু ধ্বংসাত্মক ৰূপ ধাৰণ কৰিব পাৰে।
(ঘ) সাংস্কৃতিক ব্যৱধানঃ পুৰণি পুৰুষ আৰু নতুন পুৰুষৰ মাজত সাংস্কৃতিক দিশত সদায় এক ব্যৱধান থাকে। তেওঁলোকৰ মাজত গঢ়ি উঠা সাংস্কৃতিক ব্যৱধানে কৈশোৰৰ মনত সমাযোজনৰ দিশত আৱেগিক সমস্যাৰ সৃষ্টি কৰে।
(ঙ) আৱেগিক নিৰাপত্তাহীনতাঃ কিশোৰ-কিশোৰীসকলে তেওঁলোকৰ পিতৃ-মাতৃৰে আদৰ-যত্নত গৃহ পৰিৱেশত আৰু শিক্ষকৰ নিৰ্দেশনাৰে স্কুলৰ পৰিৱেশত আৱেগিক নিৰাপত্তা অনুভৱ কৰিবলৈ বিচাৰে। এনে মানসিক প্রয়োজন পূৰণত ব্যৰ্থ হ’লে তেওঁলোকৰ মনত ভয়, সন্দেহ, হতাশা, অসহায় অৱস্থা আৰু উদ্বেগৰ আৱেগিক সমস্যাৰ সৃষ্টি হয় ।
11. বয়ঃসন্ধিকাল বিপজ্জনক হয় নে নহয়? আলোচনা কৰা। (Adolescence is dangerous or not? Discuss.)
উত্তৰঃ মনোবিজ্ঞানী ষ্টেনলি হ’লে, তেওঁৰ ‘Adolescence’ নামৰ গ্ৰন্থত ইয়াৰ গুৰুত্ব আঙুলিয়াই দি কয় যে মানুহৰ জীৱনৰ অতি জটিলতাৰ সময় বুলি ক’ব খোজে আৰু মানুহৰ জীৱনৰ বয়ঃসন্ধি কালছোৱা ধুমুহা আৰু পীড়নৰ সময়। তেওঁ লগতে কয় যে এই সময়ত সংঘটিত হোৱা ঘটনাৱলীয়ে কিশোৰ-কিশোৰীৰ ভৱিষ্যত জীৱন গঢ় দি তোলাত গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা গ্ৰহণ কৰে ।
কিশোৰ-কিশোৰীসকলৰ দ্ৰুত দেহ-মানসিক বিকাশে নিজৰ আৰু আনৰ বাবেও কিছুমান সমস্যাৰ সৃষ্টি কৰে। এই সমস্যাসমূহ জৈৱিক আৰু সামাজিক দৃষ্টিকোণৰ পৰা বিবেচনা কৰিব পাৰি। সাধাৰণতে যৌৱনপ্ৰাপ্তিয়ে কিশোৰ-কিশোৰীৰ দেহ-মনত অস্বাভাৱিক যৌন-উত্তেজনা আনি দিয়ে। আকর্ষণীয় দেহ গঠন, সংজনন ক্ষমতা আহৰণ আদিয়ে বিপৰীত লিংগৰ প্ৰতি আসক্তি বৃদ্ধি কৰে। সেয়েহে কিশোৰ-কিশোৰীসকল জৈৱিক কাৰণত আত্মনিয়ন্ত্রণহীন হোৱাটো স্বাভাৱিক। তাৰ ফলত অন্য ব্যক্তি আৰু বিষয়ৰ লগত সুস্থ সমাযোজন কৰিব নোৱাৰি নিজৰ আৰু আনৰ বাবে সমস্যাৰ সৃষ্টি কৰে।
কৈশোৰ কালছোৱা সমস্যাপীড়িত আৰু জটিলতৰ কৰি তোলাত বৰ্তমান সমাজৰ অসুস্থ প্ৰভাৱৰ ভূমিকা গুৰুত্বপূর্ণ।
কর্মবিমুখ শিক্ষা-ব্যৱস্থা, নিবনুৱা সমস্যা, ৰাজনৈতিক অস্থিৰতা, সমাজৰ নৈতিক মানদণ্ডহীনতা আদি এই ক্ষেত্ৰত উল্লেখযোগ্য। বয়ঃসন্ধি কালছোৱাক খলাবমা ডকা চাকনৈয়াৰে ভৰা সময় বুলি কোৱা হয়। ইয়াৰ কাৰণ, বিভিন্ন ধৰণৰ সমস্যাবহুল বৈশিষ্ট্যসমূহ। এই সময়ছোৱাক জটিল বুলিও কোৱা হয়। এই বিষয়ে ষ্টেনলি হ’ল (Stanley Hall) নামৰ মনোবিজ্ঞানীজনে তেওঁৰ মূল গ্রন্থ ‘Adolescence’ ত কৈছে যে, “It is known as a period of great storm and strain, storm and strife. “
অভিভাৱক, সমাজৰ অন্যান্য সদস্যসকল আৰু শিক্ষকসকলে যৌৱনৰ দেহ-মানসিক পৰিৱৰ্তনসমূহ সহজভাৱে গ্ৰহণ কৰিব নোৱাৰে। তেওঁলোকৰ যুৱ-মনৰ, ইচ্ছা-অভিৰুচি আদি পদে পদে সংঘাতৰ সন্মুখীন হ’ব লগা হয়। ইয়াৰ প্ৰতিক্ৰিয়া হিচাপে তেওঁলোকৰ দৃষ্টিভংগী আৰু অসুস্থ আচৰণে এই ক্ষেত্ৰত উভয়ৰে অনিষ্ট সাধন কৰিব পাৰে। সেইবাবে ক’ব পাৰি যে সমাজৰ অসুস্থ প্ৰভাৱ আৰু বয়ঃসন্ধি কালৰ জৈৱিক প্রয়োজনীয়তাসমূহৰ প্ৰতি সহানুভূতিশীলতাৰ অভাৱ আৰু এক উদাসীনতাৰ মনোভাৱেহে বিপদজনক অৱস্থা এটাৰ সৃষ্টি কৰিব পাৰে। যৌৱন কালত হোৱা জৈৱিক পৰিৱৰ্তনসমূহ নিতান্ত বাঞ্ছনীয় আৰু সাৰ্বজনীন ঘটনা বুলি বিবেচনা কৰিব পাৰিলে বয়ঃসন্ধিকালক বিপদজনক সময় বুলি কোৱাৰ থল নাথাকে।
