Child And Adolescent Psychology Unit 1 শিক্ষা আৰু ভাৰতীয় সংবিধান Notes, College and University Answer Bank for BA, B.com, B.sc, and Post Graduate Notes and Guide Available here, Child And Adolescent Psychology Unit 1 শিক্ষা আৰু ভাৰতীয় সংবিধান Bring Gender Equality to each Unit are provided in the list of UG-CBCS Central University & State University Syllabus so that you can easily browse through different College and University Guide and Notes here. Child And Adolescent Psychology Unit 1 শিক্ষা আৰু ভাৰতীয় সংবিধান can be of great value to excel in the examination.
Child And Adolescent Psychology Unit 1 শিক্ষা আৰু ভাৰতীয় সংবিধান
Child And Adolescent Psychology Unit 1 শিক্ষা আৰু ভাৰতীয় সংবিধান Notes cover all the exercise questions in UGC Syllabus. The Child And Adolescent Psychology Unit 1 শিক্ষা আৰু ভাৰতীয় সংবিধান provided here ensures a smooth and easy understanding of all the concepts. Understand the concepts behind every Unit and score well in the board exams.
শিক্ষা আৰু ভাৰতীয় সংবিধান
EDUCATION
CHILD & ADOLESCENT PSYCHOLOGY
শিশু আৰু কিশোৰ মনোবিজ্ঞান
অতি চমু প্রশ্নোত্তৰঃ
1. আধুনিক শিশু মনোবিজ্ঞানৰ প্ৰতিষ্ঠাপক কোন? (Who is the founder of modern child psychology?)
উত্তৰঃ জিন পিয়াজেক আধুনিক শিশু মনোবিজ্ঞানৰ প্ৰতিষ্ঠাপক হিচাপে গণ্য কৰা হয়।
2. জিন পিয়াজেটৰ জ্ঞানীয় বিকাশৰ তত্ত্বই কি সূচায়? (What does Jean Piaget’s theory of cognitive development suggest?)
উত্তৰঃ জিন পিয়াজেটৰ আনীয় বিকাশ তত্ত্বই সুচায় যে শিশুসকলে মানসিক বিকাশৰ চাৰিটা
পৃথক স্তৰৰ মাজেৰে আগবাঢ়ে ।
3. শিশু মনোবিজ্ঞানত ব্যৱহাৰ কৰা পদ্ধতিবোৰ কি কি? (What are the methods used in child psychology?)
উত্তৰঃ শিশু মনোবিজ্ঞানত ব্যবহৃত পদ্ধতিবোৰ হৈছে ক্ৰছ শাখাগত অধ্যয়ন, দ্রাঘিমা মণ্ডলীয় অধ্যয়ন আৰু ক্ষেত্র অধ্যয়ন।
4. শিশু মনোবিজ্ঞান কি? (What is child psychology?)
উত্তৰঃ শিশু মনোবিজ্ঞান হৈছে শিশুটোৰ সৰ্বাংগীন বিকাশৰ লক্ষ্যৰে এক ধাৰণা।
5. শিশু মনোবিজ্ঞানৰ উদ্দেশ্য কি? (What is the purpose of child psychology?)
উত্তৰঃ শিশু মনোবিজ্ঞান নিৰ্মাণৰ উদ্দেশ্য হৈছে শিশুসকলৰ মানসিক, শাৰীৰিক, সামাজিক আৰু সাংস্কৃতিক জীৱনৰ বিকাশ কৰা ।
6. পুতলা বা টয় বয়সে কি বুজায়? (What does toy age refer to?)
উত্তৰঃ পুতলা বয়স মানে শৈশৱকাল।
7. শিশু এটাৰ গুণাগুণ বা চৰিত্ৰৰ পৰিৱৰ্তন কিহে সূচায়? (What indicates the change in the quality or character of a child?)
উত্তৰঃ বিকাশে শিশু এটাৰ মানদণ্ড বা চৰিত্ৰৰ পৰিৱৰ্তন সুচায়।
8. ‘একাধিক বুদ্ধিমত্তাৰ তত্ত্ব’ৰ পিতৃ কোন? (Who is the father of “Theory of multiple intelligence”?)
উত্তৰঃ মালি।
9. সামাজিক নিৰ্মাণবাদৰ দৰ্শনক কোনে অধিক চাপ দিয়ে? (Who gives more stress to the philosophy of social constructivism?)
উত্তৰঃ ভিগটস্কিয়ে সামাজিক নিৰ্মাণবাদৰ দৰ্শনক অধিক চাপ দিয়ে।
10. ১২ বছৰীয়া শিশু এটাৰ বাবে সৰ্বশ্ৰেষ্ঠ সামাজিক বিকাশ স্থান কি? (What is the best place of social development for a 12 years old child?)
উত্তৰঃ ১২ বছৰীয়া শিশুৰ বাবে সামাজিক বিকাশৰ সৰ্বশ্ৰেষ্ঠ স্থান হৈছে খেলপথাৰ।
11. একাধিক বুদ্ধিমত্তাৰ তত্ত্বই কি বুজায়? (What does the Theory of Multiple Intelligence implies?)
উত্তৰঃ একাধিক বুদ্ধিমত্তাৰ তত্ত্বই বুজায় যে আৱেগিক বুদ্ধিমত্তা আইকিউৰ সৈতে সম্পর্কিত নহয়।
12. বুদ্ধিমত্তাৰ ক্ষমতা কি? (What is the capacity of intelligence?)
উত্তৰঃ বুদ্ধিমত্তাৰ ক্ষমতা হৈছে জ্ঞান আহৰণ আৰু প্ৰয়োগ কৰা।
13. গর্ভকালীন অৱস্থাত মাতৃয়ে ল’ব লগা সাৱধানতা উল্লেখ কৰা । (Mention the precautions taken by the mother during pregnancy.)
উত্তৰঃ গৰ্ভবর্তী মাতৃয়ে নিয়মীয়াকৈ স্বাস্থাৰ পৰীক্ষা কৰি স্ত্রী বিশেষজ্ঞৰ পৰা পৰামর্শ বিচাৰিব লাগে।
14. শিশু মনোবিজ্ঞান কোনে উদ্ভাৱন কৰিছিল? (Who invented child psychology?)
উত্তৰঃ জিন পিয়াজেট (Jean Piaget)।
15. শিশুৰ বিকাশ প্ৰভাৱিত কৰা আটাইতকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ কাৰকটো কি? (What is the most important factor affecting child’s development?)
উত্তৰঃ শিশু বিকাশ প্রভাবিত কৰা আটাইতকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ কাৰকটো হ’ল পৰিয়াল।
16. শিশু অধ্যয়নৰ পদ্ধতি আৰু সঁজুলিবোৰ কি কি? (What is the methods and tools of child study?)
উত্তৰঃ পর্যবেক্ষণ, সাক্ষাৎকাৰ, প্ৰশ্নাৱলী, কলা আৰু ভূমিকা পালন ।
চমু প্রশ্নোত্তৰঃ
1. শিশু মনোবিজ্ঞানৰ গুৰুত্ব কি? (What is the importance of the child psychology?)
উত্তৰঃ শিশু মনোবিজ্ঞানে শিক্ষকসকলক প্ৰতিটো শিশুৰ বাবে প্ৰযোজ্ঞা অনন্য শিক্ষণ কৌশল বিকশিত কৰাত সহায় কৰে। ই এ.ডি.এইচ.ডি, অটিজম আদিৰ দৰে শিকাৰ প্ৰভাৱ থকা লোকসকলকো বিশেষ মনোযোগ দিয়ে। শিশু মনোবিজ্ঞানৰ অধ্যয়নে শিক্ষকসকলৰ শিশুৰ মানসিক বিকাশত পলম হোৱাৰ মুখ্য কাৰণ চিনাক্ত কৰাত সহায় কৰে।
2. শিকণ আৰু শিক্ষণৰ বাবে শিশু মনোবিজ্ঞানৰ গুৰুত্ব কি? (What is the importance of child psychology to teaching and learning?)
উত্তৰঃ মনোবিজ্ঞানে শিক্ষাক ব্যক্তিগত পার্থকাৰ তত্ত্ব প্ৰদান কৰে যি প্ৰতিটো শিশুৰ মানসিক ক্ষমতা বেলেগ বেলেগ হয় আৰু বিভিন্ন গতিৰে শিকে। আজি আধুনিক যুগত শিক্ষা মনোবিজ্ঞান হৈছে শিক্ষাৰ ভেঁটি ।
3. শিশু মনোবিজ্ঞানৰ মূখ্য দিশবোৰ কি কি? (What are the key aspects of child psychology?)
উত্তৰঃ শিশু মনোবিজ্ঞানীসকলে শিশু বিকাশৰ প্ৰতিটো দিশ বুজাবলৈ চেষ্টা কৰে, যাৰ ভিতৰত আছে শিশুৱে কেনেদৰে শিকে, চিন্তা কৰে, আদান-প্ৰদান কৰে আৰু তাৰ চাৰিওফালৰ লোকসকলক আৱেগিকভাৱে সঁহাৰি দিয়ে, বন্ধু বনায়, আৱেগ বুজায় আৰু নিজৰ ব্যক্তিত্ব, স্বভাৱ আৰু দক্ষতাৰ বিকাশ কৰে।
4. শৈশৱৰ পৰ্যায়ৰ গুৰুত্ব কি? (What is significance about childhood stage?)
উত্তৰঃ প্ৰাৰম্ভিক শিশু বিকাশে জীৱনজোৰা শিক্ষা, আচৰণ আৰু স্বাস্থ্যৰ ভেঁটি স্থাপন কৰে। শিশুৱে শৈশৱৰ আৰম্ভণিতে কৰা অভিজ্ঞতাই মগজু আৰু শিশুৰ শিকাৰ আনৰ সৈতে মিলা মিছা কৰা দৈনন্দিন চাপ আৰু প্ৰত্যাহ্বানৰ প্ৰতি সঁহাৰি দিয়াৰ সামঞ্জস্য কঢ়িয়ায়।
5. বিকাশমূলক মনোবিজ্ঞানৰ ইতিহাস কি? (What is the history of developmental psychology?)
উত্তৰঃ এক নিৰ্দিষ্ট অনুশাসন হিচাপে বিকাশমূলক মনোবিজ্ঞানৰ উত্তৰ ১৮৮২ চনত অনুসরণ কৰিব পাৰি যেতিয়া উইলহেল্ম প্রিয়বে (এজন জার্মান শৰীৰতত্ত্ববিদ) ‘The mind of the child’ শীর্ষক এখন কিতাপ প্ৰকাশ কৰিছিল। কিতাপখনত প্রিয়ৰে জন্মৰ পৰা আঢ়ৈ বছৰলৈকে নিজৰ ছোৱালীৰ বিকাশৰ বিষয়ে বর্ণনা কৰিছে।
6. শিশু বিকাশৰ পাঁচটা মুখ্য দৃষ্টিভংগী কি কি? (What is the perspective of child development?)
উত্তৰঃ শিশু বিকাশৰ পাঁচটা মুখ্য দৃষ্টিভংগী হ’ল —
(ক) মনোবিশ্লেষণমূলক।
(খ) আচৰণগত।
(গ) জ্ঞানীয়।
(ঘ) প্ৰসংগ। আৰু
(ঙ) বিৱৰ্তনশীল।
7. শিশু মনোবিজ্ঞানৰ মুখ্য উদ্দেশ্যবোৰ কি কি? (What are the key aspects of child psychology?)
উত্তৰঃ শিশু মনোবিজ্ঞানৰ মুখ্য উদ্দেশ্য হৈছে এক বস্তুনিষ্ঠ জন আধার একত্রিত করা য সাধাৰণতে শৈশৱৰ প্ৰকৃতি আৰু লগতে ব্যক্তিগত শিশুৰ স্বকীয় বৈশিষ্ট্য দুয়োটাৰ বিষয়ে অন্তদৃষ্টি প্ৰদান কৰিব পাৰে।
8. শিশু মনোবিজ্ঞানৰ পৰিসৰ কি? (What is the scope of child psychology?)
উত্তৰঃ শিশু মনোবিজ্ঞানীজনে শিশু এটাৰ বিকাশৰ ওপৰত বৈজ্ঞানিক গৱেষণা কৰে। তেওঁ গ্ৰাহকৰ সৈতে কাম কৰে আৰু সংশ্লিষ্ট শিশুসকলক কেইবাটাও মানসিক পৰীক্ষা প্ৰদান কৰি শিক্ষাৰ বিকাৰ, বিকাশজনিত বিকাৰ, আৰু সামাজিকীকরণ বিদ্যাৰ নিৰ্ণয় আৰু চিকিৎসা কৰিবলৈ চেষ্টা কৰে।
9. শিক্ষাৰ ক্ষেত্ৰত শিশু মনোবিজ্ঞানৰ গুৰুত্ব কি? (What is the importance of child psychology in education?)
উত্তৰঃ শিশু মনোবিজ্ঞানে শিক্ষক আৰু সম্ভাব্য শিক্ষকসকলক শিক্ষার্থীৰ বৈশিষ্ট্যৰ পাৰ্থক্য বুজাত সহায় কৰিব পাৰে। শ্ৰেণীকোঠাত অনুকূল সামাজিক আৱেগিক বতৰ সৃষ্টি কৰাত শিক্ষকসকলক সহায় কৰাত শিশু মনোবিজ্ঞানে এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে, যাতে শ্ৰেণীকোঠাত শিকণৰ প্ৰক্ৰিয়াটো উৎপাদনশীল হ’ব পাৰে।
10. শিশু মনোবিজ্ঞানৰ পাঁচটা মৌলিক ক্ষেত্র কি কি? (What are the FIVE importance of child psychology?)
উত্তৰঃ শিশু মনোবিজ্ঞানৰ পাঁচটা মৌলিক ক্ষেত্ৰ হৈছে-
(ক) বিক্যাশ।
(খ) ধাৰাবাহিকতাৰ ক্রম।
(গ) আচৰণ।
(ঘ) আবেগ।
(ঙ) সামাজিকীকৰণ।
11. শিশু মনোবিজ্ঞান কি? (What Is Child Psychology?)
উত্তৰঃ শিশু মনোবিজ্ঞান হৈছে অৱচেতন আৰু সচেতন শৈশৱৰ বিকাশৰ অধ্যয়ন। শিশু মনোবিজ্ঞানীসকলে তেওঁলোকৰ মানসিক বিকাশ বুজিবলৈ শিশুৱে তেওঁলোকৰ পিতৃ-মাতৃ, নিজৰ আৰু পৃথিৱীৰ সৈতে কেনেদৰে আদান-প্রদান কৰে সেয়া লক্ষ্য কৰে।
12. শিশুবিকাশক প্রভাবিত করা মানসিক কাৰকবোৰ কি কি? (What are the psychological factors that influence child development?)
উত্তৰঃ আত্ম-সম্মান, বিদ্যালয়, প্রতিপালন, সামাজিক চাপ আৰু অন্যান্য বিষয়বোৰ শিশু মনোবিজ্ঞানীসকলৰ বাবে যথেষ্ট আগ্রহী যি শিশুসকলক স্বাস্থ্যকৰ আৰু উপযুক্ত উপায়েৰে বিকাশত সহায় কৰিবলৈ চেষ্টা কৰে।
13. শিশুবিকাশক প্ৰভাৱিত কৰা সামাজিক কাৰকবোৰ কি কি? (What are the social factors affecting child development?)
উত্তৰঃ শিশু বিকাশক প্রভাবিত কৰা সামাজিক কাৰকবোৰ হ’ল— জ্ঞানীয় আৰু শৈক্ষিক প্রাপ্তি, বিপদাশংকা লোৱাৰ আচৰণ, আৱেগিক, মানসিক সুস্থতা, অনুপ্রেরণা আৰু শাৰীৰিক স্বাস্থ্য, প্রতিপালন আৰু পাৰিবাৰিক প্ৰভাৱ।
14. মানসিক বিকাশৰ অৰ্থ কি? (What is psychological factor of development?)
উত্তৰঃ মানসিক বিকাশ মানুহৰ জ্ঞানীয়, আৱেগিক, বৌদ্ধিক আৰু সামাজিক সামঞ্জস্যৰ বিকাশ আৰু সাধাৰণ জীৱনকালত, শৈশৱৰ পৰা বৃদ্ধ বয়সলৈ কাৰ্যকৰী হোৱা। বিকাশমূলক মনোবিজ্ঞান হিচাপে জনাজাত অনুশাসনৰ বিষয়বস্তু।
15. নেতিবাচক ঘৰুৱা পৰিৱেশে শিশুৰ বিকাশত কেনেদৰে প্ৰভাৱ পেলায়? (How does a negative home environment affect a child’s development?)
উত্তৰঃ ঘৰৰ পৰিৱেশে আনকি শিশুৰ মগজুৰ বিকাশকো প্ৰভাৱিত কৰিব পাৰে। বিপদাশংকাৰ কাৰক হৈছে এক স্থিতি যি পৰিসাংখ্যিকভাৱে এটা প্ৰদত্ত ফলাফলৰ সৈতে সম্পর্কিত। উদাহৰণস্বৰূপে, দৰিদ্ৰতাৰ মাজত ডাঙৰ হোৱা শিশুৱে আন শিশুৰ তুলনাত উচ্চ বিদ্যালয়ৰ পৰা বাহিৰ হোৱাৰ সম্ভাৱনা অধিক। তেনেহ’লে, উচ্চ বিদ্যালয় এৰি যোৱাৰ বাবে দৰিদ্ৰতা হৈছে এক বিপদাশংকাৰ কাৰক।
16. নৈতিক বিকাশক প্ৰভাৱিত কৰা কাৰকবোৰ কি কি? (What are the factors affecting moral development?)
উত্তৰঃ নৈতিক বিকাশ পাৰস্পৰিক কাৰকৰ দ্বাৰা শক্তিশালীভাবে প্রভাৱিত হয়, যেনে — পৰিয়াল, সহকৰ্মী আৰু সংস্কৃতি। আন্তঃব্যক্তিগত কাৰকে নৈতিক বিকাশকো প্ৰভাৱিত কৰে, যেনে— জ্ঞানীয় পৰিবৰ্ত্তন, আবেগ আৰু প্লায়ুবিকাশ।
17. শিশু বিকাশক অধ্যয়ন কৰিবলৈ আমি কি কি পদ্ধতি ব্যৱহাৰ কৰো? (What methods do we use to study child development?)
উত্তৰঃ শিশু বিকাশক অধ্যয়ন কৰিবলৈ আমি নিম্নলিখিত পদ্ধতিবোৰ ব্যৱহাৰ কৰো—
নিদানিক সাক্ষাৎকাৰঃ প্ৰতিটো বিষয়ৰ ওপৰত গভীৰ ভাৱে গুৰুত্ব দিয়া।
প্রকৃতিবাদী পৰ্যবেক্ষণঃ শিশুসকলক তেওঁলোকৰ সচৰাচৰ পৰিৱেশত অধ্যয়ন কৰা ঘৰ, খেল, বিদ্যালয়।
সংগঠিত পর্যবেক্ষণঃ শিশুসকলক পৰিকল্পনা কৰা কাম বা পৰিস্থিতিত জড়িত অধ্যয়ন কৰাৰ ওপৰত আধাৰিত গৱেষণা, সাধাৰণতে পৰীক্ষাগাৰত ।
18. শিশু অধ্যয়নৰ পৰ্যবেক্ষণ পদ্ধতি কি কি? (What is observation method of child study?)
উত্তৰঃ পৰ্যৱেক্ষণমূলক শিশু অধ্যয়ন প্ৰায়ে পৰীক্ষামূলক গৱেষণাৰ দিশত প্ৰথম পদক্ষেপ। শিশু পর্যবেক্ষণ হৈছে শিশুৱে তেওঁলোকৰ চাৰিওফাল আৰু আন লোকৰ সৈতে বার্তালাপ কৰাৰ সময়ত চোৱা, শুনা, প্রশ্ন কৰা, নথিভুক্ত কৰা আৰু তেওঁলোকৰ পৰ্যবেক্ষণ কৰা শব্দ আৰু কাৰ্যবোৰ বিশ্লেষণ কৰাৰ পদ্ধতি ।
19. বিকাশক প্রভাৱিত কৰা কাৰকবোৰ কি কি? (What are the factors affecting development?)
উত্তৰঃ বিকাশক প্ৰভাৱিত কৰা কাৰকবোৰ হ’ল—
(ক) গৰ্ভধাৰণ।
(খ) পৰিৱেশ।
(গ) লিংগ।
(ঘ) হৰমন।
(ঙ) ব্যায়াম।
(চ) পুষ্টি।
20. শিশুবিকাশ প্রভাবিত কৰা ইতিবাচক আৰু নেতিবাচক কাৰকবোৰ কি কি? (What are the positive and negative factors which affect child development?)
উত্তৰঃ শিশুবিকাশ প্রভাবিত কৰা ইতিবাচক আৰু নেতিবাচক কাৰকবোৰ হ’ল—
(ক) বংশগতি।
(খ) পৰিৱেশ।
(গ) যৌনতা।
(ঘ) ব্যায়াম আৰু স্বাস্থ্য।
(ঙ) হৰমন।
(চ) পুষ্টি।
(ছ) পাৰিবাৰিক প্ৰভাৱ।
(জ) ভৌগোলিক প্ৰভাৱ ।
21. শিশু মনোবিজ্ঞানৰ দুটা বিশেষত্ব উল্লেখ কৰা । (Mention two characteristics of child psychology.)
উত্তৰঃ শিশু মনোবিজ্ঞানৰ দুটা বিশেষত্ব হৈছে—
(ক) ইয়াৰ কেন্দ্ৰবিন্দু হৈছে শিশু ।
(খ) ইয়াৰ অধীনত শিশুৰ আচৰণ মানসিক পদ্ধতিৰ ওপৰত আধাৰিত কৰি অধ্যয়ন কৰা হয়।
22. শিশু মনোবিজ্ঞানৰ নীতিবোৰ কি কি? (What are the principles of child psychology?)
উত্তৰঃ শিশু মনোবিজ্ঞানৰ নীতিবোৰ হৈছে—
(ক) মনোবিশ্লেষণমূলক তত্ত্ব।
(খ) আচৰণবাদী তত্ত্ব।
(গ) জ্ঞানীয় তত্ত্ব।
ৰচনাধর্মী প্রশ্নোত্তৰঃ
1. শিশু মনোবিজ্ঞান কিয় গুৰুত্বপূৰ্ণ? (Why Is Child Psychology Important?)
উত্তৰঃ অভিভাৱকসকলে বিচাৰে যে তেওঁলোকৰ সন্তানৰ স্বাস্থ্যৰ বিকাশ হওঁক, কিন্তু শিশুৰ আচৰণ বিকাশৰ স্বাভাৱিক স্তৰৰ লক্ষণ নে অস্বাভাৱিকতাৰ লক্ষণ সেয়া সদায় স্পষ্ট নহয়। শিশু এটাৰ স্বাভাৱিক আৰু অস্বাভাৱিক মানসিক আৰ্হি বুজি পোৱাটোৱে অভিভাৱকসকলক তেওঁলোকৰ সন্তানৰ সৈতে কেনেদৰে সৰ্বশ্ৰেষ্ঠ যোগাযোগ আৰু সংযোগ কৰিব লাগে সেয়া বুজাত সহায় কৰিব পাৰে, আৱেগ নিয়ন্ত্ৰণ ৰখাৰ বাবে তেওঁলোকৰ সন্তানক মোকাবিলা কৰাৰ প্ৰণালী শিকাব পাৰে আৰু প্ৰতিটো নতুন বিকাশৰ পৰ্যায়ত তেওঁলোকৰ সন্তানক উন্নতি আৰু বিকাশত সহায় কৰিব পাৰে ।
শিশু মনোবিজ্ঞানীসকলে আগতীয়াকৈ অস্বাভাবিক আচৰণ চিনাক্ত কৰিব পাৰে, সাধাৰণ আচৰণগত সমস্যা যেনে শিকাৰ সমস্যা, অতিসক্রিয়তা বা উদ্বেগ চিনাক্ত কৰাত সহায় কৰিব পাৰে আৰু শিশুসকলক শৈশৱৰ প্ৰাৰম্ভিক আঘাতৰ মাজেৰে কাম কৰাত সহায় কৰিব পাৰে। এইবোৰে বিকাশৰ বিলম্ব বা আত্মমগ্নতাৰ দৰে অস্বাভাৱিকতা প্ৰতিৰোধ, মূল্যাঙ্কন আৰু নিৰ্ণয় কৰাত সহায় কৰিব পাৰে।
2. বিকশিত মনোবিজ্ঞানৰ অৰ্থ কি? বিকাশাত্মক মনোবিজ্ঞানৰ কেইটামান সংজ্ঞা উল্লেখ কৰা। (What does developed psychology mean? Mention a few definitions of developmental psychology.)
উত্তৰঃ বিকশিত মনোবিজ্ঞানে ব্যক্তিৰ বৃদ্ধি আৰু বিকাশৰ সামগ্ৰীক ধাৰণাক বুজায়। বিকশিত মনোবিজ্ঞানে শিশুৰ জন্মৰ আগৰ সময়ৰ পৰা মৃত্যুৰ আগমুহূৰ্তলৈকে হোৱা পৰিৱৰ্তন আৰু বিকাশক সামৰি অধ্যয়ন কৰে। ইয়াৰ পৰিসৰ যথেষ্ট বহল। বিকশিত মনোবিজ্ঞানে বিভিন্ন উপাদান যেনে— বংশগতি, পৰিৱেশ আদি বিষয়েও অধ্যয়ন কৰে। বিকশিত মনোবিজ্ঞানে বিকাশৰ দ্বাৰা হোৱা পৰিৱৰ্তনে ব্যক্তিৰ আচৰণত কিদৰে প্ৰভাৱ পৰে সেই বিষয়েও অধ্যয়ন কৰে। শিশুৰ বিকাশ আৰু প্ৰকৃতি সম্বন্ধে বিকশিত মনোবিজ্ঞানে বিজ্ঞানসন্মত অধ্যয়ন কৰে।
বিকাশাত্মক মনোবিজ্ঞানৰ সংজ্ঞাসমূহ তলত দিয়া হ’ল—
(ক) জৰ্জ বাটাৰৱৰ্থ আৰু মাৰগাৰেট হেৰিচ্ (George Butterworth and Margaret Harris) ৰ মতে, বিকশিত মনোবিজ্ঞান হ’ল – বয়সভিত্তিক পৰিৱৰ্তনমূলক অভিজ্ঞতা আৰু আচৰণ সম্বন্ধে কৰা বিজ্ঞানসম্মত বোধ।
(খ) মনোবিজ্ঞানী লা ব’ভি (La Bouvier) এ কৈছে, “বিকশিত মনোবিজ্ঞান একমাত্র বিৱৰণেই নহয়, বৰঞ্চ পূৰ্বৰ অনুষংগিক সম্বন্ধ আৰু বয়স সম্বন্ধীয় আচৰণৰ পৰিৱৰ্তনৰ এক ব্যাখ্যাকৰণ প্ৰক্ৰিয়া”।
(গ) চিগেল (Siegel) ৰ মতে, “পৰিবর্ধন বা বিকাশাত্মক মনোবিজ্ঞান হৈছে বয়স আৰু স্তসমূহৰ আগতীয়া অৱস্থা”।
বিভিন্নজন মনোবিদে শিশুৰ বিকাশ সম্বন্ধীয় গভীৰ অধ্যয়ন কৰি বিভিন্ন তত্ত্ব আগবঢ়াইছে। যেনে— প্ৰেয়াৰ (Prayer), টেনলি হ’ল (Stanley Hall), আলফ্রেড বিনে (Alfred Binet) চিলমাণ্ড ফ্রয়েড (Sigmund Freud) বাটন (Watson) আদি শিশুৰ বিকাশ সম্বন্ধে তত্ত্ব আগবঢ়োৱা বিখ্যাত মনোবৈজ্ঞানিক।
3. বিকাশাত্মক মনোবিজ্ঞানৰ প্ৰকৃতিসমূহ উল্লেখ কৰা । (Mention the nature of developmental psychology.)
উত্তৰঃ বিকাশাত্মক মনোবিজ্ঞানৰ প্ৰকৃতিসমূহ তলত উল্লেখ কৰা হ’ল—
(ক) বিকাশাত্মক মনোবিজ্ঞান হৈছে মনোবিজ্ঞানৰ এটা শাখা।
(খ) বিকাশাত্মক মনোবিজ্ঞানে গর্ভকালীন বা জন্মপূৰ্ব আৰু জন্মৰ পিছৰ কাল। যেনে শৈশৱকাল, বাল্যকাল, কৈশোৰ কাল আৰু প্ৰাপ্তবয়স্ক কালৰ বিকাশৰ স্তৰক সাবি লৈছে।
(গ) বৃদ্ধি আৰু বিকাশৰ মাজত ঘনিষ্ট সম্পর্ক আছে। বিকশিত মনোবিজ্ঞানে শাৰীৰিক মানসিক, আৱেগিক, সামাজিক, নৈতিক দিশৰ অধ্যয়ন কৰে।
(ঘ) বয়সৰ লগে লগে ব্যক্তিৰ জীৱনলৈ যি পৰিৱৰ্তন হয় তাৰ ফলত বিভিন্ন প্ৰকাৰৰ বিকাশ এটাৰ ওপৰত আনটো নিৰ্ভৰশীল। বিকাশাত্মক মনোবিজ্ঞানে বিকাশৰ এই প্ৰতিটো দিশৰে অধ্যয়ন কৰে।
(ঙ) বিকাশাত্মক মনোবিজ্ঞান হ’ল এক বস্তুনিষ্ঠ বা প্রত্যক্ষ বিজ্ঞান (Positive Science)। ই বাস্তৱভিত্তিক বিকাশৰ লগত জড়িত আচৰণসমূহ অধ্যয়ন কৰে।
(চ) বিকাশাত্মক মনোবিজ্ঞান এক অবিৰত বিকাশ প্রক্রিয়া। অবিৰত বিকাশ হিচাপে ই বিকাশৰ প্ৰত্যেক স্তৰৰ পৰিৱৰ্তনৰ বিষয়ে অধ্যয়ন কৰে।
(ছ) বিকাশাত্মক মনোবিজ্ঞানে বিকাশৰ বহুমুখী দিশ সামৰি লয়। শাৰীৰিক, মানসিক, আৱেগিক, নৈতিক, আধ্যাত্মিক আদি দিশৰ পৰিৱৰ্তনৰ লগত এই মনোবিজ্ঞান জড়িত হৈ থাকে ।
(জ) বিকশিত মনোবিজ্ঞান হৈছে এক অবিৰত বিৰামহীন আৰু দীৰ্ঘম্যাদী সামগ্রিক প্রক্রিয়া।
(ঝ) বিকাশাত্মক মনোবিজ্ঞান হৈছে এক অবিৰত বা নিরবচ্ছিন্ন এক প্ৰক্ৰিয়া। ই বিকাশৰ স্তসমূহ বিৰামবিহীনভাৱে অধ্যয়ন কৰে।
(ঞ) বিকাশাত্মক মনোবিজ্ঞানে ব্যক্তি পাৰ্থক্যৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে। বিকাশৰ গুণগত আৰু পৰিমাণগত পৰিৱৰ্তন ব্যক্তিভেদে ভিন্ ভিন্ হয় ।
4. শিশুৰ বিকাশত পৰিৱেশৰ ভূমিকাৰ বিষয়ে লিখা । (Write about the role of environment in child development?)
উত্তৰঃ মাতৃগৰ্ভত ভ্রূণে স্থিতি লাভ কৰা সময়ৰ পৰা মৃত্যুলৈকে ব্যক্তিৰ জীৱন প্ৰক্ৰিয়াত বংশগতীয় উপাদানৰ দৰে পৰিবেশীয় উপাদানেও এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰা দেখা যায়। গৰ্ভধাৰণৰ অৱস্থাত (Pregnancy period) ভ্রূণৰ বিকাশৰ বাবে পুষ্টিকৰ খাদ্যৰ প্রয়োজনীয়তা যথেষ্ট আছে। পুষ্টিকৰ খাদ্যৰ অভাৱত বা ধৰ্মীয় ৰীতি-নীতিৰ ফলত মাতৃয়ে উপযুক্ত খাদ্য গ্ৰহণ নকৰিলে জগৰ গঠনত বাধাৰ সৃষ্টি হয়। অর্থাৎ জগৰ উপযুক্ত গঠন নহয় বাবে মস্তিষ্কৰ বিকাশতো বাধাৰ সৃষ্টি হয়। ফলত জন্মৰ পিছৰ কালছোৱাত শিশু মানসিক বা বৌদ্ধিকভাৱে পিছপৰা বা অনগ্ৰসৰ হয়।
গর্ভকালীন অৱস্থাত মাতৃগৰাকীয়ে ভ্রূণক উপযুক্ত পৰিৱেশ প্ৰদান কৰিবলৈ অহৰহ চেষ্টা কৰিব লাগে। কিয়নো, মাতৃগৰ্ভৰ ভিতৰতেই শিশুৰ বৃদ্ধি আৰু বিকাশ প্ৰক্ৰিয়া আৰম্ভ হয় । তাৰ বাবে মাতৃগৰাকীয়ে পুষ্টিকৰ খাদ্য গ্ৰহণ কৰি দৈহিক বৃদ্ধিত সহায় কৰিব লাগে। মাতৃগৰাকীয়ে বিশ্ৰামৰ লগতে সৎ কৰ্ম, সৎ চিন্তা (ধৰ্মীয় আৰু শাস্তিমূলক চিন্তা) কৰি মন সুস্থ ৰাখিব লাগে । মাতৃগৰাকীয়ে স্বাস্থ্যসম্মত বিষয়ৰ আলোচনা চিকিৎসকৰ লগত নিয়মিয়াকৈ কৰিব লাগে। মাতৃগৰাকীয়ে স্বাস্থ্য সম্পৰ্কীয় দিহা পৰামৰ্শ চিকিৎসকৰ পৰা ল’ব লাগে। শিশুৰ স্বাস্থ্যৰ বাবে মাতৃয়ে যাত্ৰা পৰিহাৰ কৰিব লাগে। গ্রীক দার্শনিক প্লেটো আৰু এৰিষ্ট’টলে গর্ভকালীন পৰিৱেশ সম্পর্কে মতামত দাঙি ধৰিছিল। মাতৃগৰাকীয়ে ৰাগিয়াল বস্তু সেৱনৰ পৰা বিৰত থাকিব লাগে। ৰাগিয়াল বস্তুক সেৱনৰ ফলত হৃৎস্পন্দন, ৰক্তসঞ্চালন আৰু স্নায়বিক গঠন আদিত বাধাৰ সৃষ্টি কৰে। গৰ্ভকালীন মাতৃৰ হিমগ্ল’বিনৰ পৰিমাণ সময়ে সময়ে জুখিব লাগে। অন্যথা শিশুটিও এনিমিয়া, টকসিমিয়া ৰোগত আক্ৰান্ত হ’ব পাৰে। মাতৃৰ বয়স এটা গুৰুত্বপূৰ্ণ উপাদান। কিয়নো, ভ্রূণৰ সুস্থ বিকাশৰ বাবে মাতৃগৰাকীৰ বয়স উপযুক্ত হোৱা উচিত। মাতৃগৰাকী চল্লিশ বছৰৰ ওচৰ হ’লে ভ্রূণৰ দৈহিক গঠন অস্বাভাৱিক হৈ উঠে। মাতৃগৰাকীৰ দেহৰ পৰা নিঃসৃত হোৱা এণ্ডোক্রাইন গ্রন্থিয়েদি হৰমনৰ পৰিমাণ যথেষ্ট নহয় বাবে আগৰ দৈহিক গঠন মন্থৰ হয় ৷
প্ৰাণ আৰু গৰ্ভকালীন মাতৃৰ মাজৰ সম্বন্ধ নিবিড়। কিয়নো, গর্ভকালীন অৱস্থাত মাতৃয়ে কৰা ভাবনা, চিন্তা, আবেগ- অনুভূতি আদি প্ৰণটোৰ ওপৰত প্ৰত্যক্ষ প্রভাৱ পৰে। মাতৃগৰাকী আৰু গৰ্ভস্থ সন্তানৰ মাজত এক স্মায়রিক সম্পর্ক থাকে। সেয়েহে মাতৃগৰাকী এটা সুস্থ পৰিবেশত থকাটো প্রয়োজনীয়। গৰ্ভৱতী মাতৃগৰাকী দীর্ঘদিন যৰি মানসিক অশান্তি, উৎকণ্ঠা, উদ্বেগ, ভয়, ক্রোধ, দুঃখ আদিত ভুগি থাকিলে দেহ-গ্রন্থিসমূহৰ ৰাসায়নিক প্ৰক্ৰিয়া অস্বাভাৱিক হৈ উঠিব পাৰে। এনেধৰণৰ অস্বাভাৱিক পৰিৱেশে ভ্রূণৰ অনিষ্ট কৰিব পাৰে ।
5. বিকাশাত্মক মনোবিজ্ঞানৰ পদ্ধতিসমূহ কি কি? বিকশিত মনোবিজ্ঞানৰ যিকোনো এটা পদ্ধতিৰ সবলতা আৰু দুৰ্বলতাৰ বিষয়ে উল্লেখ কৰা। (What are the methods of developmental psychology? Mention the strengths and weaknesses of any one of the developed psychology approaches.)
উত্তৰঃ বিকাশাত্মক মনোবিজ্ঞান অধ্যয়নৰ বিভিন্ন পদ্ধতিসমূহ হ’ল— শিশুকেন্দ্রিক শিক্ষাই শিশুৰ মানসিক বিকাশৰ অৰ্থে বিভিন্ন ধৰণৰ শিক্ষাদান পদ্ধতিৰ উদ্ভাৱন কৰিছে। শিশুৰ বিকাশৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰা পদ্ধতিসমূহ হৈছে- মন্টেচৰী পদ্ধতি, কিণ্ডারগার্টেন পদ্ধতি আদি ।
শিশুৰ বিকাশ প্ৰক্ৰিয়াক অধ্যয়ন কৰিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা পদ্ধতিসমূহ তলত উল্লেখ কৰা হ’ল—
(ক) নিৰীক্ষণ বা পর্যবেক্ষণ পদ্ধতি (Observation method)।
(খ) পৰীক্ষণ পদ্ধতি (Experimental method)।
(গ) জীৱনী অধ্যয়নমূলক পদ্ধতি (Biological Method)।
(ঘ) ঘটনা বিৱৰণী পদ্ধতি (Case study or case history method)।
(ঙ) মনোদৈহিক পদ্ধতি (Psychophysical study)।
(চ) জিনেটিক পদ্ধতি (Genetic method)।
(ছ) প্রক্ষিপ্ত পদ্ধতি (Projective method)।
(জ) মান-নিৰূপক কাঠী (Rating scale)।
(ঝ) মনো-বিশ্লেষণ পদ্ধতি (Psycho-analysis method)।
(ঞ) পৰিসংখ্যা পদ্ধতি (Statistical method)।
(ক) পর্যবেক্ষণ পদ্ধতি বা নিৰীক্ষণ পদ্ধতিঃ বিকশিত মনোবিজ্ঞানৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ পদ্ধতি হ’ল পৰ্যবেক্ষণ পদ্ধতি। পর্যবেক্ষণ পদ্ধতিত পর্যবেক্ষকে ব্যক্তিৰ বিকাশৰ বিভিন্ন দিশৰ আচৰণ সম্বন্ধে নিৰীক্ষণ কৰে। শিশু এটি গৰ্ভত স্থিতি লাভ কৰাৰ পৰা জন্মৰ পৰৱৰ্তী পৰ্যায়লৈকে নিৰীক্ষণ কৰে। শিশুৰ জন্মপূর্ব অৱস্থা প্ৰত্যক্ষভাৱে নিৰীক্ষণ কৰিব নোৱাৰিলেও বিশেষজ্ঞসকলে বিভিন্ন যন্ত্ৰৰ সহায়ত নিৰীক্ষণ কৰি শিশুৰ বিকাশ সম্পর্কে তথ্য সংগ্ৰহ কৰি ৰাখে। জন্মৰ পিছত শিশুসকলৰ আচৰণ নিয়ন্ত্রিত বা অনিয়ন্ত্ৰিতভাৱে নিৰীক্ষণ কৰে। পৰ্যবেক্ষণ দুই ধৰণৰ; যেনে— অংশীদাৰ নিৰীক্ষণ (Participant observation) আৰু অ-নিৰীক্ষণ (Non participant)।
পর্যবেক্ষকে কিছুমান দিশ নিৰীক্ষণ কৰি তথ্য সংগ্ৰহ কৰে। তথ্য আহৰণৰ ক্ষেত্ৰত পৰ্যবেক্ষকে পৰ্যবেক্ষণ কৰোতাজনৰ লগত মিলিজুলি কাম কৰিলে তাক অংশীদাৰ হিচাপে গম নোপোৱাকৈ সিহঁতৰ আচৰণ পৰ্যবেক্ষণ কৰিব পাৰে। একেদৰে পৰ্যবেক্ষকে নিৰীক্ষণকাৰীয়ে গম নোপোৱাকৈ সিহঁতৰ পৰা আঁতৰত থাকি তথ্য সংগ্ৰহ কৰাক অ-নিৰীক্ষণ বুলি কোৱা হয়। মনোবৈজ্ঞানীক দৃষ্টিকোণৰ পৰা চালে দেখা যায় যে, আচৰণৰ শুদ্ধ বিশ্লেষণ নিৰ্ভৰ কৰে স্পষ্ট, উদ্দেশ্যপূর্ণ আৰু উপযুক্ত নিৰীক্ষণৰ ওপৰত। নিৰীক্ষকজন দক্ষ আৰু প্ৰশিক্ষণপ্ৰাপ্ত হ’ব লাগিব। নিৰীক্ষণ কার্য শুদ্ধ নহ’লে উচিত তথ্য সংগ্ৰহ নহয়। নিৰীক্ষণ কাৰ্যৰ সবলতা আৰু দুৰ্বলতা আছে। নিৰীক্ষণ কাৰ্যৰ সবলতসমূহ তলত নিয়া ধৰণৰ —
পর্যবেক্ষণ বা নিৰীক্ষণ পদ্ধতিৰ সবলতাঃ
নিৰীক্ষণ পদ্ধতিৰ সুবিধা বা সবলতা তলত দিয়া হ’ল—
(ক) শিশুৰ আচৰণ অধ্যয়নৰ বাবে ই উপযোগী পদ্ধতি।
(খ) ই বাস্তবভিত্তিক হোৱা বাবে ইয়াৰ পৰা পোৱা তথ্যসমূহ অধিক নিৰ্ভৰযোগ্য হোৱাৰ সম্ভাবনা থাকে।
(গ) অন্তর্মুখী ব্যক্তিত্বৰ ব্যক্তিৰ আচৰণ নিৰীক্ষণ কৰিবলৈ এই পদ্ধতি উপযোগী।
(ঘ) এই পদ্ধতিৰ বাবে পৰীক্ষাগাৰৰ জটিল নিয়ন্ত্ৰিত পৰিস্থিতিৰ প্ৰয়োজন নহয়।
(ঙ) স্বাভাৱিক বাহ্যিক পৰিৱেশত ব্যক্তিৰ আচৰণ অধ্যয়ন কৰা হয় বাবে নিৰীক্ষিত ব্যক্তিয়ে কৃত্রিম আচৰণ প্ৰদৰ্শন কৰিব নোৱাৰে।
(চ) এই পদ্ধতিৰে ব্যক্তিৰ আচৰণ অতি সহজ সৰলভাৱে নিৰীক্ষণ কৰা হয় ।
(ছ) শ্ৰেণীকোঠাৰ বাহিৰত আৰু ভিতৰত শিক্ষাৰ্থীৰ আচৰণ এই পদ্ধতিৰে অতি সহজে অধ্যয়ন কৰা হয়।
পর্যবেক্ষণ বা নিৰীক্ষণ পদ্ধতিৰ দুৰ্বলতাঃ
নিৰীক্ষণ পদ্ধতিৰ সবলতা থাকিলেও ইয়াৰ কিছুমান দুৰ্বলতাও আছে। তলত সেইবোৰ উল্লেখ কৰা হ’ল—
(ক) ইয়াত ব্যক্তি নিষ্ঠতাৰ প্ৰভাৱ পৰা দেখা যায়।
(খ) পৰিৱেশ আৰু পৰিস্থিতি অনুযায়ী মানুহৰ আচৰণ সলনি হোৱাৰ ফলত নিৰীক্ষণত জটিলতা আহিব পাৰে ।
(গ) নিৰীক্ষণ পদ্ধতিৰ জৰিয়তে অতি কম সংখ্যক ব্যক্তিৰ আচৰণ নিৰীক্ষণভিত্তিক বিশ্লেষণ কৰাটো জটিল ।
(ঘ) ব্যক্তিগত বৈষম্যৰ ওপৰত গুৰুত্ব প্ৰদান কৰা নহয় ।
(ঙ) ব্যক্তিৰ আচৰণৰ স্থায়ী স্বৰূপ ব্যাখ্যা কৰা কঠিন হৈ পৰে ।
6. শিশু মনোবিজ্ঞানৰ পাঁচটা মৌলিক ক্ষেত্র সম্পর্কে আলোচনা কৰা। (Discuss the five basic areas of child psychology.)
উত্তৰঃ শিশু মনোবিজ্ঞানৰ পাঁচটা মৌলিক ক্ষেত্র সম্পর্কে তলত আলোচনা কৰা হ’ল—
(ক) উন্নয়নঃ শিশু বিকাশৰ তিনিটা ক্ষেত্ৰৰ শাৰীৰিক বিকাশ হৈছে—
(১) শাৰীৰিক দেহৰ পৰিৱৰ্তন। এইবোৰ সাধাৰণতে তুলনামূলকভাৱে স্থিৰ, অনুমানযোগ ক্ৰমত হয়। ইয়াত কিছুমান দক্ষতা আহৰণ অন্তর্ভুক্ত থাকে, যেনে— স্থূল- গতিশীল আৰু সূক্ষ্ম-গতিশীল সমন্বয় ।
(২) জ্ঞানীয় বা বৌদ্ধিক বিকাশ, শিশুৱে জ্ঞান আহৰণ কৰিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা প্ৰক্ৰিয়াবোৰ বুজায়। ইয়াত ভাষা, চিন্তা, যুক্তি আৰু কল্পনা অন্তৰ্ভুক্ত থাকে।
(৩) সামাজিক আৰু আৱেগিক বিকাশ ইমানেই আন্তঃ সম্পর্কিত যে তেওঁলোকক প্ৰায়ে একেলগে গোট কৰা হয়। আনৰ সৈতে সম্পৰ্ক স্থাপন কৰিবলৈ শিকাটো শিশুৰ সামাজিক বিকাশৰ অংশ, আনহাতে আৱেগিক বিকাশত অনুভূতিৰ অভিব্যক্তি অন্তৰ্ভুক্ত থাকে। বিশ্বাস, ভয়, আত্মবিশ্বাস, গৌৰৱ, বন্ধুত্ব আৰু হাস্যৰস এই সকলোবোৰ এজনৰ সামাজিক-আৱেগিক বিকাশৰ অংশ।
(খ) ধাৰাবাহিকতাৰ ক্ৰমঃ বিকাশৰ ধাৰাবাহিকতাৰ ক্ৰমবোৰ মনোবিজ্ঞানীসকলৰ বাবে কেইবাটাও গুরুত্বপূর্ণ বিকাশমূলক ক্ষেত্ৰত শিশুৰ প্ৰগতি জোখাৰ এক গুৰুত্বপূর্ণ উপায়। তেওঁলোকে এটা নিৰ্দিষ্ট বয়সত সাধাৰণ শিশুৱে কি কৰিব পাৰে সেয়া নিৰ্ধাৰণ কৰিবলৈ শিশুৰ বিকাশৰ ক্ষেত্ৰত এক বিশিষ্ট দিশ হিচাপে কাম কৰে। বিভিন্ন বয়সৰ বাবে ধাৰাবাহিকতাৰ ক্ৰমবোৰ জনাটোৱে শিশু মনোবিজ্ঞানী সকলক স্বাভাৱিক শিশু বিকাশ বুজোৱাত সহায় কৰে আৰু বিলম্বিত বিকাশৰ সৈতে সম্ভাব্য সমস্যা চিনাক্ত কৰাত সহায় কৰে।
উদাহৰণস্বৰূপে, ১২ মাহ বয়সৰ শিশুৱে সাধাৰণতে কিবা এটা ধৰি থিয় হ’ব পাৰে আৰু তাইৰ ওজন সমৰ্থন কৰিব পাৰে। এই বয়সৰ কিছুমান শিশুৱে আনকি খোজ কাঢ়িব পাৰে। যদি শিশু এটা ৮ মাহ বয়সত উপনীত হয় কিন্তু তথাপিও খোজ কাঢ়িব নোৱাৰে, তেন্তে শিশুটোৱে সমস্যাৰ সন্মুখীন হ’ব পাৰে। যাৰ বাবে অধিক অনুসন্ধানৰ প্ৰয়োজন।
শাৰীৰিক মাইলৰ খুঁটিঃ স্থূল আৰু সুক্ষ্ম গতিশীল দক্ষতা দুয়োটাৰ বিকাশৰ সৈতে সম্পর্কিত ।
সামাজিক আৰু আৱেগিক মাইলৰ খুটিঃ যি শিশুৰ আৱেগ প্ৰকাশ কৰা আৰু সামাজিক আদান-প্ৰদানৰ প্ৰতি সঁহাৰি দিয়াৰ সামঞ্জস্যৰ সৈতে সম্পর্কিত।
যোগাযোগ আৰু ভাষাৰ মাইলৰ খুটিঃ য’ত শিশুৰ মৌখিক আৰু অ-মৌখিক যোগাযোগ দক্ষতা বিকাশ কৰা অন্তৰ্ভুক্ত থাকে।
(গ) আচৰণঃ সকলো শিশু সময়ে সময়ে দুষ্ট, অবাধ্য আৰু আৱেগিক হ’ব পাৰে। পিতৃ মাতৃ আৰু শিশুৰ মাজত বিবাদ অনিবার্য কিয়নো শিশুসকলে নিজৰ স্বাধীনতা জাহিৰ কৰিবলৈ আৰু নিজৰ পৰিচয় বিকশিত কৰিবলৈ কৈশোৰৰ মাজেৰে সংগ্ৰাম কৰে। এই আচৰণবোৰ বর্ধিত প্ৰক্ৰিয়াৰ এক স্বাভাবিক অংশ।
অৱশ্যে, কিছুমান শিশু অত্যন্ত অস্বাভাবিক হয়, প্রত্যাহ্বানমূলক আচৰণৰ সৈতে যিবোৰ সিহঁতৰ বয়সৰ বাবে নিয়মৰ বাহিৰত থাকে। দৰাচলতে, আচৰণগত সমস্যাবোৰ হৈছে আটাইতকৈ সচৰাচৰ কাৰণ অভিভাৱকে শিশু মনোবিজ্ঞানীৰ সহায় বিচাৰে। শিশু মনোবিজ্ঞানত অন্তর্ভুক্ত থাকে আচৰণগত সমস্যাবোৰৰ সকলো শিপা, যাৰ ভিতৰত আছে মস্তিষ্কৰ বিকাৰ, আনুবংশিক, আহাৰ, পাৰিবাৰিক গতিশীলতা আৰু চাপ, তাৰ পিছত সেইবোৰৰ চিকিৎসা কৰা।
(ঘ) আবেগঃ আৱেগিক বিকাশত অনুভূতি আৰু আবেগ অন্তর্ভুক্ত থাকে। সেইবোৰ কেনেকৈ আৰু কিয় হয় বুজি পোৱা, লগতে নিজৰ অনুভূতি আৰু আনৰ অনুভূতি চিনাক্ত কৰা, তাৰ পিছত সেইবোৰ নিয়ন্ত্ৰণ কৰাৰ কাৰ্যকৰী উপায় বিকশিত কৰাৰ এই জটিল প্ৰক্ৰিয়াটো শৈশৱকালতে আৰম্ভ হয় আৰু প্ৰাপ্তবয়স্ক হোৱালৈ অব্যাহত থাকে। কেঁচুৱাৰ ক্ষেত্ৰত চিনাক্ত কৰিব পৰা প্ৰথম আৱেগবোৰৰ ভিতৰত আছে আনন্দ, খং, দুখ আৰু ভয়। পিছলৈ, শিশুৱে আত্মবোধ বিকশিত কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰাৰ লগে লগে, লাজ, আচৰিত, উল্লাস, বিৰক্তি, অপৰাধ, গৌৰৱ আৰু সহানুভূতিৰ দৰে অধিক জটিল আবেগ উদ্ভব হয়। আবেগিক সঁহাৰি প্ৰদান কৰা বস্তুবোৰো সলনি হয়, সেইবোৰ নিয়ন্ত্ৰণ কৰিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা কৌশলবোৰৰ দৰে ।
(৩) সামাজিকীকৰণঃ সামাজিক বিকাশ আৱেগিক বিকাশৰ সৈতে ওতঃপ্ৰোতভাবে সম্পর্কিত। সামাজিকীকৰণত অন্তর্ভুক্ত থাকে মূল্যবোধ, জ্ঞান আৰু দক্ষতা প্রাপ্ত কৰা যি শিশুসকলক আনৰ সৈতে কাৰ্যকৰীভাৱে সম্পর্ক স্থাপন কৰিবলৈ পৰিয়াল, বিদ্যালয় আৰু সমাজলৈ ইতিবাচক উপায়েৰে অৱদান আগবঢ়াবলৈ সক্ষম কৰে। এইটো এটা নিৰন্তৰ প্ৰক্ৰিয়া, প্ৰাৰম্ভিক শৈশৱ সামাজিকীকৰণৰ বাবে এক গুরুত্বপূর্ণ বিষয়। খেলত পাৰস্পৰিক, কেতিয়াবা জটিল, লক্ষ্য, কাৰ্য আৰু বুজাবুজিৰ সমন্বয়ো অন্তর্ভুক্ত থাকে। এই অভিজ্ঞতাৰ জৰিয়তে, শিশুৱে বন্ধুত্ব গঢ়ি তোলে যি তেওঁলোকৰ পিতৃ-মাতৃ বা প্রাথমিক যত্ন লওঁতাসকলৰ দ্বাৰা প্ৰদান কৰা সুৰক্ষা আৰু সমর্থনৰ অতিৰিক্ত উৎস প্ৰদান কৰে ।
7. শিশু মনোবিজ্ঞান বুলিলে কি বুজা? (What do you mean by child psychology?)
উত্তৰঃ মনোবিজ্ঞান হৈছে পাৰিবাৰিক স্বাস্থ্যৰ এক গুৰুত্বপূর্ণ শাখা। ই অভিভাৱকসকলক তেওঁলোকৰ সন্তানক বিকাশৰ পৰ্যায়ৰ মাজেৰে আগবাঢ়ি যোৱাত সহায় কৰাৰ বাবে সম্পদ প্ৰদান কৰে আৰু চিকিৎসসকলক শিকা বা সমাজিক পার্থক্য বা বিকাশৰ বিলম্বৰ ক্ষেত্ৰত শিশুৱে সম্মুখীন হ’ব পৰা মানসিক স্বাস্থ্য আৰু সম্ভাব্য প্ৰত্যাহ্বানবোৰৰ গভীৰ দৃষ্টি প্ৰদান কৰে। শিশু মনোবিজ্ঞান, যাক শিশু বিকাশ বুলিও কোৱা হয়, শিশুৰ মানসিক প্ৰক্ৰিয়াৰ অধ্যায়ন আৰু বিশেষকৈ, এই প্ৰক্ৰিয়াবোৰ প্ৰাপ্তবয়স্কসকলৰ পৰা কেনেদৰে পৃথক হয়, জন্মৰ পৰা কৈশোৰৰ শেষলৈকে কেনেদৰে বিকশিত হয় আৰু কেনেকৈ আৰু কিয় সিহঁত এটা সন্তানৰ পৰা পৰৱৰ্তী সন্তানলৈ পৃথক হয় সেই বিষয়টো কেতিয়াবা শৈশৱ, প্ৰাপ্তবয়স্কতা আৰু বিকাশমূলক মনোবিজ্ঞানৰ শ্ৰেণীৰ অধীনত ব্যাস বৃদ্ধিৰ সৈতে গোট বদ্ধ কৰা হয়।
এক দৃঢ় অভিজ্ঞতামূলক আধাৰৰ সৈতে এক বৈজ্ঞানিক অনুশাসন হিচাপে, শিশু অধ্যয়ন তুলনামূলকভাৱে শেহতীয়া উৎপত্তি । ইয়াক ১৮৪০ চনত আৰম্ভ কৰা হৈছিল, যেতিয়া চাৰ্লছ ডাৰউইনে তেওঁৰ নিজৰ সন্তানৰ বিকাশৰ এক অভিলেখ আৰম্ভ কৰিছিল, তথ্যবোৰ এনেদৰে সংগ্ৰহ কৰিছিল যেন তেওঁ এটা অজ্ঞাত প্ৰজাতি অধ্যয়ন কৰি আছিল। জার্মান মনোবিজ্ঞানী উইলিয়াম প্রিয়ৰে প্ৰকাশ কৰা একে ধৰণৰ, অধিক বিস্তৃত অধ্যয়নত আন কেইবাটাও শৃংখলাৰ বাবে পদ্ধতিবোৰ আগবঢ়োৱা হৈছিল। ১৮৯১ চনত আমেৰিকান শৈক্ষিক মনোবিজ্ঞানী জিষ্টেনলী হলে শিশু মনোবিজ্ঞান আৰু শিক্ষাবিজ্ঞানৰ প্ৰতি সমৰ্পিত এক সাময়িকী স্থাপন কৰে। বিংশ শতিকাৰ আৰম্ভণিতে, বুদ্ধিমত্তা পৰীক্ষাৰ বিকাশ আৰু শিশু নির্দেশনা শিক্ষাগত বিদ্যালয় শিশু মনোবিজ্ঞানৰ ক্ষেত্ৰক অধিক সংজ্ঞায়িত কৰিছিল।
বিংশ শতিকাৰ কেইবাজনো উল্লেখযোগ্য মনোবিজ্ঞানী আছে। তেওঁলোকৰ ভিতৰত চিগমুণ্ড ফ্ৰয়েড, মেলানিয়া ক্লেইন আৰু ফ্ৰয়েডৰ জীয়ৰী, এনা ফ্রয়েডে মুখ্যতঃ মনোবিশ্লেষণমূলক দৃষ্টিকোণৰ পৰা শিশু বিকাশৰ সৈতে মোকাবিলা কৰিছিল। সম্ভৱতঃ চুইজাৰলেণ্ডৰ জিন পিয়াডে আধুনিক শিশু মনোবিজ্ঞানৰ ওপৰত আটাইতকৈ ডাঙৰ প্ৰত্যক্ষ পেলাইছিল। প্ৰত্যক্ষ পর্যবেক্ষণ আৰু আদান-প্ৰদানৰ জৰিয়তে পিয়াজে শিশুসকলৰ ক্ষেত্ৰত বুজাবুজি আহৰণৰ এটা তত্ত্ব বিকশিত কৰিছিল। তেওঁ শৈশৱত শিকাৰ বিভিন্ন স্তৰ বৰ্ণনা কৰে আৰু শিৱাৰ প্ৰতিটো পৰ্যায়ত শিশুসকলৰ নিজৰ ধাৰণাবোৰ চিহ্নিত কৰে।
শিশু মনোবিজ্ঞানৰ তথ্য বিভিন্ন উৎসৰ পৰা সংগ্ৰহ কৰা হয়। আত্মীয়, শিক্ষক আৰু অন্যান্য প্রাপ্তবয়স্কৰ পৰ্যবেক্ষণ, লগতে মনোবিজ্ঞানীৰ শিশুৰ সৈতে প্ৰত্যক্ষ পৰ্যবেক্ষণ আৰু সাক্ষাৎকাৰ, যথেষ্ট সামগ্ৰী প্ৰদান কৰে। ব্যক্তিত্ব পৰীক্ষা, বুদ্ধিমত্তা পৰীক্ষা আৰু পৰীক্ষামূলক পদ্ধতিবোৰো শিশু বিকাশ বুজাত উপযোগী প্রমাণিত হৈছে। শিশু বিকাশৰ বিভিন্ন তত্ত্ব একত্ৰিত কৰাৰ প্রয়াস স্বত্বেও, শৰীৰতত্ত্ব আৰু মনোবিজ্ঞানৰ ক্ষেত্ৰ বিকশিত হোৱাৰ লগে লগে ক্ষেত্ৰখন গতিশীল হৈ পৰে।
8. শিশু বিকাশৰ ধাৰণাটোৰ ইতিহাস সম্পর্কে লিখা। (Write the History of the Concept of Child Development.)
উত্তৰঃ শিশুৰ বিকাশ হোৱাৰ ধাৰণাটো এক স্বজ্ঞাত, স্পষ্ট আৰু আনকি স্ব-প্রমাণিত ধাৰণা যেন লাগে। শিশু সৰু কৈ জন্ম হয়, পৃথিবীখন সীমিত উপায়েৰে জানে, আন লোকক শৰীৰ বা মনত নিজৰ পৰা পৃথক বুলি কম বা কোনো বুজাবুজি নাপায়, ভৌতিক আৰু সামাজিক পৃথিৱীৰ বিষয়ে শিকে, বিভিন্ন সহযোগিতামূলক সামাজিক গোটত যোগদান কৰে, শুদ্ধ আৰু ভুলৰ অধিক জটিল অনুভূতি বিকাশ কৰে। মনোবিজ্ঞানী, শিক্ষক আৰু শিশুৰ সৈতে লেন দেন কৰা আন সকলে শিশুৰ স্থিতি বুজিবলৈ আৰু অনুশীলনক যুক্তিসঙ্গত কৰাৰ উপায় হিচাপে বিকাশ শব্দটো নিৰস্তৰ আহ্বান কৰে। বিকাশৰ ভাষা শিশু মনোবিজ্ঞান আৰু শিশুকেন্দ্রিক বৃত্তিত বিয়পি পৰিছে। এই ক্ষেত্ৰবোৰৰ অনুশীলনকাৰীসকলে শৈশৱৰ প্ৰাৰম্ভিক শিক্ষাৰ বাবে বিকাশগতভাৱে উপযুক্ত অভ্যাস, পঢ়াৰ বাবে বিকাশমূলক তৎপৰতা, জ্ঞানীয়, নৈতিক আৰু সামাজিক বিকাশৰ স্তৰ আদিৰ বিষয়ে কয়। নীতি নির্মাতাসকলে প্ৰায়ে শিশুৰ হৈ সামাজিক কাৰ্যসূচীক ন্যায়সঙ্গত কৰাত সহায় কৰিবলৈ বিকাশমূলক মনোবিজ্ঞানীৰ ওচৰলৈ যায়। যদি উচ্চ মানদণ্ডৰ শিশুযত্নে শিশুৰ বিকাশ বৃদ্ধি কৰে, তেনেহ’লে এনে যত্ন প্ৰদান কৰাটো হ’ব ভাল ৰাজহুৱা নীতি।
শিশুৰ শাৰীৰিক, জ্ঞানীয়, মনো-সামাজিক আৰু নৈতিক বিকাশত সময়ৰ সৈতে পৰিৱৰ্তনৰ শৃংখলা আৰু অৰ্থ প্ৰদান কৰিবলৈ বিকাশৰ ধাৰণাটো ব্যাপকভাৱে ব্যৱহাৰ কৰা হয়। বিকাশে শিশুৰ সৈতে সম্পর্কিত অসংখ্য অনুশীলন আৰু নীতিৰ যৌক্তিকতা প্ৰদান কৰে। অৱশ্যে, বিকাশৰ ধাৰণাটোত কেইবাটাও ধাৰণা অন্তৰ্ভুক্ত আছে যিবোৰ, নিৰীক্ষণৰ পিছত ইমান স্পষ্ট নহ’বও পাৰে। বিকাশৰ ধাৰণাটোৰ দৰে যিবোৰ বিষয় স্পষ্ট নহয় সেয়া হ’ল বিকাশৰ প্ৰণালীবোৰ, দিশবোৰ, আৰু সমাপ্তি।
বিকাশ হৈছে এক পৰমকাৰণমূলক ধাৰণা— ইয়াৰ এটা দিশ আৰু সমাপ্তি থাকিব লাগিব । ধাৰণাটো হ’ল যে পিছৰ পৰ্যায়বোৰ আগৰ পৰ্যায়বোৰত নিৰ্মাণ হয় আৰু আগৰ পৰ্যায়তকৈ অধিক বিকশিত আৰু উন্নত হয়। চুইজাৰলেণ্ডৰ মনোবিজ্ঞানী জিন পিয়াজেটে (১৮৯৬-১৯৮০) জ্ঞানীয় বিকাশৰ সাৰ্বজনীন সমাপ্তি হিচাপে আনুষ্ঠানিক কার্যকলাপৰ প্ৰস্তাৱ দিছিল। পিয়াজেটৰ বাবে, আনুষ্ঠানিক কার্যকলাপে আটাইতকৈ বিস্তৃত আৰু যুক্তিসঙ্গতভাৱে শক্তিশালী চিন্তাৰ সংগঠন প্ৰদান কৰিছিল। পিয়াজেটৰ কাম সম্প্ৰসাৰিত কৰি লৰেন্স কোহলবার্গে নৈতিক বিকাশৰ এক মঞ্চ-আধাৰিত তত্ত্ব বর্ণনা কৰিছিল। তেওঁৱে ন্যায়ৰ ক্ৰমবৰ্ধমান বিমূৰ্ত ধাৰণাৰ ওপৰত আধাৰিত কৰি এক সার্বজনীন সমাপ্তিৰ আহ্বান জনাইছিল।
পিয়াজেট আৰু কোংলবার্গ দুয়োকে সাৰ্বজনীনতাৰ বিষয়ে তেওঁলোকৰ প্ৰাৰম্ভিক ধাৰণাবোৰৰ বাবে সমালোচনা কৰা হৈছে – সংস্কৃতি আৰু লিংগৰ মাজত যিকোনো অধিক পার্থক্য আছে। এই ভিন্নতাবোৰে এক সার্বজনীন, কালজয়ী বিকাশমূলক মনোবিজ্ঞান বিচৰা লোকসকলৰ হাড় কঁপাই তুলিছে কিন্তু একে সময়তে, বিকাশৰ অধিক বহুত্ববাদী ধাৰণাৰ দুৱাৰ মুকলি কৰিছে। তথাপিও, বিকাশৰ সাধাৰণ ধাৰণাবোৰে সার্বজনীন হওঁক বা নহওঁক অনুমান কৰে যে বিকাশ এক নির্দিষ্ট দিশত আগবাঢ়ে আৰু পিছৰ পৰ্যায়বোৰ প্ৰাৰম্ভিক পৰ্যায়তকৈ উন্নত আৰু অধিক বিস্তৃত হয়, দিশ সমাপ্তি বিকাশৰ বাবে স্বতঃসিদ্ধ। বিকাশৰ ধাৰণাটোৰ মূলত আছে ব্যক্তি আৰু সমাজৰ বাবে ‘ভাল’ সম্পর্কে মূল্যবোধ আৰু ধাৰণা। পৰৱৰ্তী পৰ্যায়বোৰ কেৱল অধিক বিস্তৃত নহয়, সেইবোৰে উন্নত উপায়বোৰো প্রতিনিধিত্ব কৰে কিয়নো শেষটো মানুহৰ অস্তিত্বৰ বাবে যথেষ্ট মূল্যৱান। বিকাশৰ ধাৰণাটো অভিজ্ঞতামূলক তথ্যৰ দৰে মূল্যবোধৰ ওপৰত আধাৰিত। বিজ্ঞানে মূল্যবোধ প্ৰদান কৰিব পাৰিবনে? (মন কৰিব লগীয়া যে এই প্রবিষ্টিয়ে অতি বিশ্লেষণ কৰা কার্যক্ষেত্ৰবোৰত বিকাশৰ মোকাবিলা নকৰে- যিবোৰ আনুবংশিক আৰু দেহতত্ত্বৰ দ্বাৰা অত্যন্ত চালিত, উদাহৰণস্বৰূপে, বোধগম্য বা গতিশীল বিকাশৰ দিশ ।)
এই প্রবিষ্টিয়ে প্রথমে ঐতিহাসিক প্ৰসংগৰ পৰিচয় দি বিকাশৰ অৰ্থ অন্বেষণ কৰে যাৰ পৰা আমেৰিকান চিন্তাত শিশুৰ বিকাশৰ ধাৰণা উদ্ভৱ হৈছিল। দ্বিতীয়তে, প্ৰৱেশটোৱে দুজন বিশিষ্ট আমেৰিকান চিন্তাবিদৰ কামৰ বিষয়ে চমুকৈ উদাহৰণ দিয়ে যাৰ বিকাশৰ বিষয়ে ধাৰণাবোৰ বিকাশৰ উৎস, প্ৰণালী আৰু সমাপ্তিৰ বিষয়ে নাটকীয়ভাৱে বিভিন্ন ধাৰণাৰ ওপৰত আধাৰিত হৈছিল। জেমছ মার্ক বল্ডউইনে এক ক্ষীণ ছদ্মবেশী দৈৱত্বৰ অধীনত প্ৰাকৃতিক বিকাশৰ এক অতি জটিল ধাৰণা বৰ্ণনা কৰিছিল। বল্ডউইনৰ বাবে, প্ৰকৃতিত বিকাশৰ দিশ আৰু সমাপ্তি, ভাল, সঁচা আৰু সুন্দৰ বুলি ধাৰণা কৰা হৈছিল।
